De levensloopregeling: nieuwe spaarvorm voor werknemer?

Transcriptie

1 Mr. Bert Alink 1 De levensloopregeling: nieuwe spaarvorm voor werknemer? Met de introductie van de levensloopregeling is de verlofspaarregeling vervallen 1 Als docent verbonden aan de Universiteit van Tilburg en als fiscaal adviseur verbonden aan Extendum te Zeist. Op 1 januari 2006 was het zover. Het al in februari 2005 door het parlement aangenomen wetsvoorstel Wet aanpassing fiscale behandeling VUT/prepensioen en introductie levensloopregeling (hierna: Wet VPL) is volledig in werking getreden. Met dit wetsvoorstel heeft de wetgever twee zaken geregeld: 1. Afschaffing faciliteiten met betrekking tot VUT en prepensioen. 2. Introductie van een levensloopregeling. In deze bijdrage gaat het om de levensloopregeling. Hoewel deze regeling is uitgewerkt in de Wet op de loonbelasting 1964 (hierna: Wet LB) heeft zij ook een wettelijke basis in de Wet arbeid en zorg. In deze wet is voor werknemers het wettelijk recht op deelname aan een levensloopregeling neergelegd. Uit de Wet LB volgt dat de levensloopregeling een regeling is die het mogelijk maakt belastingvrij te sparen voor een periode van onbetaald verlof. Het moment waarop en de duur van het verlof zijn overgelaten aan de keuze van de werknemer en de toestemming van zijn werkgever. De mogelijkheden zijn zo ruim dat de levensloopregeling ook kan worden gebruikt als alternatief voor de, op enkele uitzonderingen na, niet langer gefaciliteerde, VUTen prepensioenregelingen. Met de introductie van de levensloopregeling is de tot 1 januari 2006 bestaan hebbende verlofspaarregeling vervallen. De spaarloonregeling is wel gehandhaafd, maar sparen is niet mogelijk in het jaar waarin ook wordt gespaard in het kader van de levensloopregeling. 1. Sparen en loonbelasting De Wet LB maakt het voor werknemers mogelijk op fiscaal vriendelijke wijze te sparen. Zeer bekend en veel besproken is de spaarloonregeling. Naast deze regeling, die voorziet in het geblokkeerd sparen van geld, is er de mogelijkheid te sparen voor verlof. Bij de huidige verlofspaarregeling kon zowel in geld als in tijd worden gespaard. Bij de genoemde regelingen staat het sparen nadrukkelijk op de voorgrond. Ook de faciliteiten met betrekking tot (pre)pensioen kunnen echter in zeker opzicht worden gezien als spaarregeling. 2. Spaarloonregeling De mogelijkheid te sparen in het kader van de spaarloonregeling blijft ook na 1 januari 2006 bestaan. Op basis van deze regeling kan de werknemer een bedrag van 613 per kalenderjaar belastingvrij sparen. Deelname aan de spaarloonregeling is slechts mogelijk bij de werkgever die ook de algemene heffingskorting toepast. Of een werknemer daadwerkelijk kan sparen in het kader van een spaarloonregeling is afhankelijk van de keuze van de werkgever. Deze is vrij in het wel of niet invoeren van een dergelijke regeling. Indien de werkgever besluit tot invoering van een spaarloonregeling moet deelname daaraan mogelijk zijn voor ten minste drievierde van alle bij hem in dienst zijnde werknemers. Over het spaarloon is de werkgever, als eindheffing, 25% (2006) loonbelasting verschuldigd. Over het gespaarde bedrag zijn geen premies sociale verzekeringen verschuldigd. De werknemer kan het gespaarde bedrag, afgezien van enkele deblokkeringsmogelijkheden, na vier jaar belastingvrij opnemen. Het saldo op de spaarloonrekening behoort tot de vermogensbestanddelen die in box 3 moeten worden aangegeven. Daarbij is overigens wel een vrijstelling van (2006) van toepassing. Zolang het saldo op de spaarloonrekening niet hoger is dan dit bedrag kan de daarop ontvangen rente dus feitelijk onbelast worden genoten. 3. Verlofspaarregeling Naast deelname aan de spaarloonregeling was het, tot 1 januari 2006, mogelijk te sparen in het kader van een verlofspaarregeling. Zoals gezegd vervalt 10 ESTATE PLANNER - januari/februari 2006

2 Bestaande verlofspaarregelingen en prepensioenaanspraken kunnen worden ingebracht in de levensloopregeling met de introductie van de levensloopregeling de huidige verlofspaarregeling. Gevolgen heeft dat overigens niet omdat de mogelijkheden van de levensloopregeling ruimer zijn dan die van de verlofspaarregeling. Een vóór 1 januari 2006 bestaande verlofspaarregeling kan met ingang van 1 januari 2006 worden omgezet in een levensloopregeling. Op het vóór 1 januari 2006 gespaarde verlof worden dan de regels van de levensloopregeling van toepassing. Voor werknemers die daar niet voor kiezen blijven de thans voor de verlofspaarregeling geldende regels van toepassing. Sparen in het kader van een verlofspaarregeling was overigens, evenals het sparen in het kader van de spaarloonregeling afhankelijk van de keuze van de werkgever. Hij had de vrijheid een dergelijke regeling al dan niet in te voeren. In de praktijk is van deze mogelijkheid te sparen voor verlof weinig gebruik gemaakt. 4. Levensloopregeling Sinds 1 januari 2006 biedt de levensloopregeling een mogelijkheid te sparen voor verlof. De regeling biedt daarmee een alternatief voor alle vóór deze datum bestaande mogelijkheden van verlof, alsmede voor de per die datum in beginsel vervallen mogelijkheden voor VUT en/of prepensioen. Bestaande verlofspaarregelingen en prepensioenaanspraken kunnen worden ingebracht in de levensloopregeling. Om te kunnen sparen is de werknemer niet meer afhankelijk van de keuze van de werkgever. De werknemer heeft op basis van de Wet arbeid en zorg een wettelijk recht op deelname aan de levensloopregeling. Omdat de verdere uitwerking een plaats heeft gevonden in de Wet LB wordt deze daar verder behandeld als een aanspraak. Dit ondanks het feit dat de werkgever dus feitelijk niets toezegt Schriftelijke vastlegging In de praktijk denkt men dat de werkgever niets hoeft te doen. Dit berust naar mijn mening op een misverstand. De werknemer heeft dan wel een wettelijk recht op sparen voor verlof, maar dit neemt niet weg dat dat sparen moet plaatsvinden in het kader van een levensloopregeling. Door de werkgever zal een dergelijke regeling dus moeten worden vastgelegd. Dit blijkt ook uit het met ingang van 1 januari 2006 aan de Uitvoeringsregeling loonbelasting 2001 toegevoegde artikel 61a. Op basis van dit artikel moet een levensloopregeling voldoen aan de volgende voorwaarden: - de levensloopregeling moet schriftelijk zijn vastgelegd; - de regeling moet ten doel hebben het treffen van een voorziening in geld uitsluitend ten behoeve van het opnemen van een periode van extra verlof; - de aanspraken ingevolge de levensloopregeling kunnen niet worden afgekocht, vervreemd, prijsgegeven dan wel formeel of feitelijk voorwerp van zekerheid worden; - de werknemer moet schriftelijk aan de inhoudingsplichtige verklaren dat hij geen aanspraken ingevolge een levensloopregeling heeft bij één of meer gewezen inhoudingsplichtigen of, indien hij dergelijk aanspraken wel heeft verklaren wat de omvang daarvan op 1 januari van het kalenderjaar is; - de regeling moet een bepaling bevatten waaruit volgt dat de werknemer schriftelijk verklaart dat hij geen voorziening ingevolge een levensloopregeling opbouwt in het kalenderjaar waarin hij bij een inhoudingsplichtige loon spaart ingevolge een spaarloonregeling Afkoop De levensloopregeling mag overigens wel de mogelijkheid bieden tot afkoop van aanspraken ingevolge die regeling, bij beëindiging van het dienstverband bij de werkgever. Verplicht is dat niet. Bij het beëindigen van het dienstverband heeft de werknemer daardoor verschillende mogelijkheden: - handhaven van de voorziening; - afkopen van de inmiddels opgebouwde aanspraken; - inbrengen van de bestaande voorziening in de levensloopregeling bij de nieuwe werkgever. De mogelijkheid van afkoop bestaat overigens slechts bij het beëindigen van het dienstverband. Dit betekent dat de werknemer al op dat moment een beslissing dient te nemen over de opname. Indien de werknemer bij het ontslag besluit het januari/februari ESTATE PLANNER 11

3 De levensloopregeling is bedoeld als inkomensvoorziening voor een periode van extra verlof spaartegoed te handhaven, kan hij niet op een later moment, bijvoorbeeld indien hij er niet in slaagt spoedig een nieuwe dienstbetrekking te vinden, alsnog over het spaartegoed beschikken. Hij zal dan met opname moeten wachten tot het moment waarop hij de pensioengerechtigde leeftijd bereikt Opbouw De werknemer die besluit deel te nemen aan de levensloopregeling meldt dit bij zijn werkgever. De werkgever houdt het aangegeven bedrag in op het loon en stort dit vervolgens op de levenslooprekening bij een door de werknemer zelf gekozen kredietinstelling. Het is ook mogelijk het ingehouden loon te storten als premie voor een door de werknemer zelf gesloten levensloopverzekering. De werkgever mag ook een collectieve levenslooprekening aanbieden, maar kan deelname daaraan niet verplicht stellen. Over het ingehouden levenslooploon is geen loonheffing verschuldigd, wel moeten daarover de premies werknemersverzekeringen worden afgedragen. Het te sparen levenslooploon mag niet meer bedragen dan 12% van het loon in het voorafgaande kalenderjaar. Indien het saldo op de levenslooprekening op 1 januari van het kalenderjaar echter gelijk is aan of meer bedraagt dan 210% van het loon in het voorafgaande kalenderjaar kan niets worden gespaard. Voorbeeld 1 Een werknemer heeft een jaarsalaris van Op 1 januari van enig jaar bedraagt het saldo op de levenslooprekening (205% van het loon). In dit jaar mag de werknemer nog 12% van het loon ( 3.600) sparen, ook al komt het saldo op de levenslooprekening daardoor op (217% van het loon). In het jaar volgend op dit kalenderjaar kan dan uiteraard niet meer worden gespaard. Wel mag het rendement op het reeds opgebouwde saldo aan de rekening worden toegevoegd. Voor werknemers die op 31 december 2005 de leeftijd van 51 jaar maar niet de leeftijd van 56 jaar hebben bereikt geldt een uitzondering. Zij mogen meer sparen dan het hiervoor genoemde percentage van 12. Voor hen geldt wel het maximum van 210%. Een vergelijkbare uitzondering geldt voor werknemers die er voor kiezen de vóór 1 januari 2006 opgebouwde prepensioenaanspraken af te kopen en de afkoopsom te storten op een levenslooprekening. Ook deze storting mag meer bedragen dan 12% van het loon, maar niet uitgaan boven het maximum van 210%. Een werknemer die er voor kiest het maximale bedrag te sparen en genoegen neemt met een inkomen van 70% van het loon kan op deze wijze dus sparen voor een periode van drie jaar verlof. Na opname van (een deel van) het saldo kan opnieuw worden gespaard. Het saldo op de levenslooprekening behoeft overigens niet uitsluitend afkomstig te zijn van de werknemer. Ook de werkgever mag bijdragen aan deze regeling. De werkgever mag er echter niet toe besluiten alleen de deelnemers aan de levensloopregeling een dergelijke bijdrage te verstrekken. Ook aan niet deelnemende werknemers moet een vergoeding van gelijke hoogte worden toegekend. Bij deze werknemers wordt die vergoeding uiteraard op de gebruikelijke wijze als loon in de belastingheffing betrokken. Indien een werkgever zich niet aan deze verplichting houdt heeft dat tot gevolg dat de levensloopregeling onzuiver wordt. Het door de, aan de levensloopregeling deelnemende, werknemers opgebouwde spaartegoed wordt onmiddellijk gedeblokkeerd en als loon uit vroegere dienstbetrekking in de belastingheffing betrokken. Er zijn geen premies werknemersverzekeringen verschuldigd. Die zijn immers reeds betaald op het moment van inleg in de spaarregeling. Er bestaat in deze gevallen overigens geen aanspraak op de levensloopverlofkorting Opname Zoals gezegd is de levensloopregeling bedoeld als inkomensvoorziening voor een periode van extra verlof. Een wettelijk recht op dit extra verlof is, afgezien van de wettelijk voorgeschreven vormen van verlof (zoals zwangerschapsverlof) niet toegekend aan de werknemer. Opname van verlof en daarmee opname uit de levenslooprekening is derhalve slechts mogelijk in overleg met de werkgever. Indien het verlof wordt toegekend is opname van het levensloopverlofsaldo mogelijk. De wens om 12 ESTATE PLANNER - januari/februari 2006

4 Bij de uitbetaling van het levensloopverlofsaldo bestaat aanspraak op een extra heffingskorting over het levensloopverlofsaldo te beschikken wordt gemeld bij de kredietinstelling of verzekeraar waar de voorziening is opgebouwd. Het afgesproken bedrag wordt door de kredietinstelling of verzekeraar overgemaakt naar de werkgever. De werkgever betaalt het loon vervolgens uit onder inhouding van loonheffing. Premies werknemersverzekeringen zijn niet verschuldigd. Het niet verschuldigd zijn van deze premies betekent overigens niet dat de werknemer niet is verzekerd ingevolge de werknemersverzekeringen. De dienstbetrekking blijft tijdens de periode van verlof immers bestaan. Het van de verlofspaarrekening op te nemen bedrag mag overigens niet hoger zijn dan 100% van het laatstgenoten loon. Het uitbetaalde bedrag wordt aangemerkt als loon uit tegenwoordige dienstbetrekking Deeltijdverlof Het is overigens mogelijk het verlof in deeltijd op te nemen. In dat geval mag het op te nemen bedrag, samen met het nog te ontvangen loon niet meer bedragen dan 100% van dat loon. Bij de uitbetaling van het levensloopverlofsaldo bestaat overigens aanspraak op een extra heffingskorting. Deze levensloopverlofkorting bedraagt 185 voor elk jaar dat in het kader van de levensloopregeling is gespaard, maar niet meer dan het in totaal gespaarde bedrag. Voorbeeld 2 Een werknemer heeft een salaris van Hij besluit halve dagen te gaan werken en voor de andere helft gebruik te maken van de levensloopregeling. De opname van de verlofspaarrekening mag dan per maand niet hoger zijn dan Voorbeeld 3 Een werknemer spaart 9 jaar lang 1 in het kader van de levensloopregeling. In jaar 10 spaart hij In jaar 11 neemt hij verlof. Hij kan dan het tegoed van opnemen en heeft voor dit zelfde bedrag recht op de levensloopverlofkorting. Indien de op het levenslooploon in te houden loonheffing minder bedraagt dan het bedrag van de levensloopverlofkorting kan het restant in aftrek worden gebracht op de later over het normale loon af te dragen loonheffing. In de literatuur is de vraag gerezen of een werknemer die er in een bepaalde periode voor kiest verlof op te nemen wel betaalde nevenwerkzaamheden mag verrichten, zonder dat dit gevolgen heeft voor de hoogte van het op te nemen verlofspaarsaldo. Naar mijn mening is dit zonder meer mogelijk. De bestaande wetgeving legt namelijk slechts een link met het loon van de inhoudingsplichtige die ook de betaling in het kader van de levensloopregeling doet. Daaruit volgt dat loonbetalingen door anderen dan deze werkgever niet in de beoordeling behoeven te worden betrokken. Deze constatering leidt overigens tot een afwijking van de huidige praktijk bij VUT-regelingen. Daarin is doorgaans geregeld dat de VUT-uitkering door middel van nevenwerkzaamheden mag worden aangevuld tot 100% van het loon. Enig inkomen daarboven wordt in mindering gebracht op de VUTuitkering. Van een dergelijke vermindering is naar mijn mening geen sprake indien er voor wordt gekozen de periode van verlof vooraf te laten gaan aan het ouderdomspensioen Verplichte afname van het saldo Uit het voorgaande volgt dat het mogelijk is dat een werknemer niet is staat is gebleken het door hem opgebouwde tegoed aan te wenden in een periode van verlof. In dat geval wordt het tegoed op het moment direct voorafgaande aan de ingangsdatum van het pensioen als loon uit vroegere dienstbetrekking uitgekeerd aan de werknemer. De werknemer heeft in dat geval ook geen recht op de levensloopverlofkorting. Naast deze situatie zijn er nog drie andere situaties waarin de aanspraak, zonder toepassing van de levensloopverlofkorting, als loon uit vroegere dienstbetrekking in de belastingheffing wordt betrokken. Dit zijn: 1. De levensloopregeling kan niet langer als zodanig worden aangemerkt. Dit is bijvoorbeeld het geval als er voor ander doeleinden gespaard kan worden dan voor een periode van extra verlof. 2. Een aanspraak ingevolge een levensloopregeling wordt, in strijd met de hiervoor genoemde voorwaarden, afgekocht of vervreemd. 3. De werkgever heeft een bijdrage verstrekt aan de deelnemers aan de levensloopregeling, maar januari/februari ESTATE PLANNER 13

5 Voor de directeurgrootaandeelhouder biedt de levensloopregeling extra mogelijkheden niet in dezelfde mate een bijdrage verstrekt aan de overige werknemers. Indien de werknemer het spaartegoed op het moment waarop hij de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt nog niet heeft opgenomen valt het tegoed vrij. Het wordt op het, direct op dat tijdstip voorafgaande, moment als loon uit vroegere dienstbetrekking in de belastingheffing betrokken. Er bestaat dan geen recht op de levensloopverlofkorting. Het is uiteraard ook denkbaar dat het dienstverband eerder wordt beëindigd door het overlijden van de werknemer. In dat geval kan het spaartegoed ter beschikking worden gesteld aan de erfgenamen van de werknemer. Het wordt dan als loon uit tegenwoordige dienstbetrekking van de werknemer in de belastingheffing betrokken. Ook in dit geval bestaat overigens geen recht op de levensloopverlofkorting. 5. Samenvatting en conclusie De wetgever heeft met ingang van 1 januari 2006 verschillende vormen van verlof samengebracht in één nieuwe regeling: de levensloopregeling. Werknemers hebben een wettelijk recht op deelname, maar kunnen niet rekenen op verlof. Voor de deelnemende werknemers, die in de gelegenheid blijken verlof op te nemen, wordt een extraatje geboden in de vorm van de levensloopverlofkorting van 185 per gespaard jaar. Op één onderdeel is er een belangrijk verschil tussen de verlofspaarregeling en de levensloopregeling. Bij de verlofspaarregeling kon worden gespaard in geld of tijd. Indien werd gekozen voor het sparen van geld werd met behulp van het aldus gevormde spaartegoed voorzien in een inkomen tijdens de verlofperiode. Het genoten verlof werd dus door de werknemer, evenals dat thans de bedoeling is bij de levensloopregeling, zelf gefinancierd. Indien werd gekozen voor het sparen van tijd werd geen spaartegoed gevormd, maar werden gewerkte (over)uren door de werkgever geadministreerd. Deze uren werden later tijdens de periode van verlof gecompenseerd. Sparen in tijd had als voordeel dat voor één (extra) gewerkt uur ook één uur verlof werd verleend. Dit was met name voordelig voor werknemers die aan het begin van hun carrière stonden. Eén uur extra werken in de periode van het lagere salaris gaf recht op één uur verlof in de periode waarin reeds een hoger salaris werd genoten. In het kader van de levensloopregeling kan alleen worden gespaard in geld. Indirect blijft echter ook het sparen in tijd mogelijk. Er is slechts een tussenstap nodig. Het gespaarde verlof (overuren) dient in overleg met de werkgever te worden uitbetaald. Het aldus genoten salaris kan vervolgens worden gestort in de levensloopregeling. Anders dan bij de verlofspaarregeling kan nu geen carrièrevoordeel worden behaald. Een ander, overigens niet minder belangrijk, verschil is dat sparen in het kader van een verlofspaarregeling mogelijk was bij de werkgever zelf. Het sparen in het kader van de levensloopregeling geschiedt bij een door de werknemer gekozen kredietinstelling of verzekeraar. Het is voor de werkgever wel mogelijk een collectieve levensloopregeling aan te bieden, maar de werknemer kan niet worden verplicht hieraan deel te nemen. Werknemers die niet al te veel willen sparen zijn beter af met de spaarloonregeling. Het extraatje in het kader van die regeling is wat hoger, namelijk de bespaarde belasting over het ingelegde bedrag van maximaal 613. Werknemers die vermoeden dat zij geen gebruik zullen gaan maken van het extra verlof, ook niet in de periode voorafgaande aan het ouderdomspensioen kunnen wellicht beter gaan sparen via box 3. Zij hebben immers geen recht op de levensloopverlofkorting. Degene die in box 3 spaart heeft de vrije beschikking over het spaarsaldo. Voor de directeur-grootaandeelhouder biedt de levensloopregeling extra mogelijkheden. In het geval dat hij de enige werknemer van zijn vennootschap is kan hij niet deelnemen aan de spaarloonregeling. Deelname aan de levensloopregeling is wel mogelijk. Die deelname wordt nog aantrekkelijker als de directeur-grootaandeelhouder behoort tot de categorie werknemers die op 31 december 2005 de leeftijd van 51 jaar reeds hebben bereikt, maar niet de leeftijd van 56 jaar. Alles overziend kan niet zonder meer worden gesteld dat de levensloopregeling een aantrekkelijke spaarmogelijkheid biedt. Voor werknemers die slechts een gering bedrag wil sparen is de spaar- 14 ESTATE PLANNER - januari/februari 2006

6 Opname van verlof is slechts mogelijk na overleg en toestemming van de werkgever loonregeling een beter alternatief. Het spaartegoed is slechts gedurende vier jaren geblokkeerd en daarna vrij besteedbaar. Voor werknemers die serieuze plannen hebben voor een onderbreking van hun loopbaan of op zoek zijn naar een alternatief voor VUT of prepensioen is de levensloopregeling het overwegen waard. Bij inleg op de spaarloonrekening is geen loonheffing verschuldigd. Het brutoloon kan dus worden gespaard en het spaartegoed is niet belast in box 3. Bij opname voor verlof bestaat tevens recht op de levensloopverlofkorting. Nadeel van de levensloopregeling is wel dat weliswaar een wettelijk recht tot sparen is ingevoerd, maar (afgezien van zwangerschapsverlof en zorgverlof) geen wettelijk recht op verlof is gecreëerd. Opname van verlof is slechts mogelijk na overleg en toestemming van de werkgever. Bij onderbreking van de loopbaan middels verlof is het denkbaar dat de werkgever beperkingen oplegt voor wat betreft de duur van het verlof. Verrekening verschuldigde overdrachtsbelasting met het recht van schenking Ingevolge het bepaalde in art. 24 lid 5 Succ.w. kan de overdrachtsbelasting die is verschuldigd over het bedrag waarover recht van schenking verschuldigd is, worden verrekend met het recht van schenking. Het maximale bedrag dat een ouder in 2006 in deze situatie kan schenken/kwijtschelden zonder dat er door het kind recht van schenking verschuldigd is, bedraagt: bij toepassing van de vrijstelling van 4.342; bij een beroep op de eenmalig verhoogde vrijstelling van Zie voor meer informatie Estate Planner 2005/1. Congressen/seminars en cursussen Echtscheiding en onderneming (2 dagen) Sprekers: Drs. T.C.E. Boringa RA Prof. mr. E.A.A. Luijten Prof. mr. W.R. Meijer Prof. mr. W.J. Slagter Mr. J.C.L. Zuiderwijk Plaats: NH Utrecht Hotel te Utrecht Data: 9 en 16 maart 2006 Prijs: (excl. BTW) Inlichtingen: Kluwer Opleidingen Tel. (0570) Het testament van de 21e eeuw in de praktijk Docenten: Mr. B.M.E.M. Schols Mr. F.W.J.M. Schols Mr. M.J. Hoogeveen Drs. R.T.R. Hoppenreijs Plaats: Hotel Lapershoek te Hilversum Data: 24 maart (module 1) en 31 maart 2006 (module 2) Prijs: 645 (excl. BTW) per module (excl. BTW) beide modules Inlichtingen: Vermande Studiedagen Tel. (070) januari/februari ESTATE PLANNER 15