Voorlichtingsbijeenkomst 25 januari 2007 Cao-fondsen: het doel bereikt? (presentatie mr. J. van Dongen)

Transcriptie

1 Voorlichtingsbijeenkomst 25 januari 2007 Cao-fondsen: het doel bereikt? (presentatie mr. J. van Dongen) Inleiding Dames en heren, Om te beginnen neem ik u even mee terug in de tijd, naar het jaar Op 14 juni van dat jaar werd het besluit genomen om het Toetsingkader AVV met ingang van 1 januari 2003 te wijzigen. De vereisten voor cao-fondsen werden aangescherpt, met als doel het vergroten van de transparantie van de uitgaven van deze fondsen. De vraag is of dit doel is bereikt? Aan het eind van mijn presentatie, over ongeveer 20 minuten, zal deze vraag worden beantwoord. Allereerst zal ik de achtergronden van de wijziging van het Toetsingskader bespreken. Deze achtergronden omvatten de aanleiding, inhoud en het implementatieproces. Vervolgens komen de uitkomsten van de jaarlijkse evaluaties van de jaarverslagen aan bod. Tot slot heb ik nog een aantal aandachtspunten voor de toekomst. In cao s kunnen afspraken worden gemaakt over fondsvorming door middel van het heffen van een premie bij werkgevers en werknemers in de bedrijfstak. Deze bijdragen worden gebruikt voor doelen die de gehele bedrijfstak ten goede komen, zoals opleidingen, werkgelegenheid, arbeidsomstandigheden, onderzoek en voorlichting. De achterliggende reden voor fondsvorming in cao s is dat daarmee collectieve goederen tot stand worden gebracht die individueel niet of minder eenvoudig en kostbaarder te realiseren zijn. Subsidieverzoekers, waaronder bijvoorbeeld werkgevers- en werknemersorganisaties, kunnen een bijdrage van het fonds krijgen voor activiteiten die zij verrichten in het kader van de doelstellingen van het fonds. In de tweede helft van 2001 ontstond het beeld dat vooral sociale fondsen een inkomstenbron vormden voor de werkgevers- en werknemersorganisaties. Dit leidde tot vragen in de politiek en tijdens een Algemeen Overleg in de tweede kamer, kwamen de toenmalige Minister en de vaste commissie gezamenlijk tot de conclusie dat de transparantie van de uitgaven van algemeen verbindend verklaarde cao-fondsen kon worden verbeterd. Dit ten behoeve van de betrokken georganiseerde, en ongeorganiseerde werkgevers en werknemers. De minister heeft hierop het Toetsingskader met ingang van 1 januari 2003 gewijzigd en de vereisten voor caofondsen aangescherpt. 1

2 Met de wijziging van het Toetsingskader zijn nadere eisen gesteld aan de inhoud van statuten en reglementen. Hoewel de nieuwe vereisten voor de meeste van u niet meer nieuw zullen zijn, heb ik ze voor de volledigheid toch nog even kort op een rijtje gezet. - de bestedingsdoelen moeten duidelijk en limitatief in de statuten en reglementen zijn geformuleerd - in de statuten en reglementen moet zijn opgenomen dat de begroting en het jaarverslag van het fonds moeten worden gespecificeerd naar deze bestedingsdoelen - verder moet in de statuten en reglementen zijn opgenomen dat ook de subsidieontvangende instellingen hun begroting en verantwoording hiernaar moeten specificeren en dat de verantwoordingen onderdeel uitmaken van het jaarverslag - tot slot moet zijn opgenomen dat uit het jaarverslag en de accountantsverklaring moet blijken dat de uitgaven conform de bestedingsdoelen zijn gedaan. Daarnaast moeten de jaarstukken voortaan vóór 1 juli aan de directie UAW worden toegezonden, waar deze voor een ieder ter inzage liggen. Met de wijziging is beoogd in de nodige transparantie te voorzien. De bij het fonds betrokken werkgevers en werknemers hebben hierdoor beter zicht op de wijze waarop door een fondsbestuur uitvoering wordt gegeven aan de fondsregeling. Wanneer een belanghebbende meent dat het fonds zich niet aan de afspraken houdt, kan deze dit zelf bij het betreffende fondsbestuur aankaarten of eventueel de rechter inschakelen. Het is ook mogelijk bij het eerstvolgende avv-verzoek bedenkingen in te dienen tegen avv van de betreffende fonds-cao. De minister houdt geen toezicht op de fondsen, maar uit hoofde van avv en de belangen die met de fondsen zijn gemoeid is wel voorzien in een vorm van monitoring. Zo worden de ontvangen jaarverslagen in globale zin door ons bezien. Dit om te beoordelen of ze in het licht van de Wet AVV en het Toetsingskader evidente vragen oproepen. Wanneer daarvan sprake is worden in eerste instantie toelichtende vragen gesteld aan de cao-partijen die betrokken zijn bij het desbetreffende fonds. Het in strijd handelen met de vereisten kan de besluitvorming bij een toekomstig avv-verzoek ophouden. Als ultiem middel heeft de minister de bevoegdheid een lopend avv-besluit in te trekken. De implementatie van de wijziging van het Toetsingskader heeft de nodige operationele gevolgen gehad voor ons en alle andere betrokken partijen. 2

3 We hebben via mailings, voorlichtingsbijeenkomsten en onze website ( alle betrokkenen van de nodige informatie voorzien. Ook heeft er afstemming plaatsgevonden met het koninklijk NIVRA. Dit heeft onder andere geleid tot twee voorbeelden van accountantsverklaringen die aan de vormvereisten zijn aangepast. Deze zijn te vinden op de website van het NIVRA. Verder is en wordt door cao-partijen vaak gebruik gemaakt van de mogelijkheid om voorafgaand aan een daadwerkelijk avv-verzoek cao-teksten in een zogenaamde technische voorconsultatie aan ons voor te leggen. De ervaring leert dat daardoor de avv-procedures efficiënter verlopen. Door de wijziging moesten de statuten en reglementen van de cao-fondsen tussentijds worden aangepast en voor avv worden voorgelegd. Na een vrij moeizaam proces van ruim 1 jaar, waarbij we soms meer als een incassobureau moesten opereren, waren de nieuwe vereisten in alle desbetreffende cao s verwerkt. Dit betekende dat de jaarverslagen over het boekjaar 2004 voor het eerst volledig zouden moeten en kunnen voldoen aan de nieuwe vereisten. Voor de jaarverslagen over 2002 en 2003 gold een overgangsperiode. Zoals gezegd houdt de minister geen toezicht op de fondsen, maar worden de jaarverslagen wel globaal bekeken om te bezien of deze in het licht van de Wet AVV en het Toetsingskader evidente vragen oproepen. Jaarlijks bekijken wij bijna 200 jaarverslagen. De uitkomsten van deze jaarlijkse evaluaties geven een goed beeld van het verloop van het proces en de wijze waarop en de mate waarin aan de vereisten wordt voldaan. Deze evaluaties zijn ook te vinden op onze website, nogmaals Jaarlijks worden de cao-fondsen die een jaarverslag moeten toesturen, hier door ons met een gerichte mailing op geattendeerd. Zoals u in de tabel kunt zien, worden bijna alle jaarverslagen vóór 1 juli toegezonden. Was dit in 2002 nog slechts 41% van alle jaarverslagen. Inmiddels is 95% van de jaarverslagen tijdig toegezonden. Zodra het jaarverslag binnen is, wordt allereerst bekeken of deze aan de volgende vier vormvereisten voldoen: 1. Het jaarverslag moet zijn gespecificeerd naar de bestedingsdoelen 3

4 2. uit de accountantsverklaring moet blijken dat de uitgaven conform de bestedingsdoelen zijn gedaan. 3. De verantwoordingen van subsidieontvangende instellingen moeten zijn gespecificeerd naar de bestedingsdoelen 4. en deze verantwoordingen moeten onderdeel uitmaken van het jaarverslag De eerste drie vereisten maakten in verband met het einde van het overgangsregime pas bij de jaarverslagen over het boekjaar 2004 voor het eerst deel uit van de toets. In de volgende tabel zijn per boekjaar de percentages opgenomen van de jaarverslagen die bij binnenkomst voldeden aan de vereisten. De jaarverslagen die in eerste instantie niet voldeden zijn nadat partijen de stukken hadden aangevuld in orde bevonden Uit de tabel blijkt bij vereiste 1 dat bij binnenkomst van de jaarverslagen over het boekjaar 2004, 85% was gespecificeerd conform de bestedingsdoelen van het fonds. De jaarverslagen over het boekjaar 2005 voldeden allemaal aan dit vereiste. Een 100%-score dus Ook bij het tweede vereiste ziet u een stijgende lijn. Bleek over het boekjaar 2004 nog maar bij 67% van de jaarverslagen uit de accountantsverklaring dat de uitgaven conform de bestedingsdoelen zijn gedaan. Inmiddels is dit al bij 95% het geval. Voor wat betreft het derde vereiste kunt u zien dat ook hier net als bij het eerste vereiste inmiddels sprake is van een 100%-score. Alle verantwoordingen zijn keurig gespecificeerd naar de bestedingsdoelen van het fonds. Tot slot het vierde vereiste. Ook hier inmiddels een bijna 100%-score. In 2003 waren slechts bij 66% van de jaarverslagen de verantwoordingen in eerste instantie bijgevoegd. In 2005 is dit al opgelopen tot 97%. Nadat de jaarverslagen volledig aan de vormvereisten voldoen, volgt een aan de Wet AVV en het Toetsingskader gerelateerde globale inhoudelijke beoordeling. In de volgende tabel ziet u per boekjaar de uitkomsten van deze beoordeling. In 2002 is bij 9% van de jaarverslagen aan cao-partijen een reactie gevraagd in verband met mogelijke onjuistheden. Uiteindelijk heeft dit bij 3 cao-fondsen geleid tot de conclusie dat door het fonds in de toepassingspraktijk niet conform het toetsingskader was gehandeld. Naar aanleiding hiervan zijn de avv-besluiten van deze drie cao s in afwijking van het verzoek van cao-partijen - in de tijd beperkt. 4

5 Bij het boekjaar 2003 is bij 13% van de jaarverslagen een reactie gevraagd op één of meer inhoudelijke bevindingen. Bij de boekjaren 2004 en 2005 betrof het 20 respectievelijk 18% van de jaarverslagen. De toename tussen boekjaar 2003 en 2004 is vooral veroorzaakt door voorbehouden van accountants, bijvoorbeeld ten aanzien van ontbrekende verantwoordingen. Daarover later meer bij de aandachtspunten. Het aantal toelichtende vragen met betrekking tot uitgaven die mogelijk in strijd waren met de Wet AVV of het Toetsingskader zijn aanzienlijk minder vaak voorgekomen. Uit de evaluaties volgt dat doorgaans op een goede manier invulling wordt gegeven aan de vereisten. Het aantal interventies is in de loop der jaren afgenomen. Sociale partners gaan op een verantwoorde en meer transparante manier om met de mede door avv gegenereerde middelen. Toch wil ik deze bijeenkomst gebruiken om de aandacht te vragen voor een viertal zaken zodat het proces in de toekomst nog soepeler kan verlopen. 1. Om te beginnen leert de ervaring dat toelichtende vragen van ons voorkomen kunnen worden door bij de verschillende kostenposten in de jaarrekening een heldere toelichting op te nemen. Dit biedt niet alleen transparantie voor een ieder, maar voorkomt ook dat we elkaar onnodig bezighouden. Zo blijken uitgaven welke in eerste instantie buiten de kaders van de Wet AVV en het Toetsingskader lijken te vallen, na een nadere uitleg van cao-partijen hier niet mee in strijd te zijn. Een voorbeeld ter verduidelijking: een kostenpost nieuwe cao roept bij ons de vraag op of hier kosten zijn gemaakt in verband met de totstandkoming van de cao. Dergelijke activiteiten kunnen op grond van het Toetsingskader niet voor financiering in aanmerking komen. Uit het antwoord blijkt vervolgens dat het niet gaat om kosten die te maken hebben met de totstandkoming van de cao, maar dat het gaat om verschillende vormen van voorlichting over de nieuwe cao. Een heldere toelichting op de kostenpost zou geen vragen hebben opgeroepen. Ook wanneer wij verantwoordingen opvragen, blijkt dit achteraf vaak een verzoek dat voorkomen had kunnen worden. Dit doet zich onder andere voor in de volgende twee situaties: Allereerst de situatie dat er in het geheel geen verantwoordingen bij het jaarverslag zijn gevoegd, maar in de jaarrekening wel uitgaven zijn opgenomen waarvoor mogelijk subsidies 5

6 zijn verstrekt. Wanneer de verantwoordingen worden opgevraagd, blijkt uit het antwoord van cao-partijen dat er in het geheel geen subsidies zijn verstrekt. Als het jaarverslag op dit punt duidelijk was geweest, zou hierover geen vraag zijn gesteld. Daarnaast doet zich de situatie voor dat in het jaarverslag een bepaalde uitgave onder de kop subsidie wordt geschaard, maar hiervan geen verantwoording is bijgevoegd. Wanneer de verantwoording wordt opgevraagd, blijkt uit het antwoord dat er geen sprake is geweest van subsidieverstrekking, maar verantwoording heeft plaatsgevonden door middel van facturen. Wees in het jaarverslag dus ook helder in dit onderscheid om vragen te voorkomen. Ik wil hierbij wel opmerken dat de keuze voor de wijze van verantwoording niet vrijblijvend is. In de situatie dat het fonds aan een bepaalde instelling een concrete opdracht verstrekt, bijvoorbeeld het uitvoeren van een bepaald onderzoek, kan verantwoording plaatsvinden door middel van een gespecificeerde factuur. Deze figuur is vanuit de met het Toetsingskader beoogde transparantie niet bedoeld voor de situatie dat er sprake is van minder concrete activiteiten zoals het geven van voorlichting over de cao. In dergelijke situaties is de aangewezen weg die van de subsidieaanvraag- en verstrekking. 2. Een tweede aandachtspunt betreft eveneens de verantwoordingen. Soms komt het voor dat het bedrag dat wordt verantwoord lager is dan het subsidiebedrag dat in de jaarrekening wordt vermeld. In de praktijk komt het voor dat wij als reactie krijgen dat de subsidieontvanger is verzocht het verschil terug te storten of dat het bestuur heeft besloten het bedrag te verrekenen met de toekenning van een volgende subsidie. Ook hier geldt dat dergelijke vragen voorkomen kunnen worden als de maatregelen al uit het jaarverslag zelf volgen. 3. Een derde aandachtspunt betreft voorbehouden van accountants. Het komt voor dat de accountant van het fonds een voorbehoud maakt omdat verantwoordingen ontbreken. Hierop vragen wij partijen aan te geven welke maatregelen zij hebben genomen om een dergelijk voorbehoud te voorkomen. Aangezien de financiële middelen van het fonds mede door derden zijn opgebracht, moeten voorbehouden van accountants worden voorkomen. Een aardige oplossing uit de praktijk die ik u niet wil onthouden is die waarbij het fonds vooraf een verklaring vraagt van de subsidieverzoeker, waarin wordt aangegeven dat deze weet van de eisen die worden gesteld, dat zij de administratie daarop heeft ingericht en dat daarover overleg heeft plaatsgevonden met de accountant van de subsidieverzoeker. 6

7 4. En last but not least, premieheffing bij ongeorganiseerden in een avv-loze periode zonder rechtsgeldige titel. Onlangs hebben zich twee praktijkgevallen voorgedaan waarbij dit is geconstateerd. De Minister heeft daarop cao-partijen te kennen gegeven dit een ernstige aangelegenheid te vinden en hen daarbij nadrukkelijk gewezen op hun eigen verantwoordelijkheid in deze. In beide gevallen hebben partijen de garantie gegeven dat dit in de toekomst niet meer zal gebeuren en dat zij hiervoor hun administratie zullen scheiden in leden en niet-leden. Deze punten zijn nadrukkelijk in de overwegingen bij de avv-besluiten 1 opgenomen. Ik hoef u natuurlijk niet uit te leggen dat door dit soort praktijkgevallen het risico van negatieve beeldvorming rondom avv en cao-fondsen wederom toeneemt. Met deze vier aandachtspunten voor de toekomst ben ik aan het einde van mijn presentatie gekomen. Maar u krijgt zoals aan het begin gezegd nog een antwoord op de vraag of de beoogde transparantie en daarmee het doel is bereikt? Allereerst stel ik vast dat alle betrokkenen een forse inspanning hebben geleverd. We hebben een lange soms moeizame weg afgelegd, maar het resultaat mag er zijn. De met de wijziging van het Toetsingskader beoogde transparantie van de cao-fondsen is in belangrijke mate gerealiseerd. Dit neemt niet weg dat transparantie en verantwoording ook in de toekomst belangrijke onderwerpen zullen blijven. Het is dan ook van belang dat de fondsen binnen de kaders blijven opereren en niet de randen zoeken van wat is toegestaan. Elke schijn van oneigenlijk gebruik van de fondsgelden moet worden vermeden. Voor de toekomst is het wenselijk dat de discussies over fondsen niet alleen maar over de verantwoording gaan, maar juist ook over de kwaliteit en de resultaten. Met andere woorden: het moet niet alleen over de cijfers gaan, maar ook over de inhoud. Fondsbesturen en caopartijen zouden deze discussie over de inhoud zelf kunnen oppakken door naar buiten toe ook de aandacht te vestigen op de kwaliteit en de behaalde resultaten. In dit verband merk ik op dat zelfpromotie niet verboden is! Met deze opmerking zou ik willen afsluiten. Als u dit verhaal nog eens rustig wilt nalezen dan kan dit. Binnenkort zal de tekst op onze website worden gepubliceerd. Ik dank u allen voor uw aandacht. 1 Besluit van 15 december 2006, UAW-nr (Stcrt. 2006, nr. 247), besluit van 20 december 2006, UAW-nr (Stcrt. 2006, nr. 250), besluit van 21 december 2006, UAW-nr (Stcrt. 2006, nr. 251) 7