Mikpunt, een educatief project over jongeren en geweld

Transcriptie

1 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 1 Mikpunt, een educatief project over jongeren en geweld Projectnaam : Mikpunt Ontwikkelaar : Educatief Centrum Politie Gent i.s.m. de vzw Jeugd en Vrede Doel en doelgroep : Sensibilisatie van jongeren rond geweldthema s Vorm : Uitgewerkt educatief pakket voor leerkrachten en leerlingenbegeleiders en voor iedereen die met jongeren werkt Auteur van deze fiche : Marian Samyn Meer informatie : Marian Samyn, Externe relaties Politiezone Gent Zandberg 4, 9000 Gent, tel & 1. Aanleiding preventieproject Naar aanleiding van een aantal gewelddaden door jongeren, die door de media sterk in het daglicht werden gesteld, en een algemene ervaring dat het geweld onder jongeren steeds toenam, kreeg het Educatief Centrum van de Gentse politie in 1999 de opdracht een preventieproject rond jongeren en geweld op te zetten. Na een grondige terreinverkenning kwam dat tot de vaststelling dat er ontzettend veel materiaal bestaat over pesten, geweld op school, vandalisme, e.d. maar dat er duidelijk een gebrek en nood was aan een gestructureerd pakket dat al deze thema s behandelt én bovendien mogelijkheden en instrumenten aanreikt om met jongeren rond deze thematiek te gaan werken. Vanuit dit hiaat is dan ook het idee gegroeid om vanuit het Educatief Centrum zelf een pakket te ontwikkelen om jongeren rond het fenomeen geweld te sensibiliseren. Doelstelling van het pakket : een middel ontwikkelen voor leerkrachten en begeleiders om geweld bespreekbaar te maken onder de jongeren. HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE & AFL. 4, DECEMBER 2003, 127 SOCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID

2 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 2 & 2. Voor wie? jongeren tussen 12 en 16 jaar Mikpunt is in eerste instantie gericht op jongeren tussen 12 en 16 jaar omdat dit precies de risicoleeftijd is waarop zij de overstap naar de zwaardere criminaliteit (dus ook geweld) maken. Behalve de jongeren tussen 12 en 16 jaar behoren ook de leerlingen uit het deeltijds en buitengewoon onderwijs tot de doelgroep. Het pakket en de aangereikte methodieken zijn ook voor hen heel bruikbaar. Omdat deze specifieke doelgroep van jongeren voornamelijk via de scholen bereikt kan worden, koos men voor het samenstellen van een pakket dat zich in eerste instantie op het onderwijs richt. Het pakket kan echter ook gebruikt worden door alle andere instanties, diensten, organisaties en personen die met jongeren werken. & 3. Door wie? Het educatief pakket werd ontworpen door het Educatief Centrum in samenwerking met de vzw Jeugd en Vrede. Het Educatief Centrum is een dienst die vanuit de Gentse politie preventieprojecten ontwikkelt die vooral focussen op jongeren en op een aantal specifieke thema s (geweld, verkeer, algemene bekendmaking van de politiediensten en hun werking). politie onderwijs Om het project zo nauw mogelijk te laten aansluiten bij de realiteit, besloot het Educatief Centrum twee werkgroepen op te richten. De eerste werkgroep bestond uit vertegenwoordigers van de verschillende diensten van de Politie Gent : interventiedienst, opsporingsdienst (Unit Jeugd & Gezin), wijkdienst, maatschappelijke cel en transmissiecentrum. Hun bijeenkomst had tot doel een visie op te bouwen over de mogelijke taken van politie op school en na te gaan hoe de onderlinge relaties eventueel verbeterd kunnen worden en eenvormigheid bevorderd kan worden. De tweede werkgroep bestond uit mensen van de CLB s, Pedagogische Centra en leerkrachten van zes Gentse secundaire scholen uit alle onderwijsnetten. De ouderverenigingen en het schoolopbouwwerk sloten later bij deze werkgroep aan. Het doel van deze werkgroep was mee te helpen bij de ontwikkeling van het project en het educatief pakket en na te denken over de eventuele taak van de politie op het vlak van geweld op school. Via de leerkrachten van deze werkgroep werden een aantal boekjes reeds uitgetest in de klas om na te gaan of de formule in de praktijk gemakkelijk hanteerbaar was. AFL. 4, DECEMBER 2003, 128 & HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE OCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID

3 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 3 & 4. Enquête Om het pakket zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de leefwereld van de jongeren, heeft het Educatief Centrum in januari en februari 2000 een enquête afgenomen bij 1000 Gentse jongeren, zowel in het Algemeen, Technisch, en Beroepsonderwijs als in het Deeltijds en Bijzonder Onderwijs, verdeeld over de verschillende netten. De enquête bestond uit twee delen. Eerst werd nagegaan wat jongeren in het algemeen denken over geweld, vervolgens werd gepeild naar hun persoonlijke ervaringen, meer bepaald naar welke geweldvormen zij al dan niet gepleegd hadden. Het Educatief Centrum stond in voor de praktische uitvoering. De verwerking gebeurde door het Operationeel Informatiecentrum van de Politie Gent. In de boekjes van het pakket wordt een beperkt aantal resultaten van de enquête besproken. & 5. Werkvormen De doelstelling van het pakket is het bespreekbaar maken van een aantal geweldthema s waarmee leerkrachten en leerlingen geconfronteerd worden. Op deze manier wil men leerkrachten/begeleiders een hulpmiddel bieden om jongeren te sensibiliseren rond de geweldproblematiek. Het pakket kan zowel gebruikt worden binnen een algemeen project rond geweld in school- of klasverband, als naar aanleiding van een incident, om één of meer deelthema s uit te diepen. Men koos ervoor om vijf deelthema s bondig te beschrijven in aparte boekjes zodat de leerkrachten van alle richtingen gemotiveerd zijn om ze volledig te lezen. Op het einde van elk boekje krijgen de geïnteresseerden suggesties voor meer diepgaande literatuur aangeboden. De vijf themaboekjes zijn : vijf themaboekjes 1 Geweld in en rond de school Onderwerpen : pesten, steaming, diefstal, diefstal met geweld 2 Seksueel geweld Onderwerpen : ongewenst seksueel gedrag en jongerenprostitutie 3 Geweld op massamanifestaties Onderwerpen : hooliganisme, geweld bij massamanifestaties, jeugdculturen 4 Geweld in het verkeer en op het openbaar vervoer Onderwerpen : geweld van en naar school op de bus, tram, trein,..., verkeersagressie 5 Vandalisme Onderwerpen : vandalisme in het algemeen, brandstichting en graffiti. HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE & AFL. 4, DECEMBER 2003, 129 SOCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID

4 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 4 Er wordt telkens een duidelijk onderscheid gemaakt tussen theorie en praktijk, waarbij per boekje vijf methodieken aangeboden worden om het thema bespreekbaar te maken. Het boekje is bestemd voor de leerkracht maar wordt aangevuld met kopieer- of werkbladen voor de leerlingen. algemeen boekje Naast de vijf themaboekjes is er ook nog een algemeen boekje gemaakt. Dit inleidend boekje gaat over agressief gedrag in het algemeen en bespreekt een aantal preventieve mogelijkheden, maar geeft ook aan hoe je met agressief gedrag kunt omgaan. Op het eind van het boekje staan een aantal adressen waar trainingen gevolgd kunnen worden. video Bij het pakket hoort ook een video. In deze video worden de verschillende geweldsvormen visueel voorgesteld om de jongeren aan het denken te zetten en hen meteen ook een aanleiding te geven tot discussie. interactieve tentoonstelling Om het pakket te ondersteunen, is er een interactieve tentoonstelling ontworpen die de bedoeling heeft om de jongeren zelf met de verschillende vormen van geweld te confronteren. Deze tentoonstelling bestaat uit vijf kisten die opnieuw de deelthema s bespreken. Bij de tentoonstelling hoort een werkboekje. Daarin staan een aantal vragen die verwijzen naar de panelen van de tentoonstelling en die aan de hand van de tentoonstelling opgelost kunnen worden. Op die manier willen we vermijden dat de jongeren zomaar vrij, zonder nadenken, door de tentoonstelling kunnen lopen. Het werkboekje kan nadien gebruikt worden als lesmateriaal. AFL. 4, DECEMBER 2003, 130 & HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE OCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID

5 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 5 Het is de bedoeling dat het Educatief Centrum zowel het pakket gratis aanbiedt als de tentoonstelling kosteloos uitleent aan alle scholen van Gent. De rest van Vlaanderen kan het pakket bestellen en de tentoonstelling ontlenen bij de vzw Jeugd en Vrede. & 6. Enkele voorlopige resultaten balpennen en mikpuntrozen Het pakket is reeds ingeburgerd op heel wat scholen en onze interactieve tentoonstelling werd tijdens het voorbije schooljaar ( ) bijna doorlopend ontleend. Bij het begin van dat schooljaar werd het projectinstrumentarium uitgebreid met balpennen en mikpuntrozen (dit zijn hele grote zitkussens, poefen). De scholen die zich voor het project inschrijven, krijgen gedurende de Mikpunt -projectweek een mikpuntroos te leen om die op de speelplaats of een andere centrale plaats op te stellen. Het is de bedoeling dat tijdens de week waarin men actief rond het pakket en de thematiek werkt, de leerlingen uit de projectklas de boodschap tegen geweld op school ook naar de andere leerlingen uitdragen en ondertussen de verantwoordelijkheid voor de mikpuntroos op zich nemen. Zij moeten ervoor zorgen dat de andere leerlingen de mikpuntroos respecteren en beschadigingen voorkomen. HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE & AFL. 4, DECEMBER 2003, 131 SOCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID

6 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 6 Op het einde van de projectweek ontvangen alle leerlingen van de deelnemende school een Mikpunt -balpen (met de spreuk Het doet geen pijn minder gewelddadig te zijn ). Regelmatig krijgt het Educatief Centrum vragen van de scholen naar bijkomend materiaal (boeken of video s). Bovendien geven scholen vaak aan dat ze het pakket gebruiken als inspiratiebron om lessen omtrent de verschillende thema s op te bouwen. & 7. Een eerste evaluatie Op het einde van het schooljaar gingen wij bij de scholen die de tentoonstelling gedurende het schooljaar hadden ontleend, na hoe zij met Mikpunt gewerkt hadden en wat hun ervaringen waren. Uit deze evaluatie blijkt dat er het meest gewerkt wordt rond de thema s geweld op school en vandalisme. Daarna in gelijke mate rond de thema s geweld op het openbaar vervoer en geweld op massamanifestaties. Het thema seksueel geweld komt blijkbaar het minst aan bod. OCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID AFL. 4, DECEMBER 2003, 132 & HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE

7 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 7 Vaak start men met een bezoek aan de interactieve tentoonstelling, waarbij de leerlingen een werkboekje meekrijgen en een aantal vragen moeten beantwoorden. Dit vragenboekje wordt nadien vaak gebruikt als uitgangspunt voor de les. Aan de hand van discussies, rollenspellen en klasgesprekken debatteren de jongeren over de verschillende thema s. In verschillende scholen stelde men eigen bundels samen met de eigen ervaringen van jongeren, info afkomstig uit leefsleutels, krantenartikels,... In bepaalde scholen deed men zelfs terreinonderzoek en werden er fotoreportages (bij het thema vandalisme) gemaakt. Naast de tentoonstelling gebruikt men ook vaak films of documentaires om de onderwerpen in te leiden. leerkrachten tevreden We mogen stellen dat de leerkrachten tevreden zijn over het pakket en dat ze er voldoende informatie uit kunnen halen om hun lessen voor te bereiden. De thema s komen trouwens in verschillende lessen aan bod zoals Nederlands, zedenleer, filosofie,... Ook de balpennen en de mikpuntrozen vielen goed in de smaak. De jongeren konden zich uitleven op de mikpuntroos en tegelijkertijd werd er op een leuke manier aandacht geschonken aan de spreuk die erop vermeld staat Het doet geen pijn minder gewelddadig te zijn. Hetzelfde geldt voor de balpennen. Zowel de leerkrachten als de leerlingen vonden dit een leuk cadeau en een mooie afsluiter voor hun lessen. opzet geslaagd Uit al de opmerkingen en ervaringen die we toegespeeld kregen, durven we stellen dat Mikpunt slaagt in zijn opzet, nl. het sensibiliseren van jongeren. Of zoals een leerkracht het schreef op zijn evaluatieformulier : Mikpunt is een zeer goede kapstok om rond de thematiek te werken. Anderzijds blijkt uit de evaluatie dat er wat de ondersteunende video betreft bijsturingen nodig zijn. Leerkrachten geven aan dat de jongeren in de video nogal jong zijn en dat ze soms moeilijk verstaanbaar zijn. Het Educatief Centrum deelt deze visie en beschouwt de realisatie van een nieuwe video als een van de toekomstmogelijkheden van het project. & 8. Literatuur Breakwell, G.M., Omgaan met agressief gedrag. Handleiding voor de beroepspraktijk, Baarn, Uitgeverij Intro, Deboutte, G., Geweld genoeg. Hoe omgaan met geweld in de leefwereld van kinderen en jongeren?, Brussel, vzw Jeugd en Vrede, Deboutte, G., e.a., Eerste hulp bij geweld. Handboek voor leerkrachten en begeleiders bij het leren omgaan met geweld bij kinderen en jongeren, Leuven, Davidsfonds, Deklerk, J., De preventiepiramide, een oriëntatiekader voor geïntegreerde preventie,inpanopticon, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1996, nr. 4, p HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE & AFL. 4, DECEMBER 2003, 133 SOCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID

8 PROBLEEMGEDRAG & GEWELD 1 & 8 Dens, G., Agressie en geweld. Een aanzet tot beter begrip, Brussel, Jeugd en Vrede en Antwerpen, Pax Christi Vlaanderen, Depuydt, A. en Deklerck, J., Een samenleving in desintegratie, Verbondenheid als antwoord, in Welwijs, 7 (1996), nr. 3, p Francke, H., e.a., Alledaags en ongewoon geweld, Groningen, Wolters-Noordhoff, Guggenbuhl, A., Fascinerend geweld. Omgaan met agressie op school, Rotterdam, Lemniscaat, Ponjaert-Kristofferson, I., Mishandeling door kinderen; de doos van Pandora, Leuven, Acco, Psychom vzw, Probleembenadering in schoolverband. Praktische gids benadering sociale, relatie- en gedrags- en communicatieproblemen in schoolverband, met cd-rom, Hove, Psychom vzw, Samyn, M., Mikpunt, enquête jongeren en geweld, Politie Gent, Educatief Centrum, Schreurs, B., Agressie en geweld, Muiderberg, Coutinho BV, Van Der Ploeg, J.D. en Mooij, T., Geweld op school. Achtergronden, omvang, oorzaak, preventie en aanpak, Rotterdam, Lemniscaat, Walgraeve, L., Confronterende jongeren, Leuven, Universitaire pers, OCIO-EMOTIONELE ONTWIKKELING EN GEZONDHEID AFL. 4, DECEMBER 2003, 134 & HANDBOEK LEERLINGENBEGELEIDING TWEE