Discriminatie 2015 contextinformatie. 1

Transcriptie

1 Discriminatie 2015 contextinformatie. 1 De huidige maatschappelijke context, waarin steeds meer signalen opkomen van (dreigende) spanningen tussen verschillende groepen in de samenleving, vraagt om een duidelijk signaal van dit kabinet tegen uitsluiting en discriminatie. (kamerbrief nationaal actieprogramma tegen discriminatie, 22 januari 2016). Inleiding Het overzicht van discriminatieklachten uit 2015 is gebaseerd op concrete discriminatievoorvallen die inwoners of bezoekers van uw gemeente bij Ieder1Gelijk of de politie hebben gemeld. Het geeft niet een compleet beeld van discriminatie in uw gemeente, want er is sprake van een onbekend aantal ongemelde voorvallen, omdat de meeste incidenten niet bij Ieder1Gelijk, of waar dan ook, gemeld worden. De Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorzieningen (Wga) voorziet alleen in ondersteuning en registratie van individuele discriminatievoorvallen. Waarnemingen over structurele ongelijkheid of achterstelling van groepen blijven in onze overzichten buiten beeld. Omdat contextinformatie belangrijk is bij het effectief opsporen en bestrijden van discriminatie bieden wij u in deze bijlage een schets van voorvallen, discussies en ontwikkelingen die in 2015 van invloed waren op het discriminatiebeeld in Nederland en in uw regio. Maatschappelijk klimaat en publieke discussies in 2015 Discriminatiemeldingen staan niet los van de maatschappelijke context. Discriminatieklachten kunnen leiden tot een maatschappelijke discussie. Omgekeerd kan publiek debat ook aanleiding zijn tot een melding van discriminatie. Toenemende angst voor de islam en radicalisering In 2015 voeren verschillende Europese landen het dreigingniveau op nadat Parijs tweemaal wordt getroffen door een terreuraanslag waarbij veel slachtoffers vallen. De aanslagen, die later door IS worden opgeëist, hebben directe invloed op het beeld over de islam in het Westen. De gevolgen zijn ook voor de moslims in Nederland voelbaar: er volgen acties tegen moskeeën, zoals in Nijmegen waar enkele moskeeën dreigbrieven ontvangen en er spijkers op een oprit worden gegooid. Door de aanslagen groeit onder de Nederlandse bevolking de angst voor radicalisering van moslimjongeren. Het rapport Werelden van verschil van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) vermeldt dat meer dan 90% van de Turkse en Marokkaanse Nederlanders geen begrip heeft voor religieus geweld of jongeren die naar Syrië afreizen om te vechten. Al is onder jongeren het begrip het grootst : één op de zeven Turkse jongeren en één op de negen Marokkaanse jongeren zegt wel (meestal in beperkte mate) begrip te hebben voor religieus geweld. 1 Met toestemming van Radar zijn gedeelten opgenomen uit de publicatie Stemmingen en Koersen

2 Tegenover de angst en woede staan ook veel solidariteitsbetuigingen en oproepen voor saamhorigheid. Na de aanslagen veranderen veel mensen hun profielfoto op Facebook naar blauw-wit-rood uit respect voor de doden en nabestaanden in Frankrijk. In Nijmegen is een stille tocht gehouden en is, op initiatief van de Raad voor levensbeschouwing en religie, een verklaring tegen geweld ondertekend door veel religieuze organisaties. Door heel het land klinken deze oproepen tot solidariteit. Ondanks de incidenten blijft het aantal discriminatieklachten na de aanslagen bij Ieder1Gelijk en andere adv s in Nederland vrijwel stabiel. Dat neemt niet weg dat het maatschappelijk klimaat in Nederland zeker wordt beïnvloed. Op sociale media zijn veel berichten te vinden van Nederlanders die denken dat de aanslagen het gevolg zijn van de toestroom van vluchtelingen. Dit soort berichten leidt tot veel discussies op sociale media, waarin soms erg heftige uitspraken worden gedaan. Ieder1Gelijk ontvangt ook meldingen van Nederlanders die zich gediscrimineerd voelen ten opzichtte van vluchtelingen. Mensen hebben de indruk dat vluchtelingen betere voorzieningen krijgen dan andere groepen in de samenleving. Er zijn o.a. in Nijmegen, Druten en Zaltbommel incidenten waarbij woningen waar vluchtelingen wonen of die aan vluchtelingen zijn toegewezen, worden beklad. Deze uiteenlopende uitingen geven goed de toegenomen spanningen weer in het vluchtelingendebat. Sterk gevoel van uitsluiting onder Turkse en Marokkaanse Nederlanders In het rapport Werelden van verschil beschrijft het SCP de afstand van verschillende sociaal-culturele groepen tot de Nederlandse samenleving. Het onderzoek wijst uit dat onder jongeren van Marokkaanse en Turkse afkomst een sterk gevoel heerst van uitsluiting. Zij menen anders te worden behandeld dan autochtone jongeren en daardoor op afstand te worden gezet van de Nederlandse samenleving. Dit gebeurt in de media, door uitlatingen van politici, maar ook in dagelijkse interacties. Uitspraken zoals die van premier Rutte dat zij zich moeten invechten, roepen veel irritatie op. Ergernis is er ook over het benoemen van afkomst of religie bij negatieve berichtgeving, maar niet bij positieve berichtgeving in het nieuws. Opvang van vluchtelingen in Nederland In 2015 krijgt Nederland te maken met een grote toestroom van asielzoekers. Uit onderzoek van het SCP komt naar voren dat de Nederlandse bevolking vreest voor spanningen in de maatschappij als gevolg van de huidige toestroom van vluchtelingen, angst dat zich onder de vluchtelingen terroristen bevinden, en onvrede over het vermeende gemak waarmee vluchtelingen geld en voorzieningen krijgen waarop Nederlanders lang moeten wachten. Er ontstaat veel lokaal verzet tegen (grote) opvanglocaties voor asielzoekers. Een raadsvergadering in Geldermalsen over de mogelijke komst van een asielzoekerscentrum loopt half december volledig uit de hand. De gemeente trekt de plannen voor de komst van opvangplekken uiteindelijk in. De aandacht in de media voor bovenstaande incidenten schetst een eenzijdig beeld: in veel gemeenten verloopt de opvang van asielzoekers wel zonder noemenswaardige problemen, o.a. in Nijmegen-Heumen. Twee derde van de Nederlanders ziet de opvang van asielzoekers als onze morele plicht. De algehele bereidheid om te helpen bij de opvang van asielzoekers is groot, wat o.a. blijkt uit geslaagde hulp- en welkomacties, en heel erg veel vrijwilligers. Opvallend is dat de mensen die in de buurt van een azc wonen positiever zijn (46 procent acceptabel) dan degenen die niet in de buurt van een azc wonen (36 procent acceptabel). Ditzelfde geldt voor de vraag over te verwachten overlast: 49 procent van de inwoners van een gemeente zonder azc verwacht overlast als er een azc komt en 15 procent van de omwonenden van een azc ervaart daadwerkelijk overlast. Er blijkt dus veel onterechte angst en ophef te bestaan over de komst van een azc. 2

3 Ontwikkelingen in discriminatiebestrijding door overheid en wetgever Charter diversiteit Mensen lopen bij sollicitatie en op de werkvloer tegen discriminatie aan. Dit wordt door het kabinet erkend. In juli 2015 hebben de eerste werkgevers, waaronder enkele gemeenten (maar nog- niet uit Gelderland Zuid) het Charter Diversiteit getekend, dat voortkomt uit het Actieplan arbeidsmarktdiscriminatie. De ondertekenaars committeren zich aan zelf geformuleerde doelstellingen gericht op het vergroten van diversiteit van hun organisaties en het tegengaan van discriminatie. De gemeente Nijmegen heeft in het coalitieakkoord ( ) de ambitie opgenomen om discriminatie op de arbeidsmarkt tegen te gaan. Dit omdat zij streeft naar een inclusieve arbeidsmarkt waarin zoveel mogelijk mensen duurzaam kunnen deelnemen. Ieder1Gelijk voert in dat kader opdrachten uit voor de gemeente. Ieder1Gelijk is lid van het comité van toezicht op het onderdeel gelijke kansen voor het Operationeel Programma Oost-Nederland , voor innovatieprojecten. Landelijke campagne; Zet een streep door discriminatie 2 september 2015 lanceert Minister Plasterk de nieuwe landelijke campagne "zet een streep door discriminatie". De campagne heeft als doel de bewustwording rondom discriminatie en de meldingsbereidheid te vergroten en verwijst naar artikel 1 van de Grondwet, die discriminatie verbiedt. Iedereen kan zelf actief een streep zetten door discriminatie, met behulp van een toolkit waarmee een eigen poster en/of social post te maken is. Ook de website is vernieuwd, met informatie over discriminatie, de verschillende organisaties in het land. Ieder1Gelijk heeft gemeenten benaderd met informatie over de campagne en veel gemeenten in onze regio hebben er aandacht aan besteed. De campagne heeft tijdelijk geleid tot een toename van het aantal meldingen bij Ieder1Gelijk. Omdat de lancering van de campagne samenviel met de vluchtelingencrisis, is er minder aandacht aan besteed dan was verwacht. De campagne zal in 2016 daarom nog een keer worden herhaald en de komende jaren thematisch worden uitgebouwd. Islamofobie en antisemitisme Moslimdiscriminatie, ook wel Islamofobie genoemd, stond in het eerste half jaar van 2015 hoog op de agenda. Een aantal onderzoeken bevestigt het beeld dat deze discriminatievorm toeneemt: bijvoorbeeld dat meer dan de helft van de docenten in het voortgezet onderwijs regelmatig getuige is van moslimdiscriminatie in de klas. Ieder1Gelijk heeft op verzoek van het Ministerie van SZW meegewerkt aan het organiseren van gesprekstafels voor docenten uit Nijmegen en omgeving over De rechtstaat in de klas : hoe handelingsverlegenheid over het in gesprek gaan over ingrijpende maatschappelijke gebeurtenissen om te zetten in handelingsbekwaamheid. Leden van de moslimgemeenschap doen relatief gezien nog weinig melding van discriminatievoorvallen bij antidiscriminatievoorzieningen, zo ook bij Ieder1Gelijk. Discriminatie wordt nog te zeer ervaren als iets wat je maar liever klein houdt, waar je niet mee te koop loopt. Door het te melden word je slachtoffer, en de maatschappij verandert toch niet. Naar aanleiding van de uitkomsten van het Face2faceproject om de meldingsbereidheid onder migrantengroepen te bevorderen en zo meer inzicht te krijgen in de mate van moslimdiscriminatie is medio oktober 2015 een samenwerkingsverband ondertekend door de Islamitische Stichting Nederland (ISN) en de Landelijke Vereniging Tegen Discriminatie (LVTD) van de adv s, met als doel via de moskeeën meer bekendheid te geven aan het thema discriminatie en het vergroten van de meldingsbereidheid. Ieder1Gelijk heeft geïnvesteerd in het intensiveren van de contacten met de moslimgemeenschap in haar werkgebied. In Nijmegen heeft Ieder1Gelijk meegewerkt aan een debat onder de titel Onze vrijheid over de plek van de islam in onze maatschappij en de vrijheid van meningsuiting. 3

4 Er is een publieksbijeenkomst gehouden in het kader van 21 maart over moslimdiscriminatie en antisemitisme en in Tiel zijn er geslaagde dialooggesprekken georganiseerd met gespreksleiders en veel deelnemers uit de migrantengroepen over het thema Zorgen voor de toekomst. Ook hier werd duidelijk dat moslimdiscriminatie door de deelnemers aan de gesprekken als een groeiend probleem wordt ervaren. Racisme Het kabinet kan zich vinden in de aanbeveling van het VN-CERD comité dat de overheid aandacht moet hebben voor racisme. Omdat het kabinet al veel acties tegen racisme uitvoert neemt het het advies om een apart programma op te stellen voor de aanpak van racisme niet over. Het comité adviseert ook om de kenmerken van Zwarte Piet, die negatieve stereotypen weergeven, af te schaffen en Zwarte Piet een ander uiterlijk te geven. De visie van de overheid is dat de maatschappij leidend is in dit soort kwesties. Wel zorgt de overheid dat de dialoog over Zwarte Piet gevoerd kan worden, zodat initiatieven kunnen ontstaan om Zwarte Piet te veranderen. In 2015 is het maatschappelijk akkoord Onderhuids getekend door veel maatschappelijke organisaties, ook door de gemeente Nijmegen, waarmee de ondertekenaars zich uitspreken dat zij zich bewust zijn van verborgen voorkeuren en onderhuids racisme. Onderhuids en NEC Doelbewust hebben in Nijmegen samen met Ieder1Gelijk hierover een themabijeenkomst georganiseerd over racisme in de sport. Handicap en het VN verdrag Per 1 januari 2015 moesten alle metrohaltes en metrostations toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Hetzelfde geldt voor alle reizigersinformatie. Dit is een belangrijke vervolgstap in het toegankelijk maken van alle openbaar vervoer. Mensen met een beperking die er tegenaan lopen dat deze zaken niet goed geregeld zijn, kunnen bij het College voor de Rechten van de Mens terecht. Het College oordeelde eerder dat zowel busmaatschappij Connexxion als Veolia een reiziger met een beperking discrimineerden. De verwachting is dat Nederland de ratificatie van het VN Verdrag voor rechten van mensen met een beperking medio 2016 zal afronden. In de meeste Europese lidstaten is dit al lang gebeurd. Als de landelijke overheid de nodige wetten heeft aangepast, zijn ook gemeenten aan zet om het verdrag in de praktijk te brengen. Het betekent onder andere dat diensten toegankelijk moeten zijn voor mensen met een beperking. Verschillende organisaties, waaronder de Coalitie voor Inclusie en het College voor de Rechten van de Mens, kunnen gemeenten ondersteunen bij deze implementatie. Lokaal antidiscriminatiebeleid In de Wga staat dat de lokale overheid bestrijding van discriminatie mede vorm kan geven door een eigen discriminatiebeleid op te stellen. In 2015 heeft de gemeente Geldermalsen als eerste gemeente in Gelderland Zuid een dergelijk beleid vastgesteld. Diverse andere gemeenten in de regio hebben al interesse getoond in dit beleidsstuk dat als blauwdruk voor hun gemeente kan dienen. Vooruitblik 2016 Nationaal actieprogramma tegen discriminatie Op 22 januari 2016 is de jaarlijkse discriminatiebrief van de regering aan de Tweede Kamer verstuurd, waarin het Nationaal actieprogramma tegen discriminatie is opgenomen. De drie hoofdpunten uit het actieprogramma zijn gericht op preventie en bewustwording, versterking van samenwerking en infrastructuur en aandacht voor de lokale aanpak van discriminatie. In 2016 wordt de koepelcampagne Zet een streep door discriminatie nog een keer herhaald en krijgt het daarna een thematisch vervolg. Eerst zal specifiek ingezet worden op discriminatie op de arbeidsmarkt (op alle gronden). Vervolgens richt de campagne zich op de grond handicap. Dit sluit aan bij de ratificatie van het VN-verdrag over de rechten van personen met een handicap die wordt verwacht in

5 Om een brede beweging naar een inclusieve (semi)overheid in gang te zetten, gaat in 2016 een programma inclusieve overheid van start. De rol en positie van antidiscriminatievoorzieningen (ADV s) zal worden versterkt. Middels kwaliteitstoetsing, verbetering registratie en rapportage, verhoging naamsbekendheid. De strafrechtelijke aanpak van discriminatie wordt verbeterd. Naar aanleiding van het onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) over de gang van discriminatiezaken door de strafrechtketen zijn verbeterpunten opgesteld. Vergroten van de bewustwording over discriminatie en diversiteit bij de politie. Verbeteren registratie en rapportage over discriminatie en verbeteren opsporing en vervolging van discriminatie. Meer aandacht voor lokale aanpak van discriminatie. Hier ligt een taak voor de gemeenten: zij worden in 2016 (nog) meer gestimuleerd om de aanpak van discriminatie op alle gronden verder te ontwikkelen en te versterken. Om dit te realiseren komt er een handreiking voor gemeenten waarin diverse onderzoeken en lokale best practices overzichtelijk gepresenteerd worden. 5