De lijsttrekker is van ons allemaal
|
|
- Esmée Abbink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De lijsttrekker is van ons allemaal De voorverkiezingen die de Franse Parti Socialiste organiseerde in de aanloop naar de algemene presidentsverkiezingen, pakten goed uit voor die partij. Ook niet-partijleden mochten hun stem uitbrengen en dat lijkt het draagvlak voor de gekozen kandidaat onder de gehele bevolking te vergroten. Moet de PvdA dit voorbeeld navolgen en open verkiezingen organiseren voor de lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen? Jan Lunsing en Arie de Jong waarschuwen ervoor niet onbezonnen aan zo n lijsttrekkersavontuur te beginnen. jan r. lunsing & arie de jong Op het PvdA-congres van 21 en 22 januari 2012 dienden vier afdelingen een motie in met de opdracht aan het partijbestuur om op een volgend congres voorstellen te doen voor het organiseren van primaries voor het aanwijzen van de lijsttrekker. Primaries zijn open voorverkiezingen naar het model van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De motie werd aangenomen. Hans Spekman, die op datzelfde congres werd aangewezen als nieuwe partijvoorzitter, had al laten weten graag een open verkiezing Over de auteurs Jan R. Lunsing is bestuurskundig onderzoeker en houdt zich vooral bezig met de relatie tussen de overheid en burgers. Hij is secretaris van het gewest Groningen van de PvdA. Arie de Jong is senior strategisch adviseur en interim-manager. Hij is voorzitter van het gewest Zuid-Holland van de PvdA en voorzitter van de reglementencommissie. Noten zie pagina 57 van de lijsttrekker voor de PvdA te willen houden in de aanloop naar de eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen. Als inspiratiebron daarvoor wijst hij naar de succesvol verlopen voorverkiezingen die de Parti Socialiste in Frankrijk organiseerde. De primeur van het idee om ook voor de PvdA open verkiezingen te houden voor de lijsttrekker, komt echter van een commissie onder voorzitterschap van Sharon Dijksma, die de evaluatie deed van de voor de PvdA desastreus verlopen verkiezingen voor het Europees Parlement in Op dit moment wordt de lijsttrekker nog formeel gekozen door het PvdA-congres, bij het vaststellen van de kandidatenlijst. Op basis van de ledenraadpleging die hieraan voorafgaat, is bepaald welke kandidaat de lijst aanvoert (en wie dus de beoogd lijsttrekker is). Het congres kan met een tweederde meerderheid de uitkomst van die ledenraadpleging doorbreken. Als minder dan 15% van de leden heeft deelge- 51
2 52 nomen aan de ledenraadpleging, dan telt deze bovendien niet, en is het congres vrij om een van de beschikbare kandidaten op de bovenste plaats te zetten. 2 Het openbaar kiezen van een lijsttrekker zou een stevige systeemwijziging zijn voor de PvdA. Een dergelijke ingrijpende en in het oog lopende verandering van de gangbare routines kan niet op zichzelf staan. Als we beslissen om het voortaan zo te doen, moeten we ook nagaan of er nog meer moet veranderen. Ook moet een aantal praktische vraagstukken worden opgelost, en moeten principiële voor- en nadelen tegen elkaar worden afgewogen. In dit artikel willen we de mogelijke gevolgen van een openbare verkiezing van de lijsttrekker in kort bestek nalopen. praktische vragen Bij openbare verkiezingen voor het lijsttrekkerschap zou iedereen mogen meestemmen, partijlid of niet. Wel kunnen bepaalde voorwaarden worden gesteld. Bijvoorbeeld dat alleen mensen mogen stemmen die recht hebben om te stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. In Frankrijk moesten kiezers ook een bijdrage betalen (bedoeld om de kosten van de voorverkiezingen te dekken) en moesten zij een handtekening zetten onder een verklaring waarin stond dat ze het programma van de Parti Socialiste onderschrijven. Allemaal heel plausibele eisen, denken wij. Ook wat betreft de kandidaatstelling moeten een aantal knopen worden doorgehakt. Moeten kandidaten lid zijn van de PvdA om mee te kunnen doen? Dat ligt voor de hand, maar dat is niet vanzelfsprekend. Als immers het kiesrecht wordt toegekend aan iedereen, doet zich de vraag voor waarom niet ook iedereen zich zou kunnen kandideren voor het lijsttrekkerschap van de PvdA. Volgens de huidige reglementen dient een kandidaat bovendien voldoende handtekeningen op te halen van partijleden om berhaupt kandidaat te kunnen zijn. Als iedereen mee mag stemmen bij de verkiezing van de lijsttrekker, rijst de vraag of vastgehouden wordt aan deze eis, en of dan alleen partijleden mogen tekenen of ook niet-partijleden. Het ligt voor de hand om alleen handtekeningen van partijleden geldig te laten zijn. Daarnaast zouden nog extra eisen aan de kandidaten gesteld kunnen worden, bijvoorbeeld wat hij of zij maximaal verdiend mag hebben in voorgaande functies et cetera. In elk dorp en in elke wijk zou een stembureau van de PvdA moeten komen Een ander vraagstuk betreft de verkiezing. Hoe komen de kiezers eigenlijk te weten dat er een stemming is, wanneer die stemming is, waar en op welke manier? In potentie moeten alle Nederlanders bereikt worden. Ook het stemmen zelf zal een gigantische operatie worden. Kiezers een stembiljet laten invullen op een stembureau lijkt ons de enige werkbare manier van stemmen, elke andere vorm levert grote praktische problemen op met name wat betreft het identificeren van degene die stemt en het voorkomen dat iemand meer dan één keer aan de stemming kan deelnemen. Het verdient sowieso sterke aanbeveling de privacyaspecten goed te laten doordenken. In principe zal er in elk dorp of in elke wijk van een stad een stembureau moeten zijn, dat gedurende een gehele dag open is. Overal moeten ruimtes worden gehuurd, in elke ruimte moet een aantal mensen aanwezig zijn, de ruimte moet worden ingericht, er moeten stembiljetten zijn en van elke stemmer dient een uniek gegeven te worden ingevoerd (bijvoorbeeld het burgerservicenummer) om ervoor te zorgen dat mensen slechts één stem uitbrengen. Er moet geld worden geïnd (contante betaling), er moet een handtekening gezet worden en er moet toezicht zijn dat de stemming fatsoenlijk en eerlijk verloopt. Als de
3 stembussen zijn gesloten, moeten de stemmen worden geteld en de uitslag moet worden doorgegeven aan een centraal adres. Als er twijfels zijn over de gang van zaken, dienen alle uitgebrachte stemmen of een deel herteld te kunnen worden. Gelet op het aantal dorpen en stadswijken in Nederland, zou rekening gehouden moeten worden met ongeveer tweeduizend stembureaus. Als elk stembureau een groep van minimaal zes vrijwilligers nodig heeft om goed te kunnen draaien, zouden minimaal van de partijleden ingeschakeld moeten worden om de stembureaus te bemensen. Gezien het grote beroep dat gedaan wordt op vrijwilligers ligt het in elk geval voor de hand te kiezen voor een zaterdag of zondag als verkiezingsdag. Ten slotte moet gekozen worden volgens welk systeem de openbare verkiezing van de lijsttrekker plaatsvindt. Hiervoor zien wij grofweg vier mogelijkheden: > Het Franse systeem: als niet in de eerste ronde een kandidaat de meerderheid haalt volgt een tweede ronde. In de tweede ronde doen de twee kandidaten mee die de meeste stemmen haalden. > Het Britse systeem: wie de meeste stemmen heeft, wordt ook als dat niet een meerderheid van de stemmen betreft verkozen. > Het nu gangbare systeem in de PvdA bij een ledenraadpleging: kiezers kunnen een voorkeursvolgorde aangeven bij de kandidaten. Als geen van de kandidaten de meerderheid haalt, valt de kandidaat met de minste stemmen af. Bij die stemmen geldt dan de tweede stem, net zo lang totdat een van de kandidaten de meerderheid heeft. > Het partijbestuur of een commissie selecteert de twee beste kandidaten (zoals in het in onbruik geraakte systeem van het burgemeestersreferendum). De deelnemers aan de openbare stemming mogen een keuze maken uit die twee kandidaten, en degene die een meerderheid van de stemmen haalt, wint. principiële vragen Een principieel dilemma dat samenhangt met het houden van openbare lijsttrekkersverkiezingen is allereerst de vraag of vastgehouden moet worden aan de koppeling van het lijsttrekkerschap aan het politiek leiderschap van de partij. In de statuten is nu nog bepaald dat degene die tot lijsttrekker gekozen wordt, ook meteen de politiek leider van de partij is. In Frankrijk lag dat anders. De voorverkiezingen in Frankrijk gingen over de keuze van de socialistische kandidaat voor het presidentschap, niet over de politiek leider van de Parti Socialiste. Een president moet in zekere zin boven de partijen staan. De wijze waarop de Parti Socialiste in Frankrijk het aanwijzen van een kandidaat heeft georganiseerd, speelde al in op het verhoopte aanstaande staatsmanschap van de winnaar van de voorverkiezing. De politiek leider daarentegen is juist bij uitstek een partijman. Dat het in de Nederlandse verhoudingen gebruikelijk is geworden voor politiek leiders om politiek leider te blijven als zij de overstap maken naar de functie van minister-president, doet hieraan niets af. Lijsttrekker en politiek leider vallen nu nog samen dat is wellicht niet houdbaar bij openbare verkiezingen Een ander, in onze ogen belangrijker principieel aspect van een openbare verkiezing van de lijsttrekker, is het mandaat dat een op dergelijke wijze verkozen functionaris krijgt. Deze zal zich kunnen beroepen op een legitimatie die niemand anders heeft in de partij of in de fractie die hij gaat aanvoeren. Ruud Koole, de partijvoorzitter die in 2002 voor het eerst een ledenraadpleging organiseerde voor het aanwijzen van de politiek leider, stond erop dat zowel de lijsttrekker als de voorzitter van de partij door de leden werd gekozen, zodat de machtsbasis 53
4 54 van beiden even groot zou zijn. Deze balans zal door het toelaten van niet-leden bij de stemmingen worden verstoord (tenzij natuurlijk niet-leden ook bij de verkiezing van de partijvoorzitter mogen stemmen). Een politiek leider die een legitimatie heeft van niet-leden, zou bij een verschil van inzicht met de partij (lees: het congres of het partijbestuur) of met de eigen fractie zijn (of haar) bredere legitimatiebasis kunnen gebruiken om gelijk te krijgen. Een ander gevolg van de kiesstrijd is dat een kandidaat, om verkozen te worden bij een openbare directe verkiezing, een programma op hoofdlijnen zal moeten voeren. Hij of zij moet zich immers onderscheiden, vooral in de publiciteit, van andere kandidaten. Wie vervolgens gekozen wordt, bepaalt daarmee de hoofdlijnen van het programma van de partij, terwijl dat tot nu toe andersom was. Daarmee wordt afstand genomen van de huidige opvatting in de partij dat het programma belangrijker is dan de persoon die het moet uitvoeren. Rechtstreekse openbare verkiezing van de lijsttrekker maakt van de partij veeleer een campagnemiddel, en niet de inhoudelijke basis voor het politiek handelen van een vertegenwoordiger van die partij. 3 Ten slotte: tot nu toe had de PvdA het standpunt dat de volksvertegenwoordiging het absolute primaat heeft in de Nederlandse representatieve democratie. Daarom is de PvdA nooit echt warm geworden van het rechtstreeks verkiezen van de minister-president of de burgemeester. De vraag is hoe dit standpunt zich verhoudt tot een rechtstreekse verkiezing van de eigen lijsttrekker door iedereen die daaraan mee wil doen. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat de PvdA met deze keuze uiteindelijk óók kiest voor een rechtstreekse verkiezing van de minister-president en mogelijk ook van andere functionarissen zoals burgemeesters. risico s en kanttekeningen De campagnes die de verschillende kandidaten zullen voeren, brengen ten slotte de nodige risico s met zich mee. Kandidaten zullen het moeten hebben van spreekbeurten en debatten overal in het land, van een mooie website en free publicity. We nemen aan dat het verboden blijft een campagne te voeren waarbij (veel) geld wordt uitgegeven aan advertenties, het in het leven roepen van een call centre en vergelijkbare acties. Hier moeten duidelijke afspraken over worden gemaakt, anders dreigen we situaties mogelijk te maken waarin een politicus, in de woorden van Max Weber (1919!), zich opstelt als politischer kapitalistischer Unternehmer, der f r Seine Rechnung und Gefahr Wahlstimmen Campagnes neigen de scheidslijnen binnen de partij te benadrukken herbeischaft. Politici als politieke ondernemers die voor eigen rekening en risico (en met behulp van donaties) stemmen verzamelen, en het risico lopen zich afhankelijk te maken van degenen die hun campagne mogelijk maken. De kandidaten voor het lijsttrekkerschap zullen zich zo veel mogelijk rechtstreeks willen wenden tot de kiezers. Dat is ook de bedoeling van dit arrangement, want het vergroot verbondenheid van niet-leden met de partij. De kandidaten zullen sterke druk voelen, als het niet van de kiezer is dan toch wel van de media, om te laten zien op welke inhoudelijke punten ze verschillen van hun opponent. Voor je het weet ben je tegen wil en dank in een strijd verwikkeld tussen de linkervleugel en rechtervleugel, de Eurofielen en de Eurosceptici, de globaliseringswinnaars en globaliseringsverliezers, de Randstedelingen en de regionalen en ga zo maar door. Campagnes neigen de scheidslijnen binnen de partij te benadrukken. Politieke tegenstanders kunnen op een later moment deze broederstrijd gebruiken om de partij (en de lijsttrekker) te bekritiseren. Deze situatie doet zich al voor bij de voorverkiezingen binnen de
5 Republikeinse Partij in de Verenigde Staten, die de uitdager van Obama moeten opleveren. In het ideale geval dat alle kandidaten hartelijk het partijprogramma onderschrijven, zal het moeilijk worden te laten zien wat de keuze tussen de verschillende kandidaten inhoudelijk betekent. De burgemeestersverkiezing in Utrecht in 2007 heeft aangetoond wat het gevolg is van een campagne tussen gelijkgestemden: de kiezers voelen zich niet serieus genomen en blijven massaal weg. De kandidaten kunnen er dan eigenlijk alleen nog voor kiezen om zich te etaleren als de man of vrouw met de beste persoonlijke eigenschappen. En omdat het ingewikkeld is om jezelf te etaleren als een witte ridder, ligt het dan voor de hand de pijlen te richten op de opponent. Ook een dergelijke strijd gericht op de persoon van de tegenkandidaten is voor de partij geen wenselijke situatie. Een publicitair risico dat kleeft aan openbare verkiezingen van de lijsttrekker is dat op geen enkele wijze, ook niet via peilingen, de suggestie opgeworpen mag worden dat als alleen de leden van de partij hun stem hadden mogen uitbrengen, een andere lijsttrekker zou zijn gekozen. Dat zou namelijk tot grote spanningen leiden tussen de verkozen lijsttrekker met de partij. Zelfs bij ons huidige systeem lopen we de kans dat dit gebeurt (denk aan de strijd binnen de vvd die bijna gesplitst werd toen Verdonk bij de landelijke verkiezingen meer voorkeursstemmen haalde dan lijsttrekker Rutte). Een ander risico betreft de gevolgen voor het ledental van de partij. Wat maakt het nog uit om wel of niet lid te worden van een politieke partij als de belangrijke beslissingen niet meer exclusief door de leden gemaakt worden? Tegenstanders van primaries stellen dat er dan geen beloning meer aan het lidmaatschap verbonden is en dat het ledental zal teruglopen. Voorstanders van een openbare verkiezing van de lijsttrekker brengen daar echter tegenin dat het ledental toch al terugloopt en dat sowieso maar heel weinig mensen lid zijn van een politieke partij. Ze stellen dat het houden van een openbare raadpleging juist extra leden kan Wil de verkiezing indruk maken, dan moet minstens een miljoen mensen een stem uitbrengen opleveren omdat het voor veel mensen een kans is om persoonlijk in contact te komen met andere sympathisanten van de partij. Hoe dan ook: het effect op het ledental, en eventuele onrust onder de leden die waarschijnlijk vinden dat ze zelf de afweging voor de lijsttrekker veel zorgvuldiger maken dan niet-leden kan voor problemen zorgen. Nog een aantal (andersoortige) risico s van openbare verkiezingen op een rij: > Stel dat er maar één kandidaat naar voren treedt, wat moet de organisatie dan die met veel tamtam een openbare verkiezing heeft aangekondigd? Er zit in dat geval niet veel anders op dan ervoor te zorgen dat er minstens één tegenkandidaat komt, ook al zou de organisatie niet graag zien dat die de verkiezingen wint. > Stel dat er wel twee of meer kandidaten zijn die voldoen aan de formele vereisten, maar dat minstens één daarvan niet voldoende niveau heeft. De media zullen hierop reageren, hetzij door nauwelijks aandacht te besteden aan de verkiezing, hetzij door de mindere kandidaat in een negatief daglicht te plaatsen. Vooral dat laatste kan negatieve gevolgen hebben voor het aanzien van de partij. Als echter het partijbestuur of een speciaal ingestelde commissie kandidaten kan weigeren die niet voldoende niveau hebben, dan heb je misschien ook de poppen aan het dansen. > Wil een openbare lijsttrekkersverkiezing in de Nederlandse verhoudingen indruk maken, dan moeten toch zeker een miljoen mensen een stem uitbrengen. Als dat aantal bij lange na niet wordt gehaald, wat is dan de 55
6 56 keuze waard? Ter vergelijking: de verkiezing van Hollande als presidentskandidaat voor de Parti Socialiste in Frankrijk had een opkomst van 2,8 miljoen kiezers (verhoudingsgewijs zou dat overeenkomen met 0,7 miljoen kiezers in Nederland). Hollande won in de tweede ronde met 1,6 miljoen stemmen. (Om president te worden heeft Hollande overigens ongeveer 17,5 miljoen stemmen nodig, het tienvoudige.) > Het met openbare verkiezingen aanwijzen van een lijsttrekker is een gigantische en erg zichtbare logistieke operatie. Alles moet kloppen van Vaals tot Terschelling en van Coevorden tot Terneuzen. Als daarbij blunders worden gemaakt, brengt dat de verkiezing in diskrediet. Dat ondergraaft de positie van de partij en van de verkozen kandidaat. > De partijvoorzitter en het partijbestuur kunnen moeilijk doen alsof ze niets te maken hebben met de verkiezing, ook als zij zich neutraal opstellen. Elke losse opmerking van de partijvoorzitter zal worden gezien als de steun voor of afkeuring van een kandidaat. Als wel een voorkeur wordt uitgesproken, zullen de andere kandidaten zich niet alleen tot de aanbevolen kandidaat richten, maar zullen zij om zich te onderscheiden een profiel kiezen dat de afstand tot de partij vergroot. > De neiging zal bestaan om grote betekenis aan de verkiezing toe te dichten, en het te zien als een strijd om het minister-presidentschap. Hoe zouden wij reageren als het cda een openbare verkiezing van haar lijsttrekker zou organiseren? Als het de vvd zou zijn? GroenLinks of de Partij van de Dieren? Bij de huidige peilingen waarbij de PvdA ruimschoots achterligt op de sp en de vierde partij is, is dit een kwetsbaar punt. eerst oefenen? Een openbare verkiezing van de lijsttrekker kan zorgen voor nieuw elan in de partij, alleen al door de grote inzet die ervoor nodig is van de leden van de partij. Ook het naar buiten treden De lijsttrekker zal er niet aan ontkomen een eigen programma aan de kiezer voor te leggen van de partij bij een lijsttrekkerverkiezing zorgt meer in algemene zin al voor nieuwe energie kijk maar naar de recente verkiezing van Diederik Samsom tot partijleider. Ook zullen veel kiezers er tevreden over zijn dat ze invloed kunnen uitoefenen op de vervulling van een belangrijke positie in de politiek. Er zitten aantrekkelijke kanten aan het via openbare verkiezingen aanwijzen van een lijsttrekker, al vrezen we dat de praktische en principiële bezwaren roet in het eten zullen gooien. Omdat het zo n ingrijpende systeemverandering is, achten wij het noodzakelijk dat we er eerst mee experimenteren voordat we ertoe besluiten. Bijvoorbeeld door in de loop van 2013, in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2014, in één of meer grote steden een openbare verkiezing van de lijsttrekker te houden. Niet alleen kan dan worden ingeschat wat zo n verkiezing allemaal teweegbrengt, ook kan geleerd worden van fouten. De verkiezing van Hollande was een feest voor de Parti Socialiste. Het was een geslaagde protestuiting tegen Sarkozy en het positieve beeld daarvan heeft ook in Nederland aanstekelijk gewerkt. Met de huidige peilingen kunnen we echter niet zeggen dat de PvdA hier de wind in de rug heeft en dat we als vanzelfsprekend een vergelijkbaar feest mogen verwachten als we primaries zouden organiseren voor de lijsttrekker van de Tweede Kamerverkiezingen. Onze lijsttrekker is immers niet een gedoodverfde presidentskandidaat, maar een leider van een van de (vele) politieke partijen. Het belangrijkste bezwaar in onze opvatting is dat de lijsttrekker er waarschijnlijk niet aan zal ontkomen een eigen programma aan de
7 kiezer voor te leggen. Op basis daarvan zal hij of zij immers gekozen worden. Dat programma zal de partij wel moeten volgen, omdat ze anders haar zojuist verkozen kandidaat tot een karikatuur maakt. Als we de brief van de commissie-dijksma goed lezen, blijkt de verbinding tussen lijsttrekker en programma zelfs een belangrijk argument te zijn om dit systeem in te willen voeren. Wat deze commissie daarmee eigenlijk zegt, is dat ze verwacht dat door het primary-systeem, de winnaar van de lijsttrekkerverkiezing, en niet het congres, het programma in grote lijnen gaat bepalen. Daar kun je voor zijn. Of je kunt het nadeel dat de lijsttrekker het programma bepaalt, accepteren in ruil voor de verwachte voordelen van primaries. Maar het is in elk geval goed je te realiseren dat gekozen wordt voor een systeem waarin amendement x van afdeling y op een partijcongres niet (serieus) behandeld kan worden als dit in strijd is met de uitlatingen van de lijsttrekker tijdens diens campagne. De politiek leider is dan niet meer de exponent van de partij, de partij is het vehikel geworden van de politiek leider. Het wordt dan een partij van allen voor één politischer Unternehmer. Noten 1 Dit werd in een brief aan de leden van 2 juli 2009 gepresenteerd als een los idee, zonder duidelijke relatie naar de slechte uitslag bij de Europese verkiezingen. 2 Als er niet meer dan één geschikte kandidaat is, dan gaat de ledenraadpleging niet door. Uiteraard ligt er dan wel een voordracht van het partijbestuur voor het lijsttrekkerschap, omdat het partijbestuur de ontwerpkandidatenlijst voorlegt aan het congres. 3 Bij de verkiezing van de politiek leider als opvolger van Job Cohen, uitmondend in de aanwijzing van Diederik Samsom op 17 maart 2012, werd goed zichtbaar hoe de vijf kandidaten daarmee worstelden. Toen ze begonnen zeiden ze uit te gaan van het partijprogramma van 2010, maar gaandeweg de debatten kozen ze voor eigen lijnen en accenten. 57
De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose
De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose Aanvankelijk leek deze verkiezingen zich te voltrekken op een manier waarbij VVD en PvdA ieder steeds meer kiezers weg gingen trekken van andere partijen.
Nadere informatieprocedure en proces open voorverkiezing van de PvdA Amsterdam 2013
procedure en proces open voorverkiezing van de PvdA Amsterdam 2013 Amsterdam, 12 mei 2013 vast te stellen op de ALV van 22 mei 2013 Inleiding Tijdens de algemene ledenvergadering van 26 maart jl. hebben
Nadere informatieMocht jij bij deze verkiezingen stemmen? Heb je bij deze verkiezingen ook gestemd? Ja 55,9% Nee 44,1% Totaal. Ja 98,5% Nee 1,4% Zeg ik niet 0,1%
Mocht jij bij deze verkiezingen stemmen? Ja 55,9% Nee 44,1% Heb je bij deze verkiezingen ook gestemd? Ja 98,5% Nee 1,4% Zeg ik niet 0,1% Op welke partij heb je gestemd? PvdA 27,1% D66 17,9% VVD 16,4% SP
Nadere informatieInfographic: De uitslag
Infographic: De uitslag Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. Leerdoel Kennis opdoen over peilingen en over
Nadere informatie29 september Onderzoek: Vertrouwen PvdA-leden in Samsom
29 september 2016 Onderzoek: Vertrouwen PvdA-leden in Samsom Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieVoorlopige uitslag Amsterdam. Project: 12213 Verkiezingen Tweede Kamer 2012 In samenwerking met: Dienst Basisinformatie/Bureau Verkiezingen
Verkiezingen 2012 Tweede Kamer Voorlopige uitslag Amsterdam Project: 12213 In samenwerking met: Dienst Basisinformatie/Bureau Verkiezingen Samenstelling publicatie: Jeroen Slot Cor Hylkema Oudezijds Voorburgwal
Nadere informatieRapport commissie Noten
Rapport commissie Noten 1. Inleiding Een commissie onder leiding van oud-pvda-senator Han Noten heeft de afgelopen tijd de stand van zaken op het gebied van ledendemocratie in onze partij geëvalueerd.
Nadere informatieVoorstel invoering referenda in nieuw Huishoudelijk Reglement. Inleiding
Voorstel invoering referenda in nieuw Huishoudelijk Reglement Inleiding Op de algemene ledenvergadering (ALV) van 28 november 2015 vond discussie en stemming plaats over een nieuw Huishoudelijk Reglement
Nadere informatieTweede Kamerverkiezingen. groep 7 en 8
Tweede Kamerverkiezingen groep 7 en 8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De Tweede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet 10 9. De oppositie
Nadere informatieEen democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.
Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat
Nadere informatieOnderzoek Steun PvdA na gemeenteraadsverkiezingen
Onderzoek Steun PvdA na gemeenteraadsverkiezingen Rapportage 27 maart 2014 Over dit onderzoek Aan het onderzoek deden 5824 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee die bij de Tweede Kamerverkiezingen in
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen. Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen Provinciale Staten, 2 maart Inhoud: 1. Opkomst 2. Winnaars en verliezers 3. Zetelverdeling Provinciale Staten 4. Verschil tussen gemeenten Bijlage 1 De VVD heeft bij deze verkiezingen
Nadere informatievast te stellen het Reglement ondernemingsraad gemeente Leek. I. Begripsbepalingen
CVDR Officiële uitgave van Leek. Nr. CVDR47204_1 1 juni 2016 Reglement ondernemingsraad gemeente Leek De ondernemingsraad van de gemeente Leek; B E S L U I T : vast te stellen het Reglement ondernemingsraad
Nadere informatieResolutie Ledendemocratie
Resolutie Ledendemocratie Tot nu toe Deze resolutie is de resultante van het rapport Tussen Leden en Leiders van de commissie Noten. Dat rapport spoort de PvdA aan om leden meer invloed uit te laten oefenen
Nadere informatieAANGEPAST DATUMSCHEMA MET UITERSTE DATA VOOR DE KANDIDAATSTELLING GEMEENTERADEN
AANGEPAST DATUMSCHEMA MET UITERSTE DATA VOOR DE KANDIDAATSTELLING GEMEENTERADEN 2018 Dit schema is opgesteld op basis van de statuten en het huishoudelijk reglement van de partij en beschrijft de formele
Nadere informatie7 maart 2019 Auteur: Petra Klapwijk. Onderzoek PvdA-kiezers over koers partij
7 maart 2019 Auteur: Petra Klapwijk Onderzoek PvdA-kiezers over koers partij PvdA-kiezers: 'PvdA moet partij voor gewone man op links worden' De PvdA kan kiezers terug winnen als ze zich profileren op
Nadere informatieReglement ondernemingsraden
Reglement ondernemingsraden 1.1 Begripsbepalingen Artikel 1 1 Dit reglement verstaat onder: a. de ondernemer:... b. de onderneming:... c. de wet: de Wet op de ondernemingsraden. d. de bedrijfscommissie:
Nadere informatieInterpretatie van de uitslag van de tussentijdse Gemeenteraadsverkiezingen
Interpretatie van de uitslag van de tussentijdse Gemeenteraadsverkiezingen Ook bij tussentijdse verkiezingen bestaat de behoefte de uitslag te interpreteren naar een landelijke trend. Hoewel dat door een
Nadere informatieHuishoudelijk Reglement
Huishoudelijk Reglement Algemeen Begripsbepalingen In dit Huishoudelijk Reglement en in de krachtens dit Huishoudelijk Reglement vast te stellen reglementen wordt verstaan onder: a. Algemene ledenvergadering:
Nadere informatieDe Stemming van 8 april 2018
De Stemming van 8 april 2018 Om de reactie van de kiezers te meten op de besluitvorming van het kabinet inzake de WIV, hebben we gisteren een apart onderzoek uitgevoerd. De resultaten van vandaag zijn
Nadere informatieDEBAT. Debat over het Amerikaanse kiesstelsel OMSCHRIJVING
Debat over het Amerikaanse kiesstelsel OMSCHRIJVING De leerlingen gaan met elkaar in debat over verschillende aspecten van het Amerikaanse kiesstelsel. De leerlingen bereiden zich voor door middel van
Nadere informatieHerziene versie 2012 MET WERKBLAD EN PUZZEL. groepen 6-8
Herziene versie 2012 M WRKBLAD N PUZZL groepen 6-8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De weede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet
Nadere informatie16 januari Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie?
16 januari 2017 Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieReglement Ondernemingsraad Stichting ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen
Reglement Ondernemingsraad Stichting ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen Inhoudsopgave Begripsbepalingen... 3 Samenstelling en zittingsduur... 3 Voorbereiding van de verkiezing; actief en passief kiesrecht... 3
Nadere informatieDe Stemming van 19 mei 2019
De Stemming van 19 mei Hoewel de bewegingen niet groot zijn, zien we ook deze week wel wat veranderingen binnen het electoraat. Zowel FVD als VVD trekken wat meer kiezers vorige week. Vergelijken we de
Nadere informatieDatum 2 mei 2018 Behandeld door Cass Kamp
Maatschappelijke ondersteuning Raadhuisstraat 1 Postbus 500, 5800 AM Venray Telefoon (0478) 52 33 33 Telefax (0478) 52 32 22 E-mail gemeente@venray.nl Internet www.venray.nl KvK-nummer 14132389 IBAN IBAN
Nadere informatieReglement ondernemingsraad Hogeschool Leiden
Reglement ondernemingsraad Hogeschool Leiden Begripsbepalingen Artikel 1 In dit reglement wordt verstaan onder: a. ondernemer: Stichting Hogeschool Leiden, gevestigd te Leiden; b. onderneming: Hogeschool
Nadere informatieCDA en GroenLinks aanhang ontevreden The day after de Tweede Kamerverkiezingen 2012
CDA en GroenLinks aanhang ontevreden The day after de Tweede Kamerverkiezingen 2012 Bestuurlijk Nederland blikt terug en kijkt vooruit Bijna 2600 benoemde en gekozen bestuurders van het Europees Parlement,
Nadere informatieDe Stemming van 8 januari 2017
De Stemming van 8 januari 2017 Ten aanzien van drie weken geleden zien we dat de PVV voor het eerst in twee maanden iets daalt. De partij gaat van 36 naar 35 zetels. Met name zien we kiezers gaan naar
Nadere informatieHandboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Plak hier je pasfoto Derde Kamerlid Dit Handboek Politiek is van: Naam Klas Leeftijd Fractie Fotografie & cartoons: - Hans Kouwenhoven - RVD: p. 17 -
Nadere informatie30 oktober 2018 Auteur: Rozemarijn Lubbe. Aantreden Rob Jetten
30 oktober 2018 Auteur: Rozemarijn Lubbe Aantreden Rob Jetten Samenvatting Nieuwe partijleider Jetten levert D66 in peiling nog geen zetels op Samenvatting Rob Jetten krijgt nog weinig vertrouwen van D66-kiezers.
Nadere informatieDe ledenpolls van de ChristenUnie. Sjirk Kuijper hoofd voorlichting / woordvoerder Kamerleden Tweede Kamerfractie ChristenUnie
De ledenpolls van de ChristenUnie Sjirk Kuijper hoofd voorlichting / woordvoerder Kamerleden Tweede Kamerfractie ChristenUnie Dagblad Trouw, oktober 1992 Dagblad Trouw, oktober 1992 CDA: Leden kunnen zelfs
Nadere informatie1 Welke partij heeft uw voorkeur c.q. op welke partij heeft u gestemd bij de Tweede Kamerverkiezing?
CDA ChristenUnie D66 GroenLinks Partij voor de Dieren PvdA PVV SGP SP VVD 50PLUS Niet gestemd Anders Weet niet CDA ChristenUnie D66 GroenLinks Partij voor de Dieren PvdA PVV SGP SP VVD 50PLUS Niet gestemd
Nadere informatieNederland is helemaal geen representatieve democratie
8 sept 2013 Nederland is helemaal geen representatieve democratie Politici in Nederland zeggen dat Nederland een representatieve democratie is. Dat roept een paar vragen op. Allereerst wat een representatieve
Nadere informatieLIMBURG. Politicus van het jaar - Limburg 1) Geert Wilders 2) Emile Roemer 3) Diederik Samsom
LIMBURG Politicus van het jaar - Limburg 1) Geert Wilders 2) Emile Roemer 3) Diederik Samsom Politieke uitspraak van het jaar - Limburg 3) Ik ben op alles voorbereid maar niet op politici die glashard
Nadere informatieDe activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk!
De activiteit in het Brussels Parlement voorbereiden of verwerken in de klas? Niet verplicht, wel leuk! Je vindt in dit document authentiek materiaal van het parlement waarmee je zelf aan de slag kan.
Nadere informatieDe Stemming van 9 juni 2019
De Stemming van 9 juni Er zijn geen verschuivingen deze week waargenomen. De peiling is gelijk aan die van de vorige week. Wel zijn er naast deze rapportage twee aparte gescheiden rapportages. De ene over
Nadere informatieOndernemingsraad gemeente Nissewaard - REGLEMENT VAN DE ONDERNEMINGSRAAD GEMEENTE NISSEWAARD
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Nissewaard Nr. 43180 1 maart 2018 Ondernemingsraad gemeente Nissewaard - REGLEMENT VAN DE ONDERNEMINGSRAAD GEMEENTE NISSEWAARD De ondernemingsraad van de
Nadere informatie29 maart 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe. De brexit
29 maart 2019 Auteur: Rozemarijn Lubbe De brexit Samenvatting Meerderheid wil dat GB lid blijft van EU Samenvatting Meeste mensen willen in EU blijven Veel mensen in Nederland zien het liefst dat de brexit
Nadere informatie20 juni Onderzoek: Brexit, Nexit en Europa
20 juni 2016 Onderzoek: Brexit, Nexit en Europa Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieWijziging van de Experimentenwet Kiezen op Afstand in verband met de verlenging van de werkingsduur van die wet.
Hieronder het antwoord van de staatssecretaris van BZK op vragen uit de Kamer over de voorgestelde verlenging van de Experimentenwet Kiezen op Afstand. Van deze tekst zijn twee versies in omloop geweest
Nadere informatieDe Stemming van 25 mei 2014 en EP2014
De Stemming van 25 mei 2014 en EP2014 Op dit moment is de officiele Nederlandse uitslag van de verkiezing voor het Europees Parlement nog niet bekend. Ipsos is gekomen met een exitpoll, GeenStijl met de
Nadere informatieSpreektekst minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging.
1 Spreektekst minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging. 28 april 2009 Hartelijk dank voor het advies. Een bijzonder advies
Nadere informatieDe PVV in het land en in de peiling
De PVV in het land en in de peiling Zowel in als in is de PVV in de laatste peilingen van Peil.nl lager uitgekomen dan bij de verkiezingen zelf. Een analyse naar de reden hiervan geeft een beter beeld
Nadere informatieDerde Kamer Handboek Politiek 2
Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen
Nadere informatieAfdelingsreglement Jonge Democraten Limburg
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 Afdelingsreglement Jonge Democraten Limburg Hoofdstuk 1:
Nadere informatieHandboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen met je
Nadere informatievoorzitter, een secretaris en een plaatsvervangende secretaris.
4.1 Personeelsbeleid: 1.5.4.1 Or reglement 1 van 7 Reglement ondernemingsraad Artikel 1 2.1 Begripsbepalingen 1 Dit reglement verstaat onder: a. De ondernemer: S. Romijn b. De ondernemingen: KDV De Drie
Nadere informatieDefinitief reglement ondernemingsraad HMC (zie: WOR, artikel 8)
Definitief reglement ondernemingsraad HMC (zie: WOR, artikel 8) Inhoudsopgave pag. I Begripsbepalingen 1 Artikel 1 1 II Samenstelling en zittingsduur 2 Artikel 2 2 Artikel 3 2 III Voorbereiding van de
Nadere informatieHandboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over
Nadere informatieReglement van de ondernemingsraad gemeente Nissewaard
CVDR Officiële uitgave van Nissewaard. Nr. CVDR379451_1 14 maart 2019 Reglement van de ondernemingsraad gemeente Nissewaard De ondernemingsraad van de gemeente Nissewaard; gelet op artikel 8 van de Wet
Nadere informatieHUISHOUDELIJK REGLEMENT GROENLINKS ZUID-HOLLAND
HUISHOUDELIJK REGLEMENT GROENLINKS ZUID-HOLLAND Artikel 1. Algemeen 1. In dit huishoudelijk reglement wordt onder bestuur, voorzitter en penningmeester verstaan het bestuur van de provinciale afdeling
Nadere informatieStemmen Verkiezingen Europees Parlement 2019
Stemmen Verkiezingen Europees Parlement 2019 2 Voorwoord Dit boek gaat over de verkiezingen voor het Europees Parlement op 23 mei 2019. Het boek is gemaakt door de medewerkers van Leren & Ontwikkelen Cliënten.
Nadere informatieTK2017 en de grote invloed van EK2015 op de vorming van een nieuwe regering
TK2017 en de grote invloed van EK2015 op de vorming van een nieuwe regering Aan het eind van 2015 zijn we maximaal 15 maanden verwijderd van de volgende Tweede Kamerverkiezingen. De contouren van die verkiezingen
Nadere informatieStemmen Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen 2015
Stemmen Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen 2015 2 Voorwoord In dit boek staat informatie over de Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen. Die zijn op 18 maart 2015. Het boek gaat over
Nadere informatieHoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken?
Hoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken? Maurice de Hond/Peil.nl De overwinning van de PvdA bij de Nederlandse Europese Parlementsverkiezingen en de uitslag van de Deense parlementsverkiezingen
Nadere informatieDraaiboek verkiezingen leden gemeenteraad Houten
PvdA Afdeling Houten Draaiboek verkiezingen leden gemeenteraad Houten 21 maart 2018 Vast te stellen 26.01.2017 1 Inleiding De gemeenteraadsverkiezingen 2018 liggen in het verschiet. Het organiseren en
Nadere informatieZittingsduur Artikel 3 1. De leden van de ondernemingsraad treden om de jaar tegelijk af. 2. De aftredende leden zijn terstond herkiesbaar.
Verkiezingsreglement Begripsbepalingen Artikel 1 Dit reglement verstaat onder: a. de ondernemer: b. de onderneming: c. de wet: de Wet op de ondernemingsraden (WOR); d. bedrijfscommissie: de bedrijfscommissie:
Nadere informatieDe Stemming van 26 juni 2016
De Stemming van 26 juni 2016 Ook deze week zijn er geen verschuivingen in politieke voorkeur. Maar de uitslag van het Britse Referendum en de onderzoeken over een mogelijk Nederlands Referendum over een
Nadere informatieIII Voorbereiding van de verkiezing/actief en passief kiesrecht/kandidaatstelling
CVDR Officiële uitgave van Gelderland. Nr. CVDR78917_1 6 december 2016 Reglement ondernemingsraad Vastgesteld bij besluit van de Ondernemingsraad d.d. 12 april 2006 (Provinciaal Blad nr. 2006/43 van 27
Nadere informatie28 oktober Onderzoek: Twee jaar kabinet Rutte II
28 oktober 2014 Onderzoek: Twee jaar kabinet Rutte II Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 40.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatie29 november Onderzoek: Kloof tussen burger en politiek?
29 november 2016 Onderzoek: Kloof tussen burger en politiek? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatie14 ACTUALITEIT Het gebrek aan naleving van parlementaire regels ondergraaft kwaliteit politiek-staatkundig systeem door Rein Jan Hoekstra De auteur is oud-lid van de Raad van State. Het is verbazingwekkend
Nadere informatieInleiding. Functies van ledendemocratie
Inleiding Zo oud als de PvdA is, zo oud is de roep om meer of betere partijdemocratie. Al in 1948 constateerde men dat het niet voldoende is dat de leden op kritieke momenten, wanneer de ontwikkeling der
Nadere informatieVerkiezingen 2010 Gemeenteraad
Rapportage Verkiezingen 2010 Gemeenteraad Datum 8 maart 2010 Versie Concept 01 Bestuurlijk opdrachtgever: Ambtelijk opdrachtgever: Opdrachtnemer: Onderzoeksteam: Portefeuillehouder: Tjeerd van der Zwan
Nadere informatieReglement OR IWNH - Personenstelsel
Reglement OR IWNH - Personenstelsel Begripsbepalingen Artikel 1 Dit reglement verstaat onder: a. de ondernemer: Stichting InstallatieWerk Noord-Holland; b. de onderneming: Stichting InstallatieWerk Noord-Holland;
Nadere informatieReglement Ondernemingsraad Gemeente Leek vast te stellen het Reglement Ondernemingsraad Gemeente Leek Hoofdstuk I.
CVDR Officiële uitgave van Leek. Nr. CVDR311502_1 1 juni 2016 Reglement Ondernemingsraad Gemeente Leek 2013 De ondernemingsraad van de gemeente Leek; B E S L U I T: vast te stellen het Reglement Ondernemingsraad
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2007 2008 Agenda Dinsdag 26 februari 2008 Opgesteld 21 februari 2008 A. OPENBARE BEHANDELING Om 13.30 uur 1. Stemmingen: 31 200 XIV/31 200 F, C Motie van
Nadere informatieReglement voor de ondernemingsraad van de provincie Zeeland
Reglement voor de ondernemingsraad van de provincie Zeeland 25 januari 1996 Vastgesteld in de vergadering van de ondernemingsraad van 25 januari 1996 en gewijzigd in de vergadering van 21 maart 1996, 18
Nadere informatieAlgemene bepalingen. De Ledenvergadering en de deelvergadering
AFDELING GRONINGEN AFDELINGSREGLEMENT Zoals vastgesteld door de ledenvergadering van 14 september 2017 Algemene bepalingen Artikel I. Definities 1) Dit reglement is het afdelingsreglement van de afdeling
Nadere informatieStemmen Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen 2019
Stemmen Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen 2019 2 Voorwoord In dit boek staat informatie over de Provinciale Staten en waterschapsverkiezingen. Die zijn op 20 maart 2019. Het boek gaat over
Nadere informatieRAPPORTAGE ONDERZOEK PARTIJPOLITIEKE BENOEMINGEN
RAPPORTAGE ONDERZOEK PARTIJPOLITIEKE BENOEMINGEN Meer Democratie Mei 2015 Rapportage onderzoek Partijpolitieke benoemingen Meer Democratie 1 Persbericht NEDERLANDERS: PUBLIEKE FUNCTIES OPEN VOOR IEDEREEN
Nadere informatieDerde Kamer. Derde Kamer. Handboek Politiek 1. der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer Kamer e Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand
Nadere informatieWat zegt de Tilburgse kiezer?
Wat zegt de Tilburgse kiezer? De resultaten van de exitpoll van de Tilburgse gemeenteraadsverkiezing 2014 DEMOS Centrum voor Beter Bestuur en Burgerschap Julien van Ostaaijen, Koen van der Krieken, Sabine
Nadere informatieDEBAT. Debat over het Amerikaanse kiesstelsel OMSCHRIJVING
Debat over het Amerikaanse kiesstelsel OMSCHRIJVING De leerlingen gaan met elkaar in debat over verschillende aspecten van het Amerikaanse kiesstelsel. De leerlingen bereiden zich voor door middel van
Nadere informatieUitkomst van de Enquête
Uitkomst van de Enquête Naar aanleiding van het rapport tussen leden en leiders heeft de commissie Noten een enquête uit gestuurd waarin de aanbevelingen worden voorgelegd aan leden en sympathisanten van
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 32 191 Wijziging van de Kieswet houdende verhoging van de voorkeurdrempel, beperking van de mogelijkheid tot het aangaan van lijstencombinaties
Nadere informatie20 feb Onderzoek: 10 Jaar PVV
20 feb 2016 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen
Nadere informatieDEBAT DEBAT OVER HET AMERIKAANSE KIESSTELSEL HANDLEIDING OMSCHRIJVING
OVER HET AMERIKAANSE KIESSTELSEL OMSCHRIJVING De leerlingen gaan met elkaar in debat over verschillende aspecten van het Amerikaanse kiesstelsel. De leerlingen bereiden zich voor door middel van de expertmethode:
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 10 februari 2016 Beantwoording Kamervragen
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directie Bestuur, Democratie en Financiën Afdeling Bestuurlijke Inrichting
Nadere informatieReglement OR IWNH- Personenstelsel
Reglement OR IWNH- Personenstelsel Begripsbepalingen Artikel 1 Dit reglement verstaat onder: a. de ondernemer: Ronald Olij ; b. de onderneming (+vestigingsplaats): IW uit Heerhugowaard; c. de wet: de Wet
Nadere informatieKorte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag.
In beeld: De uitslag Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. Leerdoel Kennis opdoen over de verkiezingsuitslag
Nadere informatieDe echte landelijke uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van 2010
De echte landelijke uitslag van de Gemeenteraadsverkiezingen van 2010 Het was fascinerend om te zien hoe op 3 maart s avonds door politici en media gereageerd werd op een uitslag die door de NOS en ANP
Nadere informatieWijzigingsvoorstellen Statuten en Huishoudelijk Reglement ter besluitvorming op C100
Wijzigingsvoorstellen Statuten en Huishoudelijk Reglement ter besluitvorming op C100 Inleiding In dit document treft u 10 wijzigingsvoorstellen voor aanpassing van de Statuten en het Huishoudelijk Reglement.
Nadere informatiePRAKTISCHE HANDLEIDING. voor de organisatie van de KINDERVERKIEZINGEN
PRAKTISCHE HANDLEIDING voor de organisatie van de KINDERVERKIEZINGEN TWEEDE KAMER 2012 1 INHOUDSOPGAVE Praktische voorbereiding pag. 3 De datum Schriftelijk stemmen Wie is stemgerechtigd? Hoeveel tijd
Nadere informatie5.4. Boekverslag door B woorden 2 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer. Inhoudsopgave
Boekverslag door B. 1102 woorden 2 juni 2003 5.4 32 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoudsopgave - Inleiding - Samenvatting verkiezingsstrijd - Artikelen - Bronvermelding Inleiding Verkiezingen We
Nadere informatieInleiding. Hoofdstuk Inleiding. 1.2 Kiesrecht
Hoofdstuk 1 Inleiding Na dit hoofdstuk kun je: uitleggen wat verkiezingen te maken hebben met democratie; uitleggen wat het actief en het passief kiesrecht inhoudt; de procedure bij de verkiezingen beschrijven;
Nadere informatieDe Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012
De Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012 In plaats van een nieuwe peiling enkele dagen na de verkiezingen komen we vandaag met een analyse van de verkiezingsuitslag van 12 september. Op de dag
Nadere informatieVerkiezingsreglement PWRI verantwoordingsorgaan
Verkiezingsreglement PWRI verantwoordingsorgaan 1 Preambule De wet versterking bestuur pensioenfondsen bepaalt dat in het verantwoordingsorgaan de deelnemers en de pensioengerechtigden op basis van onderlinge
Nadere informatieLedenpanel Januari 2016
Ledenpanel Januari 2016 Status: Afgesloten Begindatum: 27-01-2016 Einddatum: 02-02-2016 Live: 7 dagen Vragen: 20 Talen: nl Panelgrootte: 3.266 Bounced: 5 (0,2%) Geweigerd: 27 (0,8%) Gedeeltelijk geantwoord:
Nadere informatieArtikelgewijze toelichting op basis van de Statuten
Artikelgewijze toelichting op basis van de Statuten HOOFDSTUK 2. DE LEDEN Artikel 3. Begin van het Lidmaatschap en contributie 1. Iedereen die instemt met het doel en die zestien jaar of ouder is kan lid
Nadere informatieStemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen
Stemmotieven bij de gemeenteraadsverkiezingen Voor: NPS/NOVA Hugo van der Parre Datum: 28 januari 2009 Project: 91804 Copyright: 2010. Synovate Ltd. Alle rechten voorbehouden. De concepten en ideeën die
Nadere informatie21 maart 2019 Auteur: Lisette van Vliet. Dag na Provinciale Statenverkiezingen
21 maart 2019 Auteur: Lisette van Vliet Dag na Provinciale Statenverkiezingen Samenvatting FVD-kiezer doet voorzichtige handreiking aan kabinet Veel kiezers die gisteren Forum voor Democratie hebben gestemd,
Nadere informatieDEMOCRATEN 66, afdeling Utrecht
AFDELINGSREGLEMENT DEMOCRATEN 66, afdeling Utrecht Dit reglement is vastgesteld door de Algemene Afdelingsvergadering van D66, afdeling Utrecht op XXXXXXXX 2016. Dit reglement is een aanvulling op de Statuten
Nadere informatiea. Statuten en Huishoudelijk Reglement: de door het congres vastgestelde Statuten en Huishoudelijk Reglement
AFDELINGSREGLEMENT D66 Eindhoven Dit is het afdelingsreglement van D66 Eindhoven. Het reglement is gebaseerd op het standaardreglement dat is vastgesteld door het vastgesteld door het Landelijk bestuur
Nadere informatiePolitieke participatie
12 Politieke participatie De Tweede Kamerverkiezingen van 17 hebben voor grote verschuivingen gezorgd in Amsterdam. De uitkomsten van deze verkiezingen komen uitgebreid aan bod in dit hoofdstuk. Verder
Nadere informatieAfdelingsreglement. Jonge Democraten Groningen
1 Afdelingsreglement Jonge Democraten Groningen Vastgesteld op de Algemene Afdelingsvergadering van 29 januari 2013 en voor het laatst gewijzigd op 9 maart 2016 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Nadere informatieReglement verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen
Reglement verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen 9 september 2014 Reglement verantwoordingsorgaan SPD 1 van 7 Artikel 1. Definities Bestuur: Deelnemer: Pensioengerechtigde: Intern
Nadere informatieHOOFDSTUK 1. Representatie= vertegenwoordiging van groep door 1 of enkelen de namens groep spreken
Verslag door een scholier 1628 woorden 22 juni 2013 0 keer beoordeeld Vak Economie HOOFDSTUK 1 1 Wat is politiek? Volgens Lasswell: Politiek gaat over wie er wat, wanneer en hoe krijgt. Volgens David Easton:
Nadere informatie