Evolutie vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 23 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Evolutie Kennisbank Toepassingen Evolutie in praktijk Mensen beïnvloeden de evolutie T-rex Verwerken Examenopgaven Antwoorden Toepassingen Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Evolutie Kennisbank Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel: KB: Evolutie Test je kennis Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank. Evolutie kn.nu/4rh1m 1 Welke uitspraken zijn juist? a. Een mutatie kan worden doorgegeven via lichaamscellen. b. Door natuurlijke selectie wordt een organisme altijd groter. c. Het aantal mutaties neemt toe door mutagene stoffen. d. Organismen van een ras kunnen zich met een ander ras van dezelfde soort voortplanten. e. Door mutaties zijn bijna alle mensen verschillend van elkaar. f. Je spreekt van een nieuwe soort als organismen van deze soort zich niet meer kunnen voortplanten met de organismen van de oude soort. 2 Het gevolg van een mutatie kan een positieve of negatieve selectie zijn. Er staan een aantal mutaties. Welke mutaties hebben een positief effect voor het organisme waar het over gaat? Pagina 2

4 a. Ziek worden door een veranderd gen. b. Een blanke huid krijgen in een land met veel zonne-uren. c. Een bruine huid krijgen in de tropen. d. Kleiner worden in een bos met laaghangende takken. e. Een witte vacht krijgen op de noordpool. f. Zwaarder worden op een moerassige ondergrond. 3 Het gevolg van een mutatie kan een positieve of negatieve selectie zijn. Er staan een aantal mutaties. Welke mutaties hebben een negatief effect voor het organisme waar het over gaat? a. Ziek worden door een veranderd gen. b. Een blanke huid krijgen in een land met veel zonne-uren. c. Een bruine huid krijgen in de tropen. d. Kleiner worden in een bos met laaghangende takken. e. Een witte vacht krijgen op de noordpool. f. Zwaarder worden op een moerassige ondergrond. 4 Welke begrippen horen bij elkaar? Ras a. natuurlijke selectie b. de aarde bevat miljoenen soorten c. radio-activiteit d. scheiding tussen organismen van een soort 5 Welke begrippen horen bij elkaar? Mutageen a. natuurlijke selectie b. de aarde bevat miljoenen soorten c. radio-activiteit d. scheiding tussen organismen van een soort 6 Welke begrippen horen bij elkaar? Aanpassing Pagina 3

5 a. natuurlijke selectie b. de aarde bevat miljoenen soorten c. radio-activiteit d. scheiding tussen organismen van een soort 7 Welke begrippen horen bij elkaar? Evolutie a. natuurlijke selectie b. de aarde bevat miljoenen soorten c. radio-activiteit d. scheiding tussen organismen van een soort 8 Je kunt natuurlijke en kunstmatig selectie onderscheiden. Welke uitspraak is waar? a. Door natuurlijke selectie ontstaan nieuwe rassen. b. Kunstmatige selectie gebeurt door de mens. c. Door kunstmatige selectie ontstaan nieuwe soort. d. Een soort wordt altijd verbeterd door natuurlijke selectie. 9 Nieuwe rassen kunnen ontstaan door natuurlijke selectie of door kunstmatige selectie. Welke dieren zijn ontstaan na kunstmatige selectie? a. Een teckel en een deense dog. b. Witte poolvossen. c. Abrikooskleurige poedel. d. Wolf met een witte vacht. e. Variatie in vleugelkleur bij vlinders. f. Verschillende huidskleuren bij mensen. g. Een 'bastaard' hond. Pagina 4

6 Toepassingen Evolutie in praktijk Bekijk de filmpjes over Darwin en de evolutietheorie: Video: Charles Darwin Video: De evolutie Je werkt bij deze opdracht in viertallen. Per tweetal bestudeer je een artikel en beantwoord je de bijbehorende vragen. Wissel daarna de informatie en de antwoorden op de vragen uit. Groepje 1 Lees het artikel Slakken in IJsselmeerpolders evolueren razendsnel. a. In het artikel gaat het over de tekening en kleur van de huisjes van de tuinslak. Wordt de tekening bepaald door genotype, door fenotype of door beiden? b. Welke milieufactor(en) bepaalt vooral dit uiterlijk? c. Is deze factor een biotische of een a-biotische factor? d. Welke biotische factoren worden er in het artikel genoemd? e. Zijn de slakken met verschillende huisjes verschillende soorten of verschillende rassen? Leg je antwoord uit. f. Leg uit dat slakken met lichtgele/roze kleur de meeste overlevingskans hebben in de op de open vlaktes in de IJsselmeerpolders. g. Hoe noem je het proces dat hier plaatsvindt? h. Controleer je antwoorden bij het kopje "Antwoorden". Groepje 2 Lees het artikel Vitamine (D)onker. a. Welke twee factoren worden er in het artikel genoemd als bron van de verandering van huidskleur? b. Welk voedsel is rijk aan vitamine D? c. In welke voedingsmiddelen komt vitamine D ook voor? d. Welke kleur huid kan het beste Vitamine D maken (bij evenveel zonlicht)? e. Welke kleur huid is het beste beschermd tegen zonlicht? f. Wat is het gevaar van te veel zonlicht? Pagina 5

7 g. Het proces van de evolutie van de huidskleur staat hier met een aantal zinnen uitgelegd. Zet de zinnen in de juiste volgorde. 1. Mensen trekken nog verder naar het noorden. De hoeveelheid zonlicht neemt af. 2. De kinderen met de lichte huidskleur worden niet ziek, zij krijgen zelf gezonde kinderen. De kinderen met donkere huidskleur, worden vaker ziek en krijgen steeds minder kinderen. 3. Mensen komen wonen in Europa Hier is weinig zon. 4. Er treedt een mutatie op in een van de genen die huidskleur, bepalen. Er worden kinderen geboren met een lichte huidskleur. 5. Mensen eten minder vis, meer vlees en granen. 6. De volgende generaties hebben er steeds meer mensen een lichte huid. 7. Mensen krijgen gebrek aan vitamine D en krijgen ziekten. Controleer je antwoorden bij het kopje "Antwoorden". Mensen beïnvloeden de evolutie Mensen beïnvloeden de evolutie door allerlei activiteiten. Denk maar aan het kweken van hele productieve voedselgewassen. Je krijgt zeven activiteiten van mensen te zien. Welke activiteiten beïnvloeden de evolutie van de genoemde soort(en) en welke niet? a. Mensen gebruiken al eeuwen bestrijdingsmiddelen tegen bacteriën die de oogst laten mislukken. De bacteriën die bestand zijn tegen de bestrijdingsmiddelen, overleven. b. Mensen strooien kunstmest om voedselgewassen snel te laten groeien. c. Mensen gebruiken geneesmiddelen waardoor er nu mensen overleven die anders zouden zijn gestorven. d. Diersoorten zoals de tijger zijn bijna uitgeroeid. e. Mensen hebben vanuit Europa wilde honden naar Australië gebracht. Doordat er daar andere omstandigheden heersen dan in Europa, hebben de honden zich daar ontwikkeld tot een nieuw hondenras. f. Mensen fokken huisdieren met steeds productievere eigenschappen. g. Mensen kappen bomen om huizen te bouwen. Er blijven echter genoeg bomen over. Controleer je antwoorden bij het kopje "Antwoorden". T-rex Pagina 6

8 Pagina 7

9 Onderzoekers van Naturalis en het Black Hills Institute hebben in Montana, Amerika een prachtig skelet van een Tyrannosaurus rex opgegraven. Het skelet verbergt een schat aan informatie over het leven van 67 miljoen jaar geleden. Hoe ontstaat zo n fossiel? En hoe graaf je een dino op? Bekijk de filmpjes: Het skelet van de T. rex is een geweldige vondst. Meer dan de helft van alle botten zijn gevonden! Vooraf Maar een museum laat natuurlijk het liefste een compleet skelet zien. Vergelijk het skelet van een mens met het skelet van een dinosauriër. Welke botten hebben zo wel mensen als dinosauriërs? Zien de botten er hetzelfde uit? Wat zou een museum doen als ze een paar botten van een skelet missen? Werk nu verder in twee- of drietallen. Verdeel de onderstaande vragen en ga op zoek naar de antwoorden. Maak gebruik van de gegeven bronnen. Maak met elkaar een presentatie met afbeeldingen waarin jullie de vragen beantwoorden. Spreek met je docent af wanneer jullie kunnen presenteren en voor wie. Vragen: a. b. c. d. e. f. g. Wat is een fossiel? Hoe ontstaat een fossiel? Worden er van dinosauriërs ook wel eens andere lichaamsdelen gevonden dan botten? Wat gebeurt er met een dier als hij geen fossiel wordt? Wat kan er gebeurd zijn met de botten die de onderzoekers niet hebben gevonden? Wat kunnen de botten van T. rex de wetenschappers vertellen? Er leefden nog meer soorten dinosauriërs op aarde. Zoek de name en afbeeldingen van minstens twee andere soorten. h. Welk voedsel aten deze dinosauriërs? i. Zijn deze dinosauriërs producenten, consumenten (planteneters of vleeseters) of reducenten? Bronnen Pagina 8

10 Verwerken Examenopgaven Beantwoord ter afsluiting van dit onderdeel de volgende examenvragen. VMBO GT Vraag 41 VMBO GT Vraag 20 VMBO GT Vraag 12 VMBO GT Vraag 38 Pagina 9

11 Antwoorden Toepassingen Pagina 10

12 Toepassing: Evolutie in praktijk Groepje 1 a. b. c. d. e. f. Genotype. Temperatuur. Abiotisch. Slakken. Rassen, want ze kunnen zich onderling voortplanten. Op de open vlaktes is meer zon en wordt de temperatuur hoger. De lichtgekleurde slakken hebben daar de meeste overlevingskans. g. natuurlijke selectie Groepje 2 b. c. d. e. f. g. Vis Boter, kaas. Lichte huid. Donkere huid. Je kunt huidkanker krijgen Mensen beïnvloeden a. Wel beïnvloeden - Mensen zijn voor de bacteriën een selecterende invloed. Daardoor veroorzaken mensen de vorming van andere bacteriesoorten: evolutie. b. Niet beïnvloeden - Het snel laten groeien van een voedselgewas is geen selecterende invloed. Door kunstmest te strooien kunnen er geen nieuwe soorten ontstaan. c. Wel beïnvloeden - Mensen halen door geneesmiddelen een negatieve selecterende invloed weg. Daardoor blijven andere eigenschappen bestaan dan vroeger. Dat is een onderdeel van evolutie. d. Niet beïnvloeden - De tijger kan zich niet aanpassen als hij al bijna uitgeroeid is. Er vindt dus geen nieuw soortvorming plaats. e. Wel beïnvloeden - In Australië heersten andere selectieve invloeden. Daardoor ontstond er een nieuw hondenras: evolutie. f. Wel beïnvloeden - Huisdieren verschillen veel van hun voorouders door de selecterende invloed van de mens: evolutie. g. Niet beïnvloeden - Een boom kappen heeft geen invloed op de voortplanting en aanpassing van de bomen die niet gekapt worden. Pagina 11

13 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 23 December 2016 om 20:59 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Reproductie en evolutie; Biologie; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 12