Tab: 1 Verf Code/volgnr: V1/254 Datum: januari 2006

Transcriptie

1 Titel : Relatie tussen buiten- en binnenschilderwerk van houten klimaatscheidende gevelelementen Auteur : Verf Advies Centrum B.V. Bron : Expertise rapport Tab: 1 Verf Inleiding In dit artikel zal de relatie worden weergegeven tussen het buitenschilderwerk en het binnenschilderwerk op klimaatscheidende gevelelementen. Centraal in dit artikel staan de volgende vragen: In welke relatie staat de conditie van het binnenschilderwerk tot de conditie van het buitenschilderwerk en het eventueel ontstaan van houtrotschade? Heeft de conditie van het binnenschilderwerk van de gevelelementen direct invloed op de cycli van het buitenschilderwerk? Is het mogelijk om de bovengenoemde relaties inzichtelijk te maken, zowel in levensduur als in kosten gedurende de levensduur van de elementen. Relatieve vochtafsluiting (de theorie) Onder binnenschilderwerk wordt in deze rapportage verstaan het schilderwerk aan de binnenzijde van de klimaatscheidende elementen. Over dit fenomeen is door de jaren heen vrij veel gepubliceerd. In de jaren is door dr. I. J. van Loon veel onderzoek verricht naar het vochtransport door geschilderde kozijnen. In de artikelen is ook het begrip relatieve vochtafsluiting geïntroduceerd. Dit houdt in dat aan de binnenzijden van de te schilderen objecten verfsystemen met een lage waterdampdoorlatendheid en aan de buitenzijden verfsystemen met een hoge waterdampdoorlatendheid moeten worden toegepast om een opeenhoping van vocht in het hout te voorkomen. Het principe van relatieve vochtafsluiting is afkomstig van Watt. Die heeft vastgesteld dat indien men van twee met water gevulde gesloten glazen bollen met elkaar verbonden door een buis, een bol verwarmd en de ander koelt, er een waterdamptransport optreedt van de warme naar de koude bol. Het principe van de relatieve vochtafsluiting van Watt is de basis geweest voor de onderzoeken van J. van Loon. De onderzoeken werden uitgevoerd in zogenaamde vochthuisjes en blarenkasten. Binnen werd een relatieve luchtvochtigheid gecreëerd van 100% en een temperatuur van 20 tot 25 C. Bij toepassing van onvoldoende damp-open systemen aan de buitenzijde werd aangetoond dat aan de buitenzijde sterke blaarvorming optrad. Latere onderzoeken van het Verfinstituut TNO toonden aan dat de invloed van een dampremmend systeem aan de binnenzijde van minder belang is bij lagere waarden van relatieve vochtigheid in ruimten met centrale verwarming. Door dr. J.Van der Kooi is midden jaren zeventig nader laboratoriumonderzoek uitgevoerd. In tegenstelling tot eerdere onderzoeken van J. van Loon met extreem hoge vochtwaarden binnen, is dit onderzoek uitgevoerd onder normaal in de praktijk optredende klimaatomstandigheden. De conclusie van dit onderzoek luidde dat kozijnen het beste aan de binnen- en buitenzijde kunnen worden afgewerkt met een damp-open systeem. Volgens de onderzoeker moet het gebruikte systeem echter voldoende dampdiffusieweerstand bezitten om scheurvorming door snelle vochtwisselingen te voorkomen. Relatieve vochtafsluitng (de praktijk) Door C.W. Blom werden begin jaren tachtig de resultaten van 6 jaar praktijkonderzoek gepubliceerd. Systematische inspectie van duizenden houten gevelelementen toonde aan dat de hoogste Verf Advies Centrum B.V. 1

2 houtvochtwaarden voorkomen bij de verbindingen van de aan het onderste gedeelte van het glasoppervlak grenzende dorpel. Naast vochtmetingen werden verflaagdikte metingen uitgevoerd aan de buitenzijde. Uit dit onderzoek bleek dat vooral bovendorpels aan de buitenzijde een hogere verflaagdikte hadden dan de onderdorpels. De conclusie van dit onderzoek luidde dat de oorzaken van een verhoogd houtvochtgehalte in houten kozijnen en het hieruit ontstaan van houtrotschade nauwelijks verband hield met de toepassing van dampremmende verven aan de binnenzijde en damp-open verven aan de buitenzijde, maar dat de oorzaken gezocht moeten worden in condensatie van vocht aan de binnenzijde van de gevelelementen. Via open naden en slechte glasafdichtingen kan het vloeibare condensvocht in de onderdorpel penetreren en houtrot veroorzaken. Ook uit jarenlang onderzoek van het Verf Advies Centrum blijkt dat de invloed van dampremmende of damp-open systemen aan de binnenzijde gering te zijn. Kennelijk is de dampdiffusieweerstand van het geschilderde element te hoog en het verschil in dampspanning te laag onder normale praktijkomstandigheden om voldoende vochttransport te veroorzaken in het kozijn. Volgens ing. Melsen ondervindt het waterdamptransport een bepaalde weerstand die afhankelijk is van het materiaal en de dikte ervan. De hoeveelheid vocht die door een constructie dringt is: waterdamptransport (g) [kg/(m 2. s)]= dampspanningsverschil ( p) [Pa] gedeeld door de dampdifussie-weerstand van de laag (R d ) [m/s]. Een uitzondering geldt voor ruimten waar gedurende een langere periode een extreem hoge luchtvochtigheid heerst en een hoge temperatuur, zoals in (niet geventileerde) keukens en doucheruimte, zwembaden e.d. Het belangrijkste is dat penetratie van vloeibaar condensvocht aan de binnenzijde in kozijn- en raamdorpelswordt voorkomen. Onderstaand enkele praktijkvoorbeelden van het onstaan van houtrotschade door penetratie van vloeibaar condensvocht. Verf Advies Centrum B.V. 2

3 Vochtpenetratie door ruimte tussen verdampingsprofiel en raamstijl Vochtpenetratie in de raamsponning door verharde welpasta en het glas Vochtpenetratie door niet aan de uiteinden afgedichte condensprofielen Houtrotschade aan de binnenzijde door open kozijnverbinding in combinatie met het overlopen van het verdampingsprofiel Conclusie De relatie tussen de kwaliteit van het buitenschilderwerk en binnenschilderwerk is onder normale praktijkomstandigheden gering. Het goed schilderen van de binnenzijde zal bij normale condities nauwelijks invloed hebben op de kwaliteit van het buitenschilderwerk of het wel of niet ontstaan van houtrotschade. Van grote invloed is de afdichting aan de binnenzijde tegen vloeibaar condensvocht. Penetratie van dit vocht is een van de grootste veroorzakers van houtrotschade in naaldhouten gevelelementen. Praktijkproblemen zijn: Niet opgedamde condensprofielen. Niet in de kit gewelde profielen, zodat onder het profiel door capillaire werking langdurig vocht blijft staan. Open kozijn- en raamverbindingen bij de uiteinden van condens- en verdampingsprofielen. Slechte beglazingskitafdichtingen. Bij het uitvoeren van preventieve maatregelen aan de binnenzijde om penetratie van vloeibaar vocht tegen te gaan kan het om esthetische redenen wel wenselijk zijn binnenschilderwerk uit te voeren. Bij extreme omstandigheden, zoals een langdurige hoge R.V. (>90%) en hogere temperaturen (>20 C), Verf Advies Centrum B.V. 3

4 kan een slechte afwerking aan de binnenzijde wel van invloed zijn op de kwaliteit van het buitenschilderwerk en het ontstaan van houtrotschade. Onder deze extreme condities zou het wenselijk zijn het binnenschilderwerk met een dampremmend systeem te behandelen. In deze tijd is het echter alleen toegestaan binnen een watergedragen verfsysteem toe te passen. Watergedragen verfsystemen hebben een vrij hoge waterdampdoorlatendheid in vergelijking met die van alkydharssystemen. Bij dergelijke extreme omstandigheden is de oplossing niet het uitvoeren van schilderwerk, maar het verhogen van de ventilatievoud. Invloed van het binnenschilderwerk op de cyclus van het buitenschilderwerk De invloed van het binnenschilderwerk op de cyclus van het buitenschilderwerk is onder normale praktijkomstandigheden te verwaarlozen. Zoals reeds vermeld is de invloed van de penetratie van vloeibaar vocht van groot belang, omdat dit houtrotschade zowel aan de binnen- als buitenzijde van de elementen kan veroorzaken. Invloed op de levensduur en de totale onderhoudskosten van de gevelelementen Hier geldt uiteraard hetzelfde als bovengenoemd. Het zal duidelijk zijn dat houtrotschade ontstaan door penetratie van vloeibaar condensvocht aan de binnenzijde een significante invloed heeft op de levensduur van de elementen en dus op de totale onderhoudskosten. In de praktijk komt het er vaak op neer dat wanneer geen preventieve maatregelen aan de binnenzijde worden getroffen de levensduur van de gevelelementen met de helft wordt verminderd, dus vervanging na een periode van 20 tot 25 jaar. Dit geldt uiteraard alleen voor gevelelementen in een bepaalde risicoklasse. Deze risicoklasse kan worden vastgesteld aan de hand van een aantal factoren namelijk de initiële materiaalkwaliteit, de constructie en de mate van belasting. Aanbevelingen Met betrekking tot het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden aan de binnenzijde van woningen wordt geadviseerd eerst een risico-inventarisatie uit te voeren. Tot de hoogste risicoklasse behoren woningen met de navolgende specificatie: Omschrijving Bouwperiode van 1955 tot Naaldhouten gevelelementen zoals Vuren en Noordeuropees grenen. Enkelglas Niet geventileerd beglazingsysteem en aanwezigheid van condes- en verdampingsprofielen waarbij niet opgedamde profielen een groot risico vormen. Ontbreken of onvoldoende functioneren van mechanische of natuurlijke ventilatie. Verf Advies Centrum B.V. 4

5 Na deze inventarisatie kunnen enkele gerichte vochtmetingen de noodzaak van de investering in preventieve maatregelen aantonen. Na uitvoering van deze maatregelen kan besloten worden om esthetische redenen binnenschilderwerk uit te laten voeren. Trefwoorden: Binnenschilderwerk Relatieve vochtafsluiting Waterdampdoorlatendheid Verf Advies Centrum B.V. 5