Bortezomib (Velcade )

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bortezomib (Velcade )"

Transcriptie

1 Bortezomib (Velcade ) voor de behandeling van patiënten met multipel myeloom Prof. dr. P. Sonneveld Dr. H.M. Lokhorst

2 Inhoudsopgave 1 Multipel myeloom: klinische en epidemiologische aspecten 5 Klinische karakteristieken van multipel myeloom 5 Diagnostiek 6 Epidemiologische gegevens 7 Behandelingsstrategie 8 2 Bortezomib (Velcade): moleculaire en farmacologische aspecten 11 Chemische karakteristieken 11 Werkingsmechanisme 11 Farmacologische eigenschappen 13 Farmacokinetische eigenschappen 14 Colofon Bortezomib (Velcade ) voor de behandeling van patiënten met multipel myeloom Auteurs: Prof. dr. P. Sonneveld, internist en hoogleraar hematologie, Erasmus Medisch Centrum, Postbus 2040, 3000 CA Rotterdam Dr. H.M. Lokhorst, internist, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Postbus 85500, 3508 GA Utrecht Redactionele bewerking: Dr. M.W. Lobbezoo, Hilversum Productie: Van Zuiden Communications B.V. Postbus CC Alphen aan den Rijn , Van Zuiden Communications B.V., Alphen aan den Rijn Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enigerlei wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, of enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 jº het Besluit van 20 juni 1974, Staatsblad 352, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Staatsblad 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dienen de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te worden voldaan aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers of andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. 3 Bortezomib (Velcade): klinische eigenschappen 15 SUMMIT: Study of Uncontrolled Multiple Myeloma managed with 16 proteasome Inhibition Therapy CREST: Clinical Response and Efficacy Study of bortezomib in the 17 Treatment of relapsing multiple myeloma APEX: Assessment of Proteasome inhibition for EXtending remissions 18 Kwaliteit van leven 23 Combinatietherapie bij relapsed/refractair multipel myeloom 23 Onderzoek bij niet-voorbehandelde patiënten 26 Speciale patiëntenpopulaties 27 4 Praktische aspecten van de behandeling met bortezomib (Velcade) 29 Productprofiel (samenvatting) 29 Beleid bij bijwerkingen3 0 Plaatsbepaling van bortezomib bij multipel myeloom Literatuur 34 Hoewel bij het vervaardigen van dit boek de uiterste zorgvuldigheid is betracht, kunnen de uitgever, auteurs, redacteur en de sponsor geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor zetfouten of andere onjuistheden. Aan deze uitgave kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een educational grant van Janssen-Cilag B.V. te Tilburg, en met name van de divisie Ortho Biotech.

3 Hoofdstuk 1 Multipel myeloom: klinische en epidemiologische aspecten Klinische karakteristieken van multipel myeloom Multipel myeloom is een relatief weinig frequent voorkomende, ongeneeslijke hematologische maligniteit die wordt gekenmerkt door een kwaadaardige woekering van plasmacellen in het beenmerg. De oorzaken van multipel myeloom zijn niet volledig opgehelderd. Mogelijk is er een samenhang met blootstelling aan bepaalde chemicaliën die worden gebruikt in herbiciden, pesticiden, enzovoort. Een verminderd functioneren van het immuunsysteem en blootstelling aan radioactieve straling worden ook als faciliterende factoren beschouwd. In het algemeen zijn echter geen predisponerende factoren aanwijsbaar. De ziekte wordt vooral gekenmerkt door een woekering van kwaadaardige plasmacellen in het beenmerg. De belangrijkste gevolgen van deze woekering zijn botafbraak, bloedarmoede en verhoogde gevoeligheid voor infecties. De kwaadaardige plasmacellen produceren een abnormaal eiwit, een paraproteïne, ook wel monoklonaal eiwit of M-proteïne genoemd, dat in het serum van patiënten met multipel myeloom kan worden aangetoond. Bij 50-80% van de patiënten met multipel myeloom verschijnen bence-joneseiwitten in de urine. Bence-jones-eiwitten zijn kleinere, incomplete immuunglobulines. Sommige patiënten met multipel myeloom presenteren zich zonder specifieke symptomen of hebben (in een vroeg stadium) zelfs helemaal geen symptomen. De meerderheid van de patiënten heeft bij presentatie echter al diverse klachten en/of symptomen. De belangrijkste symptomen/kenmerken bij presentatie zijn: botpijn: de meest gebruikelijke voorkeursplaatsen zijn de midden- en onderrug, de ribben en de heupen; spontane botbreuken: vertebrale fracturen en ribfracturen zijn de typen fracturen die gemakkelijk optreden bij patiënten met multipel myeloom; vermoeidheid; anemie; verhoogde kans op infecties als gevolg van humorale immuundeficiëntie; hypercalciëmie als gevolg van de osteolyse; hypercalciëmie verklaart het optreden van symptomen als dorst, misselijkheid, braken, verwarring en constipatie; nierfunctiestoornissen: door de secretie van paraproteïne, dehydratie en hypercalciëmie kan nierbeschadiging optreden. De klassieke klinische stadiëring van multipel myeloom volgens Durie en Salmon is weergegeven in tabel 1. De levensverwachting van patiënten met multipel myeloom hangt samen met veel factoren, onder meer met het ziektestadium bij presentatie. In tabel 2 is het tegenwoordig veelgebruikte New International Staging System (ISS) weergegeven, dat is gebaseerd op klinische kenmerken. In figuur 1 zijn de bijbehorende overlevingscurven weergegeven. Hierbij wordt uitsluitend rekening gehouden met β 2 -microglobuline en albumine als andere biologische parameters. 1,3 5

4 Tabel 1 Stadiëring van multipel myeloom volgens Durie en Salmon 2 Stadium I Hb > 6,2 mmol/l en normaal serumcalcium* (< 2,65 mmol/l) en skelet normaal of solitaire haard en paraproteïne: - IgG < 50 g/l - IgA < 30 g/l - bence-jones < 4 g/24 uur Stadium II patiënten die niet vallen onder I of III Stadium III Hb < 5,3 mmol/l of serumcalcium* > 2,65 mmol/l of paraproteïne: - IgG > 70 g/l - IgA > 50 g/l - bence-jones > 12 g/24 uur of - multipele skelethaarden Onderverdeling van de stadia in: A. normale nierfunctie (creatinine < 177 µmol/l) B. gestoorde nierfunctie (creatinine 177 µmol/l) * Gemeten serumcalcium te vermeerderen met 0,025 mmol/l voor iedere g/l albuminedaling (normaal albumine 40 g/l) Tabel 2 Prognostische factoren bij multipel myeloom volgens het New International Staging System (ISS) 3 Stadium β 2 -microglobuline (mg/l) Albumine (g/dl) Mediane overleving (maanden) I < 3,5 > 3,5 62 II 3,5-5,5-44 III 5,5 3,5 29 Diagnostiek De diagnose multipel myeloom kan op verschillende manieren worden gesteld: Bepaling van paraproteïne en/of bence-jones-eiwit in serum respectievelijk urine. Veranderingen in de concentraties van deze eiwitten zijn tevens bruikbaar voor de monitoring van de ziekteactiviteit en de respons op behandeling. Röntgendiagnostiek van het skelet: hiermee kunnen botlaesies worden aangetoond. Röntgenfoto s (of MRI- of CT-scans) kunnen ook op andere momenten worden ingezet, bijvoorbeeld bij pijn in de botten op een andere dan de aanvankelijke plek. Beenmerg: telling van het percentage plasmacellen in een beenmergaspiraat geeft een indicatie van de hoeveelheid myeloomcellen in het beenmerg. Normaal beenmerg bevat minder dan 5% plasmacellen; het beenmerg van myeloompatiënten kan tussen 10% en 90% plasmacellen bevatten. In het beenmergbiopt kan de aard van de myeloomcellen door de patholoog worden beoordeeld. 100% 80% 60% 30% 20% 0% Figuur 1 Stadium Sterfgevallen/N I 1320/2401 II 2172/3278 III 2803/2770 Logrank p-waarde<0, Maanden na aanvankelijke chemotherapie Mediaan in maanden 62 (59-64) 44 (42-48) 29 (27-31) Overlevingscurven van patiënten met multipel myeloom per stadium volgens het New International Staging System (ISS) 3 Soms is het onderscheid tussen multipel myeloom en monoclonal gammopathy of undetermined significance (MGUS) moeilijk te maken. Bij MGUS is er wel een abnormaal M-proteïne, maar zijn er (nog) geen schadelijke gevolgen door de lage tumorload. Ongeveer 30% van de MGUS-patiënten ontwikkelt uiteindelijk een hematologische maligniteit, zoals multipel myeloom, lymfoom of amyloïdose. Voor de definitieve diagnose worden de diagnostische criteria van Durie en Salmon gebruikt. Epidemiologische gegevens Multipel myeloom is een relatief weinig frequent optredende maligniteit met een incidentie van vijf tot zes per inwoners per jaar. De ziekte maakt iets meer dan 1% uit van alle maligne aandoeningen en ongeveer 10% van alle hematologische maligniteiten. Jaarlijks wordt in Nederland bij ongeveer 800 patiënten multipel myeloom gediagnosticeerd. De ziekte komt iets frequenter voor bij mannen dan bij vrouwen en meer bij mensen van het Afrikaans-Caribische ras dan bij mensen van het blanke ras. De kans dat een man voor zijn 75 e levensjaar multipel myeloom krijgt is 0,43%; voor een vrouw is dit 0,28%. De meeste patiënten met multipel myeloom zijn ouder dan 60 jaar op het moment van de diagnose. Er is echter een toename van multipel myeloom onder jongere mensen. De vijfjaarsoverleving van patiënten met multipel myeloom in Nederland bedraagt 30%; de mediane overleving ligt tussen 30 en 60 maanden, afhankelijk van prognostische factoren, leeftijd en behandeling. Jaarlijks overlijden in Nederland ongeveer 600 mensen aan multipel myeloom. Dit komt overeen met ongeveer 1,5% van de totale sterfte aan kanker

5 Behandelingsstrategie De behandeling van multipel myeloom heeft de afgelopen jaren belangrijke veranderingen ondergaan en zal in de toekomst nog verder evolueren, dankzij de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen als bortezomib, thalidomide, lenalidomide en op iets langere termijn waarschijnlijk nog meer moderne geneesmiddelen. In Nederland is het beleid ten aanzien van de behandeling van multipel myeloom in 2005 vastgelegd in een praktijkrichtlijn van de myeloomwerkgroep van de Stichting Hemato- Oncologie voor Volwassenen Nederland (HOVON). 1 Sindsdien is echter een aanmerkelijke hoeveelheid nieuwe onderzoeksresultaten beschikbaar gekomen. Binnen de myeloomwerkgroep van de HOVON werd op het moment van schrijven van dit boekje gewerkt aan een aanpassing van de behandelingsrichtlijnen. De algehele strategie bij de behandeling van multipel myeloom is gebaseerd op het stadium van de ziekte op het moment van de diagnose en (bij stadium II en III) de leeftijd van de patiënt (jonger of ouder dan 65 jaar). Patiënten met stadium-i-ziekte kunnen jarenlang stabiel blijven zonder therapie; bij hen kan een afwachtend beleid worden gevoerd onder zorgvuldige controle. Patiënten met een gestoorde nierfunctie secundair aan het myeloom en patiënten met stadium-ii- of -III-ziekte komen voor onmiddellijke behandeling in aanmerking, waarbij de initiële behandeling afhankelijk is van de leeftijd (tabel 3). 8,9 Tabel 3 Behandelingsstrategie voor patiënten met multipel myeloom stadium II of III 8,9 Leeftijd 1 e lijn 2 e lijn > 2 e lijn 65 jaar HDM + ASCT Bortezomib ± dexamethason of Thalidomide ± dexamethason of HDM + ASCT Lenalidomide > 65 jaar Melfalan/predison/thalidomide Bortezomib ± dexamethason Lenalidomide of Prednison continu HDM: hooggedoseerd melfalan ASCT: autologe stamceltransplantatie Initiële behandeling van patiënten tot en met 65 jaar Jongere patiënten komen in aanmerking voor een conventionele behandeling bestaande uit inductiechemotherapie, intensificatie van de behandeling met een myeloablatieve dosering melfalan van 200 mg/m 2 (HDM), gevolgd door autologe stamceltransplantatie (ASCT), onderhoudsbehandeling of allogene stamceltransplantatie. Doel van de inductiechemotherapie is het induceren van een snelle, maximale respons ter voorbereiding op de stamcelverzameling en intensificatie. Het bekendste en meest gebruikte inductieschema bestaat uit vincristine, doxorubicine en dexamethason (VAD). Het geeft bij 60-70% van de patiënten een respons. Aan patiënten in een slechte conditie wordt soms alleen dexamethason gegeven. In de Verenigde Staten wordt de combinatie van thalidomide en dexamethason voorafgaand aan stamceltransplantatie gepropageerd. 10 Responspercentages en overleving lijken hierbij hoger te liggen in vergelijking met het VAD-schema. De plaats van thalidomide in de inductiebehandeling is ook in Nederland onderzocht; resultaten komen binnenkort beschikbaar. In klinisch onderzoek is verder aangetoond dat intensieve behandeling (met intraveneus melfalan) met autologe stamceltransplantatie met perifere stamcellen een langere ziektevrije en algehele overleving geeft dan conventionele chemotherapie. De mediane levensverwachting voor jongere patiënten is hierdoor toegenomen tot 60 maanden. De waarde van onderhoudstherapie na intensieve behandeling is niet goed gedocumenteerd. Een tweede transplantatie met allogene (donor)stamcellen is een mogelijkheid voor patiënten met een HLA-identieke familiedonor. Deze behandeling wordt in onderzoeksverband toegepast, waarbij gebruik wordt gemaakt van een niet-myeloablatieve voorbehandeling. Allogene stamceltransplantaties berusten op de waarneming dat immuuncellen van de donor een effect tegen myeloomcellen kunnen hebben. Initiële behandeling van patiënten van 66 jaar en ouder Bij deze categorie patiënten was intermitterende behandeling met de combinatie van oraal melfalan en prednison (MP) de eerste keus. 1 Recente onderzoeksgegevens tonen echter aan dat de toevoeging van thalidomide (T) aan deze medicatie een verbetering geeft in responspercentage, ziektevrije overleving en mogelijk ook totale overleving. Ongeveer 80% van de patiënten heeft een respons op deze combinatiebehandeling, waarbij ongeveer 15% complete remissies zijn gerapporteerd. 11,12 Keerzijde is een toename van de toxiciteit ten opzichte van de MP-combinatie, waarbij met name perifere neuropathie en diepveneuze trombose alertheid vereisen. MPT wordt op dit moment als nieuwe behandelmogelijkheid aanbevolen. Vervolgbehandeling bij therapiefalen Bij patiënten met therapiefalen (primair refractaire ziekte of relaps na een respons op de initiële behandeling) ligt de keus van de vervolgbehandeling niet eenduidig vast. Dit komt mede door de moeilijkheid de patiëntenpopulatie goed te definiëren, de hantering van verschillende responsdefinities en het ontbreken van vergelijkende onderzoeken. Responspercentages van afzonderlijke schema s variëren enorm. Bij patiënten die meer dan een jaar in de plateaufase zijn zonder therapie, kan bij relaps een inductieschema worden overwogen, zoals de combinatie van melfalan en prednison. Met thalidomide zijn bij voorbehandelde patiënten in de tweedelijnssetting responspercentages ( 50% afname van de serum-m-eiwitconcentratie) gerapporteerd van ongeveer 30% (waarvan < 2% complete respons (CR)). 13 In combinatie met dexamethason neemt het responspercentage toe tot ongeveer 55%, met een significante verlenging van de overleving in vergelijking met historische controles. 14 Thalidomide heeft bijwerkingen die een goede begeleiding noodzakelijk maken: sufheid, obstipatie, bij langdurig 8 9

6 gebruik bij vrijwel alle patiënten hinderlijke (meestal irreversibele) polyneuropathie 15 en een verhoogde kans op diepveneuze trombose, dit laatste vooral in combinatie met doxorubicine of dexamethason. De combinatie van thalidomide en cyclofosfamide lijkt een goed alternatief voor de combinatie van thalidomide met dexamethason. Naar verwachting zal ook het thalidomide-analoog lenalidomide binnenkort beschikbaar komen. Het bijwerkingenprofiel van lenalidomide lijkt gunstiger dan dat van thalidomide. Opmerkzaamheid blijft geboden ten aanzien van mogelijke hematologische toxiciteit, diepveneuze trombose en teratogeniteit. 16 Met bortezomib als monotherapie zijn responspercentages ( 50% afname van de serum- M-eiwitconcentratie met stabiele of verbeterde botziekte, 90% afname in de urine-meiwitconcentratie of een afname tot < 200 mg/24 uur) tot 51% gerapporteerd bij voorbehandelde patiënten in de tweedelijnssetting. De responsen op bortezomib worden snel (mediaan binnen twee cycli) bereikt en zijn bovendien duurzaam gebleken. Mede hierdoor is bortezomib een goede behandelmogelijkheid, ook na een eerste relaps. Toevoeging van dexamethason bij patiënten met onvoldoende respons kan de effectiviteit verhogen (zie referentie voor reviews). De belangrijkste bijwerkingen van bortezomib zijn trombocytopenie en gastro-intestinale klachten; (meestal reversibele) polyneuropathie komt ook voor. Voor een uitgebreidere beschrijving van de klinische eigenschappen van bortezomib wordt verwezen naar hoofdstuk 3. Bij jongere patiënten (< 65 jaar) die goed op de tweedelijnstherapie reageren, kan intensificatie met autologe of allogene stamceltransplantatie worden overwogen, als de remissie na de eerste transplantatie van langere duur was. Hoofdstuk 2 Bortezomib (Velcade): moleculaire en farmacologische aspecten Chemische karakteristieken Bortezomib, het actieve ingrediënt van Velcade, is een gemodificeerd dipeptidylboronzuurderivaat met een laag molecuulgewicht (384,24; figuur 2). In het geformuleerde product is bortezomib aanwezig in de vorm van de mannitolester van het boronzuurgedeelte. Na reconstitutie met fysiologisch zout ontstaat een evenwicht tussen de mannitolester en het monomere boronzuurderivaat. 7,20 N N O N H O H N OH B OH Figuur 2 Molecuulstructuur van bortezomib De oplosbaarheid van bortezomib als monomeer boronzuurderivaat in water bedraagt 3,3-3,8 mg/ml bij een ph tussen 2 en 6,5. Velcade is een steriel, gevriesdroogd product met 3,5 mg bortezomib en 35 mg mannitol per flacon. In deze vorm is het product stabiel en kan het bij kamertemperatuur worden bewaard. 7,20 Werkingsmechanisme Binnen de beschikbare middelen tegen kanker heeft bortezomib een uniek werkingsmechanisme; het is een proteasoomremmer ( figuur 3). Het proteasoom is een groot, cilindrisch eiwitcomplex met multikatalytische, proteolytische enzymactiviteit. Proteasomen komen voor in het cytoplasma en de nucleoli van alle eukaryote cellen. Een ingewikkelde cascade van enzymen zorgt ervoor dat af te breken eiwitten panklaar worden gemaakt voor hun afbraak door deze te markeren met een polyubiquitinesignaal. In 2004 werd de Nobelprijs voor chemie toegekend aan de drie wetenschappers die dit proces van ubiquitinering en proteasoomgemedieerde eiwitafbraak hebben beschreven, hetgeen het belang voor de celbiologie onderstreept. Proteasomen breken selectief geübiquitineerde eiwitten af. Bij de 10 11

7 Af te breken eiwitten Proteasoom In kankercellen breekt het proteasoom eiwitten af die essentieel zijn voor de regulering van de celoverleving Bortezomib is een unieke proteasoomremmer die voorkomt dat het proteasoom regulerende eiwitten afbreekt Afgebroken eiwitten Bortezomib Kankercel Dit ontregelt de celhomeostase en induceert apoptose Figuur 3 Proteasoomremming door bortezomib leidt tot celdood afbraak van geübiquitineerde eiwitten door proteasomen ontstaan peptidefragmenten van 3-25 aminozuren en komt ubiquitine weer vrij voor hergebruik. 7,18,20 De remmende werking van bortezomib op de afbraak van geübiquitineerde eiwitten in zoogdiercellen berust op de reversibele binding van bortezomib aan de proteolytische kern van het 26S-proteasoom, waardoor de proteolytische activiteit wordt geremd. Het 26S-proteasoom bestaat uit een proteolytische kern (het 20S-proteasoom), een cilindrisch partikel met aan weerszijden een 19S-subunit. De proteasoomremming door bortezomib gebeurt met een hoge mate van selectiviteit (> 1500-voudige selectiviteit ten opzichte van andere proteasen). Proteasomen spelen een rol bij de verwijdering van beschadigde en defecte eiwitten. Daarnaast vervullen proteasomen een kritische rol bij de afbraak van eiwitten die betrokken zijn bij de regulering van de celproliferatie, celdeling en apoptose ( figuur 4). Een relatief tekort aan eiwitten die de celcyclus remmen, speelt een rol bij de tumorprogressie. Remming van proteasomen die dergelijke regulerende eiwitten afbreken, kan dan zorgen voor remming van celproliferatie. Daarnaast worden specifieke cyclines niet meer afgebroken door het proteasoom na blootstelling aan bortezomib, waardoor de cel blijft steken in een bepaald stadium van de celcyclus. Deze processen samen stimuleren in hoge mate apoptose van de cel. 7,18,20 IκB, een belangrijke remmer van de nucleaire transcriptiefactor NF-κB, is een van substraten van het proteasoom. Afwijkingen in de door NF-κB gemedieerde signaaltransductie zijn een belangrijk kenmerk van hematologische maligniteiten, zoals Figuur 4 Proteasoomremming door bortezomib beïnvloedt diverse essentiële processen in de replicatie en overleving van tumorcellen (bewerkt naar Adams 21 ) multipel myeloom, en gaan samen met maligne celwoekering en verminderde apoptose van tumorcellen. Ook de interactie tussen myeloomcellen en de micro-omgeving van het beenmerg wordt erdoor beïnvloed, evenals de neoangiogenese en apoptose van myeloomcellen. Activering van NF-κB stimuleert de transcriptie van genen die coderen voor cytokines, stressfactoren, celcyclusregulerende factoren en adhesiemoleculen. Ook de expressie van antiapoptotische eiwitten wordt erdoor gestimuleerd. Los van de antitumoractiviteit van bortezomib zijn er aanwijzingen dat bortezomib de osteoblastuitrijping bevordert en osteoclastactiviteit remt, hetgeen zou leiden tot een toename van botformatie en remming van de botresorptie. 22 Farmacologische eigenschappen Bortezomib bleek bij evaluatie in het laboratorium in vitro en in vivo cytotoxische, groeiremmende en antitumoreigenschappen te bezitten. In delende cellen gaf bortezomib celcyclusblokkade bij de G2M-overgang. De aldus geremde cellen gingen in apoptose. In een panel van 60 humane cellijnen remde bortezomib de celgroei met een gemiddelde IC 50 van 3,8 nm. Ook in preklinische modellen van multipel myeloom en human tumor xenografts (colon- en prostaatkanker) gaf bortezomib remming van de tumorgroei. 7,

8 De ontwikkeling van resistentie tegen de cytotoxische effecten van bortezomib in vitro is aangetoond na langdurige blootstelling aan het middel. Waarschijnlijk is deze resistentieontwikkeling niet het gevolg van de klassieke overexpressie van een membraangebonden pomp, zoals het multidrugresistentie-glycoproteïne. 7,20 Na toediening van bortezomib aan proefdieren en aan de mens keerde de proteasoomactiviteit binnen ongeveer terug naar het normale niveau. Herhaaldelijk doseren gaf een sterkere proteasoomremming dan een enkelvoudige toediening van dezelfde dosis. 7,20 Bortezomib was in staat de afbraak van cytochroom P450 2E1 door proteasomen (na ethanolinductie) te remmen. Andere subtypen van het cytochroom P450 kunnen ook door proteasomen worden afgebroken na inductie. Bortezomib kan hierdoor het metabolisme van een groot aantal andere farmaca beïnvloeden en de blootstelling aan farmaca die door het cytochroom P450 worden afgebroken, veranderen. 7,20 Farmacokinetische eigenschappen Na intraveneuze bolustoediening van een dosis van 1,0 mg/m 2 en 1,3 mg/m 2 aan elf patiënten met multipel myeloom en creatinineklaringswaarden hoger dan 50 ml/min, waren de gemiddelde maximale plasmaconcentraties na de eerste dosis bortezomib respectievelijk 57 en 112 ng/ml. Bij opeenvolgende toedieningen varieerden de waargenomen gemiddelde maximale plasmaconcentraties van 67 tot 106 ng/ml voor de dosis van 1,0 mg/m 2 en van 89 tot 120 ng/ml voor de dosis van 1,3 mg/m 2. De gemiddelde eliminatiehalfwaardetijd van bortezomib na herhaaldelijke dosering varieerde van 40 tot 193 uur. Bortezomib wordt sneller geëlimineerd na een eerste dosis dan na opeenvolgende doses. De gemiddelde totale lichaamsklaring bedroeg 102 en 112 l/uur na de eerste dosis voor doses van respectievelijk 1,0 mg/m 2 en 1,3 mg/m 2, en varieerde van 15 tot 32 l/uur en 18 tot 32 l/uur na opeenvolgende toedieningen voor doses van respectievelijk 1,0 mg/m 2 en 1,3 mg/m 2. Het gemiddelde distributievolume van bortezomib varieerde van liter tot liter na een eenmalige of herhaaldelijke dosis van 1,0 mg/m 2 of 1,3 mg/m 2 aan patiënten met multipel myeloom. Dit wijst erop dat bortezomib uitgebreid wordt gedistribueerd naar de perifere weefsels. Binnen een bortezomibconcentratiebereik van 0,01 tot 1,0 μg/ml bedroeg de in-vitro-eiwitbinding in humaan plasma gemiddeld 82,9%. Het percentage bortezomib dat aan plasma-eiwitten was gebonden, was niet concentratieafhankelijk. In-vitro-onderzoeken met humane levermicrosomen en via humaan cdna tot expressie gebrachte cytochroom-p450-isozymen wijzen er op dat bortezomib hoofdzakelijk oxidatief wordt afgebroken via cytochroom-p450-enzymen 3A4, 2C19 en 1A2. De belangrijkste metabolische afbraakweg is deboronatie tot twee gedeborineerde metabolieten, die vervolgens worden gehydroxyleerd tot verschillende metabolieten. Gedeborineerde bortezomibmetabolieten zijn inactief als 26S-proteasoomremmers. Tot op dit moment zijn geen officiële onderzoeken gedaan bij patiënten met ernstige nierof leverfunctievermindering. Daarom wordt aanbevolen voorzichtig te zijn met de toediening van bortezomib aan deze groepen patiënten. Gezien het ontbreken van gegevens is bortezomib contra-geïndiceerd bij patiënten met ernstige leverbeschadiging. Hoofdstuk 3 Bortezomib (Velcade): klinische eigenschappen Dit hoofdstuk gaat in op de klinische eigenschappen van bortezomib bij de behandeling van multipel myeloom. In de eerste plaats worden hier de klinische onderzoeken besproken die aan de basis hebben gestaan van de toepassing van bortezomib bij de behandeling van patiënten met multipel myeloom en die in de periode in vooraanstaande medische tijdschriften zijn gepubliceerd (tabel 4). Daarna komen de resultaten van meer recent onderzoek aan bod, dat tot op heden grotendeels als abstract is gepresenteerd tijdens grote internationale oncologiecongressen, zoals de Annual Meetings van de American Society of Hematology (ASH) en de American Society of Clinical Oncology (ASCO). Tabel 4 Karakteristieken van de belangrijkste klinische onderzoeken met bortezomib bij patiënten met multipel myeloom (MM) Onderzoek Type onderzoek Belangrijkste inclusiecriteria SUMMIT 23 CREST 24 APEX 25 Open-label nietgerandomiseerd fase-ii-onderzoek Open-label gerandomiseerd fase-ii-onderzoek Gerandomiseerd fase-iii-onderzoek Relaps of refractair MM na 2 eerdere lijnen behandelingen Relaps of refractair MM Relaps of refractair MM na 1-3 eerdere lijnen behandelingen Behandeling(en) Bortezomib 1,3 mg/m 2 op dag 1, 4, 8 en 11 iedere 3 weken; max. 8 kuren (24 weken); n=202 Bortezomib 1,0 of 1,3 mg/m 2 op dag 1, 4, 8 en 11 iedere 3 weken; max. 8 kuren (24 weken); n=54 Bortezomib 1,3 mg/m 2 ; n=333 a Dexamethason, 40 mg p.o.; n=336 b Eindpunten Primair: tumorrespons (EBMTcriteria) Secundair: o.a. tijd tot progressie, veiligheid O.a. tumorrespons (EBMT-criteria); veiligheid Primair: tijd tot progressie Secundair: o.a. tumorrespons, totale overleving, eenjaarsoverleving, kwaliteit van leven a Bortezomib op dag 1, 4, 8 en 11, iedere drie weken gedurende acht kuren, daarna op dag 1, 8, 15 en 22, iedere vijf weken gedurende drie kuren b Dexamethason op dag 1-4, 9-12 en iedere vijf weken gedurende vier kuren, daarna op dag 1-4, iedere vier weken gedurende vijf kuren EBMT: European Group for Blood and Marrow Transplantation 14 15

9 SUMMIT: Study of Uncontrolled Multiple Myeloma managed with proteasome Inhibition Therapy Nadat in fase-i-onderzoek met bortezomib klinische antitumoractiviteit was waargenomen bij patiënten met vergevorderd multipel myeloom, is een open-label fase-iionderzoek uitgevoerd bij sterk voorbehandelde patiënten met een relapsed multipel myeloom na behandeling met conventionele chemotherapie, refractair tegen salvagetherapie, met een levensverwachting van ten minste drie maanden: het SUMMITonderzoek. 23,26 In totaal werden 202 patiënten in dit multicentrumonderzoek geïncludeerd, van wie er uiteindelijk 193 evalueerbaar (meetbare ziekte) waren. Van deze 193 patiënten waren de meesten (178) voorbehandeld met drie of meer middelen uit de klassen van de conventionele chemotherapeutica die bij multipel myeloom worden ingezet. Het mediane aantal voorafgaande behandelingen bedroeg 6 (range 2-15). Patiënten met ziekteprogressie na twee kuren bortezomib of stabiele ziekte na vier kuren, konden oraal dexamethason (20 mg per dag) krijgen op de dag van iedere bortezomibtoediening en de dag erna. De mediane duur van de behandeling met bortezomib was 3,8 maanden, waarbij 60% van de patiënten ten minste vier kuren voltooide; 39% voltooide acht kuren. Bij ongeveer de helft van de patiënten werd de behandeling vroegtijdig beëindigd vanwege ziekteprogressie (22%) of bijwerkingen (27%). De resultaten van het SUMMIT-onderzoek gaven duidelijke aanwijzingen dat bortezomib klinisch actief is bij sterk voorbehandelde patiënten ( figuur 5). Ruim een derde van de patiënten (35%) respondeerde op de behandeling met een complete (CR), partiële (PR) of minimale respons (MR) volgens de EBMT-criteria. Negentien patiënten (10%) hadden een complete of vrijwel complete respons (ncr).* Voor 12 van deze patiënten was dit de beste respons die ze ooit hadden bereikt met enige therapie. De mediane tijd tot eerste respons bedroeg 1,3 maanden en de mediane responsduur voor alle patiënten met een tumorrespons (CR + PR + MR) was 12,7 maanden. De mediane tijd tot progressie voor alle patiënten bedroeg zeven maanden en voor de patiënten met een CR of een PR op bortezomibmonotherapie 13,9 maanden. Er waren geen noemenswaardige verschillen in de kans op een respons (CR of PR) tussen patiënten met verschillende voorbehandelingen in termen van het aantal lijnen voorbehandeling of de typen (chemo)therapie, performance status, mannen of vrouwen, type myeloom, β 2 -microglobuline of chromosoom-13-deletiestatus. De mediane overleving van alle 202 patiënten in het SUMMIT-onderzoek bedroeg 17 maanden. Patiënten met een CR of een PR op bortezomib na twee kuren overleefden significant langer dan alle andere patiënten (p=0,007). *Een vrijwel complete respons in dit onderzoek en andere onderzoeken van bortezomib bij multipel myeloom is gedefinieerd als 100% afname in de serumconcentratie paraproteïne waarbij een resthoeveelheid aantoonbaar blijft met immuunfixatie (CR IF+ ). Figuur 5 Stabiel of beter (CR+PR+MR+SD) Totale respons (CR+PR+MR) Complete respons (CR IF- 4% en CR IF+ 6%) Partiële respons (PR) Minimale respons (MR) Stabiele ziekte 7% 10% 18% 24% 0% Klinische effectiviteit van bortezomib volgens de criteria van de European Group for Blood and Marrow Transplantation (EBMT) bij sterk voorbehandelde patiënten met multipel myeloom in het SUMMIT-onderzoek 23 De meest prominente toxiciteit in samenhang met bortezomibbehandeling in het SUMMIT-onderzoek bestond uit: trombocytopenie (28% graad 3, 3% graad 4), moeheid (12% graad 3), perifere neuropathie (12% graad 3) en neutropenie (11% graad 3, 3% graad 4, met één geval van febriele neutropenie). CREST: Clinical Response and Efficacy Study of bortezomib in the Treatment of relapsing multiple myeloma Het CREST-onderzoek is uitgevoerd om bevestiging van de veelbelovende resultaten van bortezomib in het SUMMIT-onderzoek te krijgen en om het effect van de dosis op de klinische effectiviteit en de toxiciteit te onderzoeken. 24 Het ontwerp van het CRESTonderzoek was in grote mate gelijk aan dat van het SUMMIT-onderzoek, met dien verstande dat de patiënten (n=54) in het CREST-onderzoek werden gerandomiseerd naar behandeling met bortezomib 1,0 of 1,3 mg/m 2 en zij maar één lijn voorbehandeling hadden gehad. Vrijwel alle patiënten (96%) voltooiden ten minste twee kuren bortezomib; 86% respectievelijk 73% van de patiënten in de 1,0- en de 1,3-mg/m 2 -dosisgroep voltooide vier of meer kuren. De resultaten van het CREST-onderzoek bevestigen de belangrijkste uitkomsten van het SUMMIT-onderzoek. De responspercentages (CR + PR) in het CREST-onderzoek waren als volgt: Bortezomib 1,0 mg/m 2 : 30% Bortezomib 1,3 mg/m 2 : 38% 35% 59%

10 Bortezomib 1,0 mg/m 2 ± dexamethason: 37% Bortezomib 1,3 mg/m 2 ± dexamethason: 50% Behalve de effectiviteit was ook het toxiciteitsprofiel van bortezomib in het CRESTonderzoek consistent met de waarnemingen uit het SUMMIT-onderzoek. Overall waren nu trombocytopenie, neutropenie, lymfopenie en perifere neuropathie de meest frequente graad-3/4-toxiciteiten. Graad-4-toxiciteit werd gerapporteerd bij 9% van de patiënten. Diverse bijwerkingen, waaronder diarree (65% vs. 25%), perifere neuropathie (58% vs. 18%), braken (38% vs. 14%), angsten (35% vs. 14%) en nachtelijk zweten (23% vs. 0%), kwamen vaker voor in de groep met de hogere bortezomibdosering. Bij 24% van de patiënten werd de behandeling met bortezomib afgebroken wegens bijwerkingen, minder vaak in de 1,0-mg/m 2 -groep (11%) dan in de 1,3-mg/m 2 -groep (38%). De uitkomsten van het CREST-onderzoek suggereren een dosis-effectrelatie voor zowel de effectiviteit als de toxiciteit/bijwerkingen en geven aan dat een bijwerking als perifere neuropathie in principe kan worden voorkomen door de toepassing van dosisreductie. Op basis van de positieve resultaten van onder meer de CREST- en SUMMIT-onderzoeken is bortezomib als monotherapie geregistreerd voor de behandeling van voorbehandelde patiënten met progressief multipel myeloom. APEX: Assessment of Proteasome inhibition for EXtending remissions Doel van het gerandomiseerde APEX-fase-III-onderzoek was het vergelijken van bortezomib en hooggedoseerd dexamethason bij patiënten met een relapsed multipel myeloom na voorbehandeling met een tot drie voorafgaande lijnen therapie. 25 In totaal werden 669 patiënten gerandomiseerd. De behandeling met bortezomib (n=333) bestond uit intraveneuze toediening van een dosis van 1,3 mg/m 2 op dag 1, 4, 8 en 11, iedere drie weken gedurende acht kuren, gevolgd door toediening van dezelfde dosis op dag 1, 8, 15 en 22, iedere vijf weken gedurende drie kuren. Dexamethason (n=336) werd oraal toegediend in een dosis van 40 mg per dag op dag 1-4, 9-12 en 17-20, iedere vijf weken gedurende vier kuren, gevolgd door toediening van dezelfde hoge dosis dexamethason op dag 1-4, iedere vier weken gedurende vijf kuren. Patiënten met ziekteprogressie op dexamethason konden op ieder moment in het onderzoek switchen naar voortzetting van de behandeling met bortezomib. Uiteindelijk gebeurde dit bij 62% van de patiënten uit de dexamethasongroep. Beide groepen waren goed in balans wat betreft de baseline-karakteristieken, waaronder serum- en urineconcentraties paraproteïne, percentage patiënten met skeletafwijkingen en plasmacytoom, serumspiegels van calcium, C-reactief proteïne en β 2 -microglobuline, en de nierfunctie. Omdat een vooraf geplande interim-analyse een significant voordeel voor bortezomib liet zien (verlenging van de mediane tijd tot progressie (p<0,001) en verbetering van de totale overleving (p=0,04)) was het vanaf dat moment aan patiënten uit de dexamethasongroep toegestaan - en bij progressie aanbevolen - de behandeling voort te zetten met bortezomib. Een zuivere vergelijking van beide behandelingen was daarom niet meer mogelijk vanaf de datum waarop switchen naar bortezomib was toegestaan (15 december 2003). De hierna weergegeven resultaten hebben deels betrekking op de data gecensureerd voor 15 december 2003 met een follow-up van 8,3 maanden (gepubliceerd), deels op een update uit januari 2005 met een follow-up van 22 maanden zoals gepresenteerd tijdens het congres van de American Society of Hematology in en van de European Hematology Association in Tijd tot progressie Het primaire eindpunt, de tijd tot progressie, liet een significant verschil zien tussen de bortezomib- en de dexamethasongroep ( figuur 6). Behandeling met bortezomib resulteerde in een significante verlenging van de mediane tijd tot progressie in vergelijking met hooggedoseerd dexamethason: 6,2 vs. 3,5 maanden (p<0,001). In de update uit januari 2005 was dit nog steeds het geval. 27 In beide groepen hadden patiënten voor wie de huidige behandeling tweedelijnstherapie was, een langere mediane tijd tot progressie dan de groep voor wie het derdelijns- of latere therapie was: tweedelijnstherapie: 7,0 vs. 5,6 maanden (hazard ratio 0,56; p=0,002); derdelijnstherapie of hoger: 4,9 vs. 2,9 maanden (hazard ratio 0,55; p<0,001). Percentage patiënten Bortezomib, finale analyse Dexamethason Bortezomib, update 30 januari 2005 p<0, Tijd tot progressie (dagen) Figuur 6 Kaplan-Meiercurve voor ziekteprogressie volgens de criteria van de European Group for Blood and Marrow Transplantation (EBMT) in het APEX-onderzoek 25 Responspercentages Volgens de finale analyse van de gerandomiseerde fase tot aan de interim-analyse had 38% van de patiënten in de bortezomibgroep een (n)cr of een PR, tegenover 18% in de dexamethasongroep (tabel 5). Volgens de update van januari 2005 was het responspercentage (CR + PR) voor de met bortezomib behandelde patiënten opgelopen naar 43%, waarvan 9% CR en 7% ncr

11 Tabel 5 Respons 60% 50% 40% 30% Responspercentages volgens de EBMT-criteria voor patiënten behandeld met bortezomib of dexamethason in het APEX-onderzoek 25 Respons Bortezomib (n=315) Dexamethason (n=312) p-waarde CR + ncr + PR (%) < 0,001 CR (%) 6 < 1 < 0,001 ncr (%) 7 < 1 < 0,001 PR (%) < 0,001 Bij patiënten met slechts één lijn voorbehandeling lagen de responspercentages hoger dan bij patiënten met twee of meer lijnen voorbehandeling, zowel in de bortezomibgroep (45% vs. 34%) als de dexamethasongroep (26% vs. 13%). In beide gevallen was het responspercentage op bortezomib significant hoger dan op dexamethason. 29 Bij de update van januari 2005 lagen deze responspercentages voor bortezomib op respectievelijk 51% en 37% ( figuur 7) % 37% 1 e relaps N 132 Tijd tot ziekteprogressie (maanden) 7 Mediane responsduur (maanden) 8,1 Eenjaarsoverleving 89% 2 e relaps 200 4,9 7,8 73% Opmerkelijk is de korte tijd tot remissie tijdens behandeling met bortezomib. De mediane tijd tot een eerste respons in het APEX-onderzoek bedroeg 43 dagen, dat wil zeggen remissie binnen de eerste twee kuren van de behandeling. Bijna alle responderende patiënten (97%) bereikten hun respons tijdens de eerste vier kuren. Hoewel responderende patiënten snel reageren op bortezomib, gaat voortzetting van de behandeling vaak gepaard met een verbetering van de respons. Meer dan de helft van de responderende patiënten (n=76; 56%) had een betere respons na de tweede kuur; bij 56 van hen verbeterde een MR in een PR en bij 20 patiënten verbeterde een MR of een PR in een CR; 30% van de complete remissies werd bereikt na de zesde cyclus. 30 De kwaliteit van de respons bij multipel myeloom is van groot belang, omdat een duurzame respons samengaat met een gunstig effect op de kwaliteit van leven en een langere overleving. 31,32 In het APEX-onderzoek vertaalde het hebben van een complete respons (CR+nCR) op bortezomib zich in een langere tijd tot progressie (12,2 vs. 8,3 maanden) en een langere behandelvrije periode (17,5 vs. 6,7 maanden) dan het hebben van een partiële respons (PR). 33 Totale overleving De eenjaarsoverleving was significant beter voor de patiënten in de bortezomibgroep dan in de dexamethasongroep ( figuur 8). Zowel volgens de finale analyse als de update van januari 2005 was de kans om een jaar na de start van de behandeling met bortezomib in leven te zijn 80%; bij behandeling met dexamethason was deze 66% (p=0,0025). Dit komt overeen met een afname van het sterfterisico met 41% in het eerste jaar van de behandeling met bortezomib. Patiënten met een eerste relaps die met bortezomib werden behandeld, hadden een eenjaarsoverleving van 89%. 20% 10% 0% Figuur 7 PR CR PR CR 1 e relaps 2 e relaps Verschil in responspercentage (CR + PR) op bortezomib bij patiënten met een eerste relaps of een tweede of latere relaps 28 De aard van de voorbehandeling was in het algemeen niet van invloed op het responspercentage bij bortezomib. Alleen bij patiënten die waren voorbehandeld met thalidomide was er een tendens naar minder remissies, zowel met bortezomib als met dexamethason. 29 Percentage patiënten Bortezomib Dexamethason Tijd (dagen) Figuur 8 Kaplan-Meiercurve voor de overleving van patiënten met multipel myeloom in het APEXonderzoek

12 Bij de update van januari 2005 bedroeg de mediane overleving van de patiënten op bortezomib 29,8 maanden tegenover 23,7 maanden op dexamethason (p=0,0272). 27 Hierbij moet worden aangetekend dat in deze analyse meer dan 62% van de patiënten uit de oorspronkelijke dexamethasongroep inmiddels was geswitcht van dexamethason naar een voortgezette behandeling met bortezomib. Bij patiënten die bortezomib als tweedelijnsbehandeling kregen na een eerste relaps, was de verbetering van de eenjaars- en de totale overleving groter dan bij patiënten die bortezomib als derdelijnsbehandeling (of hoger) kregen. Dit gold ook in vergelijking met de patiënten die met dexamethason werden behandeld. 29 Tabel 6 Bijwerkingen gerapporteerd door ten minste 15% van de patiënten in één van de armen van het APEX-onderzoek. 25 Gradering volgens NCI Common Toxicity Criteria (versie 2) Bijwerking Bortezomib, % patiënten (n=331) Dexamethason, % patiënten (n=332) Alle graden Graad 3 Graad 4 Alle graden Graad 3 Graad 4 Diarree Misselijkheid Moeheid 42 5 < Constipatie Perifere neuropathie < 1 < 1 Braken Pyrexie < 1 Trombocytopenie Anemie Hoofdpijn Anorexie < 1 - Hoesten < 1 - Paresthesie Dyspnoe 20 5 < Neutropenie Rash Slapeloosheid 18 < Buikpijn < 1 - Botpijn Pijn in ledematen Spierkramp Veiligheid Het bijwerkingenprofiel van bortezomib in het APEX-onderzoek bevestigt de waarnemingen in het voorafgaande SUMMIT- en CREST-fase-II-onderzoek. De meest prominente bijwerkingen waren gastro-intestinale klachten (voornamelijk diarree, misselijkheid en constipatie), perifere neuropathie en trombocytopenie (tabel 6). 25 Vrijwel alle patiënten in beide armen van het onderzoek rapporteerden ten minste één bijwerking van welke graad dan ook. Graad-3-toxiciteit werd gerapporteerd door 61% van de patiënten in de bortezomibarm vs. 44% in de dexamethasonarm (p<0,01). Voor graad- 4-toxiciteit waren de overeenkomstige cijfers 14% vs. 16%. In de bortezomibgroep brak 37% van de patiënten de behandeling af wegens geneesmiddelgerelateerde bijwerkingen; in de dexamethasongroep was dit 29%. De meest voorkomende reden om de behandeling met bortezomib af te breken was perifere neuropathie (8%); bij dexamethason waren de meest voorkomende redenen psychotische stoornis en hyperglykemie (beide 2%). In beide armen werden vier geneesmiddelgerelateerde sterfgevallen genoteerd. Kwaliteit van leven In het SUMMIT- en het APEX-onderzoek is de invloed van bortezomib op de kwaliteit van leven (KvL) bekeken. In beide gevallen werd de KvL geëvalueerd met behulp van de EORTC-QLQ-C30 vragenlijst en andere relevante vragenlijsten. 34,35 Uit een uitgebreide KvL-analyse van het grootste deel van de patiëntenpopulatie in het SUMMIT-onderzoek bleek dat de KvL-scores in de loop van de behandeling met bortezomib verbeterden in vergelijking met de baseline-scores. Vooral de patiënten met een CR of een PR lieten een verbetering zien van de totale KvL-score en van de scores voor verschillende domeinen van de EORTC-QLQ-C30 en andere vragenlijsten. Patiënten met progressieve ziekte lieten over het algemeen een verslechtering van KvL-scores zien ( figuur 9). Er was een significante correlatie tussen de kwaliteit van de door bortezomib geïnduceerde respons en het effect op de KvL-scores voor de global quality of life (p=0,0086) en de domeinen physical (p=0,0004), en social (p=0,0163) van de EORTC- QLQ-C30. Ook op diverse symptoomscores (moeheid, dyspnoe, constipatie) hadden patiënten met een CR of een PR een significante verbetering van de symptoomscore, terwijl de patiënten met een tumorrespons van lagere kwaliteit geen significante verbetering van enige symptoomscore hadden of zelfs een verslechtering. 35 Behandeling met bortezomib in het APEX-onderzoek ging gepaard met een significant betere KvL na 42 weken op het eindpunt global health dan behandeling met dexamethason (p=0,0005). Ook op secundaire KvL-eindpunten en verschillende symptoomitems gaf bortezomib een significant voordeel boven dexamethason. Dexamethason scoorde op geen enkel domein van de KvL-analyses beter dan bortezomib. 34 Combinatietherapie bij relapsed/refractair multipel myeloom Uit preklinisch onderzoek is gebleken dat bortezomib in lage doseringen in zeer resistente cellijnen de resistentie tegen melfalan, doxorubicine en mitoxantron kan over

13 A * FACIT Moeheid *p<0,05 #p<0,16 # QLQ-C30 Moeheid * QLQ-C30 Global QoL CR + PR MR + NC PD # # QLQ-MY24 Toekomstperspectief SUMMIT* APEX** FACIT-moeheid p<0,05 QLQ-C30 Globale KvL p=0,0086 p=0,0005 Fysiek p=0,0004 p<0,05 Rol p=0,2211 p<0,05 Cognitief p=0,9971 p<0,05 Emotioneel p=0,1876 p<0,05 Sociaal p=0,0163 Moeheid p=0,1556 Misselijkheid en braken p=0,7637 Pijn p=0,9073 Dyspnoe p=0,0451 Slaapproblemen p=0,5024 Verlies van eetlust p=0,1553 Constipatie p=0,0055 Diarree p=0,2927 Financiële gevolgen p=0,6855 QLQ-MY24 Symptomen van ziekte p=0,0206 Bijwerkingen p=0,5333 Sociale ondersteuning p=0,0196 Toekomstperspectief p=0,1201 *vs. baseline **vs. dexamethasongroep Figuur 9 A. Relatie tussen respons en vier KvL-scores in het SUMMIT-onderzoek B. P-waarden van verschillen tussen KvL-scores van respondenten vs. baseline in het SUMMIT-onderzoek en van totale bortezomibgroep vs. de dexamethasongroep in het APEX-onderzoek. Bewerkt naar Dubois et al. 35 winnen. 36,37 Bovendien had bortezomib een synergistisch effect in combinatie met dexamethason. Mede op grond hiervan en vanwege de klinische effectiviteit van bortezomib bij refractair multipel myeloom zijn en worden klinische onderzoeken uitgevoerd naar diverse combinatietherapieën met bortezomib in deze setting (tabel 7). 17,19,38 Hierbij dient te worden aangetekend dat er verschillen waren tussen de patiëntenpopulaties in de diverse onderzoeken wat betreft de mate van voorbehandeling. De responspercentages kunnen daarom niet zonder meer onderling worden vergeleken. Bortezomib + dexamethason De toevoeging van dexamethason aan de behandeling met bortezomib in het SUMMIT- en het CREST-onderzoek bij patiënten met een suboptimale respons op bortezomib gaf een verbetering van de respons bij 13 van de 74 evalueerbare patiënten (18%) in het SUMMIT-onderzoek en 9 van de 27 (33%) in het CREST-onderzoek. 39 Hierbij waren acht patiënten inbegrepen die geen respons gaven op dexamethason. Door de toevoeging van dexamethason aan bortezomib nam de incidentie van bijwerkingen ten opzichte van bortezomib alleen niet toe. Ook kwamen er geen nieuwe bijwerkingen bij. In een kleinschalig onderzoek (15 patiënten) naar de combinatie van bortezomib en dexamethason werd bij 12 patiënten een tumorrespons gerapporteerd (1 CR, 10 PR s, 1 MR). De toxiciteit van de combinatie was hanteerbaar; de gastro-intestinale toxiciteit was minder dan met bortezomib alleen. 40 B Tabel 7 (Interim-)resultaten van klinisch onderzoek van bortezomibbevattende combinatietherapieën bij patiënten met relapsed of refractair multipel myeloom. Data zijn weergegeven zoals gepubliceerd in abstracts van de Annual Meetings van de American Society of Hematology, 2005 en ,41-49 Combinatie en schema Bortezomib 1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Doxil 30 mg/m 2 IV d 4 q 21 d Bortezomib 0,7/1,0 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Melfalan 0,025-0,25 mg/kg PO d 1-4 q 28 d Bortezomib 1,0/1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Thalidomide mg/d PO d 1-4, 17-20, kuur 2 Dexamethason toegestaan bij suboptimale respons na minstens 3 kuren Bortezomib 1,0/1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Lenalidomide 5/10/15/20 mg/d PO d 1-14 q 21 d tot PD, 17-20, kuur 2 Dexamethason toegestaan bij PD Bortezomib 1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Melfalan 2,5-10 mg/m 2 IV d 2 q 28 d Dexamethason toegestaan bij PD na 2 kuren of SD na 4 kuren Bortezomib 0,7-1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 of 1,8, 15 Cyclofosfamide mg PO d 1, 8, 15, 22 q 28 d Prednison 100 mg PO om de andere dag Bortezomib 1,0/1,3/1,6 mg/m 2 IV d 1, 4, 15, 22 Melfalan 6 mg/m 2 PO d 1-5 Prednison 60 mg/m 2 PO d 1-5 Thalidomide 100 mg QD PO d 1-5 q 35 d Bortezomib 1,0/1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Doxorubicine 2,5 10 mg/m 2 /d CI Thalidomide mg QD PO Dexamethason 20 of 40 mg QD PO d Bortezomib 0,7 1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Arseentrioxide 0,125/0,25 mg/kg IV d 1, 4, 8, 11 Vitamine C 1000 mg IV d 1, 4, 8, 11 q 21 d (Onderhoudsbehandeling met dezelfde middelen om de andere week na 8 kuren) Bortezomib 1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Dexamethason 20 mg PO d 1, 2, 4, 5, 8, 9, 11, 12 Cyclofosfamide 50 mg PO continu q 21 d (Bortezomib wekelijks na 8 kuren) Vervolg tabel op pag. 26 Aantal patiënten Respons Andere eindpunten Referentie 646 CR + PR: 48% ncr: 14% 35 CR: 6% PR: 41% MR: 21% TTP: 9,3 vs. 6,5 mnd [41] Med. PFS 8 mnd [17] 85 PR: 55% MTD: bortezomib 1,3 mg/m 2, thalidomide 150 mg Med. EFS 9 mnd Med. OS 22 mnd [17] 38 ORR: 58% [42] 39 ORR: 75% (met DEX: 81%) 27 CR/nCR: 43% PR: 50% 30 PR: 67% (VGPR: 43%) Med. TTP: 10,1 mnd [47] Med. PFS: 11 mnd Med. OS nog niet bereikt 20 ORR: 63% Na 11 mnd med follow-up: 13 patiënten in leven 18 PR: 2/15 MR: 5/15 50 CR: 12% PR: 70% MR: 8% SD 6% Med OS nog niet bereikt na 15 mnd follow-up [44] [43, 48] [17] [17] [17, 49] 24 25

14 Tabel 7 vervolg Combinatie en schema Bortezomib 1,0 mg/m 2 IV d 1, 4, 8, 11 Melfalan 0,15 mg/kg PO d 1-4 Thalidomide 100 mg QD PO d 1-4, Dexamethason 12 mg/m 2 PO d 1-4, q 21 d Bortezomib 1,3 mg/m 2 IV d 1, 4, 15,18 Doxil 20 mg/m 2 IV d 1, 15 Thalidomide 200 mg/d PO continu q 28 d Aantal patiënten 60 CR: 11% VGPR: 26% PR: 22% MR: 11% 27 CR: 23% PR: 42% Respons Andere eindpunten Referentie Med PFS 9,5 mnd [46] Med PFS: 10,9 mnd Med OS: 15,7 mnd CR: complete respons; EFS: event-vrije overleving; IV: intraveneus; Med: mediaan; MR: minimale respons; MTD: maximaal verdraagbare dosis; ncr: vrijwel complete respons; ORR: objectief responspercentage; OS: totale overleveing (overall survival); PD: progressieve ziekte; PFS: progressievrije overleving; PO: oraal; PR: partiële respons; QD: eenmaal daags; SD: stabiele ziekte; TTP: tijd tot progressie; VGPR: very good partial response. Combinaties van bortezomib en andere corticosteroïden (prednison, methylprednison) bleken eveneens hanteerbaar bij de behandeling van relapsed en refractair multipel myeloom en gaven in het algemeen hoge responspercentages. 38 Onderzoek bij niet-voorbehandelde patiënten Alle patiënten in de SUMMIT-, CREST- en APEX-onderzoeken waren voorbehandeld met ten minste één eerdere farmacologische behandeling. Inmiddels zijn verschillende fase- II- en fase-iii-klinische onderzoeken gaande of afgerond waarin bortezomib, als monotherapie of in combinatie met andere middelen, wordt geëvalueerd als eerstelijnsbehandeling bij multipel myeloom In sommige onderzoeken wordt de farmacologische behandeling gegeven voorafgaand aan stamceltransplantatie. Tot de combinaties die in deze setting worden onderzocht, behoren onder meer: bortezomib + dexamethason (vs. standaard inductietherapie); bortezomib + thalidomide + dexamethason; bortezomib + doxorubicine + dexamethason; bortezomib + liposomaal doxorubicine + dexamethason; bortezomib + melfalan + prednison (bij oudere patiënten). [45] Speciale patiëntenpopulaties Herbehandeling met bortezomib bij relaps na bortezomib De eerste behandeling van patiënten met relapsed/refractair multipel myeloom met bortezomib duurt doorgaans drie tot zes maanden (vier tot acht kuren), waarna de behandeling wordt gestopt. Bij een hernieuwde relaps kan herbehandeling met bortezomib (of een combinatie met bortezomib) opnieuw worden overwogen. De eerste, preliminaire data geven aan dat herbehandeling met bortezomib veilig en effectief is. Ongeveer een derde van de patiënten geeft een respons op herbehandeling zonder dat nieuwe typen toxiciteit of cumulatieve toxiciteit optreden Hoogrisicopatiënten Binnen de populatie van patiënten met multipel myeloom worden verschillende subgroepen geïdentificeerd met een hoog risico van ziekteprogressie en sterfte. Negatieve prognostische factoren zijn onder meer een leeftijd boven 65 jaar, nierinsufficiëntie, een hoge β 2 -microglobulinespiegel en cytogenetische abnormaliteiten, waaronder een chromosoom-13-deletie. Uit subgroepanalyses van de SUMMIT-, CREST- en APEX-onderzoeken en andere klinische onderzoeken is gebleken dat bortezomib vrijwel even goede tumorresponsen induceert met een vergelijkbaar bijwerkingenprofiel als bij de overige patiënten in de volgende hoogrisicogroepen: ouderen (> 65 jaar) en patiënten met een hoge β 2 -microglobulinespiegel ( 2,5 mg/l); patiënten met nierfalen (hierbij is herstel van nierfalen gerapporteerd); patiënten met chromosoom-13-deleties of translocaties van 14q32. 53,55,62-66 De combinatie bortezomib + doxorubicine + dexamethason wordt in het Nederlands- Duitse HOVON-65-onderzoek, een fase-iii-onderzoek met ongeveer 800 niet-voorbehandelde patiënten (stadium II of III volgens Durie en Salmon), vergeleken met het conventionele VAD-schema tijdens de inductiefase. Vervolgens krijgen alle patiënten hooggedoseerd melfalan, gevolgd door stamcelreïnfusie. In de onderhoudsfase wordt bortezomib gedurende twee jaar eenmaal per twee weken toegediend en vergeleken met thalidomide als onderhoudsbehandeling. Hierbij dient te worden opgemerkt dat bortezomib op het moment van schrijven niet is geregistreerd als eerstelijnsbehandeling voor patiënten met multipel myeloom

MULTIPLE MYELOOM Doneer voor genezing

MULTIPLE MYELOOM Doneer voor genezing MULTIPLE MYELOOM Doneer voor genezing Luister en leer Marlies Van Hoef, MD, PhD, MBA Multiple Myeloom Ziekte van Kahler werd aanvankelijk gediagnostiseerd in 1848 Kwaardaardige abnormaliteit van plasmacellen;

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het multipel myeloom of de ziekte van Kahler is een kwaadaardige celwoekering van plasmacellen in het beenmerg die een monoklonale zware of lichte keten immunoglobuline produceren.

Nadere informatie

Multipel myeloom 2012

Multipel myeloom 2012 Multipel myeloom 2012 Op weg naar genezing? Prof. Dr. R Schots MYELOOMKLINIEK UZ Brussel Mijlpalen in de geschiedenis 1969 2008 1996 Mijlpalen in de behandeling van multipel myeloom Autologe stamceltransplantatie

Nadere informatie

HOVON 114 MM (Multiple Myeloom) / multipel myeloom

HOVON 114 MM (Multiple Myeloom) / multipel myeloom HOVON 114 MM (Multiple Myeloom) / multipel myeloom Onderzoek voor patiënten met teruggekeerde of verslechterde multipel myeloom (ziekte van Kahler). Onderzocht wordt of een nieuw medicijn veilig en werkzaam

Nadere informatie

Multipel myeloom: van molecuul tot medicijn. Marie José Kersten Afdeling Hematologie, AMC

Multipel myeloom: van molecuul tot medicijn. Marie José Kersten Afdeling Hematologie, AMC Multipel myeloom: van molecuul tot medicijn Marie José Kersten Afdeling Hematologie, AMC Multipel myeloom: ziekte van Kahler Otto Kahler Sarah Newbury, 1844 Rajkumar & Kyle, Blood 2008 Multipel myeloom

Nadere informatie

belangrijke cijfers over hematologische kankersoorten

belangrijke cijfers over hematologische kankersoorten belangrijke cijfers over hematologische kankersoorten Een overzicht van het voorkomen, de behandeling en overleving van hematologische kankersoorten gebaseerd op cijfers uit de Nederlandse Kankerregistratie

Nadere informatie

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström 1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd

Nadere informatie

Achtergrond Gerandomiseerde studie om de waarde van autologe stamceltransplantatie aan te tonen bij nieuw gediagnosteerde multipel myeloom.

Achtergrond Gerandomiseerde studie om de waarde van autologe stamceltransplantatie aan te tonen bij nieuw gediagnosteerde multipel myeloom. Samenvatting Hovon 95 Achtergrond Gerandomiseerde studie om de waarde van autologe stamceltransplantatie aan te tonen bij nieuw gediagnosteerde multipel myeloom. Populatie Eerstelijns behandeling bij multipel

Nadere informatie

Multipel Myeloom; Diagnose, behandeling en de consequenties daarvan. Esther de Waal Medisch Centrum Leeuwarden 1 november 2014

Multipel Myeloom; Diagnose, behandeling en de consequenties daarvan. Esther de Waal Medisch Centrum Leeuwarden 1 november 2014 Multipel Myeloom; Diagnose, behandeling en de consequenties daarvan Esther de Waal Medisch Centrum Leeuwarden 1 november 2014 Indeling Introductie Wat is het multipel myeloom Hoe stel je de diagnose Behandeling

Nadere informatie

HOVON EDUCATIONAL MYELOOM. Case 2

HOVON EDUCATIONAL MYELOOM. Case 2 HOVON EDUCATIONAL MYELOOM Case 2 NIELS VAN DE DONK SONJA ZWEEGMAN Department of Hematology, Amsterdam, Netherlands Amsterdam, Netherlands Clinical case: presentation 54-year-old patient with a diagnosis

Nadere informatie

Ontwikkelingen voor de behandeling van AL amyloïdose

Ontwikkelingen voor de behandeling van AL amyloïdose Ontwikkelingen voor de behandeling van AL amyloïdose Reinier Raymakers, internist-hematoloog Patientendag 17 feb 2018 Plasmacellen in Multipel Myeloom, MGUS en AL amyloidose (voorloper) kwaadaardige plasmacellen

Nadere informatie

chapter 10 Inleiding

chapter 10 Inleiding chapter 10 Samenvatting 134 chapter 10 Inleiding Multipel myeloom, in Nederland ook wel de ziekte van Kahler genoemd, is een kwaadaardige hematologische tumor, veroorzaakt door een ongeremde groei en deling

Nadere informatie

Voor patiënten die buiten studieverband worden behandeld gelden de volgende aanbevelingen:

Voor patiënten die buiten studieverband worden behandeld gelden de volgende aanbevelingen: Addendum bij richtlijn 2015 ADVIES VAN DE Myeloom Werkgroep (MWG) VOOR DE BEHANDELING MULTIPEL MYELOOM 2016 S. Zweegman, H.M. Lokhorst, M-D. Levin, E. de Waal, G.M.J. Bos, M.J. Kersten, A. Croockewit,

Nadere informatie

Disease morbidities 1; Polyneuropathy, Bing Neel, Amyloid

Disease morbidities 1; Polyneuropathy, Bing Neel, Amyloid International Waldentrom s Patient Meeting 9 oct 2016, Amsterdam Disease morbidities 1; Polyneuropathy, Bing Neel, Amyloid Monique Minnema, internist-hematoloog Morbus Waldenström Kankercellen : Waldenström

Nadere informatie

Patiëntenboekje. Multipel myeloom is. een kwaadaardige. beenmergziekte die MULTIPEL MYELOOM. veroorzaakt wordt. door een woekering.

Patiëntenboekje. Multipel myeloom is. een kwaadaardige. beenmergziekte die MULTIPEL MYELOOM. veroorzaakt wordt. door een woekering. Multipel myeloom is een kwaadaardige beenmergziekte die veroorzaakt wordt door een woekering van plasmacellen Patiëntenboekje MULTIPEL MYELOOM Multipel myeloom is een kwaadaardige beenmergziekte die veroorzaakt

Nadere informatie

SAMENVATTING EN CONCLUSIES

SAMENVATTING EN CONCLUSIES SAMENVATTING EN CONCLUSIES De afgelopen 10 jaar hebben de taxanen paclitaxel (Taxol ) en docetaxel (Taxotere ) een belangrijke plaats verworven in de chemotherapeutische behandeling van kanker. Beide geneesmiddelen

Nadere informatie

SAMENVATTING - PROTEASOOMREMMERS IN ACUTE LEUKEMIE

SAMENVATTING - PROTEASOOMREMMERS IN ACUTE LEUKEMIE SAMENVATTING - PROTEASOOMREMMERS IN ACUTE LEUKEMIE Acute leukemie omvat ongeveer 30% van alle kanker bij kinderen. In Nederland worden ongeveer 120 kinderen per jaar met acute lymfatische leukemie (ALL)

Nadere informatie

UW BEHANDELING MET MELFALAN PREDNISOLONE VELCADE

UW BEHANDELING MET MELFALAN PREDNISOLONE VELCADE UW BEHANDELING MET MELFALAN PREDNISOLONE VELCADE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_059 INHOUDSTAFEL 01 Welke chemotherapie (= behandeling met cytostatica) krijgt u? 3 02 Voorbereiding en verloop van de

Nadere informatie

Morbus Waldenström en de nieuwste ontwikkelingen

Morbus Waldenström en de nieuwste ontwikkelingen Morbus Waldenström en de nieuwste ontwikkelingen Landelijke patienten contactdag 2015 Monique Minnema, internist-hematoloog Inhoud 1. Hoe zit deze ziekte in elkaar? 2. Behandelingen 3. Polyneuropathie

Nadere informatie

VELCADE THALIDOMIDE - DEXAMETHASONE

VELCADE THALIDOMIDE - DEXAMETHASONE VELCADE THALIDOMIDE - DEXAMETHASONE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_042 INHOUDSTAFEL 01 Welke chemotherapie (=cytostatica) krijgt u? 3 02 Voorbereiding en verloop van de behandeling 4 03 Overzicht van

Nadere informatie

Patiëntenboekje. Multipel myeloom is. een kwaadaardige. beenmergziekte die MULTIPEL MYELOOM. veroorzaakt wordt. door een woekering. van plasmacellen.

Patiëntenboekje. Multipel myeloom is. een kwaadaardige. beenmergziekte die MULTIPEL MYELOOM. veroorzaakt wordt. door een woekering. van plasmacellen. Multipel myeloom is een kwaadaardige beenmergziekte die veroorzaakt wordt door een woekering van plasmacellen. Patiëntenboekje MULTIPEL MYELOOM Multipel myeloom is een kwaadaardige beenmergziekte die veroorzaakt

Nadere informatie

Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad

Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve verantwoordelijkheid van de behandelend arts. Voor uitgebreidere informatie

Nadere informatie

Chapter 8. Nederlandse samenvatting

Chapter 8. Nederlandse samenvatting Chapter 8 Nederlandse samenvatting Chapter 8 Nederlandse samenvatting Er is in de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van doelgerichte behandelingen tegen kanker. Helaas wordt ook

Nadere informatie

HOVON 129 consolidatie. Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 01959

HOVON 129 consolidatie. Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 01959 In studieverband :.. Buiten studieverband HOVON 9 consolidatie Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling -NAT: 0959 Lengte (cm) Gewicht (kg) Lich.opp (m²)

Nadere informatie

Nieuwe middelen in acute lymfatische leukemie. Anita W Rijneveld Erasmus MC, Rotterdam

Nieuwe middelen in acute lymfatische leukemie. Anita W Rijneveld Erasmus MC, Rotterdam Nieuwe middelen in acute lymfatische leukemie Anita W Rijneveld Erasmus MC, Rotterdam EFS bij volwassenen 100% 80% 1989-1994 1995-2000 2001-2006 2007-2012 RSR 60% 40% 2007-2012 20% 0% 1989-1994 0 1 2 3

Nadere informatie

VELCADE CYCLOFOSFAMIDE - DEXAMETHASONE

VELCADE CYCLOFOSFAMIDE - DEXAMETHASONE VELCADE CYCLOFOSFAMIDE - DEXAMETHASONE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_041 INHOUDSTAFEL 01 Welke chemotherapie (=cytostatica) krijgt u? 3 02 Voorbereiding en verloop van de behandeling 3 03 Overzicht

Nadere informatie

10 Behandeling van multipel myeloom

10 Behandeling van multipel myeloom Dr. P.W. Wijermans Inleiding Wanneer de diagnose multipel myeloom is gesteld en er aanleiding voor een behandeling bestaat, dan bespreekt de hematoloog of internist met de patiënt het plan van aanpak.

Nadere informatie

Hovon 95 - bestemd voor de patiënt -

Hovon 95 - bestemd voor de patiënt - Hovon 95 Stap 1: VCD (inductie) (3x) Mobilisatie + Stamcelferese Stap 2: 1e loting: Chemotherapie + stamceltransplantatie of VMP (4 x) Stap 3: 2e loting: VRD (2 x) of gelijk door naar onderhoud met lenalidomide

Nadere informatie

VELCADE DEXAMETHASONE

VELCADE DEXAMETHASONE VELCADE DEXAMETHASONE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_039 INHOUDSTAFEL 01 Welke chemotherapie (=cytostatica) krijgt u? 3 02 Voorbereiding en verloop van de behandeling 3 03 Overzicht van de behandeling

Nadere informatie

CARFILZOMIB REVLIMID DEXAMETHASONE

CARFILZOMIB REVLIMID DEXAMETHASONE CARFILZOMIB REVLIMID DEXAMETHASONE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_040 INHOUDSTAFEL 01 Welke chemotherapie (=Cytostatica) krijgt u? 3 02 Voorbereiding en verloop van de behandeling 3 03 Overzicht van

Nadere informatie

Afspraakcodes DC: Dosisreductie:

Afspraakcodes DC: Dosisreductie: In studieverband :.. Buiten studieverband HOVON 9 maintenance Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling -NAT: 0959 Lengte (cm) Gewicht (kg) Lich.opp (m²)

Nadere informatie

Richtlijnen behandeling multipel myeloom 2012

Richtlijnen behandeling multipel myeloom 2012 Richtlijnen behandeling multipel myeloom 2012 Guidelines for the treatment of multiple myeloma 2012 S. Zweegman, H.M. Lokhorst, M-D. Levin, E. de Waal, G.M.J. Bos, M.J. Kersten, P. Ypma, S.K. Klein, M.C.

Nadere informatie

Afspraakcodes DC: HO129ind3: kuur 2: 2,5 uur Ho129ind4: kuur 3 en verder: 1 uur. p.o. 25 mg studierecept arts

Afspraakcodes DC: HO129ind3: kuur 2: 2,5 uur Ho129ind4: kuur 3 en verder: 1 uur. p.o. 25 mg studierecept arts 0In studieverband :.. Buiten studieverband HOVON 9 Inductiekuur en verder Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling -NAT: 0959 Lengte (cm) Gewicht (kg) Lich.opp

Nadere informatie

Toedienlijst HOVON 95 Multipel Myeloom, 12 NAT 01553

Toedienlijst HOVON 95 Multipel Myeloom, 12 NAT 01553 Naam Pat.: Geb.dat.: Start kuur: Toedienlijst HOVON 95 Multipel Myeloom, 12 NAT 01553 Specialisme : IHMP Cyclusduur : Kuur VCD: 4 kuren: Cyclus 1: dag 1-21; Cyclus 2: dag 22-42; Cyclus 3: dag 43-63 Kuur

Nadere informatie

Multipel myeloom en de ziekte van Waldenström: overeenkomsten en verschillen! Marie José Kersten

Multipel myeloom en de ziekte van Waldenström: overeenkomsten en verschillen! Marie José Kersten Multipel myeloom en de ziekte van Waldenström: overeenkomsten en verschillen! Marie José Kersten Multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Overeenkomsten en verschillen: Voorkomen van de ziekte Klachten,

Nadere informatie

Patiënteninformatie Velcade

Patiënteninformatie Velcade Patiënteninformatie Velcade Informatie over Velcade Uw dokter heeft u een behandeling met Velcade (bortezomib) aangeraden. In dit boekje kunt u meer lezen over dit middel, waarom u het krijgt en waarmee

Nadere informatie

Ontwikkelingen in de behandeling van AL amyloïdose. Monique Minnema, internist-hematoloog UMC Utrecht Patiëntendag 9 maart 2019

Ontwikkelingen in de behandeling van AL amyloïdose. Monique Minnema, internist-hematoloog UMC Utrecht Patiëntendag 9 maart 2019 Ontwikkelingen in de behandeling van AL amyloïdose Monique Minnema, internist-hematoloog UMC Utrecht Patiëntendag 9 maart 2019 Inhoud Algemene inleiding AL amyloïdose Behandeling en symptoombestrijding

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 6 juli 2007 Farmatec/P oktober 2007

Uw brief van Uw kenmerk Datum 6 juli 2007 Farmatec/P oktober 2007 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Uw brief van Uw kenmerk Datum 6 juli 2007 Farmatec/P 2784154 22 oktober 2007 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Niels versus Sonja. Gedoemd te verliezen door Sonja. VU University Medical Center Amsterdam The Netherlands

Niels versus Sonja. Gedoemd te verliezen door Sonja. VU University Medical Center Amsterdam The Netherlands Niels versus Sonja Gedoemd te verliezen door Sonja Belangenverklaring NAAM : Sonja Zweegman ORGANISATIE: Hematologie In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ), zijn

Nadere informatie

Verminderde perifere neuropathie bij subcutaan bortezomib-gebruik, ook na eerdere intraveneuze toediening

Verminderde perifere neuropathie bij subcutaan bortezomib-gebruik, ook na eerdere intraveneuze toediening Verminderde perifere neuropathie bij subcutaan bortezomib-gebruik, ook na eerdere intraveneuze toediening Reduced peripheral neuropathy in subcutaneously administered bortezomib, even after previous intravenous

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Chapter 8: Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Colorectale kanker (kanker aan de dikke darm of endeldarm) is de belangrijkste oorzaak van uitzaaiingen (metastasen)

Nadere informatie

Therapeutische indicaties en behandelschema s van bortezomib voor de behandeling van multipel myeloom

Therapeutische indicaties en behandelschema s van bortezomib voor de behandeling van multipel myeloom Indicatie 3 bortezomib voor behandeling van multipel myeloom Bortezomib als monotherapie of in combinatie met gepegyleerd liposomaal doxorubicine of dexamethason is geïndiceerd voor de behandeling van

Nadere informatie

Multipel Myeloom diagnose en behandeling anno 2015

Multipel Myeloom diagnose en behandeling anno 2015 Multipel Myeloom diagnose en behandeling anno 2015 Oncologie dag NVvO 30 sept 3015 Monique Minnema, internist-hematoloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS MULTIPEL MYELOOM

IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS MULTIPEL MYELOOM IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS MULTIPEL MYELOOM IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS MULTIPEL MYELOOM Prof.dr. H. Lokhorst Hematon Tweede druk Utrecht, 2015 Omslagfoto: Dreamstime

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 2.4a, eerste lid, van het Besluit zorgverzekering;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 2.4a, eerste lid, van het Besluit zorgverzekering; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 31881 11 juni 2019 Regeling van de Minister voor Medische Zorg van 3 juni 2019, kenmerk 1535339-191328-Z, houdende wijziging

Nadere informatie

IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS MULTIPEL MYELOOM

IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS MULTIPEL MYELOOM IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS MULTIPEL MYELOOM Auteur Prof. dr. H. Lokhorst patiëntenorganisatie bloedkanker lymfklierkanker stamceltransplantatie IN DE EERSTE LIJN INFORMATIE VOOR DE HUISARTS

Nadere informatie

BIJLAGE I. Blz. 1 van 5

BIJLAGE I. Blz. 1 van 5 BIJLAGE I LIJST MET NAMEN, FARMACEUTISCHE VORM, STERKTE VAN HET DIERGENEESMIDDEL, DIERSOORTEN, TOEDIENINGSWEG(EN), HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN IN DE LIDSTATEN Blz. 1 van 5 Lidstaat

Nadere informatie

Verpleegkundig protocol plerixafor

Verpleegkundig protocol plerixafor Verpleegkundig protocol plerixafor Indicatie 3 Werkingsmechanisme 4 Toedieningsschema 6 Dosering per toediening 7 Bijwerkingen 10 Afwijkende nierfunctie 11 Aandachtspunten 11 Dit protocol kwam tot stand

Nadere informatie

Casus hematologie Huisarts Danny Hiel Hematoloog Inge Vrelust

Casus hematologie Huisarts Danny Hiel Hematoloog Inge Vrelust Gevorderde ziekte: geen curatie, wel controle! Casus hematologie Huisarts Danny Hiel Hematoloog Inge Vrelust Casus Plasmacelleukemie Man 1965, gezond leven Opname ICU met septische shock en multiorgaanfalen.

Nadere informatie

OLIJFdag 3 oktober 2015

OLIJFdag 3 oktober 2015 OLIJFdag 3 oktober 2015 Nieuwe behandelingen bij eierstokkanker Els Witteveen Internist-oncoloog Huidige en nieuwe inzichten Intraperitoneale toediening Toevoeging van bevacizumab Dose dense toediening

Nadere informatie

Klinische Dag. 3 oktober 2013 Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling

Klinische Dag. 3 oktober 2013 Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling Klinische Dag 3 oktober 2013 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Reversibele cardiale betrokkenheid bij multipel myeloom met AL-amyloidose Klinische hematologiedag 2013

Nadere informatie

Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 01553

Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 01553 In studieverband :.. Buiten studieverband HOVON 95 Fase III: VRD Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling -NAT: 0553 Lengte (cm) Gewicht (kg) Lich.opp (m²)

Nadere informatie

De eerste HOVON-studie voor patiënten met de ziekte van Waldenström

De eerste HOVON-studie voor patiënten met de ziekte van Waldenström HOVON 12-studie: een multicentrum fase 1/2-studie met ixazomib, dexamethason en rituximab bij patiënten met recidief of progressie van de ziekte van Waldenström De eerste HOVON-studie voor patiënten met

Nadere informatie

Chapter 9 Samenvatting

Chapter 9 Samenvatting Samenvatting Marcel D. Posthumus SAMENVATTING Reumatoïde artritis (RA) is een aandoening die voorkomt bij 0,5-1% van de bevolking en die gekenmerkt wordt door een chronische ontsteking van meerdere gewrichten

Nadere informatie

Chronische lymfatische leukemie Arnon Kater

Chronische lymfatische leukemie Arnon Kater Chronische lymfatische leukemie Arnon Kater http://www.lymmcare.nl/ CLL Epidemiologie Prognostische factoren Biologie en targeted therapy Huidige behandeling en studies CLL: epidemiologie CLL is de meest

Nadere informatie

De ziekte van Kahler of multipel myeloom

De ziekte van Kahler of multipel myeloom Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! De ziekte van Kahler of multipel myeloom Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis

Nadere informatie

Velcade, een unieke kans op remissie. Laatste update 22 mei 2007

Velcade, een unieke kans op remissie. Laatste update 22 mei 2007 Velcade, een unieke kans op remissie Laatste update 22 mei 2007 1 Opbouw De hematopoëse Multipel myeloom Velcade, een nieuwe behandeling Resultaten in klinisch onderzoek Behandelschema Bijwerkingen en

Nadere informatie

HOVON 93 (Leukemie, AML) / acute myeloïde leukemie

HOVON 93 (Leukemie, AML) / acute myeloïde leukemie HOVON 93 (Leukemie, AML) / acute myeloïde leukemie Onderzoek naar een nieuwe behandeling voor patiënten met acute leukemie (acute myeloïde leukemie (AML) of myelodysplasie (MDS) type RAEB of RAEB-t) die

Nadere informatie

HOVON 143 MM (Plasmaceltumoren) / multipel myeloom

HOVON 143 MM (Plasmaceltumoren) / multipel myeloom HOVON 143 MM (Plasmaceltumoren) / multipel myeloom Onderzoek naar een nieuwe behandeling voor niet fitte en kwetsbare patiënten met multipel myeloom. Onderzocht wordt of een behandeling met nieuwe middelen

Nadere informatie

CARFILZOMIB DEXAMETHASONE

CARFILZOMIB DEXAMETHASONE CARFILZOMIB DEXAMETHASONE KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_037 INHOUDSTAFEL 01 Welke chemotherapie (=cytostatica) krijgt u? 3 02 Voorbereiding en verloop van de behandeling 3 03 Overzicht van de behandeling

Nadere informatie

AL amyloïdose oorzaak, behandeling en nieuwe ontwikkelingen

AL amyloïdose oorzaak, behandeling en nieuwe ontwikkelingen AL amyloïdose oorzaak, behandeling en nieuwe ontwikkelingen Monique Minnema, internist-hematoloog Patientendag 9 jan 2016 AL (en AH) amyloidose AL = Amyloid Light chain AH = Amyloid Heay chain + serum

Nadere informatie

Wel of Niet starten?

Wel of Niet starten? Chemotherapie in de palliatieve setting van het pancreascarcinoom Wel of Niet starten? Dick Richel AMC / MST 3 e Verpleegkundig Congres 10 januari 2014 Pancreascarcinoom feiten Incidentie in Nederland

Nadere informatie

Intensivering deel IIA en IIB (duur circa 50 dagen)

Intensivering deel IIA en IIB (duur circa 50 dagen) HOVON 70 Samenvatting + Checklist Geheugensteun HOVON 70 studie opbergen in polistatus, kopie klinische status Naam patiënt.. AZG nummer.. Geboortedatum.. -.. 19.. Datum Dag 0: Pre-fase (duur 1 week) Dag

Nadere informatie

Opmerkingen: Inductie 1, level 2, kuur 1 LET OP: alleen kuur 1 (langzaam R schema):

Opmerkingen: Inductie 1, level 2, kuur 1 LET OP: alleen kuur 1 (langzaam R schema): In studieverband :.. Buiten studieverband HOVON 109 inductie 1, level 2 Rituximab, Chloorambucil, Lenalidomide Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT

Nadere informatie

Lees de bijsluiter of neem contact op met uw arts of apotheker voor praktische informatie over het gebruik van Revlimid.

Lees de bijsluiter of neem contact op met uw arts of apotheker voor praktische informatie over het gebruik van Revlimid. EMA/113870/2017 EMEA/H/C/000717 EPAR-samenvatting voor het publiek lenalidomide Dit document is een samenvatting van het Europees openbaar beoordelingsrapport (EPAR) voor. Het geeft uitleg over de wijze

Nadere informatie

RECONSTITUTIE, DOSERING EN TOEDIENING

RECONSTITUTIE, DOSERING EN TOEDIENING Risico minimalisatie - materiaal over de risico s van bortezomib voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg Belangrijke informatie over de RECONSTITUTIE, DOSERING EN TOEDIENING van Bortezomib 3,5 mg

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33832 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33832 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33832 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Krens, Lisanne Title: Refining EGFR-monoclonal antibody treatment in colorectal

Nadere informatie

Radium 223 therapie bij botmetastasen

Radium 223 therapie bij botmetastasen Radium 223 therapie bij botmetastasen PKS nov 2017 Dr. J. Lavalaye Nucleaire Geneeskunde Disclosure belangen spreker: lavalaye Bijeenkomst titel en datum: PKS (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6. Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven

HOOFDSTUK 6. Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven HOOFDSTUK 6 Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven 89 SAMENVATTING INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn beide

Nadere informatie

Fase IIA: VMP Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 01553

Fase IIA: VMP Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 01553 In studieverband :.. HOVON 95 Buiten studieverband Fase IIA: VMP Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling 12-NAT: 01553 Lengte (cm) Gewicht (kg) Lich.opp

Nadere informatie

Autologe stamceltransplantatie bij ouderen (65+) met multipel myeloom: veilig en effectief

Autologe stamceltransplantatie bij ouderen (65+) met multipel myeloom: veilig en effectief 8 Autologe stamceltransplantatie bij ouderen (65+) met multipel myeloom: veilig en effectief Autologous stem cell transplantation in eldery with multiple myeloma: safety and feasibility dr. J.P. van Kuijk

Nadere informatie

Het solitair plasmacytoom

Het solitair plasmacytoom Het solitair plasmacytoom Moderator Prof. Dr. G.M.J. Bos. E.G.M. de Waal Afdeling Hematologie, UMCG Groningen. Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING In dit proefschrift worden zowel farmaceutische aspecten als ook anti-tumor activiteit en cardiotoxiciteit van het cytostaticum cyclopentenyl cytosine (CPEC) onderzocht. CPEC is

Nadere informatie

APD-infuus. bij laesies in de botten. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

APD-infuus. bij laesies in de botten. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op APD-infuus bij laesies in de botten Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Binnenkort wordt u behandeld met het medicijn APD. In deze folder leest u meer over deze

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45885 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kersten, K. Title: Pulling the strings on anti-cancer immunity Issue Date: 2017-02-07

Nadere informatie

APD-infuus bij laesies in de botten

APD-infuus bij laesies in de botten APD-infuus bij laesies in de botten Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Binnenkort wordt u behandeld met het medicijn APD. In deze folder leest u meer over deze

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse samenvatting Longkanker is een ziekte waaraan jaarlijks in Nederland ongeveer evenveel mensen overlijden als borst-, prostaat- en darmkanker bij elkaar. Ondanks de

Nadere informatie

Samenvatting. vatting

Samenvatting. vatting Samenvatting vatting Dit proefschrift gaat over de toepassing van ATP infusen in de palliatieve thuiszorg. De palliatieve fase begint op het moment dat genezing van kanker niet of niet langer mogelijk

Nadere informatie

BIJLAGE I LIJST MET NAMEN, FARMACEUTISCHE VORM, STERKTE VAN HET GENEESMIDDEL, TOEDIENINGSWEG, AANVRAGERS IN DE LIDSTATEN

BIJLAGE I LIJST MET NAMEN, FARMACEUTISCHE VORM, STERKTE VAN HET GENEESMIDDEL, TOEDIENINGSWEG, AANVRAGERS IN DE LIDSTATEN BIJLAGE I LIJST MET NAMEN, FARMACEUTISCHE VORM, STERKTE VAN HET GENEESMIDDEL, TOEDIENINGSWEG, AANVRAGERS IN DE LIDSTATEN 1 Lidstaat EU/EER Oostenrijk België Denemarken Finland Frankrijk Ierland Italië

Nadere informatie

CARFILZOMIB. Kuurnummer:... In studieverband :.. Buiten studieverband. Dosisreductie: Afspraakcodes DC:

CARFILZOMIB. Kuurnummer:... In studieverband :.. Buiten studieverband. Dosisreductie: Afspraakcodes DC: In studieverband :.. Buiten studieverband CARFILZOMIB Therapielijst\ aftekenlijst\aanvraag cytostatica Patiëntsticker: Datum aanvraag Afdeling -NAT: Gefaxt naar apotheek Ja/Nee Lengte (cm) Gewicht (kg)

Nadere informatie

Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen. Nederlandse samenvatting

Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen. Nederlandse samenvatting Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen Nederlandse samenvatting Inhoud Chondrosarcomen: entiteit, gradering, behandeling en prognose Benigne versus maligne kraakbeenvormende tumoren

Nadere informatie

Informatie verstrekt onder het gezag van het FAGG Rechtstreekse mededeling aan de gezondheidszorgbeoefenaars

Informatie verstrekt onder het gezag van het FAGG Rechtstreekse mededeling aan de gezondheidszorgbeoefenaars Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico

Nadere informatie

CHAPTER 10. Nederlandse samenvatting

CHAPTER 10. Nederlandse samenvatting CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting Om uit te groeien tot een kwaadaardige tumor met uitzaaiïngen moeten kankercellen een aantal karakteristieken verwerven. Eén daarvan is het vermogen om angiogenese,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nieuwe vooruitzichten in de karakterisering en behandeling van acute myeloïde leukemie Nederlandse samenvatting 134 Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van bloedkanker, een kwaadaardige aandoening

Nadere informatie

B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren

B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren SAMENVATTING Samenvatting B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren Door de stijgende levensverwachting zal het aantal osteoporotische fracturen toenemen. Osteoporotische

Nadere informatie

hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands

hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 203 Samenvatting in het Nederlands hoofdstuk 11 9/21/00 1:12 PM Pagina 204 204 SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Inleiding Het humaan immuundeficiëntie virus (HIV) is de

Nadere informatie

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting CHAPTER XII Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift behelst een aantal klinische en translationele studies met betrekking tot de behandeling van het primair operabel mammacarcinoom. Zowel aspecten van

Nadere informatie

Samenvatting en conclusies

Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies Het natuurlijke proces van celgroei, differentiatie en geprogrammeerde celdood wordt bestuurd door een groot aantal cel-regulerende eiwitten. Deze zogenaamde cytokinen worden

Nadere informatie

Inleiding. 29 januari 2015 (correcties 28 juni 2015)

Inleiding. 29 januari 2015 (correcties 28 juni 2015) RICHTLIJN BEHANDELING MULTIPEL MYELOOM 2015 S. Zweegman, H.M. Lokhorst, M-D. Levin, E. de Waal, G.M.J. Bos, M.J. Kersten, A. Croockewit, P. Ypma, S.K. Klein, M.C. Minnema, P. Sonneveld, namens de Myeloom

Nadere informatie

Cover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date:

Cover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/46445 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for

Nadere informatie

Hovon 95 Bestemd voor de patiënt

Hovon 95 Bestemd voor de patiënt Stap 1: VCD (inductie) (4) en mobilisatie + stamcelferese, Stap 2: 1e loting: intensieve chemotherapie (HDM) + stamceltransplantatie of VMP (4 ), Stap 3: 2e loting: VRD (2 ) of gelijk door naar onderhoud

Nadere informatie

Bij multipel myeloom, een vorm van kanker van bepaalde witte bloedcellen (plasmacellen) heten, wordt Revlimid gebruikt:

Bij multipel myeloom, een vorm van kanker van bepaalde witte bloedcellen (plasmacellen) heten, wordt Revlimid gebruikt: EMA/112959/2016 EMEA/H/C/000717 EPAR-samenvatting voor het publiek lenalidomide Dit document is een samenvatting van het Europees openbaar beoordelingsrapport (EPAR) voor. Het geeft uitleg over de aanpak

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 101 Chapter 7 SAMENVATTING Maligne tumoren van de larynx en hypopharynx ( keelkanker ) zijn de zesde meest voorkomende type kankers van het hele lichaam, en de meest voorkomende

Nadere informatie

Informatie bijeenkomst. Aplastische Anemie. Afdeling Hematologie 12 december 2016

Informatie bijeenkomst. Aplastische Anemie. Afdeling Hematologie 12 december 2016 Informatie bijeenkomst Aplastische Anemie Afdeling Hematologie 12 december 2016 Wat is Aplastische Anemie? Fred Falkenburg Internist-hematoloog Stamcellen in het beenmerg maken alle bloedcellen en afweercellen

Nadere informatie

Kankerregistratie gebeurt volgens de richtlijnen van de Stichting Kankerregister

Kankerregistratie gebeurt volgens de richtlijnen van de Stichting Kankerregister 6. Kankerregistratie 1. Formulieren Kankerregistratie gebeurt volgens de richtlijnen van de Stichting Kankerregister Zie bijlage 3 en 4 Handleiding voor het invullen van de formulieren van de Stichting

Nadere informatie

Samenvatting 129. Samenvatting

Samenvatting 129. Samenvatting Samenvatting 128 Samenvatting 129 Samenvatting Het mammacarcinoom is de meest voorkomende maligniteit bij vrouwen, met wereldwijd een jaarlijkse incidentie van 1,67 miljoen. De prognose van patiënten met

Nadere informatie

Onderdeel van de initiële beoordeling van specialistische geneesmiddelen (sluisprocedure) Datum 25 september 2017 Status Definitief

Onderdeel van de initiële beoordeling van specialistische geneesmiddelen (sluisprocedure) Datum 25 september 2017 Status Definitief Farmacotherapeutisch rapport daratumumab (Darzalex ) in combinatie met bortezomib en dexamethason voor de behandeling van volwassen patiënten met multipel myeloom die minstens één eerdere behandeling hebben

Nadere informatie

Maligne hematologie. Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 22 maart 2014

Maligne hematologie. Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 22 maart 2014 Maligne hematologie Asia Ropela, internist-oncoloog St.Jansdal ziekenhuis 22 maart 2014 Indeling Leukemie acuut AML (acute myeloïde leukemie) ALL (acute lymfoïde leukemie) chronisch CML (chronische myeloïde

Nadere informatie

De ziekte van Waldenström: nieuwe behandelingsmogelijkheden. Marie José Kersten Internist-hematoloog AMC, Amsterdam

De ziekte van Waldenström: nieuwe behandelingsmogelijkheden. Marie José Kersten Internist-hematoloog AMC, Amsterdam De ziekte van Waldenström: nieuwe behandelingsmogelijkheden Marie José Kersten Internist-hematoloog AMC, Amsterdam De ziekte van Waldenström Inleiding: klachten, ziekteverschijnselen, complicaties Standaardbehandeling

Nadere informatie