Reactie op De wissel voorbij

Transcriptie

1 Reactie op De wissel voorbij Bijgesteld bestuursstandpunt na de regiodagen. Vooraf Het rapport De wissel voorbij wil een richting wijzen naar de toekomst. Het zet daarvoor een aantal lijnen uit. Deze schetsmatige aanpak is niet onverstandig, maar roept ook vragen op. In gesprekken over het rapport blijkt dat de lijnen verschillend worden geïnterpreteerd. Het is dan ook niet duidelijk wat de implicatie is van de geschetste lijnen. De nadere uitwerking en invulling van de schetslijnen kan met zich meebrengen dat het oordeel omslaat. Een aanvankelijk positief beoordeelde lijn kan bij uitwerking volledig worden afgewezen. En ook omgekeerd, een aanvankelijk negatief oordeel kan bij uitwerking toch positief beoordeeld worden. De reacties van predikanten op een aantal lijnen was overwegend negatief. We noemen hierbij met name de samenwerking in grotere teams, de rol van de teamleider als beoordelaar en het onderscheid in soorten predikanten. Op een aantal lijnen waren de reacties overwegend positief: deskundigheidsbevordering, kwaliteitsbewaking en samenwerking in kleinere teams springen daarbij naar voren. Hieronder heeft het bestuur haar aanvankelijke reactie aangescherpt en bijgesteld, onder het eerder genoemde voorbehoud dat een definitief oordeel eerst gegeven kan worden wanneer de schetslijnen nader zijn uitgewerkt. Instemming met een schetslijn betekent geenszins instemming met elke uitwerking van de schetslijn. Randvoorwaarden Het bestuur herhaalt zijn randvoorwaarden: - Samenwerking in teams is alleen goed mogelijk als ook gemeenten samenwerken. - De predikant moet zichtbaar blijven voor de eigen (wijk)gemeente. Gehoord de leden scherpt het bestuur dit nog wat verder aan: Hoe belangrijk en stimulerend het werken in teams ook kan zijn, er zal allereerst moeten worden gekeken naar samenwerking tussen gemeenten. Predikanten kunnen die samenwerking stimuleren maar kunnen in teamvorming niet vooruit lopen op die samenwerking. Samenwerking van predikanten en kerkelijk werkers in teams met taakverdeling volgt de samenwerking van gemeenten. Dat laat onverlet dat predikanten en kerkelijk werkers kunnen samenspreken in werkgemeenschappen (die wellicht daarvoor moeten worden aangepast). De leden onderkennen voor een groot deel de waarde van samenwerking van gemeenten, maar denken daarbij vooral aan betrekkelijk kleinschalige samenwerking. In te grote clusters van gemeenten is het gevaar van vervreemding groot. In niet te grote clusters kan b.v. door regelmatige roulatie in erediensten het gevoel ontstaan dat de andere predikanten ook een beetje van ons zijn, en zal b.v. een leerhuis door een ander teamlid dan de eigen predikant minder ervaren worden als een leerhuis door een buitenstaander. Het bestuur beklemtoont nog meer dan in zijn eerste reactie aarzelingen bij een vergaande specialisatie in werkzaamheden (zie kernbeslissing 5). De predikant is in de eerste plaats generalist. En activiteiten hebben veelal meer kanten. Een leerhuis is niet

2 alleen leren, maar ook gemeenschapsstichtend. Een leerhuis door de eigen predikant kan ook de drempel verlagen om met problemen naar haar of hem toe te gaan enz. Een verdeling van aandachtsgebieden is zeker zinvol, maar ook dat is in kleinschalige teams waarbij de gemeenten zich met alle teamleden (enigszins) verbonden weten werkbaarder dan in te grote teams. Bij een te grote mate van specialisatie is er overigens ook het gevaar dat dit de mobiliteit van predikanten vermindert. Als het specialisme een rol gaat spelen bij het beroepingswerk wordt naar verwachting de kans op een match verkleind. Het bestuur acht de uitgangspunten van het rapport - ondersteuning van kleinere gemeenten - ondersteuning en begeleiding van predikanten in hun ambtelijke loopbaan lovenswaardig. Maar het komt meer en meer tot de overtuiging dat de voorgestelde teamvorming niet adequaat is. Voor de ondersteuning van gemeenten is teamvorming zeker wenselijk. Maar we praten dan over een andere en kleinere schaal dan de schaal die in het rapport vanuit de wenselijkheid van ondersteuning en begeleiding van predikanten bedacht is. Het bestuur is van oordeel dat uiteraard via pilots een en ander nader kan worden onderzocht maar verwacht niet dat grotere teams in de praktijk voor gemeenten goed zullen uitwerken. Het is dan ook van oordeel dat een tweesporentraject moet worden overwogen: enerzijds kleine werkteams naar de maat van de wensen van de gemeenten, en anderzijds grotere verbanden waarin de gewenste begeleiding en ondersteuning van predikanten tot zijn recht kan komen. Daarbij zou gedacht kunnen worden aan een versterking en professionalisering van de werkgemeenschappen, zonder dat het bestuur nu een voorkeur daarvoor uitspreekt. Binnen deze grotere gemeenschappen zouden intervisie en afstemming van bovenplaatselijke werkzaamheden een plaats kunnen krijgen. Ook zou b.v. gezamenlijke voorbereiding van diensten of catecheseprojecten daarin een plaats kunnen krijgen, zonder dat daarmee de eigen taak en eigen verantwoordelijkheid van de predikant voor de eigen (wijk)gemeente wordt aangetast. Ambtelijke loopbaan Het bestuur blijft positief over de mogelijkheid om bepaalde functies voor te behouden aan degenen die daarvoor een op die functie toegesneden opleiding heeft gevolgd. Het heeft, gehoord de leden, vraagtekens bij de benamingen juniorpredikant, basispredikant en seniorpredikant. De onderscheiden benaming roept de suggestie van hiërarchie op, al beseft het bestuur dat in het rapport niet van hiërarchie sprake is. In ieder geval roept de onderscheiding weerstand op, zonder dat de onderscheiding echt nodig is. Bovendien, als het de bedoeling is dat elke predikant vrij jong seniorpredikant wordt, dan wordt de term senior op zijn minst vreemd. Het bestuur dringt er daarom op aan om in de toekomst alleen over predikant te spreken. (We laten hierbij de predikant-vicaris nog even buiten beschouwing). Dat laat op zich de plannen voor extra begeleiding in het eerste jaar en voor specialisatie in de eerste periode onverlet. Dat laat ook onverlet de mogelijkheid om het toekennen van periodieken te binden aan behaalde studieresultaten. Met het erkennen van deze mogelijkheid zegt het bestuur nog niets over de wenselijkheid. Er wordt alleen mee aangegeven dat het spreken over drie soorten predikanten niet nodig is. Het bestuur blijft positief over een gesprek met een beginnend predikant na een jaar met betrekking tot de vraag hoe het met de predikant gaat. We formuleren het opzettelijk iets anders dan in het rapport. Daarbij kan de vraag aan de orde komen of de predikant wel op de goede

3 plek zit en of het niet zinvol is om naar andere mogelijkheden te kijken. Maar het voorstel wekt de suggestie dat het om een proefjaar gaat en dat na een jaar de ambtsbevoegdheid zou kunnen worden ontnomen. Het is uiteraard mogelijk dat moet worden geconstateerd dat de predikant toch niet geschikt is voor het werk. Maar als de kerk de eigen opleiding en toetsing vooraf serieus neemt zal ervan moeten worden uitgegaan dat dat een hoge uitzondering zal zijn. Het bestuur beklemtoont dat ook een beginnend predikant voor het leven beroepen wordt. In het kader van de zorg van de kerk voor deze predikant kan in gezamenlijk overleg besloten worden dat de predikant beter elders als predikant kan fungeren, en kan de kerk bemiddelen in het zoeken van een andere plaats. Het moet daarbij helder zijn dat (tenzij er reden is tot bijzonder ingrijpen zoals dat ook bij oudere predikanten het geval kan zijn; vgl. ord en 21) dat de predikant aan de gemeente verbonden blijft tot zij of hij een andere plaats aanvaardt. Teamleider Het bestuur onderscheidt bij de voorgestelde teamleider tussen twee functies: - het coördineren van het werk van het team - het begeleiden van de teamleden. Gekoppeld aan de eerdere opmerkingen over de omvang van de teams is het bestuur van oordeel dat deze twee functies gescheiden moeten worden. De coördinatie moet gebeuren maar vraagt geen specialistische scholing. Aan de hand van de situatie kan worden bezien of met een vaste of wisselende voorzitter wordt gewerkt. Het bestuur erkent het belang van de tweede functie. Zonder een keus te maken zou naar het oordeel van het bestuur nader onderzocht kunnen worden of deels vrijgestelde voorzitters van de (verplichte) werkgemeenschappen deze taak zouden kunnen krijgen, dan wel of b.v. deels vrijgestelde visitatoren dit op zich kunnen nemen. Uiteraard zullen dezen net als de in het rapport voorgestelde teamleider hiertoe moeten worden geschoold. Als voor de weg van visitatie zou worden gekozen, zou kunnen worden overwogen of de visitatie aan gemeenten en visitatie aan predikanten eigen werksoorten moeten zijn alleen al om te voorkomen dat visitatoren in een rolconflict komen bij problemen tussen gemeente en predikant. Een nadeel van deze ontkoppeling is dat de begeleider niet rechtstreeks betrokken is bij de werkzaamheden van de te begeleiden predikant. Maar dat kan ook een voordeel zijn: de werkrelatie kan ook worden verstoord doordat één van de teamleden ook beoordelaar is. Het bestuur is niet tegen enige bevoegdheden van de coaches in aanwijzing van ontwikkeltrajecten, maar acht sanctiemogelijkheden van de coach, zeker in de figuur van de voorgestelde teamleider, minder gewenst: zo nodig zullen daar externe instanties voor moeten worden aangewezen. Het bestuur blijft bij zijn eerdere opmerking over de leider van teamleiders. De leiding van de ACV moet niet in de handen liggen van degene die betrokken is bij de coaching van predikanten. Wanneer de functie van begeleiding losgekoppeld is van de leiding aan teams kan de coaching en begeleiding wellicht ook bij een daartoe opgeleide en deels vrijgestelde visitator komen. Het bestuur blijft positief over ontwikkelgesprekken en functioneringsgesprekken. Deze gesprekken moeten uiteraard mee worden gevoed door kennis van de gemeente(n) waarbinnen de predikant werkt. Maar het houden van het functioneringsgesprek mee door de voorzitter van de kerkenraad acht het bestuur onjuist. Het bestuur benadruk overigens de wenselijkheid van voortgangsgesprekken in de kerkenraad over de realisering van het beleid. Daarbij komen de rol van de predikant en van de overige kerkenraadsleden gelijkelijk aan de orde.

4 Het bestuur wijst de term beoordelingsgesprek af wanneer het gaat om gesprekken met de kerkenraad of een coach die deel uitmaakt van het team. Daarmee is niet gezegd dat het afwijst dat de begeleider in het functioneringsgesprek een predikant dringend bepaalde scholing voorhoudt en dat de predikant in principe gehouden is deze aanwijzing op te volgen (zie boven). Maar de term beoordelingsgesprek geeft aan dat de beoordelaar ook sanctiemogelijkheden heeft. En zoals gezegd, het bestuur wijst deze bevoegdheid van een coach in het team af. En deze bevoegdheid past al helemaal niet bij de kerkenraad. Daarmee wordt niet gezegd dat het bestuur alle sanctiemogelijkheden afwijst. Alleen zal die bevoegdheid moeten worden ingebed in een ander kader, b.v. de visitatie (als deze daartoe geschoold is). Educatie Het voorstel om het studieverlof te vervangen door een postmaster in de eerste vijf jaar is voor het bestuur onbespreekbaar. Het is overigens de vraag of naast de reeds verplichte nascholing in de eerste jaren er ruimte is voor een postmaster. Het bestuur is niet tegen een systeem van toekenning van studiepunten in het kader van een regeling van permanente educatie en acht andere vormen dan het huidige studieverlof niet onbespreekbaar. Het bestuur beklemtoont wel dat een in tijd versnipperde studie het risico van verhoging van werkdruk met zich meebrengt: bij drie maanden studieverlof wordt vervanging geregeld of geaccepteerd dat dingen blijven liggen; bij regelmatig één dag afwezigheid blijft het werk gewoon liggen. In een nadere regeling moet dit risico zijn afgedekt. Predikant-vicaris De figuur van predikant-vicaris als overgangsfiguur wordt ondersteund. Men denkt daarbij aan een generaal pardon. Veel meer moeite is er met de predikant-vicaris als blijvende figuur. In de eerste reactie stelde het bestuur dat beroeping tot predikant-vicaris alleen mogelijk is als een studie daarvoor is afgerond. Bij nader inzien (gehoord de leden) acht het bestuur dit minder juist. Hierdoor gaat een zelfstandige studie tot predikant-vicaris ontstaan met alle druk om dan ook plaatsen te creëren van dien. Eén van de sterke kanten van de samenwerking tussen gemeenten is immers dat in deze wat grotere samenhang zowel predikanten als kerkelijk werkers werkzaam kunnen zijn die ook gemeenteoverstijgend werken. Hierdoor kan worden bereikt dat predikanten in het team ook in gemeenten die nu vacant zijn als eigen worden ervaren. Door de predikant-vicaris in dergelijke gemeenten te laten werken wordt dit effect eerder belemmerd dan bevorderd. Het bestuur is dan ook van oordeel dat de predikant-vicaris alleen als overgangsfiguur kan gelden. Het bestuur sluit niet uit dat ook in de toekomst in enkele gevallen (zoals nu bedoeld in ord. 2-18) het gewenst kan zijn dat een kerkelijk werker de bevoegdheid tot het bedienen van Woord en Sacrament ontvangt. Nader moet worden bestudeerd of in die gevallen iemand toch niet geroepen kan worden tot predikant-vicaris. Maar het zal daarbij duidelijk moeten zijn dat het gaat om een exceptie en niet om een reguliere mogelijkheid. Uiteraard zullen bij de keuze van de oplossing ambtstheologische overwegingen een rol spelen. Wie alles zet op de kaart van de ordinatie zal moeite hebben met een in tijd en plaats beperkte bevoegdheid. Maar wie alles zet op de kaart van de roeping zal kunnen accepteren dat een bevoegde maar tot een beperkte taak geroepen wordt.

5 Deeltijd Het bestuur vraagt ook nu aandacht voor de positie van deeltijders. Zonder vooruit te grijpen op nadere invulling zal moeten worden bezien of het werken in teams en de gewenste scholing wel voldoende ruimte laat voor het werk waartoe ook deze predikanten geroepen zijn. Samenvattend Het bestuur is positief over het feit dat in het belang van kleine gemeenten en van predikanten teamvorming wordt nagestreefd. Het is ook positief over de aandacht voor de begeleiding van predikant (en kerkelijk werker) Maar het is van oordeel dat de ene oplossing van betrekkelijke grote teams meer energie opslorpt dan dat het aan positieve uitwerking oplevert. De beide problemen zullen daarom naast elkaar moeten worden aangepakt. Het bestuur is overigens positief over de gedachte dat pilots nodig zijn om de haalbaarheid van het rapport te onderzoeken. Maar mee vanwege de verschillen in modaliteit acht het bestuur de kans dat grotere teams op grote schaal haalbaar zijn miniem. Het acht het daarom onverstandig om aan een pilot met grote teams veel tijd te besteden. Door eerst met pilots te werken zal de gewenste coaching van predikanten op langere baan worden geschoven. Dat is te meer een reden om beide processen uit elkaar te halen en te bezien of bestaande of te vormen kanalen gericht op begeleiding van predikanten op kortere termijn een oplossing kunnen bieden.