De afdoening van jeugdstrafzaken in de praktijk Mr. Sonja de Pauw Gerlings Döhrn

Transcriptie

1 De afdoening van jeugdstrafzaken in de praktijk Mr. Sonja de Pauw Gerlings Döhrn IVRK-Internationaal Verdrag inzake de rechten van het kind bovengrens: 18 jaar ondergrens: 12 jaar jonger dan 12 jaar en verdacht van een strafbaar feit wel diverse dwangmiddelen mogelijk, t.w.: - staande houden - aanhouden en ophouden voor onderzoek (6 uur + eventueel 9 uur voor nacht) - betreden/doorzoeken plaats aanhouding - onderzoek aan lichaam en kleding (art.486 en 487 lid 1 Sv.) 1

2 Jaarlijks misdrijven gepleegd door minderjarigen afgedaan door Halt naar openbaar ministerie In enkelvoudige vonnissen Aanwijzing effectieve afdoening strafzaken jeugdigen (mei 2009) Afstemming in het Justitieel casusoverleg (JCO) politie openbaar ministerie raad voor de kinderbescherming (bureau Jeugdzorg) doel: verbeteren kwaliteit afdoeningsbeslissing, snel informatie bijeenbrengen, verkorten doorlooptijden Halt-afdoening Opsporingsambtenaar stelt jeugdige verdachte voor om deel te nemen aan een project van max. 20 uur Project: taken of werkzaamheden (relatie strafbaar feit/algemeen nut, schadeherstel benadeelde Doel: voorkoming toezending pv aan officier van justitie Ouders 12 tot 15-jarigen moeten schriftelijk instemmen Feiten aangewezen in: Besluit aanwijzing Halt-feiten Met name toegepast bij: vermogensdelicten (35%), vernieling (21%), vuurwerkdelicten (18%), baldadigheid (13%) 2

3 Transactie officier van justitie Bij misdrijven waarop gevangenisstraf is gesteld van maximaal 6 jaar kan een voorwaarde worden gesteld ter voorkoming van strafvervolging. Bij jeugdigen (art. 77f Sr.): a. volgen aanwijzingen jeugdreclassering, max.6 maanden b. werkproject of leerproject voor maximaal 40 uur I.g.v. niet nakoming -> dagvaarden voor zitting kinderrechter Voorlopige hechtenis en schorsingsvoorwaarden Uitgangspunt voorlopige hechtenis Staat moet waarborgen dat geen enkel kind op onwettige of willekeurige wijze van zijn vrijheid wordt beroofd. Aanhouding, inhechtenisneming of gevangenneming van een kind geschiedt: overeenkomstig de wet, en slechts als uiterste maatregel, en voor de kortst mogelijke passende duur (art.37 sub b IVRK) 3

4 Duur dagen en 15 uur tot terechtzitting (politiebureau) 1. ophouden voor onderzoek - max.6 uur + 9 uur 2. inverzekeringstelling - max. 3 dagen, te verlengen met 3 dagen door officier van justitie (justitiële jeugdinrichting) 3. bewaring - max. 14 dagen door rechter-commissaris 4. gevangenhouding - max. 90 dagen (30 dagen, twee keer te verlengen tot 90 dagen) door raadkamer 5. wijziging per 2011 o.a. Individueel trajectplan (verblijf politiebureau bij capaciteitstekort te verlengen met 10 dagen, jaar met 3 dagen, art.16a Bjj) Vroeghulprapport Raad voor de kinderbescherming wordt direct in kennis gesteld van een bevel tot inverzekeringstelling. De officier van justitie moet voordat hij een bevel bewaring vordert acht slaan op het rapport van de Raad (art.491 Sv.) Ambtshalve onderzoek schorsingsmogelijkheden Rechter die voorlopige hechtenis oplegt, moet onderzoeken of de voorlopige hechtenis direct of na een bepaald tijdsverloop, onder bepaalde voorwaarden, kan worden geschorst (art. 493 lid 1 Sv.) 4

5 Algemene voorwaarden - bij opheffing schorsing niet onttrekken aan tenuitvoerlegging voorlopige hechtenis - bij oplegging andere dan vervangende vrijheidsstraf, zich daaraan niet onttrekken (art.80 Sv) Rechter kan, na advies Raad voor de Kinderbescherming, bijzondere voorwaarden aan schorsing verbinden Kan alleen voorzover de jeugdige daarmee instemt. Deze mogen vrijheid godsdienst en levensovertuiging te belijden en staatkundige vrijheid niet beperken. (art.493 lid 6 Sv.) Besluit gedragsbeïnvloeding jeugdigen Bijzondere voorwaarden: - hulp en steun Bureau Jeugdzorg, max.6 mnd. - volgen aanwijzingen jeugdreclassering, max. 6 mnd. - aanvaarden intensieve begeleiding, max. 6 mnd. - leerproject, maximaal 120 uur; - locatiegebod - meldplicht - contactverbod bepaalde personen/instellingen - locatieverbod - verbod alcohol, verdovende middelen of andere middelen die gedrag jeugdige in negatieve zin kunnen beïnvloeden - andere bijzondere voorwaarden m.b.t. gedrag jeugdige, max. 6 mnd. 5

6 Zitting kinderrechter Enkelvoudig Meervoudig indien OvJ jeugddetentie > 6 maanden en/of PIJ wil vorderen advocaat toevoegen verschijnen in persoon gesloten deuren ouders aanwezig Jeugddetentie en PIJ-maatregel Jeugddetentie minimaal 1 dag op moment begaan misdrijf: <16 jaar - maximaal 12 maanden 16 of 17 jaar - maximaal 24 maanden (art.77i lid 1 Sr.) PIJ-maatregel (opvoeding èn behandeling) indien a. misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten èn b. geëist door veiligheid anderen, algemene veiligheid personen of goederen èn c. in belang van zo gunstig mogelijke ontwikkeling van de verdachte (art. 77s Sr.) 6

7 PIJ-maatregel gemotiveerd, gedagtekend en ondertekend advies van minimaal twee gedragsdeskundigen van verschillende disciplines nodig als feit wegens gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis niet aan verdachte kan worden toegerekend, advies psychiater nodig wordt opgelegd voor 2 jaar verlenging mogelijk bij misdrijf tegen/dat gevaar veroorzaakt voor, onaantastbaarheid lichaam één of meer personen, maximaal tot 4 jaar Bij gebrekkige ontwikkeling/ziekelijke stoornis, verlenging mogelijk tot 6 jaar (art.77t Sr.) Rechter kan jeugddetentie, geldboete of PIJ geheel of deels voorwaardelijk opleggen - proeftijd door rechter vastgesteld, max.2 jaar - algemene voorwaarden - bijzondere voorwaarden in Besluit gedragsbeïnvloeding Dezelfde als bij schorsingsvoorwaarden, uitgebreid met diverse mogelijkheden tot schadevergoeding 7

8 Sinds februari Gedragsmaatregel Minimaal 6 en maximaal 12 maanden, kan slechts worden opgelegd, indien: - ernst misdrijf, veelvuldigheid begane misdrijven of voorafgegane veroordelingen wegens misdrijf daartoe aanleiding geven, en - maatregel in belang is van een zo gunstig mogelijke verdere ontwikkeling van de verdachte en - gemotiveerd, gedagtekend en ondertekend advies van Raad voor de Kinderbescherming, ondersteund door tenminste een gedragsdeskundige (art. 77w Sr.) Rechter geeft in uitspraak aan waaruit maatregel bestaat. De tenuitvoerlegging in de justitiële jeugdinrichtingen Kinderwetten criminele kinderen en verwaarloosde kinderen in dezelfde inrichtingen: tuchtscholen en rijksopvoedingsgestichten Minister Cort van der Linden: Het is dikwerf bloot toevallig of kinderen een misdrijf plegen, dan wel of de aandacht wordt gevestigd op het feit dat zij op verregaande wijze verwaarloosd zijn, want dat laatste, de verwaarlozing zelve, is dikwerf de oorzaak van misdrijf. 8

9 Vanaf jji's kwamen onder beheer Dienst justitiële inrichtingen (DJI), steeds zwaarder beveiligingsmaatregelen. Mede daarom discussie over civielrechtelijk geplaatsten Beginselenwet Jusitiële Jeugdinrichtingen jongeren in jji's, van wie 1325 ots en voogdij (53%) 2008 wijziging Wet op de jeugdzorg overheveling civielrechtelijk geplaatsten naar accomodaties voor gesloten jeugdzorg; VWS verantwoordelijk, overgangsperiode tot 2010 april 2009: 1150 plekken gesloten jeugdzorg gecreëerd; grootste deel van de plekken zijn in voormalige jji's Doelen tenuitvoerlegging (2 lid 2 Bjj) Met handhaving van het karakter van de straf of de maatregel wordt de tenuitvoerlegging hiervan: - aangewend voor de opvoeding van de jeugdige en - zoveel mogelijk dienstbaar gemaakt aan de voorbereiding op diens terugkeer in de maatschappij - in het geval dat een vrijheidsbenemende maatregel een behandeling inhoudt wordt de tenuitvoerlegging tevens hierop afgestemd 9

10 Verblijf in groepen en groepsactiviteiten minimaal 12 uur per dag in het weekend minimaal 8,5 uur per dag (22 Bjj) Onderwijs Verplichte deelname aan onderwijs of andere activiteiten in het kader van zijn pedagogische vorming (52 lid 1 Bjj) Sport Twee keer 45 minuten per week (53 lid 2 Bjj) Zelfde bepaling als in PBW voor volwassenen! Beperkingen contact met de buitenwereld (41-43 Bjj) Bellen/gebeld worden: 2 x 10 minuten per week, afluisteren/opnemen/afbreken/weigeren mogelijk Post versturen/ontvangen: openen/kopiëren/weigeren mogelijk Bezoek ontvangen: minimaal 1 uur per week, afluisteren/opnemen, afbreken/weigeren mogelijk Controle en geweldgebruik (33-40 Bjj) Identificatieplicht, urinecontrole, kamerinspectie, fouillering en visitatie Onderzoek in het lichaam, gedogen geneeskundige handeling, bevestiging mechanische middelen/fixatie, geweld en vrijheidsbeperkende middelen 10

11 Ordemaatregelen (art Bjj) Uitsluiting Afzondering (elders) Tijdelijke overplaatsing grond: verstoring orde/veiligheid, bescherming jeugdige doel: herstel orde/veiligheid, bescherming jeugdige duur: zolang noodzakelijk tot herstel orde/veiligheid, bescherming jeugdige Disciplinaire straffen (art.55, 56, 59 Bjj) Opsluiting (elders) Uitsluiting Ontzegging van bezoek, verlof en geldboete grond: strafwaardig gedrag jeugdige doel: terechtwijzing jeugdige duur: op voorhand bepaald en afhankelijk van gedraging Commissies van Toezicht Bemiddeling (art.64 Bjj) over gedraging directeur/personeel of zorgplicht, door maandcommissaris Beklag (art.65 Bjj) over door/namens directeur genomen beslissing die jeugdige direct aangaat, bij beklagcommissie Beroep (art.74 e.v. Bjj) tegen uitspraak beklagcommissie bij Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ), door jeugdige of directeur 11

12 Rechtspositie in instellingen voor gesloten jeugdzorg: Geen onafhankelijke Commissie van Toezicht, maar klachtencommissie instelling en cliëntvertrouwenspersoon Beperkende maatregelen niet in aparte wet (zoals Bjj) geregeld met nauwkeurige vermelding van de gronden en de bevoegde autoriteit, maar opgenomen in een individueel hulpverleningsplan. Met gezaghebbende wordt overlegd, maar geen instemming nodig. Enige die hoeft in te stemmen, is de gedragswetenschapper. Beperkende maatregelen die niet in plan zijn opgenomen, mogen niet zonder instemming worden toegepast, tenzij die nodig zijn ter overbrugging van een tijdelijke noodsituatie.(29t Wjz) Gedragswetenschapper moet dan binnen 24 uur instemmen. Vrijheidsbeperkende maatregelen in instellingen voor gesloten jeugdzorg: In hulpverleningsplan kunnen o.a. volgende maatregelen worden opgenomen: - tijdelijke plaatsing in afzondering - tijdelijke overplaatsing binnen accommodatie/andere accommodatie - vastpakken en vasthouden - gedogen geneeskundige behandelingen - beperkingen brief- en telefoonverkeer/andere communicatie, beperkingen bezoek - onderzoek lichaam en kleding, onderzoek urine, onderzoek kamer, onderzoek poststukken (29o, 29p, 29q, 29r Wjz) 12

13 Literatuursuggesties: Ido Weijers, Frank Imkamp (red.), Jeugdstrafrecht in internationaal perspectief, BJU, 2008 L. Boendermaker en J. uit Beijerse, Opvoeding en bescherming achter tralies, Jeugdinrichtingen tussen juridische beginselen en pedagogische praktijk, SWP,