Spreken over oorsprong Cees Dekker

Transcriptie

1 Wat ga ik vandaag vertellen? Spreken over oorsprong Cees Dekker 1. Korte inleiding: geloof en wetenschap en wereldbeeld 2. Oorsprongsvragen, ihb schepping en evolutie Disclaimer Bij het spreken over de grote vragen past ons bescheidenheid Kort mijn achtergrond Professioneel: studeerde en promoveerde in de fysica sinds 1999 hoogleraar moleculaire biofysica grootste wetenschappelijke doorbraken met koolstof nanobuisjes huidige onderzoek op grensvlak nanotechnologie en biologie recent een nieuwe afdeling Bionanoscience gestart directeur van het Kavli Institute of Nanoscience Job 40:3 Job antwoordde de HEER: Ik ben onaanzienlijk. Wat zal ik u antwoorden? Ik leg mijn hand op mijn mond. Mijn achtergrond - verder kijkend dan mijn vak Meer persoonlijk: getrouwd, 3 kinderen actief lid van een evangelische gemeente actief in bluegrass muziek (contrabas, dobro) maak muziek (gitaar, sopraansax) in diensten leidt maandelijks de samenkomst als aanbiddingsleider actief in de discussie rond geloof en wetenschap, zowel met nietchristenen (debatten met atheisten) als in gesprek met andere christenen (met name rond schepping en evolutie). Wetenschapper en gelovige dus. Hoe gaat dat samen? Ik ervaar een goede harmonie. Hoe kijk ik zelf als christen aan tegen wetenschap? Christen zijn is Jezus Christus volgen; God en je naaste liefhebben met heel je hart, heel je ziel, en heel je verstand. Wetenschap is deel van de menselijke cultuuropdracht God plaatste de mens in de tuin van Eden om die te bewerken en te bewaren.

2 Daarmee lijk ik wel een uitzondering Herman Philipse: De mythe van de 20ste eeuw: wetenschap is in conflict met geloof Een atheist is niet arrogant; hij denkt gewoon beter na Simon van de Meer: Je moet als natuurkundige wel een gespleten persoonlijkheid hebben om nog in een god te kunnen geloven De mythe van de 20ste eeuw Het conflict tussen geloof en wetenschap Deze mythe is heel populair maar door de professionals* allang verlaten als historisch onjuist * Wetenschapsfilosofen als Hooijkaas, de Pater, Theunissen Beluister bv. Martin Rudwick: I hope this book will help to show how religious and scientific practices and knowledge claims have interacted, in ways that have varied widely according to place, time, and above all, social location. Such a modest and untidy conclusion will be deeply unsatisfying to crusading atheistic fundamentalists (and perhaps to religious ones too), but it does better justice to the historical realities (in Bursting the Limits of Time. The Reconstruction of Geohistory in the Age of Revolution, 2005) Veel van de grote wetenschappers uit de voorgaande eeuwen waren vrome christenen Ook veel moderne wetenschappers zijn christenen Nicolaus Copernicus Galileo Galilei Blaise Pascal Johannes Diderik van der Waals Rick Smalley Rosalind Picard Francis Collins Bill Phillips Charles Townes Isaac Newton James C Maxwell Michael Faraday Jim Tour yep, that s me

3 Verbazend genoeg (voor óns, mensen uit de 21ste eeuw): Christelijk geloof is een drijvende kracht geweest voor de ontwikkeling van de moderne natuurwetenschap De positieve rol van het christelijk geloof voor de ontwikkeling van wetenschap : Orde, geen wispelturigheid: Een rationele God van orde Natuurwetten: God heeft wetmatigheden geschapen De natuur is niet heilig: De natuur is een geschapen ding, niet begeesterd/goddelijk Onderzoekbaar, niet louter filosofisch beredeneerbaar: De schepping is gemaakt naar Gods keuzes Zelf experimenteren: Persoonlijke ervaring (reformatie) Toekomstmuziek? Op naar een betere relatie tussen geloof en wetenschap: Meer harmonie, minder conflict Dat vraagt om: Stoppen met conflictdenken over geloof-wetenschap Wetenschap is geen monopoliedomein voor atheisme. Enige bescheidenheid van wetenschappers Wetenschap kent grenzen. Geen groteske levensbeschouwelijke uitspraken op basis van wetenschap Vermijd de valkuil van het niets-anders-dan-isme: Je bent niets anders dan atomen, dan je brein, dan... De verhouding tussen geloof en wetenschap heeft te maken met: wereldbeeld Is er een conflict tussen geloof en wetenschap? Mijn antwoord: NEE, dat is niet het conflict MAAR, er is een conflict tussen een thëistisch en een seculier athëistisch wereldbeeld. Dit zijn twee verschillende en elkaar uitsluitende visies op de werkelijkheid. Ultieme realiteit Aard van de kosmos Atheïsme Ten diepste is alles terug te voeren op materie Er bestaat niets anders dan de natuur : materie, natuurwetten, kansprocessen Theïsme De grond van het bestaan is een persoonlijk God die eeuwig bestaat De materiële natuur is geschapen en slechts een aspect van de totale werkelijkheid God De mens schiep de idee god. God is een transcendent persoon die soeverein en goed is Zin van het bestaan Ten diepste kent ons bestaan geen zin. Zingeving is subjectief en pragmatisch in te vullen God heeft de wereld gemaakt met een doel, de relatie van ons met onze Schepper en onze naaste Mensbeeld Ethiek Wetenschap Evolutie van het leven De mens is het toevallige product van de evolutie, een naakte aap die alleen gradueel verschilt van dieren Ethiek is een set afspraken in de menselijke cultuur. Er is geen absoluut goed of kwaad Natuurwetenschap is dé weg om de realiteit te doorgronden Wij en de wereld om ons heen bestaan; er móet dus een evolutionair historisch pad zijn De mens is uniek omdat God hem en haar schiep naar Zijn beeld. Elk mens is daarom waardevol Er is een absolute standaard van goed en kwaad, afgeleid van het goede en heilige karakter van God. Wetenschap is een door God gegeven activiteit om de aarde te doorvorsen en te beheren Evolutionaire processen zijn onderdeel van Gods schepping en onderhouding van de wereld

4 Toen mi Mijn pers gaa Terwijl i De Ged dat ik he Ik k die Oorsprongsvragen: evolutie en schepping Hete Hangijzers Martine van Veelen & Cees Dekker (redactie) Antwoorden op 17 kritische vragen aan het christelijk geloof Hete Hangijzers Martine van Veelen & Cees Dekker (Redactie) De discussie rond ID was enorm verwarrend. 2005, landelijke discussie over Intelligent design (ID) Ø discussie over complexiteit in de natuur Ø discussie over de aard van wetenschap Ø discussie over wetenschap en religie Ø discussie over de evolutieonderwijs etc Mijn opinie: Ø Overtuigd van een totaalontwerp van deze wereld Ø Interesse in de idee van ID: Kun je methoden ontwikkelen die eenduidig ontwerp aantonen? Een deel van de verwarring: Meervoudige betekenis van het woord evolutie 1. Evolutie staat voor wetenschap: paleontologie, ecologie, populatiegenetica, etc Vanaf het begin is evolutie echter ook gebruikt om een ideologie te pushen. 2. Evolutie kan zelfs worden benoemd als een seculiere religie (Ruse, Midgley) Kenmerken van religie: - wereldbeeld - oorsprong - bestemming - positie van de mens - gids voor gedrag Science 299, 1523 (2003) - betekenis van het leven - geloof in god(en) [maar boeddhisme kent dit niet] - formele organisatie van priesters [maar quakers geen]

5 Abraham Kuyper Evolutie Rectorale Oratie Amsterdam 1899 Abraham Kuyper over Evolutie: 1. Negatief over evolutie als alomvattend stelsel van een uit één beginsel afgeleide wereld- en levens-beschouwing, een nieuw geloof 2. Maar positief over evolutie als mogelijk mechanisme in de biologie:... een geheel ander is natuurlijk het vraagstuk, of de Religie, als zodanig, een spontane ontplooiing van de soorten in het organische leven uit de cytode of kern- cel toelaat. Die vraag toch moet zonder voorbehoud in bevestigende zin beantwoord worden. Niet onze stijl zullen we aan de Opperste Bouwmeester van het Heelal opdringen. Mits Hij, niet in schijn, doch in wezen de Bouwmeester blijve, is Hij ook in de keuze van de bouwstijl de Vrijmachtige. Had het dus God belieft niet zelf soorten te scheppen, maar soort uit soort te doen opkomen, doordat Hij de voorafgaande soort op de productie van de hoger volgende had aangelegd, de Schepping zou er even wonderbaar om zijn. Ik denk wezenlijk hetzelfde over evolutie Ik ben volstrekt overtuigd van een miljarden oude kosmos & aarde, en een geleidelijke evolutie van eenzellig leven tot meercellig leven tot de mens Waarom denk ik dat de aarde heel heel erg oud is? Vele vormen van bewijs hiervoor: - radioactieve datering van gesteenten en fossielen - bewijzen uit de astronomie (uitdijing van het heelal, stermodellen,..) In ieder geval veel veel ouder dan 6000 jaar: - ijslagen op Groenland jaarlijkse banden > jaar - jaarlijkse sedimentlagen in meren Green River US: > jaar - jaarlijkse groei van koraalriffen Eniwetok rif > jaar Waarom denk ik dat er biologische evolutie is geweest? 1. reeksen van fossiele soorten 2. geografische verspreiding van soorten 3. vergelijkend onderzoek van het DNA van soorten 4. en meer Waarom denk ik dat er biologische evolutie is geweest? 1. reeksen van fossiele soorten Waarom denk ik dat er biologische evolutie is geweest? 2. geografische verspreiding van soorten

6 Waarom denk ik dat er biologische evolutie is geweest? 3. vergelijkend onderzoek van het DNA van soorten Bestaan van pseudo-genen Human A B C Chimp A B C Dog A B C Ancestral repetitive elements (transposons) Human A B C Mouse A B C Discussie onder wetenschappers: Wat betekent evolutie? Blind toeval? Wind back the tape of life to the early days of the Burgess Shale; let it play again from an identical starting point, and the chance becomes vanishingly small that anything like human intelligence would grace the replay. In evolution, there is no direction, no progression. Humanity is dethroned from its exalted view of its own importance S.J. Gould: Wonderful Life ; (W.W. Norton 1989) When you examine the tapestry of evolution you see the same patterns emerging over and over again. Gould's idea of rerunning the tape of life is not hypothetical; it's happening all around us. And the result is well known to biologists evolutionary convergence. When convergence is the rule, you can rerun the tape of life as often as you like and the outcome will be much the same. Convergence means that life is not only predictable at a basic level; it also has a direction. Simon Conway Morris Life's Solution: Inevitable Humans in a Lonely Universe ; (CUP, 2003) Mijn conclusie: evolutie heeft plaatsgevonden Is dit een vreemde mening voor een christen? Nee. Er zijn veel christelijke denkes die evolutie accepteren als Gods mechanisme om te scheppen, bijvoorbeeld gezaghebbende christelijke leiders als: - Billy Graham - CS Lewis - Alister McGrath - Tim Keller - JI Packer - Al Plantinga - Peter Kreeft - Johannes Paulus II - Benedictus XVI Enkele fundamentele elementen van christelijk geloof: o Er is een God, een transcendent persoon,eeuwig, souvereign en goed o God schiep de wereld met een bedoeling o God werd mens in Jezus Christus. o Jezus stierf aan een kruis en stond op uit de dood. o Door Jezus kan elk mens een relatie aangaan met God en leven uit liefde voor God en de naaste. Geloofsbelijdenis van Nicea: Ik geloof in één God, de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde, van al wat zichtbaar en onzichtbaar is... Hoe brengen we evolutie en schepping bij elkaar? ik zie geen intrinsiek conflict tussen evolutie en de basisnoties van het christelijk geloof Maar er valt meer over te zeggen..

7 Schepping is een fundamentele christelijke no8e: God staat aan het begin van alles In het begin schiep God de hemel en de aarde (Gen.1:1) In hem (de Zoon) is alles geschapen, alles in de hemel en alles op aarde, het zichtbare en het onzichtbare, vorsten en heersers, machten en krachten, alles is door hem en voor hem geschapen. (Kol.1:16) God is Schepper maar ook onderhouder van de wereld In hem (de Zoon) schihert Gods luister, hij is zijn evenbeeld, hij schraagt de schepping met zijn mach8g woord (Hebr.1:3) Er valt er niet één mus dood neer als jullie Vader het niet wil (MaH.10:29) God is Schepper maar ook onderhouder van de wereld Ps.104: 10 U leidt het water van de bronnen door beken, tussen de bergen beweegt het zich voort. 13 U bevloeit de bergen vanuit uw hoge zalen, de aarde wordt verzadigd en vruchtbaar: 14 gras laat u groeien voor het vee 21 De jonge leeuwen gaan uit op roof, brullend vragen zij God om voedsel. 24 Hoe talrijk zijn uw werken, HEER. Alles hebt u met wijsheid gemaakt God is aan het werk in de regen die valt, het gras dat groeit, de leeuwen die op roof gaan, kortom in de natuur De God van het Woord = de God van de wereld Hoe kennen wij God? 1. uit de natuur, zijn schepping 2. uit zijn Woord, de Bijbel Wat ik lees in de natuur moet overeenstemmen met wat ik lees in de bijbel, want beiden hebben dezelfde auteur Maar bedenk wel: Onze leesvaardigheid is beperkt Wat lees ik in de Genesis 1? het verhaal over Gods schepping in 6 dagen Wat lees ik in de natuur? een lang wordingsproces door evolu8e

8 Wat lees ik in de Genesis 1? het verhaal over Gods schepping in 6 dagen Een kernpunt: Hoe lezen we de Bijbel? Wat lees ik in de natuur? een lang wordingsproces door evolu8e Hoe koppelen we beide? Wat lezen we fout? 1. Je leest de natuur verkeerd (crea8onisten) 2. Je leest het bijbelverhaal niet zoals het bedoeld is (theis8sche evolu8e) Ik geloof, met alle christenen dat de Bijbel het geinspireerde woord van God is (zie 2Sam23:2, Jer1:9, 2Tim3:16, 2Petr1:21) De bedoeling van de Bijbel De scheppingsverhalen in Genesis Calvijn wees erop dat de Bijbel allereerst bedoeld is om Jezus Christus te leren kennen. Gen.1:1-2:4 De schepping van hemel en aarde De Bijbel is Gods openbaring, maar in een vorm die aangepast is aan onze beperkte menselijke vermogens ( zoals een moeder iets in eenvoudige taal aan haar kind uitlegt ). God spreekt door mensen tot mensen in mensentaal Gen.2:4-3:24 De mens en de zondeval Hoe lezen we het scheppingsverhaal uit Genesis 1? 1. Bijbelse taal is anders dan wetenschappelijke taal. De bijbelschrijvers schrijven vanuit het gezichtspunt van de gewone mens (bv. de zon komt op ), niet met de bedoeling ons wetenschappelijke kennis bij te brengen. 2. Bijbelschrijvers schreven vanuit de cultuur van hun 8jd, met woorden en beelden uit hun 8jd 3. Ken de contekst: Israel temidden van de andere volken in het middenoosten Hoe lezen we het scheppingsverhaal uit Genesis? babylonische scheppingsverhaal Vele goden die het onderling oneens waren Er was chaos, daaruit werden de goden geboren De zon en maan waren goden etc etc bijbelse scheppingsverhaal Er is maar 1 God God was er al, en schiep de aarde die woest en leeg was God schiep de 2 grote lichten De betekenis van Genesis 1 is in eerste instan8e theologisch, niet historisch of wetenschappelijk

9 De kaderopvacng van de structuur van de scheppingsdagen in Genesis 1 Dag 1: Scheiding van licht en duister Dag 2: Scheiding van wateren om lucht en zee te maken Dag 3: Scheiding van land en zee, met planten op het land Dag 7: Sabbatsrust Dag 4: Schepping van zon en maan Dag 5: Schepping van vogels en vissen Dag 6: Schepping landdieren en de mens, om de aarde te vullen en planten te eten Enorme relevan8e van Genesis voor vandaag Genesis is een openbaring van God die cruciaal is omdat het informa8e geef over basisvragen als: - Wie is God? - Wat is de aard van de natuur? - Wat is de aard van het kwaad? - Wie is de mens? - Wat is het probleem van de mens, en wat is de oplossing daarvan? (merk op dat dit lijstje vrijwel géén natuurkundige zaken bevat) Puzzelstukjes Bij vragen als: - Hoe zit het precies met Adam en Eva? - En hoe zit het met de zondeval? - De dood als gevolg van de zonde van Adam? - Kunnen dieren fysiek lijden in een goede schepping? Mijn respons: 1. Bescheidenheid past ons bij deze grote vragen. 2. Er zijn mogelijke antwoorden te formuleren. 3. Ook het literalis8sche model kent zijn vragen. 5 typen exegeses van Gen.2-3 (prof. Gijsbert vd Brink) 1. jong- historisch model: God schiep de aarde ~6000 jaar geleden in leherlijke dagen; Adam en Eva uit stof geschapen; nieuwe natuurwehen en dood na de zondeval 2. oud- historisch model: Schepping en val vonden veel langer geleden plaats; God schiep telkens nieuwe elementen; mens was speciale schepping; val veroorzaakte lichamelijke dood van de mens 3. pre- historisch model: De mens werd gevormd in een lange evolu8e; ~10000 jaar koos God Adam en Eva als verbondshoofden; hun val besmehe al hun 8jdgenoten als een soort geestelijke atoombom 4. proto- historisch/figura8ef model: de mens werd gevormd in een lange evolu8e; Gen.2-3 beschrijf de eerste echte mensen ( zo n jaar terug?): geroepen door God en gevallen. 5: a- historisch/symbolisch model (a la Elckerlijc) Adam=mens; dood is gescheidenheid van God. Genesisverhaal leert ons louter theologie. Van den Brink concludeert op basis van de exegese dat uitleg 2 en 4 de tekst het meest recht doen (NB: mijn opinie is ~uitleg 4) Afsluitend: Mijn verhaal in een paar zinnen Ø Er is geen conflict tussen geloof en wetenschap. Wel is er een conflict tussen een atheisch en theis8sch wereldbeeld. Ø Evolu8e kent een meervoudige betekenis. Het wordt onterecht een op een geassocieerd met atheisme. Ø Ik ben overtuigd dat een evolu8e van het leven heef plaatsgevonden, dat God geschapen heef in een miljarden jaren lang proces Ø Genesis leert ons cruciale zaken, maar in eerste instan8e over essen8ele theologische vragen Ø Rond de exegese van Genesis 2-3 zijn verschillende modellen vragen en discussie heel welkom

10