Earnings management bij topbestuurderveranderingen

Transcriptie

1 Earnings management bij topbestuurderveranderingen Nederland vs. Verenigde Staten Bachelor Thesis Accounting J.M. Bischoff

2 Voorwoord Ik heb deze Bachelor Thesis geschreven in het kader van mijn opleiding bedrijfseconomie. Het onderwerp van deze Bachelor Thesis is earnings management rond een topbestuurderverandering. Het brede aspect van earnings management trok mij erg, aangezien het in vele vormen kan worden toegepast. Bij het vak Academische Vaardigheden Accounting had ik een onderzoeksvoorstel geschreven met betrekking tot dit onderwerp. Het leek me een uitdaging om met dit onderwerp verder te gaan en heb daar dan ook bewust voor gekozen. Hierbij wil ik Mevrouw L.M.L. Bruynseels bedanken voor haar goede begeleiding tijdens het schrijven van mijn Thesis. Ik hoop dat de lezer het een interessante Thesis vindt. Anne-Marie Bischoff Heeze,

3 Inhoudsopgave Voorwoord p.02 Inhoudsopgave p.03 Hoofdstuk1 Inleiding p Onderwerp en onderzoeksvraag p Aanleiding en relevantie p Opbouw van de thesis p.06 Hoofdstuk 2 Earnings management p Earnings management p Earnings management bij topbestuurderveranderingen p Rechtssystemen en earnings management p Accounting regels en earnings management p.10 Hoofdstuk 3 Onderzoeksmethode p Onderzoeksmethode p Controlevariabele p Steekproef p.17 Hoofdstuk 4 Conclusies p Conclusies p Beperkingen p Aanbevelingen p.19 Referenties p.20 3

4 Hoofdstuk1 Inleiding In dit eerste hoofdstuk zal het onderwerp worden gedefinieerd. Als eerste zal de onderzoeksvraag aan bod komen. Daarna zal de aanleiding en de relevantie worden besproken en ten slotte wordt de opbouw van de thesis toegelicht. 1.1 Onderwerp en onderzoeksvraag Deze Thesis gaat over earnings management dat toegepast wordt bij topbestuurderveranderingen. Ik zal het gebruik van earnings management in Nederland bij een topbestuurderverandering gaan vergelijken met het gebruik ervan in de Verenigde Staten (VS). Earnings management is naar mijn inziens het manipuleren van de cijfers om zo resultaten beter of juist slechter voor te stellen dan dat ze in werkelijkheid zijn. Volgens Dedman en Lin (2002) is een periode rond een topbestuurderverandering gevoelig voor earnings management. Vooral het big bath motief wordt dan vaak gebruikt. Hierbij worden kosten/verliezen van een onderneming toegerekend aan de periode waarin de voorganger van de nieuw aangestelde topbestuurder actief was, of worden extra kosten/ verliezen genomen in de periode voor vertrek van de topbestuurder zodat de nieuwe topbestuurder met een schone lei kan beginnen. In het onderzoek van Murphy en Zimmerman (1992) is de big bath hypothese bewezen. Het nemen van een big bath kan volgens Pourciau (1992) worden verklaard door het wisselen van Chief Excecutive Officers (CEO s), maar daarbij ook door de slechte prestatie die de onderneming levert. Volgens Pourciau (1992) zal het nemen van een big bath alleen voorkomen bij een non-routine wisseling, een niet geplande wisseling van CEO. De nieuwe CEO zal namelijk de oude CEO de schuld geven van de slechte resultaten. Naast het big bath motief wordt bij topbestuurderveranderingen ook gebruik gemaakt van Income minimization: het opvoeren van kosten als Research and Development (R&D), afschrijvingen en reclamekosten en deze toerekenen aan de periode waarin de voorganger van de nieuw aangestelde topbestuurder actief was. Bij mijn onderzoek zal ik niet alleen gaan kijken naar het toepassen van earnings management rond een topbestuurderverandering, maar ik zal ook gaan kijken of earnings management rond een topbestuurderverandering meer wordt toegepast in Nederland dan in de VS. De mate waarin een bedrijf earnings management toepast is namelijk ook afhankelijk van het land waarin het bedrijf opereert. In een land met veel beschermingswetten voor investeerders, 4

5 zullen bedrijven minder earnings management toepassen. De investeerders kunnen namelijk door diverse rechten, die ze aan de wet verlenen, de bestuurder beter in de gaten houden. Mijn eerste onderzoeksvraag luidt als volgt: Wordt earnings management bij een topbestuurderverandering meer toegepast in Nederland dan in de VS? Ook de accountingregels die in het land gelden hebben invloed op het toepassen van earnings management. International Financial Reporting Standards (IFRS) geeft de bestuurders minder ruimte voor eigen interpretatie en daardoor wordt earnings management mogelijk minder toegepast bij het gebruik van IFRS. Dutch GAAP (Generally Accepted Accounting Principles) gaf de bestuurder meer ruimte voor eigen interpretatie dan de US GAAP. Zoals hierboven al vermeld staat geeft Dutch GAAP meer ruimte om earnings management toe te passen dan IFRS. Vanaf 2005 zijn alle beursgenoteerde bedrijven in Nederland verplicht hun jaarrekening op te maken volgens IFRS. In mijn onderzoek zal ik dan ook gaan onderzoeken of dat er in Nederland voor 2005 bij een topbestuurderverandering meer earnings management werd toegepast dan na Mijn tweede onderzoeksvraag luidt als volgt: Wordt earnings management bij een topbestuurderverandering meer toegepast in Nederland voor 2005 dan na 2005? 1.2 Aanleiding en relevantie De laatste jaren zijn er verschillende schandalen geweest op het gebied van fraude en earnings manipulatie zoals: Enron, Xerox, Ahold, Parmelad en World.com. Deze schandalen zijn een bewijs voor het toepassen van earnings management. Na deze schandalen zijn er verschillende maatregelen getroffen, bijv. de Sarbanes-Oxley wet en in Nederland de code-tabaksblat. Ondanks alle regelgeving wordt er nog steeds gebruik gemaakt van earnings management, daarom wil ik in deze studie onderzoeken of earnings management vaker voorkomt in Nederland dan in de VS en dan specifiek bij een topbestuurderverandering. Voor 1 januari 2005 had ieder Europees land haar eigen accounting standaard. Deze werden mede gevormd door de cultuur, historie en kenmerken van boekhoudproblemen die in dat land hebben plaats gevonden. Het was vaak moeilijk en een kostbare aangelegenheid om 5

6 jaarrekeningen van verschillende accounting standaarden met elkaar te vergelijken. Per 1 januari 2005 is het dan ook voor alle beursgenoteerde ondernemingen verplicht om de jaarrekening conform IFRS op te stellen, zo ook voor Nederland. Deze verandering heeft aanleiding gegeven tot mijn tweede onderzoeksvraag. Dit onderzoek is relevant, omdat in de praktijk earnings management redelijk vaak wordt toegepast. Stakeholders/shareholders moeten hier bewust van zijn. Zij moeten weten dat er methoden bestaan om de resultaten van nieuwe bestuurders hoger te doen lijken. Vandaar dat er in dit onderzoek wordt gekeken naar earnings management bij topbestuurderveranderingen. Hoewel het heel aantrekkelijk is om te geloven dat de nieuwe topbestuurder de winst veel heeft laten stijgen, is er misschien alleen sprake van manipulatie van de cijfers. Deze studie zal ook bijdrage aan het debat of hoge kwaliteitsstandaarden voldoende effectief zijn in landen met slechte investeerders beschermingswetten. Evenals het onderzoek van Van Tendeloo en Vanstraelen (2005). Zij concluderen namelijk dat de vrijwillige adoptie van IFRS in Duitsland niet leidt tot een verschillende mate van earnings management, in vergelijking met ondernemingen die rapporteren onder German GAAP. 1.3 Opbouw van de Thesis In hoofdstuk 2 wordt de theorie over earnings management besproken als ook motieven om earnings management rond een topbestuurderverandering toe te passen en de verschillen tussen landen en accounting regels met betrekking tot het toepassen van earnings management. Hoofdstuk 3 zal het onderzoek, de onderzoeksmethode en de steekproef beschrijven In hoofdstuk 4 zullen de conclusies van deze Thesis worden besproken. Hiermee wordt getracht een zo volledig mogelijk en juist antwoord te geven op de onderzoeksvraag. Er worden ook aanbevelingen gedaan voor eventueel aanvullend onderzoek. 6

7 Hoofdstuk 2 Earnings management In dit hoofdstuk wordt de theorie omtrent earnings management besproken. Eerst zal er een definitie van earnings management worden gegeven, waarna de literatuur omtrent earnings management wordt besproken. Daarna zal specifiek op de verschillende vormen van earnings management bij een topbestuurderverandering worden ingegaan. Ook zal de theorie omtrent de regelgeving worden besproken en de ruimte die de verschillende regelgevingen geven voor het toepassen van earnings management. 2.1 Earnings management Earnings management wordt door Healy en Wahlen (1999) als volgt omschreven: Earnings management occurs when managers use judgment in financial reporting and in structuring transactions to alter financial reports to either mislead some stakeholders about the underlying economic performance of the company or to influence contractual outcomes that depend on reported accounting numbers. Er zijn verschillende manieren voor de manager om cijfers van de financiële rapportering te beïnvloeden zoals: schattingen maken over toekomstige economische gebeurtenissen, de keuze van toegepaste accounting methodes, het maken of uitstellen van uitgaven en keuzes maken over de structuur van de gezamenlijk transacties (Healy en Wahlen 1999). Het misleiden van stakeholders gebeurt alleen als (sommige) stakeholders niet in de gaten hebben dat er earnings management is toegepast. Het kan namelijk zo zijn dat managers toegang tot informatie hebben die niet toegankelijk is voor stakeholders, zodat het toepassen van earnings management niet opgemerkt wordt (Healy en Wahlen 1999). Er is al veel onderzoek gedaan over earnings management. In de earnings management literatuur bestaan twee belangrijke motieven: Het contracting motief: er wordt earnings management toegepast om contractvoorwaarden te behalen. Een voorbeeld hiervan zijn bonuscontracten. De manager zal earnings management toepassen om zo een maximale bonus te creëren. Watts en Zimmerman (1978) suggereren dat expliciete en impliciete management compensatiecontracten en leencontracten incentieven voor earnings management creëren. Het kapitaalmarkt perspectief: earnings management wordt toegepast om aan voorspellingen van analisten te voldoen. Analisten volgen namelijk beursgenoteerde bedrijven op de voet. Als de gerapporteerde winst uiteindelijk lager blijkt te zijn dan 7

8 de voorspellingen van analisten, leidt dit tot een lagere aandeelprijs volgens Dechow en Skinner (2000). Dit komt doordat investeerders anticiperen op berichten die naar buiten worden gebracht door en over de onderneming. Indien er sprake is van goede (slechte) berichten, zal de prijs per aandeel toenemen (afnemen). Ook bedrijven die voor de eerste keer naar de beurs toegaan (IPO) hebben intenties om earnings te managen volgens het onderzoek van Teoh, Welch en Wong (1998). Er is dan sprake van een hoge informatieasymmetrie. Het is namelijk moeilijk om de waarde van de IPO aandelen vast te stellen, vaak wordt dan ook de nettowinst als hulpmiddel gebruikt bij deze waardebepaling (Scott 2006). Omdat de bedrijven kapitaal willen aantrekken hebben de managers van deze IPO bedrijven de intentie om de nettowinst zo hoog mogelijk weer te geven. Dit leidt tot een hogere prijs per aandeel. Welke accounting methode door de managers wordt gebruikt, wordt bepaald door een combinatie van de twee motieven. 2.2 Earnings management bij topbestuurderveranderingen Earnings management is de keuze van het management om accounting regels of procedures op een bepaalde manier te interpreteren, zodat de marktwaarde of winst van de onderneming gemaximaliseerd of in enkele gevallen geminimaliseerd kan worden. Volgens het onderzoek van Dedman en Lin (2002) is de periode rond een topbestuurderverandering gevoelig voor earnings management. Rond deze periode is de onderneming geneigd om verliezen, kosten en/of andere negatieve berichten naar buiten te brengen. De bedoeling is dat de opvolger als het ware opnieuw kan beginnen, met als gevolg dat de nieuwe topbestuurder meer vertrouwen krijgt van de stakeholders. Uit het onderzoek van Murphy en Zimmerman (1992) is gebleken dat het vertrek van een CEO beter verklaard wordt door te kijken naar zowel de prestaties van de manager en de prestaties van de gehele onderneming, in plaats van het vertrek alleen te verklaren vanuit de geleverde prestaties van de manager. Naast het toepassen van een big bath bespreken Murphy en Zimmerman (1992) in hun onderzoek nog twee oorzaken van earnings management bij een topbestuurderverandering. De eerste vorm die ze bespreken wordt ook wel horizon probleem genoemd. De vertrekkende CEO, die op de hoogte is van zijn uittredingsdatum, zal de earnings in zijn laatste jaar 8

9 vergroten. De onderneming zal de CEO namelijk meer uitbetalen naarmate zijn earnings hoger zijn. De tweede oorzaak die Murphy en Zimmerman (1992) in hun onderzoek bespreken wordt ook wel de cover-up methode genoemd. De vertrekkende CEO zal zijn earnings verhogen in een onderneming die slecht presteert. Zo probeert hij de verslechterende situatie van de onderneming te verdoezelen. Voor de CEO is het namelijk het beste, voor zijn kansen op de arbeidsmarkt, als hij uit een economisch gezonde onderneming vertrekt. Pourciau (1992) bespreekt in haar onderzoek ook het horizon problem en de cover-up methode. Daarnaast geeft zij nog een andere reden voor het toepassen van earnings management. De vertrekkende CEO zal zijn earnings zo hoog mogelijk willen houden om het de nieuwe CEO extra moeilijk te maken. De nieuwe CEO zal namelijk veel moeite hebben met het behouden en overtreffen van deze hoge earnings. Deze vorm van earnings management wordt toegepast bij non-routine wisseling. Pourciau (1992) maakt in haar onderzoek verschil tussen een routine wisseling en een non-routine wisseling van CEO s. Een routine wisseling wil zeggen: een vooraf goed geplande wisseling, zoals pensioen. Terwijl een non-routine wisseling een niet geplande wisseling van CEO, met tegengestelde belangen is. Een voorbeeld van een non-routine wisseling is een vrijwillige of onvrijwillige uittreding. Bij een routine wisseling hebben de vertrekkende en de nieuwe CEO hetzelfde doel voor ogen. Zij willen beide dat de nieuwe CEO succesvol zal zijn, zodat ze er beide een betere reputatie aan overhouden. De prikkeling voor het toepassen van earnings management is hier dus laag. Bij een non-routine wisseling zijn er tegengestelde belangen, waardoor de prikkeling voor het toepassen van earnings management wordt verhoogd. 2.3 Rechtssystemen en earnings management Een aantal studies hebben onderzoek gedaan naar het toepassen van earnings management in verschillende landen. De mate waarin earnings management wordt toegepast verschilt namelijk per land. Leuz, Nanda en Wyscocki (2003) en Francis en Wang (2006) tonen beide aan dat de gerapporteerde kwaliteit van earnings verbetert naar mate een land sterker de investeerders beschermt. De rechtssystemen van een land zijn hierbij een belangrijk punt, zij zijn namelijk de fundering van de rechten inclusief de bescherming van de eigendomsrechten en zij zijn de lens waardoor de algemene wet en de beschermingswet is ontwikkeld (Francis en Wang 2006). 9

10 Rechtssystemen beschermen investeerders door aan hen rechten te verlenen, zoals het recht om bestuurders te ontslaan en door contracten op te stellen waardoor ze meer toezicht kunnen houden op het beleid van het bestuur (Leuz, Nanda en Wyscocki 2003). Het resultaat van goede rechtssystemen die investeerders effectief beschermen, zal zijn dat het bestuur minder zijn activiteiten gaat verbergen (Leuz, Nanda en Wyscocki 2003). Earnings management zal meer doordringen in landen waar ze een zwakke bescherming van investeerders hebben, omdat het bestuur minder goed in de gaten kan worden gehouden en daardoor hebben zij meer mogelijkheid om de onderneming z n resultaten te verduisteren (Leuz, Nanda en Wyscocki 2003). De literatuur onderscheidt common law landen en code law landen. Common law landen (Engelse origine) hebben een hoog procesrisico, beschikken over meerdere investeerders en houden toezicht op aandeelhouders. Bij code law landen (Duitse, Franse en Scandinavische origine) zijn er lagere procesrisico s, wordt er meer geld aangetrokken van banken en andere financiële instituten en zijn de kapitaalmarkten minder actief. Code law landen doen meer aan winstmanipulatie volgens Burgstahler, Hail en Leuz (2006). De reden hiervoor is dat code law landen meer flexibiliteit toestaan, waardoor winsten gemakkelijker te managen zijn. H1: Earnings management wordt bij en topbestuurderverandering meer in Nederland toegepast dan in de VS. 2.4 Accounting regels en earnings management Accounting in Nederland voor 2005 wordt vaak omschreven als meer subjectief en minder aan regels vasthoudend. De managers konden steeds hun beslissingsbevoegdheid van het Anglo-Saxische accounting model combineren met de accounting regels die golden in het Continentaal Europese Model (Roosenboom et al., 2003). Aspecten van Dutch GAAP zijn volgens Vergoossen (1997) dat de accounting gedragslijnen vaak veranderden, de verscheidenheid van aangenomen accounting regels hoog waren en de accounting standaarden in Nederland breed geformuleerd waren. Dit is in contrast met accounting standaarden in andere landen die meer beschrijvend en gedetailleerd geformuleerd zijn. Op het gebied van het omzetten van buitenlandse valuta s, classificatie van extraordinary items, niet-tastbare bezittingen en het gebruik van voorzieningen gaf Dutch GAAP meer flexibiliteit in vergelijking met IFRS (Hoogendoorn 1995 en Van Rooijen 2002). Daarnaast vereisten 10

11 Nederlandse accounting regels niet zoveel toelichting en transparantie als in de VS (Roosenboom et al.,2003). Er zijn enkele verschillen tussen US GAAP, IFRS en Dutch GAAP. Een belangrijk verschil tussen IFRS en Dutch GAAP is het meten op basis van fair value van bepaalde categorieën van financiële bezittingen en schulden en de erkenning van ongerealiseerde resultaten vanwege de verandering van de fair value. Een ander verschil tussen IFRS en Dutch GAAP, is dat Dutch GAAP minder toelichting vereist met betrekking tot kasstroom overzichten, belastingen en leasing. Tevens is onder US GAAP de kostprijsmethode vereist en zijn herwaarderingen niet toegestaan, terwijl onder IFRS en Dutch GAAP het wel mogelijk is om bepaalde bezittingen te herwaarderen op fair value. Vanaf 2005 is het voor alle beursgenoteerde ondernemingen in de Europese Unie verplicht hun geconsolideerde jaarrekening op te stellen volgens IFRS. IFRS heeft als uitgangspunt het rapporteren op basis van fair value, terwijl bij de oude regelgeving de boekwaarde als uitgangspunt werd genomen. Het doel van IFRS is het zorgdragen voor de ontwikkeling van wereldwijde jaarrekeningvoorschriften, zodat de jaarrekeningen beter vergelijkbaar zijn en IFRS beter aansluiten bij de behoefte van stakeholders (Eccher en Healy 2000). Volgens Lev 1 (1988) worden nieuwe accounting standaarden ontwikkeld om relevantere en betrouwbaardere informatie weer te geven aan belanghebbenden. Dit kan door de bestaande informatieasymmetrie te verkleinen. Door IFRS wordt de vrijheid van managers enigszins beperkt, omdat IFRS minder ruimte toe laat voor eigen interpretatie. Hierdoor zijn er dus minder mogelijkheden om de cijfers te manipuleren. Accounting regels en ondernemingstructuur hebben invloed op het gebruik van earnings management (Leuz, Nanda en Wyscocki 2003). Accounting regels kunnen namelijk de bevoegdheid van managers om gerapporteerde earnings te verdraaien beperken. Maar de mate waarin accounting regels gerapporteerde earnings beïnvloeden hangt af van de nadruk die erop wordt gelegd. Van landen die de investeerders sterk beschermen wordt verwacht dat zij wettelijke bepalingen opstellen die de manipulatie van accounting informatie beperken en dat 1 Bron: Financial accounting theory; Scott (2006). 11

12 zij deze wettelijke bepalingen ook doorvoeren in het gekozen beleid. De bevindingen van Enriques (2000) in zijn onderzoek zijn consistent met de bevindingen van Leuz, Nanda en Wyscocki (2003). In zijn onderzoek komt naar voor dat de wetten over zelfverrijking van het bestuur in de UK en de VS strenger zijn en meer toelichting vereisen dan die in Duitsland of Italië. Eveneens laat d Arcy (2000) in zijn onderzoek zien dat Anglo-Amerikaanse landen minder keuzevrijheid hebben met betrekking tot bepaalde accountingregels dan landen in Continentaal Europa met veel mindere effectieve investeerdersbescherming. Street en Gray (1999) tonen aan dat accounting standaarden steeds meer naar elkaar groeien, terwijl Ball, Kothari en Robin (2000) vaststellen dat tussen diverse standaarden nog steeds grote verschillen bestaan. Barth, Landsman en Lang (2005) hebben de relatie tussen diverse accounting standaarden en earnings management onderzocht. Uit het onderzoek blijkt dat bedrijven die IFRS toepassen over een lagere cost of capital beschikken, eerder verliezen nemen, een hogere waarde relevantie hebben en minder earnings managen dan ondernemingen die IFRS niet hanteren. US GAAP had de geringste winstmanipulatie volgens Van Tendeloo en Vanstraelen (2005). Terwijl de accounting standaarden van Hong Kong, Maleisië, Singapore en Thailand nagenoeg overeenkomen met de IFRS (Ball, Kothari en Robin 2000). Voor januari 2005 had ieder Europees land zijn eigen accounting standaard. Deze standaarden weken van elkaar af door verschillen in cultuur, historie en kenmerken van boekhoudproblemen die in dat land hebben plaats gevonden. De meest belangrijke verandering sinds 1 januari 2005 is openheid. IFRS maakt ondernemingen meer transparant. Er komt meer uniformiteit waardoor het gemakkelijker is om ondernemingen in verschillende landen met elkaar te vergelijken. H2: Earnings management werd bij een topbestuurderverandering in Nederland voor 2005 meer toegepast dan na

13 Hoofdstuk 3 onderzoeksmethode In dit hoofdstuk zal de onderzoeksmethode worden besproken en de modellen die daarbij worden gebruikt. Daarna zal worden ingegaan op de steekproef van het onderzoek. 3.1 Onderzoeksmethode Er zijn in de literatuur verschillende methodes ontwikkeld om earnings management te benaderen, omdat earnings management niet direct kan worden gemeten en omdat earnings management zichzelf in verschillende vormen manifesteert. Dechow et al. (1995) hebben alternatieve accrual-based modellen onderzocht om earnings management te meten. In hun onderzoek hebben ze het Healy model, het DeAnglo model, het Jones model, het Modified Jones model en het Industry model getest. Healy (1985), De Angelo (1986) en Jones (1991) hebben om earnings management te ontdekken accruals gerelateerde methoden gebruikt. Het nadeel van deze modellen is dat ze allemaal op geschatte accruals zijn gebaseerd (Healy en Wahlen 1999). Het Modified Jones model, ontwikkeld door Jones (1991), blijkt het meest krachtige model om earnings management te meten. De enige aanpassing aan het originele Jones Model is dat de verandering in opbrengsten nu de veranderingen in ontvangsten in de huidige periode zijn geworden (Dechow et al. 1995). De gemodificeerde versie van het Jones Model neemt aan dat alle veranderingen, in verkopen op krediet, in de huidige periode door earnings management komt (Dechow et al. 1995). Dit is gebaseerd op de redenering dat het gemakkelijker is om earnings te managen door beslissingsbevoegdheid uit te oefenen op het erkennen van opbrengsten van verkopen op krediet dan earnings te managen door beslissingsbevoegdheid uit te oefenen op het erkennen van opbrengsten van kasverkopen (Dechow et al. 1995). Omdat het Modified Jones Model als het meest krachtige model wordt gezien zal ik dit model in mijn onderzoek gebruiken. Accruals kunnen in non-discretionary accruals en discretionary accruals worden verdeeld. Non-discretionary accruals worden ingegeven door regels, instituties en economische omstandigheden. Alleen discretionary accruals zijn onderworpen aan het oordeel van het management. 13

14 In mijn onderzoek zal ik de ondernemingen die een topbestuurderverandering hebben ondergaan testen of ze earnings management hebben toegepast door een regressie analyse uit te voeren over de steekproef van ondernemingen die Dutch GAAP, US GAAP en IFRS gebruiken. Accruals (ACC) worden door de volgende formule berekend: ACC t = CA t - CL t cash t + STD t - Dep t Waar: CA = verandering in vlottende activa CL = verandering in kortlopende schulden Cash = verandering in kas en kas gelijken STD = verandering in schulden inclusief kortlopende schulden Dep = afschrijving en amortisatie uitgave In het gemodificeerde model worden non-discretionary accruals (NDA) geschat tijdens de huidige periode: NDA t = α 1 (1/A t-1 ) + α 2 ( REV t REC t ) + α 3 (PPE t ) Waar: REC t = ontvangsten in jaar t minus ontvangsten in jaar t-1 op een schaal van totale bezittingen op t-1 PPE t = bruto bezit, fabrieken en gereedschap in jaar t op een schaal van totale bezittingen op t-1 A t-1 = totale activa op t-1 α 1, α 2, α 3 = firma specifieke parameters De discretionary accruals (DAC) worden door het volgende model geschat: DAC = ACC - NDA 14

15 Waar: ACC = Accruals NDA = Non-discretionary accruals Om de eerste hypothese te testen is het volgende model voor discretionary accruals (DAC) opgesteld: DAC = f ( CEOturnover, RVVEV, B4NB4, MWEV) Waar: CEOturnover = topbestuurderverandering RVVEV = Ratio vreemd vermogen ten opzichten van eigen vermogen B4NB4 = Big 4 auditor versus non- big 4 auditor, gemeten als dummy variabele MWEV = Marktwaarde van het eigen vermogen Dit model zal ik voor zowel Nederland als de Verenigde Staten gebruiken. Door de coëfficiënten van de variabele CEOturnover te vergelijken zal ik een vergelijking kunnen maken tussen Nederland en de VS. Om de tweede hypothese te testen is het volgende model voor discretionary accruals (DAC) opgesteld: DAC = f (CEOturnover, IFRS, CEOturnover*IFRS, RVVEV, B4NB4, MWEV) Waar: CEOturnover = topbestuurderverandering IFRS = International Financial Reporting Standards, gemeten als dummy variabele CEOturnover*IFRS = Interactie tussen CEOturnover en IFRS RVVEV = Ratio vreemd vermogen ten opzichten van eigen vermogen B4NB4 = Big 4 auditor versus non- big 4 auditor, gemeten als dummy variabele MWEV = Marktwaarde van het eigen vermogen 15

16 De IFRS variabele is een dummy variabele. Deze variabele zal 0 zijn in de jaren voor IFRS en 1 in de jaren na IFRS. Als earnings management bij topbestuurderveranderingen na IFRS verminderd is zal de variabele CEOturnover*IFRS significant met een negatief teken zijn. 3.2 Controlevariabelen Voor dit onderzoek worden drie controlevariabelen gebruikt: Ratio vreemd vermogen ten op zichten van eigen vermogen, big 4versus non big 4 auditor en de marktwaarde van het eigen vermogen. Ratio vreemd vermogen ten opzichten van eigen vermogen (RVVEV) Earnings management komt vaker voor bij bedrijven met een hoge ratio vreemd vermogen ten opzichten van eigen vermogen. Volgens Watts en Zimmerman (1990), manipuleren managers van deze ondernemingen winsten om contractbreuk te vermijden. Door over te stappen op een andere voorraad- of afschrijvingsmethode kunnen managers ervoor zorgen dat contractvoorwaarden niet geschonden worden. Veel ondernemingen behalen precies de voorwaarden, zij gebruiken discretionary accruals om de contractvoorwaarden te behalen. Contractvoorwaarden worden zelden geschonden, aldus Dichev en Skinner (2002). Dit onderzoek veronderstelt dat er meer earnings management voorkomt bij ondernemingen met een hoge ratio vreemd vermogen ten opzichten van eigen vermogen. Big 4 versus non big 4 auditor (B4NB4) Grote accountantskantoren (big 6 auditor) zijn beter in staat earnings management op te sporen dan kleine kantoren (Krishnan 2003). Ondernemingen met een big 5 auditor managen minder earnings dan ondernemingen die niet over een big 5 auditor beschikken, concludeert Gore (2001). Dit onderzoek verwacht dat ondernemingen die over een big 4 auditor beschikken minder earnings managen dan ondernemingen die niet over een big 4 auditor beschikken. Deze controlevariabele zal gemeten worden als een dummy variabele. Deze zal 0 zijn als de onderneming wordt gecontroleerd door een non-big 4 auditor en zal 1 zijn als de onderneming door een big 4 auditor wordt gecontroleerd. Marktwaarde van het eigen vermogen (MWEV) Managers van ondernemingen met een hoge aandelenprijs hebben intenties om earnings te managen om zo de aandelenprijs hoog te houden. Het voordeel van de hoge aandelenprijs is 16

17 dat men meer mogelijkheden heeft om kapitaal aan te trekken (Jensen 2004). Dit onderzoek verwacht dan ook dat ondernemingen met een hogere aandelenprijs meer earnings managen. 3.3 Steekproef Het onderzoek voor de eerste hypothese is gebaseerd op AMEX en AEX genoteerde bedrijven in het tijdvak Voor beide beurzen zal ik nagaan welke bedrijven een topbestuurderverandering hebben aangekondigd. Deze informatie zal ik halen op Op deze site zijn zowel persberichten als de benodigde informatie over topbestuurderveranderingen te vinden. Alle AMEX en AEX genoteerde bedrijven die een topbestuurderverandering hebben ondergaan zal ik meenemen in mijn onderzoek. Uit onderzoek van de Vereniging van Effecten Bezitters blijkt dat een gemiddelde zittingsduur van een topbestuurder 3,71 jaar is. In het tijdvlak van kunnen dus meerdere topbestuurderveranderingen bij een onderneming hebben plaatsgevonden. Mijn tweede hypothese is gebaseerd op AEX genoteerde bedrijven in het tijdvak Dit is gedaan omdat in 2005 het verplicht is voor ieder beursgenoteerd bedrijf de jaarrekening op te stellen volgens IFRS. Ik zal bij dit onderzoek cijfers voor en na 2005 vergelijken. Ook hier zal ik de informatie over een topbestuurderverandering op kunnen vinden. Mijn data voor mijn modellen zal ik halen uit Compustat US en Compustat Global. 17

18 Hoofdstuk 4 Conclusies In dit hoofdstuk zullen de conclusies op een rijtje worden gezet, de beperkingen van mijn onderzoek zullen worden besproken en ik zal aanbevelingen doen voor aanvullend onderzoek. 4.1 Conclusies Earnings management kan bij een topbestuurderverandering om verschillende redenen worden toegepast. Een veel voorkomende oorzaak van earnings management bij een topbestuurderverandering is taking a bath, hierbij worden en kosten en verliezen genomen in de periode dat de voorganger nog actief was. De onderneming wil namelijk de nieuwe bestuurder met een schone lei laten beginnen om zo het vertrouwen van de stakeholders te winnen. Ik verwacht dat earnings management bij een topbestuurderverandering meer wordt toegepast in Nederland dan in de VS. Dit heeft te maken met het rechtssysteem van het land en de geldende accountantsregels in het land. De VS is namelijk een common law land, waar ze een hoog procesrisico hebben, waar de kapitaalmarkt meer actief is en waar ze toezicht houden op aandeelhouders. Terwijl Nederland juist een code law land is, waar lagere procesrisico s zijn, meer geld wordt aangetrokken van banken en andere financiële instituten en waar ondernemingen minder actief zijn op de kapitaalmarkt. Code law landen staan meer flexibiliteit toe, waardoor winsten gemakkelijker te manipuleren zijn. Daarom verwacht ik dat de eerste hypothese niet verworpen wordt. Voor 2005 stelden beursgenoteerde bedrijven in Nederland hun jaarrekening op naar de regels van Dutch GAAP, na 2005 werden alle Europese beursgenoteerde bedrijven verplicht hun jaarrekening op te stellen conform IFRS. Zoals hierboven al vermeld geeft IFRS minder interpretatieruimte aan managers, waardoor er minder mogelijkheden zijn om de cijfers te manipuleren, maar de meest belangrijke verandering is openheid. IFRS maakt ondernemingen meer transparant. Zo komt er meer uniformiteit waardoor het gemakkelijker is om ondernemingen in verschillende landen met elkaar te vergelijken. Doordat managers minder mogelijkheden hebben om de cijfers te manipuleren onder IFRS, verwacht ik dat de tweede hypothese niet verworpen wordt. 18

19 4.2 Beperkingen Zoals ieder onderzoek heeft ook mijn onderzoek beperkingen. Een eerste beperking van mijn onderzoek is dat het alleen gebaseerd is op beursgenoteerde bedrijven, volgens Coppens en Peek (2005) manipuleren niet-beursgenoteerde bedrijven vaker winsten dan beursgenoteerde bedrijven. Een tweede beperking is de moeilijkheid van het meten van earnings management en de vele controlevariabelen waarmee rekening dient te worden gehouden. In dit onderzoek is geprobeerd om met zoveel mogelijk factoren rekening te houden. 4.3 Aanvullend onderzoek Dit onderzoek richt zich alleen op US GAAP, Dutch GAAP en IFRS in Nederland en de VS. Aanvullend onderzoek zou andere accountingregels met elkaar kunnen vergelijken met betrekking tot earnings management bij topbestuurderveranderingen. Aangezien het voor alle beursgenoteerde bedrijven in de Europese Unie verplicht is de jaarrekening op te stellen volgens IFRS-richtlijnen, zou aanvullend onderzoek in andere landen van de Europese Unie kunnen onderzoeken of dat er voor 2005 meer earnings management werd toegepast dan na

20 Referenties Artikelen Ball, R., S. Kothari, & A. Robin, (2000). The effect of international institutional factors on properties of accounting earnings. Journal of accounting and economics, vol. 29, p Barth, M., W. Landsman, & M. Lang, (2005). International accounting standards and accounting quality. Working paper. Burgstahler, D., L. Hail & C. Leuz, (2006). The importance of reporting incentives: Earnings management in European private and public firms. The accounting review, p Chan, K., N. Jegadeesh & T. Sougiannis, (2004). The accrual effect on future earnings. Review of Quantitavive Finance and Accounting, Vol. 22, p Coppens, L. & E. Peek, (2005). An analysis of earnings management by European private firms. Working paper. d Arcy (2000). The degree of determination of national accounting systems an empirical investigation. Schmalenbach Business Review. Vol.52, p DeAngelo, L. (1986). Accounting numbers as market valuation substitutes: A study of management buyouts of public stockholders. The Accounting Review, Vol. 61, p Dechow, P. & D. Skinner, (2000). Earnings management: Reconciling the views of accounting academics, practioners, and regulators. Accounting horizons, Vol. 12, nr. 2, p Dechow, P., R. Sloan & A. Sweeney, (1995). Detecting earnings management. The accounting review. Vol. 70, nr. 2, p Dedman E., Stephen W.-J. Lin, (2002). Shareholder wealth effects of CEO departures: evidence from the UK. Journal of Corporate Finance 8. 20

21 Defond, L. & J. Jiambalvo, (1994). Debt covenant violation and manipulation of accruals. Journals of accounting and economics, nr.17, p Dichev, L. & D. Skinner, (2002). Large-sample evidence on the debt covenant hypothesis. Working paper. Eccher, E. & P. Healy, (2000). The role of international accounting standards in transitional economies: a study of the people s republic of China. Working paper. Enriques, L. (2000). The law on company directors self-dealing: a comparative analysis. International and Comparative Corporate Law Journal. Vol.2, p Francis, J. & D. Wang, (2006). The joint effect of investor protection and big 4 audits on earnings quality around the world. Current draft. Friedlan, J. (1994). Accounting choices of issuers of initial public offerings. Contemporary accounting research, summer 1994, p Healy, Paul M. (1985). The effect of bonus schemes on accounting decisions. Journal of Accounting & Economics, Vol. 7 (1) & (2) & (3), p Healy, Paul M. & James M. Wahlen, (1999). Commentary-A review of the earnings management literature and its implications for standard setting. Accounting Horizons, vol. 13, nr.4, p Holthausen, W., D. Lacker, & R. Sloan, (1995). Annual bonus schemes and the manipulation of earnings. Journal of accounting and economics, nr. 19, p Jensen, M.C. (2004). The agency costs of overvalued equity and the current state of corporate finance. European Financial Management, vol. 10, nr.4, p Jones, J. (1991). Earnings management during import relief investigations. Journal of accounting and economics, vol.29, nr.2, p

22 Krishnan, G. (2003). Audit quality and the pricing of discretionary accruals. Auditing, vol. 22, nr. 1, p Leuz, C., Nanda & P. Wysocki, (2003). Earnings management and investor protection: An international comparison. Journal of financial economics, vol.69, p Murphy, K.J. & J.L. Zimmerman, (1992). Financial performance surrounding CEO turnover. Journal of accounting and economics, vol.16, p Pourciau, S. (1992). Earnings management and nonroutine executive changes. Journal of accounting and economics, vol.16, p Roosenboom, P., T. van der Groot & G. Mertens, (2003). Earnings management and initial public offerings: Evidence from the Netherlands. The international journal of accounting, vol. 38, p Scott, R. William, (2006). Financial accouting theory. Scarborough, Ontario: Prentice Hall Canada Inc. Street, D. & S. Gray, (1999). How wide is the gap between IASC and U.S.GAAP? Impact of the IASC comparability project and recent internationals developments. The international journal of accounting, auditing & taxation, p Teoh, S., I. Welch, & T. Wong, (1998). Earnings management and the long-run market performance of initial public offering. Journal of finance, vol.53, nr.6, p Van Tendeloo, B. & A. Vanstraelen, (2005) Earnings management under German GAAP versus IFRS. European accounting review, Working paper. Vergoossen, R.G.A. (1997). Changes in accounting policies and investment analysts fixation on accounting figures. Accounting, Organisation and Society, Vol. 2, nr. 6, p Warner J.B., L. Ross, & Karen H. Wruck (1988). Stock prices and top management changes. Journal of financial economics, vol

23 Watts R.L. & J.L. Zimmerman (1978). Towards a positive theory of the determiniation of accounting standards. The Accounting Review, Sarasota, p.112 Watts R.L. & J.L. Zimmerman (1990). Positive accounting theory: A ten year perspective. The accounting review, vol. 65, nr. 1 p Internet sites 23