3 Talent en arbeidsmarkt: meer inzetbaar technologisch talent

Transcriptie

1 3 Talent en arbeidsmarkt: meer inzetbaar technologisch talent Instroom technologisch talent op alle niveaus vergroten Technisch talent ontdekken en ontplooien vanaf basisonderwijs Knelpuntberoepen eindelijk doen verdwijnen Sectoren krijgen formele rol in Vlaams overleg Behoud studieduur industrieel ingenieur op 4 jaar De tekorten aan technische profielen op de arbeidsmarkt blijven groot, zelfs bij slechte conjunctuur. Dit vermindert de concurrentiekracht van de Vlaamse industrie, remt innovatie en schrikt buitenlandse investeerders af. Anderzijds blijft de ongekwalificeerde uitstroom groot. De broodnodige hervormingen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt komen moeilijk op gang. Inzake het secundair onderwijs kwam er een politiek raamakkoord welke de langverwachte hervorming moet op gang brengen. Dit raamakkoord is duidelijk een stap in de goede richting, voor zover het snel in de praktijk kan worden gebracht met respect voor een aantal belangrijke nieuwe basisopties zoals de bredere eerste graad. De inhaaloperatie inzake scholenbouw werd verder geoperationaliseerd maar de achterstand inzake onderwijsinfrastructuur blijft groot, en vaak wordt nog te weinig vertrokken vanuit een vernieuwde en brede visie op het onderwijsgebeuren ( school van de toekomst ). In het hoger onderwijs werd de inkanteling van de academische masters in de universiteiten gerealiseerd. Het is nog onduidelijk welk effect dit in de praktijk zal hebben bijv. op het behoud van verschillende technologische profielen of de instroom. Agoria heeft meegewerkt aan het concept van een vrijwillig postgraduaat voor ingenieur ( innovatiestage ) en aan de door de associaties KULeuven en UGent geïntroduceerde oriënteringsproef. Elk talent ontplooien Talent is meer dan ooit een succesfactor voor de industrie. Een onderwijssysteem op topniveau dat (technologisch) talent herkent en stimuleert doorheen het volledige onderwijstraject is cruciaal. Een positieve boodschap rond techniek en technologie die aangepast is aan de leefwereld van jongeren is het startpunt. Hierbij moet ingespeeld worden op de maatschappelijke relevantie van technologie, om bijvoorbeeld de instroom van meisjes in technologische studierichtingen te verhogen. De reeds bestaande imago-acties hebben individueel te weinig impact, en moeten geïntegreerd worden in een bredere aanpak. De overheid geeft mee een positieve boodschap rond technologie, die goed inspeelt op de leefwereld van jongeren en de maatschappelijke relevantie van technologie beklemtoont. Er komt een gecoördineerde aanpak met een grootschalige mediastrategie zodat voldoende impact kan gerealiseerd worden. 1

2 Talentherkenning moet al in het basisonderwijs beginnen. Agoria is voorstander van early tracking waarbij vroegtijdig in kaart wordt gebracht welke (intrinsieke) sterktes het kind kan ontwikkelen en waar er eventueel aanvullend of remediërend dient gewerkt te worden. Ouders worden hierbij nauw betrokken. Belangrijk is ook reeds in een vroeg stadium interesse voor technologie aan te wakkeren, uiteraard op een aangepaste manier. Elk kind krijgt in het basisonderwijs een talent-paspoort. Op basis van dit paspoort wordt een geïntegreerd traject rond talentontwikkeling gestart, waarin de verschillende onderwijsstappen beter op mekaar kunnen afgestemd worden, ouders maximaal kunnen betrokken worden en er op elk talent kan ingezet worden. Het hervormde secundair onderwijs moet een bredere eerste graad combineren met voldoende ruimte voor excellentie, zodat alle leerlingen hun talent maximaal kunnen ontplooien. Deze filosofie van het raamakkoord moet het uitgangspunt zijn, zonder opting-out mogelijkheid. Er komt een daadwerkelijke opwaardering van beroepsgerichte en technische leertrajecten, met een zinvolle invulling van techniek en kwalitatieve vormen van werkplekleren, zodat het onderwijs onmiddellijk toegang tot de arbeidsmarkt kan bieden voor jongeren die niet wensen door te stromen naar het hoger onderwijs. De hervorming van het secundair onderwijs wordt resoluut doorgevoerd in alle scholen, waarbij de doelstelling is meer kwaliteit én minder uitval. Herwaardering van het technisch secundair onderwijs is essentieel, zodat jong technisch talent optimaal kan gestimuleerd worden. Voor de industrie belangrijke richtingen in TSO en BSO die vandaag dreigen te verdwijnen (bijv. lasser-monteerder, industriële onderhoudstechnieken, pijpfitter, industriële ICT), worden beter ondersteund. Er wordt een beleidskader geassocieerd onderwijs gecreëerd voor alle netten. Dit impliceert een maximale invulling van werkplekleren en voldoende studierichtingen met finaliteit, zowel in BSO als in SenSe- of HBO5-richtingen. In samenwerking met de industrie wordt een duidelijke juridische structuur (statuut, verzekeringen, betaling) uitgewerkt voor leerlingen en leerkrachten. Er dient maximaal ingegaan te worden op de opportuniteiten die industrie hier aanbiedt. De nodige middelen voor het decreet HBO5 en SenSe moeten worden voorzien. De industrie wordt permanent betrokken bij het evalueren en aanpassen van curricula zodat kan ingespeeld worden op de noden van morgen en dit via een wisselwerking zodat de industrie voeling blijft houden met onderwijs en omgekeerd. De Vlaamse kwalificatiestructuur wordt gebruikt om bindende eindtermen van elke technisch georiënteerde opleiding te bepalen. De industrie vindt in dit verband de factor attitude cruciaal voor arbeidsmarktgerichte opleidingen; deze bepaalt minstens even veel het succes of falen van de kandidaat in de praktijk. Doorstroming naar de STEM richtingen in het hoger onderwijs wordt geoptimaliseerd door jongeren specifieker voor te bereiden en door de invoering van een verplichte oriënteringsproef (voor STEM), met een bindend maar ruim studieadvies én heroriëntatie voor niet-geslaagden op basis van een uitgebreide feedback. De aanbevelingen opgenomen in het STEM-actieplan vormen het kader voor het doorvoeren van een beleid om meer jongeren naar STEM-richtingen toe te leiden en hierin te laten afstuderen. 2

3 Toponderwijs bieden betekent ook beschikken over topleerkrachten met een aangepaste basisvorming, permanente bijscholing en voldoende mogelijkheden om de overstap vanuit de industrie naar het onderwijs (en omgekeerd) te maken. De rol van de leerkracht verandert, en dus moet de lerarenopleiding dringend aangepast worden. Bijscholing voor leerkrachten in techn(olog)ische richtingen is verplicht, tijdens de werkuren en met duidelijke engagementen op het vlak van praktische kennis. De overstap van privé naar onderwijs wordt gepromoot door anciënniteit of loopbaan mee te rekenen in de verloning, zodat die keuze financieel haalbaar wordt én het onderwijs een sprong vooruit kan maken. Ook (tijdelijke) overstapmogelijkheden van onderwijs naar privé moeten aangemoedigd worden zodat de wisselwerking tussen beide werelden vergroot. Scholen moeten de kans grijpen om, net als de industrie, te blijven transformeren en verbeteren. Vanuit de industrie kan hier maximale steun aan gegeven worden. Scholen van de toekomst hebben een duidelijke toekomstvisie en integreren nieuwe leerconcepten, hebben een aangepaste leerinfrastructuur met onder meer maximaal gebruik van ICT, leggen veel nadruk op interactie met de omgeving, werken intensief samen met de industrie De Vlaamse overheid en de industrie ondersteunen maximaal scholen met een ambitieuze toekomstvisie. Performant hoger onderwijs biedt studenten in STEM-richtingen een kwalitatieve opleiding naar een diploma met praktijkwaarde. Professionele bachelors blijven zowel kwantitatief als kwalitatief bijzonder belangrijk voor de industrie. Door de inkanteling van sommige richtingen in de associaties, riskeren hogescholen echter op een eiland te geraken. In de financieringsmechanismen van hogescholen worden technische professionele bachelors ongelijk behandeld. Deze moeten herzien worden. Belangrijk voor de technologische industrie is ook na de inkanteling duidelijk verschillende profielen voor burgerlijk ingenieur en industrieel ingenieur te behouden, waarbij voor de industrieel ingenieur de opleidingsduur op 4 jaar moet blijven, met optioneel een aanvullende en zinvolle innovatiestage. Het arbeidsmarktgericht profiel van professionele bachelors wordt nog versterkt. Door een sterkere link met de industrie wordt aan de verdere professionalisering van deze richtingen gewerkt. Dit impliceert ook de aanpassing van de financiële criteria en een verschuiving van financiële middelen naar tech(nolog)isch professionele bachelors. De Vlaamse regering behoudt definitief de vierjarige master Industrieel Ingenieur, zij het met de vrijblijvende mogelijkheid om tijdens postgraduaat (1j) gedurende een langere periode aan een innovatieproject te werken in het kader van een bedrijfsstage. 3

4 Talent duurzaam inzetbaar maken Uit recente cijfers blijkt dat in Vlaanderen de werkloosheid niet dramatisch is gestegen. Een goede zaak, mede dankzij maatregelen als tijdelijke werkloosheid maar ook het activeringsbeleid met een sluitende aanpak. Vlaanderen kan hier nog bijkomende stappen zetten. Een sluitende aanpak voor de werkzoekende is een verhaal van rechten en plichten. Het volgen van een bepaalde finaliteitsopleiding houdt ook het engagement in van de werkzoekende om passende vacatures die naar deze beroepen toeleiden, te aanvaarden. De bevoegdheid om de controle uit te voeren op de effectieve beschikbaarheid van werklozen maakt het Vlaanderen mogelijk sneller, gerichter, strikter en specifiek op de situatie van de Vlaamse arbeidsmarkt te kunnen werken. Tegelijk blijven tekorten in vele beroepen in de technologische industrie oplopen. Prioriteit moet liggen op de ontwikkeling van competenties die de arbeidsmarkt vraagt, ongeacht of men nu werkzoekende is of aan de slag is. Er wordt prioritair ingezet op kwantitatieve en kwalitatieve knelpuntberoepen. Aanbod en capaciteit van de VDAB competentiecentra worden in nauwer overleg met de sector opgevolgd. Competentiegerichte screening van werkzoekenden op basis van technologisch talent en niet louter op basis van opleiding en interesse, zorgt voor een betere toeleiding naar technische beroepen. Dit vereist van de VDAB een goede voeling met technische beroepen en de vereiste competenties op de arbeidsmarkt. Gesimuleerde werkomgevingen (SWE) zijn een broodnodige aanvulling op bestaande leertrajecten, gericht op een betere transfer naar de arbeidsmarkt en minder uitval van kandidaten in bedrijven. Zij verhogen de effectiviteit van opleidingen en bieden een uitstekende mogelijkheid tot samenwerking met de industrie. De versoepeling van de wetgeving rond IBO met contracten van bepaalde duur maakt de arbeidsmarkt minder rigide, de kost voor de werkgever lager en opent na een proefperiode kans op tewerkstelling. Dit beleid moet aangehouden worden. De komende jaren treden bovendien structureel minder jongeren de arbeidsmarkt binnen dan er oudere werknemers uitstappen. Langer werken is onvermijdbaar. Bovendien dwingt de markt onze bedrijven tot voortdurende innovatie en ondernemerschap. Dit vraagt permanente ontwikkeling van competenties doorheen de loopbaan. De focus van het arbeidsmarktbeleid verschuift dus van het toeleiden van mensen naar een (eerste) job naar het ontwikkelen van talenten om duurzame en evolutieve loopbanen mogelijk te maken. 4

5 Investeren in duurzame inzetbaarheid (ergonomische aanpassingen, competentiebeheer, arbeidsvoorwaarden aangepast aan de functie-inhoud en functieomgeving) van medewerkers moet aangemoedigd worden, omdat dit belangrijke inspanningen van bedrijven vergt. Talentontwikkeling is een gedeelde verantwoordelijk van werkgever én werknemer. Het beleid moet zich ook richten op de plicht van een werknemer om zijn inzetbaarheid op peil te houden door zich permanent te ontwikkelen, uiteraard met begeleiding door zijn werkgever. Het betaald educatief verlof wordt toegespitst op beroepsopleidingen en geïntegreerd in het opleidingsbeleid, en wordt aangepast rekening houdende met de wijzigende noden van de arbeidsmarkt. De Vlaamse doelgroepenmaatregelen, evenals deze die worden overgedragen in het kader van de 6 de staatshervorming, zijn inefficiënt en complex voor werkgevers. In de eerste plaats moeten de doelgroepenmaatregelen omgevormd worden tot een reeks van mogelijkheden met een eenvoudig voorwaardenkader die de individuele onderneming kan inzetten op die doelgroep(en) die het meest geschikt is (zijn) voor haar gezochte of nodige profielen. Een bijzondere aandacht hierbij voor een ruim scala aan mogelijkheden voor de industriële ondernemingen vermits zij zorgen voor een grotere toegevoegde waarde en onderhevig zijn aan internationale concurrentie. De staatshervorming biedt de mogelijkheid voor Vlaanderen om de overgedragen beleidsinstrumenten beter af te stemmen op de Vlaamse realiteit maar mag niet leiden tot bijkomende complexiteit voor de ondernemingen. Een goede terreinkennis van de realiteit in de verschillende sectoren is daarom essentieel om te komen tot een volwaardig Vlaams sociaal overleg. Vlaanderen zorgt voor een vereenvoudigd doelgroepenbeleid dat maximaal inspeelt op de noden van de industrie. De industriële sectoren hebben een directe band en onmiddellijke link met hun ondernemingen en krijgen een officiële erkenning in het Vlaams sociaal overleg o.a. in SERV en VESOC. Arbeidsmigratie is het sluitstuk van een performant arbeidsmarktbeleid maar moet selectief worden toegepast. Heldere criteria worden ontwikkeld om te bepalen voor welke knelpuntberoepen en onder welke voorwaarden en met welke timing het licht op groen wordt gezet voor arbeidsmigratie. 5