Van anonimiteit naar bewuste confrontatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Van anonimiteit naar bewuste confrontatie"

Transcriptie

1 Van anonimiteit naar bewuste confrontatie Adviesrapport informatievoorziening hepatitis C in Nederland Samenvatting Studie in opdracht van: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Directie Publieke Gezondheid Afdeling Ziektepreventie Ir. B.J. Looise met medewerking van drs. B. J.J. Elbertse, drs. V. Bos en drs. G.H. van der Zanden. Woerden, maart 2005

2 Colofon Titel: Van anonimiteit naar bewuste confrontatie. Adviesrapport informatievoorziening hepatitis C in Nederland. Auteur: Ir. B.J. Looise, met medewerking van drs. B.J.J. Elbertse, drs. V. Bos, drs. G.H. van der Zanden. Uitgave: Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ), Woerden, maart NIGZ-nummer: ZO Redactie: R. van de Vrie Het volledige rapport kunt u gratis downloaden via NIGZ Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming worden overgenomen, noch ten behoeve van folio-uitgaven, noch ten behoeve van digitale uitgaven. Verzoeken tot overname van beeld of tekst kunnen schriftelijk worden gericht aan Uitgeverij NIGZ, Postbus 500, 3440 AM Woerden, uitgeverij@nigz.nl 2

3 Samenvatting 1. Advies over informatievoorziening Het ministerie van VWS heeft het NIGZ gevraagd advies uit te brengen over de haalbaarheid van gerichte informatievoorziening over hepatitis C en over de manier waarop deze vorm zou kunnen krijgen. 2. Hepatitis C Hepatitis C (HCV) is een virus dat de lever aantast. Besmetting vindt plaats door bloed-bloedcontact. Na infectie met het virus op volwassen leeftijd blijft 80-85% blijvend drager van het virus. Ongeveer een vijfde deel van de mensen met een chronische hepatitis krijgt levercirrose. Zij lopen de kans op leverfalen of hepatocellulair carcinoom. Tot en met de beginstadia van cirrose hebben geïnfecteerden over het algemeen weinig klachten. Naar schatting zijn er in Nederland circa mensen besmet, waarvan waarschijnlijk mensen dit niet weten. Het gaat hierbij om een groot aantal, zeer uiteenlopende, risicogroepen. 3. Inhoudelijke overwegingen van het ministerie van VWS De oorzaken van besmetting met Hepatitis C zijn zeer divers, zo ook de te onderscheiden risicogroepen. De ziekte komt onder andere voor onder mensen die voor 1992 bloedproducten toegediend hebben gekregen en bij bepaalde risicogroepen zoals allochtonen en druggebruikers. Veel van deze mensen weten niet dat zij drager zijn van de ziekte. Hierdoor is het voor hen niet mogelijk om zich te wenden tot hun arts voor een test of behandeling. De minister van VWS wil daarom een voorlichtingstraject inzetten om mensen die in het verleden besmet zijn met hepatitis C te informeren. Daarnaast heeft de overheid voor ogen dat informatie beschikbaar komt voor het algemeen publiek over hepatitis C en over de manier waarop besmetting voorkomen kan worden. 4. Terminologie Afhankelijk van de context, is bij de formulering en uitwerking van deze voorstudie door opdrachtgever en diverse betrokkenen uiteenlopende terminologie gebruikt. Het betreft termen als informatievoorziening, informatiecampagne, voorlichtingscampagne etc. In dit rapport wordt vooral de term informatievoorziening gebruikt. Dit betekent niet dat termen als voorlichting of campagne voor onderdelen van de informatievoorziening en/of voor informatietrajecten gericht op bepaalde risicogroepen niet geëigend zouden zijn. 3

4 5. Advies Gezondheidsraad 1997 De Gezondheidsraad heeft in 1997 uitgebreid geadviseerd over de wenselijkheid mensen die met het hepatitis C virus besmet zijn geraakt op te sporen en te behandelen. Een belangrijke aanbeveling was dat het opsporen en testen van alle mensen die in het verleden bloedproducten hebben toegediend gekregen, niet moet worden nagestreefd. Wel werd aanbevolen de bevolking, in het bijzonder risicogroepen, te informeren over deze nieuwe ziekte. Ook werd aanbevolen scholing en nascholing van (huis)artsen in diagnostiek en advisering van patiënten in risicogroepen te bevorderen. 6. Gezondheidsraad Briefadvies 2004 In 2004 heeft de Gezondheidsraad in een briefadvies de minister van VWS op de hoogte gesteld van de nieuwste resultaten in de behandeling van hepatitis C. Nieuwe behandelingsmethoden blijken zo succesvol dat de Gezondheidsraad zijn eerdere advisering in dat licht wilde bezien. Een generale lookback onder alle ontvangers van bloedtransfusies vóór 1992 wordt ook in 2004 niet aanbevolen. De beraadsgroep adviseert wel met nadruk om de risicogroepen voor HCV-infectie te informeren over de verschijnselen en de mogelijke gevolgen van HCV-infectie en de behandelingsmogelijkheden. De beraadsgroep onderscheidt vier groepen belanghebbenden. De groep ontvangers van een potentieel besmette bloedtransfusie, toegediend vóór De groep patiënten die, eveneens vóór de invoering van de screening, behandeld is met bloed of bloedproducten, voor bijvoorbeeld hemofilie, nierinsufficiëntie of hypogammaglobulinemie. In de derde plaats is er een groep personen die potentieel geïnfecteerd is door gemeenschappelijk gebruik van naalden of andere spuitattributen bij injecterend druggebruik. Tenslotte worden allochtonen als risicogroep voor HCV-infectie genoemd. 7. Standpunt minister van VWS In een brief van 17 februari 2005 verwoordt de minister van VWS zijn standpunt op het briefrapport Hepatitis C van de Gezondheidsraad. De minister onderschrijft het advies om meer voorlichting te geven; aan (huis)artsen en aan risicogroepen. Het advies om een - nieuw - epidemiologisch onderzoek te laten doen, neemt de minister niet over. De minister is van mening dat een snel te houden voorlichtingscampagne de voorkeur verdient. 8. Opdracht Deze voorstudie past in het voornemen van de minister van VWS om in te zetten op een voorlichtingscampagne. In overleg met het ministerie van VWS werden de volgende vragen geformuleerd waarop deze voorstudie zou moeten ingaan: Welke doelgroepen komen in aanmerking om geïnformeerd te worden over hun verhoogd risico van een besmetting met hepatitis C? Welke risicogroepen kunnen op welke manier specifiek bereikt worden en welke inspanning moet daarvoor geleverd worden? Indien een specifieke benadering voor bepaalde risicogroepen niet mogelijk is, zijn er dan andere opties om deze te bereiken? Wat zijn de voor- en nadelen van de verschillende mogelijkheden? Hoe kan een preventieve boodschap naar het algemeen publiek het beste vorm krijgen? 4

5 9. Onderbouwing van het advies Dit advies is gebaseerd op een nadere verkenning van het doel van de mogelijke informatievoorziening, de doelgroepen, de kernboodschap die overgedragen moet worden en de inzet van middelen hiervoor. De brief van de minister van VWS met zijn standpunt op het briefrapport Hepatitis C van de Gezondheidsraad, het briefadvies uit 2004 en het advies uit 1997 van de Gezondheidsraad zijn daarbij leidend. Bij de formulering van deze voorstudie is, met instemming van het ministerie van VWS, intensief samengewerkt met de leden van de Raad van Advies, de Stuurgroep en de coördinator van het Nationaal Hepatitis Centrum. De experts hebben vooral bijgedragen aan onderbouwing van de keuze voor de risicogroepen en de te communiceren kernboodschap. Met het RIVM werd samengewerkt bij de nadere analyse van de doelgroepen. Het Nationaal Hepatitis Centrum organiseerde, in samenwerking met het ministerie van VWS, op 3 februari 2005 een brede expertmeeting over optimalisering van ketenzorg rond detectie, doorverwijzing en behandeling van hepatitis C. Hoewel dit thema een onderdeel is van de randvoorwaarden die van betekenis zijn bij de informatievoorziening, werd dankbaar gebruik gemaakt van de meningsvorming en conclusies van de expertmeeting. Bij uitvoering van deze studie is op hoofdlijnen kennis genomen van projecten en campagnes op het gebied van hepatitis C die in het buitenland zijn ondernomen of lopende zijn. Belangrijke keuzen, ervaringen of aanbevelingen uit het buitenland zijn verwerkt. Aan intensivering van de informatieverstrekking over hepatitis C zijn diverse zorginhoudelijke aspecten gekoppeld, evenals aspecten die te maken hebben met de organisatie van de zorg. Deze factoren vallen niet onder de opdracht van deze voorstudie. Wel wordt in het rapport de aandacht gevestigd op de noodzakelijke randvoorwaarden, ook in de zorg c.q. informatieverstrekking aan de zorg, die onderkend moeten worden bij een intensivering van de informatievoorziening over hepatitis C aan algemeen publiek en risicogroepen. 10. Doel van informatievoorziening Met een intensivering van de informatievoorziening wordt vooral nagestreefd dat mensen worden gewezen op de risico s die zij in het verleden hebben gelopen op besmetting met hepatitis C en op de mogelijkheden om de ziekte te behandelen. Ongeveer mensen zijn onwetend van de infectie die zij hebben opgelopen. Als risicogroepen beter geïnformeerd worden over de risico s van hepatitis C kunnen ze besluiten of ze zich willen laten testen. Daarnaast is het belangrijk het algemeen publiek te informeren over risico s op overdracht en over de maatregelen die getroffen kunnen worden om overdracht te voorkomen. Daarbij is het wenselijk dat de informatievoorziening zodanig is dat hepatitis C in Nederland niet word gestigmatiseerd. Dit zou de opsporing van mensen met hepatitis C en hun behandeling belemmeren. Deze kennisvermeerdering is alleen mogelijk indien mensen aandacht hebben voor informatie over hepatitis C. Met de informatievoorziening moet dus ten eerste worden nagestreefd dat risicogroepen en algemeen publiek geïnteresseerd zijn in informatie over hepatitis C. 5

6 Uiteindelijk kan het doel gesteld worden om via een voor hepatitis C beschikbare test, besmette personen op te sporen. De voorlichtingspijl (Van Burgt et al., 1996) lijkt voor onderbouwing van de aanpak behulpzaam te kunnen zijn. Dit model vestigt de aandacht op de dynamiek van gedragsverandering. Gedragsverandering is geen event maar een dynamisch proces waarbij mensen verschillende stadia of fasen doorlopen. Indien voor specifieke risicogroepen het zich laten testen het te bereiken gedrag is, zijn aan eerdere fasen aangepaste interventies nodig. Met het wekken van interesse voor hepatitis C en kennisvermeerdering over hepatitis C worden de eerste stappen gezet die nodig zijn om uiteindelijk een toename in het aantal mensen dat zich wil laten testen, te bereiken. 11. Doelgroepen van informatievoorziening De risicogroepen zijn in het advies van de Gezondheidsraad uit 1997 benoemd. Het betreft 26 sterk uiteenlopende risicogroepen. Een gedeelte van de mensen die risico hebben gelopen op besmetting kan geïnformeerd worden via de gezondheidszorg, bijvoorbeeld drugsgebruikers of patiënten die een weefsel of orgaan gedoneerd hebben gekregen. Voor hen hoeft niet naar andere kanalen voor informatievoorziening gezocht te worden. Daarnaast zijn er diverse risicogroepen die niet gemakkelijk via de gezondheidszorg geïnformeerd kunnen worden over mogelijke besmetting. De groepen verschillen in omvang en in de prevalentie waarmee hepatitis C voorkomt. Van een aantal groepen zijn de gegevens over prevalentie zo zwak of zijn de prevalenties zo laag dat specifieke voorlichting onethisch lijkt. Immers, mensen worden belast met een boodschap die voor velen niet opgaat. Dit geldt vooral als het om grote groepen gaat zoals patiënten die ooit een ingreep hebben gehad met een flexibele scoop. De voorlichting die specifiek op een dergelijke groep zou worden gericht, is bovendien kostbaar en levert te weinig gezondheidswinst op. 6

7 Nadere analyse en afbakening leidt uiteindelijk tot de keuze voor zeven risicogroepen (zie tabel 1). Deze groepen staan centraal als het gaat om de haalbaarheid van een voorlichtingstraject te toetsen. Het betreft de cel rechtsonder in fig. 1. Fig. 1. HCV risicogroepen en informatievoorziening Prevalentie laag/onduidelijk In zorg Algemene informatie en scholing in de zorg Buiten zorg Algemene informatievoorziening Prevalentie onderbouwd Gerichte informatie en scholing in de zorg Specifieke informatiecampagne De omvang van deze risicogroepen is niet exact bekend. De grote onzekerheidsmarge in de omvang wordt vooral bepaald door de eerste risicogroep van mensen die voor 1992 incidenteel transfusies hebben gehad. Deze groep is niet goed in te schatten. De meest recente schatting levert een zeer grote marge op van 0,8-8 miljoen mensen. Voor de preventieve boodschap en het voorkomen van stigmatisering is de gehele bevolking van Nederland doelgroep: het algemeen publiek. Tabel 1. Schattingen: omvang, prevalentie, en aantal HCV geïnfecteerden per risicogroep Omvang Prevalentie (%) Aantal HCV positief 1. Incidentele transfusies 2. Incidenteel ex injecterende druggebruikers 3. Ex injecterende druggebruikers 4. Onhygiënische tatoeage 5. Medische behandeling buitenland 6. Allochtone groepen 7. Medisch personeel ontwikkelingslanden ,17 1,53 62,6 zeer uiteenlopend per groep

8 12. Kernboodschap In deze voorstudie is in afstemming met een groep medische experts nagegaan welke de kernboodschap zou moeten zijn voor respectievelijk de risicogroepen en voor het algemeen publiek. De kern van de boodschap aan risicogroepen richt zich op de aard van de ziekte, de (ontbrekende) symptomen, de specifieke risicofactoren voor besmetting, de mogelijkheid tot testen en de behandelmogelijkheden. Ten aanzien van allochtonen is het wenselijk te communiceren dat hepatitis C meer voorkomt in de landen van herkomst. Voor het algemeen publiek richt de kernboodschap zich op informatie over de aard van de ziekte en de risicofactoren voor besmetting, alsook factoren die geen besmetting met hepatitis C veroorzaken. Hierbij dient een neutraal beeld te worden overgedragen en moet voorkomen worden dat hepatitis C alleen wordt gekoppeld aan bijvoorbeeld druggebruik. 13. Vormgeving van de boodschap Of een persoon besmet is, is niet of nauwelijks af te lezen aan de gezondheid of eventuele gezondheidsklachten. Alleen de resultaten van een test wijzen uit of sprake is van HCV besmetting. Dat betekent dat een persoon uit de risicogroep moet nagaan of in zijn of haar verleden zich het risico heeft voorgedaan. FaCe your past is niet voor niets het motto van de bewustwordingscampagne over hepatitis C van de Engelse overheid. Bij de uiteindelijke formulering van de kernboodschap voor zowel de risicogroepen als het algemeen publiek moet rekening gehouden worden met de manier waarop mensen risico s inschatten. Zowel de situatie waarin mensen de informatie (te) makkelijk naast zich neerleggen als een benadering waardoor personen uit niet-risicogroepen in (te) omvangrijke mate zich aanmelden voor een HCV test, is onwenselijk. Andere elementen waar communicatief aandacht aan moet worden besteed zijn terminologie en de diversiteit aan doelgroepen. Met terminologie wordt bedoeld dat hepatitis C voor een leek weinig onderscheidend is ten opzichte van bijvoorbeeld Hepatitis A of B. Dat geldt ook voor communicatie over het brede scala aan risicogroepen. Mensen die voor 1992 een bloedtransfusie hebben ondergaan bevinden zich als het ware in één risicogroep met druggebruikers, ex-druggebruikers en mensen die mogelijk in onhygiënische omstandigheden een tatoeage hebben laten zetten. Bovendien is het voor een persoon lastig vast te stellen of hij of zij een bloedtransfusie heeft gehad voor Voor de leek betekent dit dat hij of zij vaststelt of er sprake was van een operatie. De aard van de informatieverstrekking en communicatie stelt eisen aan de inzet van vooronderzoek en pre-test van de informatieverstrekking en communicatieboodschap. 8

9 14. Leerervaringen buitenlandse campagnes In een aantal landen zijn in het recente verleden informatieprojecten en/of -campagnes opgezet en deels lopen deze campagnes nog. Het gaat om Australië, Denemarken, Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten. Vier specifieke doelgroepen krijgen bijzonder aandacht in deze landen. De doelgroepen zijn vergelijkbaar met de keuze die resulteert uit deze voorstudie. Er zijn vooral activiteiten ontwikkeld voor drugsgebruikers, mensen met een tatoeage of piercing, gedetineerden en jongeren die risico lopen drugs te gaan gebruiken. Het opsporen van mensen die een bloedtransfusie hebben gehad voor 1992, loopt vooral via de gezondheidszorg. Soms wordt dit ondersteund met een massamediale aanpak. In zijn algemeenheid is daarnaast algemene informatie voor een breed publiek beschikbaar. Alle landen hebben in een of andere vorm een informatielijn waar mensen met vragen terecht kunnen. In de voorlichting aan het algemeen publiek krijgen vier boodschappen aandacht: safe drugsgebruik, safe seks, steriel werken bij acupunctuur, tatoeages en piercings en niet-delen van badkamerartikelen. In zijn algemeenheid is naast de publieks- en risicogroepenbenadering veel aandacht voor informatievoorziening aan en scholing van de professionals. Men wordt geïnformeerd over de laatste stand van zaken ten aanzien van hepatitis C, de risicogroepen, het testbeleid etc. In zijn algemeenheid is er sprake van een gefaseerde aanpak. Voordat wordt overgegaan tot een publieksbenadering worden de professionals eerst goed voorbereid. Wat betreft de voorlichtingsmiddelen zijn belangrijke aanbevelingen uit het buitenland: Sluit aan bij hepatitis B- en AIDS/HIV-programma s, Maak gebruik van peers, Maak gebruik van bekende mensen, Maak gebruik van mensen die al hepatitis C hebben, Richt de voorlichting zo specifiek mogelijk op specifieke doelgroepen. De effecten van deze buitenlandse campagnes zijn vooral geëvalueerd op kennisdoelstellingen: het wel of niet bereiken van bewustwording en kennisvermeerdering. Op deze punten lijken de campagnes succesvol. In hoeverre de interventies ook tot een stijging hebben geleid van het aantal tests van mensen uit risicogroepen is veelal op dit moment nog onbekend. In één Amerikaanse staat zijn deze gegevens bekend: het aantal uitgevoerde tests was niet gestegen. In Australië is de testgraad al hoog; hier was stimuleren tot testen niet het doel. In Frankrijk is wel een constante stijging te zien in het aantal tests, maar het is niet duidelijk of dit toe te schrijven is aan de campagnes. Frankrijk wijkt in die zin af dat er afzonderlijke testdagen zijn geïntroduceerd waaraan laboratoria meewerkten. Nadere oriëntatie op de Franse situatie is aan te bevelen. De buitenlandse campagnes en/of vormen van informatieverstrekking bieden daarnaast diverse leerpunten, zoals: Hepatitis C staat niet hoog op de agenda van professionals in de gezondheidszorg en het algemeen publiek. Hepatitis C wordt sterk gerelateerd aan drugsgebruik. Professionals in de zorg zijn soms pessimistisch over de doelmatigheid van preventieve activiteiten. 9

10 15. Inzet van middelen Voor het bereiken van alle doelen (interesse wekken, vergroten van kennis bij risicogroepen en algemeen publiek) hebben specifieke kanalen de voorkeur boven massamediale middelen, omdat dan een groter effect verwacht mag worden. Er zijn specifieke kanalen beschikbaar voor diverse groepen allochtonen, voor ex-gebruikers en voor (para)medisch personeel dat in ontwikkelingslanden heeft gewerkt en mensen die in het buitenland een medische behandeling hebben ondergaan. Wat allochtonen betreft verdient het aanbeveling om samen te werken met (lokale) allochtone netwerken. Door hen te betrekken in de voorlichting over hepatitis C kan per allochtone groep gekozen worden welk kanaal het beste ingezet kan worden. Uit ervaring blijkt dat samenwerking met allochtone netwerken goed kan verlopen als voldoende aandacht bestaat voor de noodzakelijke randvoorwaarden. De overige risicogroepen zullen vooral via massamediale middelen moeten worden bereikt. Met de inzet van massamediale middelen is een effect te bereiken in agendasetting. Aangenomen dat er over hepatitis C relatief weinig bekend is bij een algemeen publiek, mag van de inzet van massamediamediale middelen een redelijk effect verwacht worden op de kennis van de doelgroepen en op de opinie en houding van doelgroepen. De optimale mix van boodschap, middel en doelgroep moet proefondervindelijk worden vastgesteld. Belangrijk is op te merken dat van algemene voorlichting, in het bijzonder de niet-persoonsgerichte en massamediale voorlichting, zeker effecten op bewustwording en kennis mogen worden verwacht. Over het algemeen zullen meer en andersgerichte activiteiten nodig zijn om risicogroepen ook daadwerkelijk tot testen aan te zetten. 16. Randvoorwaarden en aandachtspunten Het beginnen met informatievoorziening over hepatitis C kan tot gevolg hebben dat meer mensen behoefte hebben aan informatie en meer mensen zich willen laten testen. Bij aanvang van de informatievoorziening moet dus de opvang van vragen en de opvang in de zorg op orde zijn. Tijdens een recente brede expertmeeting gaven experts aan dat de zorg momenteel onvoldoende toegerust is om mensen met hepatitis C op te vangen. Wat betreft de beantwoording van vragen hebben momenteel onder andere het Nationaal Hepatitis Centrum, de Nederlandse Leverpatiënten Vereniging en de Maag Lever Darm Stichting een functie. In hoeverre dit voldoende blijft indien de informatiebehoefte toeneemt is niet duidelijk. 10

11 17. Aanbevelingen: algemeen Informatievoorziening richting risicogroepen en algemeen publiek zal grotendeels verwezenlijkt moeten worden met massamediale middelen. Hiervan kan zeker een effect verwacht worden op het bewustzijn en het kennisniveau van mensen. Voor zover specifieke kanalen kunnen worden ingezet, kan een nog groter effect verwacht worden. De kernboodschap is voor risicogroepen anders dan voor het algemeen publiek. In hoeverre ook de wens om zich te laten testen wordt beïnvloed is van te voren moeilijk te voorspellen. Omdat ook de omvang van de totale risicogroep onbekend is, is het onverantwoord om direct beginnen met intensieve landelijke informatievoorziening. Wij bevelen de start van een gefaseerde informatievoorziening aan. Deze fasering sluit aan bij de fasen die iemand bij gedragsverandering doorloopt: Openstaan, begrijpen, willen, kunnen, doen en blijven doen. Daarna kan regionaal uitgetest worden hoe risicogroepen reageren op meer actieve vormen van informatievoorziening. In deze pilot wordt een campagne opgezet en worden de randvoorwaarden voor de campagne geschapen. Na de regionale pilot kan een vertaalslag worden gemaakt naar landelijk niveau. 18. Aanbevelingen: basisinformatie Begonnen kan worden met een meer passieve informatievoorziening. Basisinformatie wordt op orde gebracht en geactualiseerd. Mensen die informatie over hepatitis C zoeken, kunnen dit gemakkelijk vinden. Het heeft de voorkeur om de informatie eenzelfde beeldmerk te geven en een duidelijke afzender. Zodoende wordt de basis gelegd voor verdere voorlichtingsactiviteiten. De passieve informatievoorziening draagt al bij aan de fase open staan. Informatie kan bijvoorbeeld verspreid worden via folders bij de huisarts/apotheek en via internet. Vooraf is moeilijk te voorspellen hoeveel aandacht besteed wordt aan deze vorm van informatievoorziening. Dit is onder andere afhankelijk van de aandacht in de pers en de mate waarin mensen geprikkeld raken door de informatie. Gezien de ervaringen in het buitenland en de algemene ervaringen van het bereik van informatievoorziening, schatten wij in dat deze vorm van informatievoorziening geen grote negatieve effecten teweeg zal brengen. Toch is het wenselijk wel op deze effecten voorbereid te zijn. Daarom is het aan te bevelen om voordat de passieve informatievoorziening begint de volgende zaken op orde te hebben: Een persplan; Informatievoorziening naar medische professionals voordat de informatievoorziening naar algemeen publiek gaat starten en een Vraagbaak waar mensen met vragen terecht kunnen. 11

12 19. Aanbevelingen: regionale pilot Daarna kan in een regionale pilot uitgetest worden hoe mensen reageren op meer actieve vormen van informatievoorziening. In deze regionale pilot wordt een campagne opgezet en worden de randvoorwaarden voor de campagne geschapen. Het gaat daarbij vooral om de risicogroepen. De gezondheidszorg is geïnformeerd en voorbereid en is er voldoende capaciteit om te testen en vragen op te vangen. Met de pilot kan een indicatie verkregen worden van de effecten die een campagne teweeg brengt en de benodigde testcapaciteit en benodigde opvang van vragen. Na de regionale pilot kan een vertaalslag worden gemaakt naar landelijk niveau. Daarbij kan bekeken worden in hoeverre al extra activiteiten gewenst zijn om ook het testen van personen uit de risicogroepen te bevorderen. 20. Aanbevelingen: onderzoek Om een nadere afbakening van de risicogroepen mogelijk te maken is het aan te bevelen nader onderzoek te doen naar de prevalentie HCV binnen enkele groepen. Het gaat hierbij om de volgende groepen: Mensen die een ingreep hebben gehad met een flexibele scoop; Mensen die een tatoeage of piercing hebben laten plaatsen in Nederland; en Allochtonen, onderscheiden in eerste, tweede en derde generatie 21. Aanbevelingen: settings In een aantal settings is verbetering van voorlichting en testen van hepatitis C aan te bevelen, met name gevangenissen en in de verslavingszorg. Verder verdient het aanbeveling dat voorlichting over hepatitis C geïntegreerd wordt in bestaande programma s over HIV/AIDS en programma s die zich richten op het voorkomen van drugsgebruik bij jongeren. 22. Aanbevelingen: preventie Het is wenselijk dat landelijke richtlijnen worden geïmplementeerd voor het handelen bij het plaatsen van tatoeages en piercings. Ook wat acupunctuur betreft is het wenselijk dat richtlijnen worden geïmplementeerd voor steriel werken. Klanten moeten in staat zijn na te vragen of de shop respectievelijk de behandelaar hieraan voldoet. 12

Samenvatting. Samenvatting 11

Samenvatting. Samenvatting 11 Samenvatting Dit advies gaat over de vraag of het wenselijk is om mensen die chronisch geïnfecteerd zijn met het hepatitis B-virus (HBV) of het hepatitis C-virus (HCV) op te sporen door middel van screening.

Nadere informatie

Hepatitis C campagne - achtergronden van de campagne en hepatitis C -

Hepatitis C campagne - achtergronden van de campagne en hepatitis C - Hepatitis C campagne - achtergronden van de campagne en hepatitis C - Maike Berghuijs NIGZ Charles Helsper Julius Centrum Landelijke Hepatitis Week - 19 januari 2009 M. Berghuijs, NIGZ & CW Helsper, Julius

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1997 1998 25 600 XVI Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor

Nadere informatie

Hepatitis C in penitentiaire inrichtingen Een onderzoek naar prevalentie

Hepatitis C in penitentiaire inrichtingen Een onderzoek naar prevalentie Hepatitis C in penitentiaire inrichtingen Een onderzoek naar prevalentie C.J. Leemrijse M.Bongers M. Nielen W. Devillé ISBN 978-90-6905-995-2 http://www.nivel.nl nivel@nivel.nl Telefoon 030 2 729 700 Fax

Nadere informatie

Meer dan opsporen. Nationaal hepatitisplan: een strategie voor actie

Meer dan opsporen. Nationaal hepatitisplan: een strategie voor actie Meer dan opsporen Nationaal hepatitisplan: een strategie voor actie Wat is het probleem? 450-500 sterfgevallen door de gevolgen van een infectie met het hepatitis B- of C-virus. 40.000 personen zijn naar

Nadere informatie

Opsporing HCV onder drugsverslaafden. Peter Vossenberg. Verslavingsarts KNMG/arts maatschappij en gezondheid

Opsporing HCV onder drugsverslaafden. Peter Vossenberg. Verslavingsarts KNMG/arts maatschappij en gezondheid Opsporing HCV onder drugsverslaafden Peter Vossenberg Verslavingsarts KNMG/arts maatschappij en gezondheid p.vossenberg@tactus.nl Disclosure belangen Peter Vossenberg (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Hepatitis B Inleiding Hepatitis A Preventie hepatitis B Preventie hepatitis A

Hepatitis B Inleiding Hepatitis A Preventie hepatitis B Preventie hepatitis A Naast deze infokaart over hepatitis zijn er ook infokaarten beschikbaar over: infectieziekten algemeen, tuberculose, seksueel overdraagbare aandoeningen, jeugd en onveilig vrijen en jeugd en vaccinatie.

Nadere informatie

> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 2515 XP DEN HAAG T 070 340 79 11 F 070 340 78

Nadere informatie

HEPATITIS B. de feiten. U.Z. Gasthuisberg Leuven Dienst Hepatologie. Mevr. Els De Wit (verpleegkundig specialist) Prof. Dr. F. Nevens (Hepatoloog)

HEPATITIS B. de feiten. U.Z. Gasthuisberg Leuven Dienst Hepatologie. Mevr. Els De Wit (verpleegkundig specialist) Prof. Dr. F. Nevens (Hepatoloog) 03-05-UCB Hepsera A5 Hep B N5.4 14/07/05 16:34 Page 2 U.Z. Gasthuisberg Leuven Dienst Hepatologie HEPATITIS B de feiten Mevr. Els De Wit (verpleegkundig specialist) Prof. Dr. F. Nevens (Hepatoloog) 03-05-UCB

Nadere informatie

Nieuwe behandelingsopties HCV. Wie willen we bereiken? Sophie Willemse Maag-Darm-Leverarts Academisch Medisch Centrum Amsterdam

Nieuwe behandelingsopties HCV. Wie willen we bereiken? Sophie Willemse Maag-Darm-Leverarts Academisch Medisch Centrum Amsterdam Nieuwe behandelingsopties HCV Wie willen we bereiken? Sophie Willemse Maag-Darm-Leverarts Academisch Medisch Centrum Amsterdam Disclosure Sophie Willemse (Potentiële) belangenverstrengeling Geen Wat gaat

Nadere informatie

Van testen tot behandeling Opsporen van HCV positieve bewoners van Maatschappelijke Opvanghuizen en bezoekers van Inloophuizen in Amsterdam

Van testen tot behandeling Opsporen van HCV positieve bewoners van Maatschappelijke Opvanghuizen en bezoekers van Inloophuizen in Amsterdam Van testen tot behandeling Opsporen van HCV positieve bewoners van Maatschappelijke Opvanghuizen en bezoekers van Inloophuizen in Amsterdam 3e Nederlands Harm Reduction congres - 17 april 2018 Hilje Logtenberg

Nadere informatie

Advies Gezondheidsraad. Screening van risicogroepen op hepatitis B en C

Advies Gezondheidsraad. Screening van risicogroepen op hepatitis B en C Advies Gezondheidsraad Screening van risicogroepen op hepatitis B en C Roel A Coutinho Hoogleraar Epidemiologie en bestrijding infectieziekten Universiteit of Utrecht Geen belangenverstrengeling 1 november

Nadere informatie

NHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen

NHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen NHG-Standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen Martijn Sijbom Huisarts Wetenschappelijk medewerker NHG Afdeling Richtlijnontwikkeling en Wetenschap Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling:

Nadere informatie

Bezoekadres Kenmerk Bijlage(n) Samenvatting

Bezoekadres Kenmerk Bijlage(n) Samenvatting > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

Hepatitis B vaccinatie

Hepatitis B vaccinatie Hepatitis B vaccinatie De lever speelt een centrale rol bij de stofwisseling van eiwitten, vetten en suikers en de zuivering van het bloed. Soms raakt de lever ontstoken. In zo n geval is er sprake van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 793 Preventief gezondheidsbeleid Nr. 255 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

Bevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus

Bevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus Bevorderen van Hepatitis B screening in de Turkse gemeenschap in Rotterdam 2007 2011 Ytje van der Veen Presentatie: Dr. Jan Hendrik Richardus - Hepatitis B (HBV) bij Turkse Nederlanders - Vooronderzoek

Nadere informatie

Hepatitis B vaccinatie

Hepatitis B vaccinatie Hepatitis B vaccinatie De lever speelt een centrale rol bij de stofwisseling van eiwitten, vetten en suikers en de zuivering van het bloed. Soms raakt de lever ontstoken. In zo n geval is er sprake van

Nadere informatie

Vaccinatie tegen rotavirus. Nr. 2017/16. Samenvatting

Vaccinatie tegen rotavirus. Nr. 2017/16. Samenvatting Vaccinatie tegen rotavirus Nr. 2017/16 Samenvatting Vaccinatie tegen rotavirus pagina 3 van 6 Rotavirus is zeer besmettelijk en veroorzaakt braken en diarree. Vooral jonge kinderen kunnen er ernstig ziek

Nadere informatie

Hepatitis C risicotest

Hepatitis C risicotest Hepatitis C risicotest GGD Amsterdam, september 2009 Deze hepatitis C risicotest is in 2007 ontwikkeld in het kader van het hepatitis C internetproject van de GGD Amsterdam en de GGD Zuid Limburg, gefinancierd

Nadere informatie

Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen

Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Wat is HIV, wat is aids en wat zijn de gevolgen tijdens de zwangerschap HIV is het virus dat de ziekte aids veroorzaakt. HIV kan op meerdere manieren

Nadere informatie

Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen

Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen Samenvatting Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen In Nederland bestaat al decennia een succesvol programma voor bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Daarmee

Nadere informatie

Het hepatitis B -virus is heel besmettelijk en wordt overgedragen door seksueel contact, door bloed-op-bloed contact of bij de geboorte.

Het hepatitis B -virus is heel besmettelijk en wordt overgedragen door seksueel contact, door bloed-op-bloed contact of bij de geboorte. Hepatitis B CWZ is één van de door de NVMDL erkende hepatitis behandelcentra in Nederland. Op de polikliniek Maag-, darm- en leverziekte (MDL) werken meerdere MDL-artsen en een verpleegkundige specialist

Nadere informatie

Testen op hiv tijdens de zwangerschap

Testen op hiv tijdens de zwangerschap Testen op hiv tijdens de zwangerschap Ziekenhuis Gelderse Vallei In deze brochure wordt informatie gegeven over HIV, de ziekte AIDS en mogelijke behandelingen. Er wordt besproken wat een HIV-test is en

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 31 015 Kindermishandeling Nr. 82 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Bijlage(n)

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis C. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis C. rkz.nl Patiënteninformatie Besmetting met hepatitis C rkz.nl Inleiding Door een ongeluk, waarbij u mogelijk in contact bent gekomen met het bloed van iemand met hepatitis C, loopt u kans om met hepatitis C besmet

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker. Geen (potentiële) belangenverstrengeling

Disclosure belangen spreker. Geen (potentiële) belangenverstrengeling Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling Nationale Hepatitis dag Ida Haisma, 1 november 2016 Hoofd Kennis en Beleid, Plv. Directeur Missie en doelen

Nadere informatie

HCV in verslavingszorg en penitentiaire inrichtingen

HCV in verslavingszorg en penitentiaire inrichtingen Improving Mental Health by Sharing Knowledge HCV in verslavingszorg en penitentiaire inrichtingen Esther Croes, MD PhD arts-epidemioloog Wie heeft HCV in NL? MSM 5% hemofilie pt 2% laag risico groepen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1999 2000 26 800 XVI Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor

Nadere informatie

Heropsporing regio Arnhem: wat hebben we bereikt? Kirsten Wevers arts infectieziektenbestrijding i.o. GGD Gelderland-Midden

Heropsporing regio Arnhem: wat hebben we bereikt? Kirsten Wevers arts infectieziektenbestrijding i.o. GGD Gelderland-Midden Heropsporing regio Arnhem: wat hebben we bereikt? Kirsten Wevers arts infectieziektenbestrijding i.o. GGD Gelderland-Midden Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen. Nr. 2018/19. Samenvatting

Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen. Nr. 2018/19. Samenvatting Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen Nr. 2018/19 Samenvatting Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen pagina 2 van 5 De Gezondheidsraad heeft voor 25 vitamines

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 22 894 Preventiebeleid voor de volksgezondheid Nr. 130 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Testen op HIV, ja of nee?

Testen op HIV, ja of nee? Afdeling Verloskunde, locatie AZU Testen op HIV, ja of nee? Informatie voor zwangere vrouwen Wat is HIV, wat is aids en wat zijn de gevolgen tijdens de zwangerschap. HIV is het virus dat de ziekte aids

Nadere informatie

Samenvatting. Een complex beeld

Samenvatting. Een complex beeld Samenvatting Een complex beeld Vroeg herkende lymeziekte na een tekenbeet is goed te behandelen met antibiotica. Het beeld wordt echter complexer als de symptomen minder duidelijk zijn of als de patiënt

Nadere informatie

\ raadsvoorstel. Voerendaal, d.d. 29 oktober Nummer: 2012/9/18. Portefeuillehouder: P.J.E. Leunissen. Afdeling: Welzijn

\ raadsvoorstel. Voerendaal, d.d. 29 oktober Nummer: 2012/9/18. Portefeuillehouder: P.J.E. Leunissen. Afdeling: Welzijn \ raadsvoorstel Voerendaal, d.d. 29 oktober 2012 Nummer: 2012/9/18 Portefeuillehouder: P.J.E. Leunissen Afdeling: Welzijn Programma: Mens en Welzijn Product: Onderwerp: Plan van aanpak Q-koorts Aan de

Nadere informatie

1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne

1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne VRAAG EN ANTWOORD Hepatitis B aandachtscampagne: Zeg Nee!...Tegen hepatitis B 1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne Q. Wat is het doel van de campagne? A. We willen Chinezen woonachtig in Rotterdam

Nadere informatie

LCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B

LCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B LCI-richtlijn hepatitis B Bijlage 3. Vragenlijst over hepatitis B Algemeen Deze vragenlijst biedt de mogelijkheid gegevens te verzamelen voor bron- en contactonderzoek na een melding van hepatitis B. Hoewel

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel voor de raadsvergadering van Zorg en sport

Initiatiefvoorstel voor de raadsvergadering van Zorg en sport Gemeenteblad Initiatiefvoorstel voor de raadsvergadering van Zorg en sport Nummer Publicatiedatum Agendapunt initiatiefvoorstel 19.04.2017 Onderwerp Initiatiefvoorstel van de raadsleden

Nadere informatie

Bevolkingsonderzoeken. baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker naar kanker

Bevolkingsonderzoeken. baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker naar kanker Bevolkingsonderzoeken baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker naar kanker In deze algemene folder leest u over de bevolkings onderzoeken baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker. Wat is

Nadere informatie

Het Hepatitis probleem in NL

Het Hepatitis probleem in NL Bewustwording Identificatie-Behandeling HEPATITIS B en C Het Hepatitis probleem in NL Virale hepatitis A-E : Wat is er aan het veranderen? Chronische hepatitis B & C: Sterfte, Impact behandeling Uitdaging

Nadere informatie

15-07-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over de explosieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant

15-07-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over de explosieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant 15-07-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over de explosieve stijging van het aantal Q-koorts gevallen in Brabant Kamervragen van het lid Thieme aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis B. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Besmetting met hepatitis B. rkz.nl Patiënteninformatie Besmetting met hepatitis B rkz.nl Inleiding Door een ongeluk, waarbij u mogelijk in contact bent gekomen met het bloed van iemand met Hepatitis B, loopt u kans om met Hepatitis B besmet

Nadere informatie

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP-2.781.583 9 juli 2007

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP-2.781.583 9 juli 2007 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag 9 juli 2007 Onderwerp Bijlage(n) Uw brief Standpunt op advies Gezondheidsraad

Nadere informatie

Wij zijn het eens met deze analyse en zijn dan ook van plan de lijstensystematiek van de Opiumwet in de huidige opzet te handhaven.

Wij zijn het eens met deze analyse en zijn dan ook van plan de lijstensystematiek van de Opiumwet in de huidige opzet te handhaven. > Retouradres Postbus 20350 2500 EH Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl VGP/

Nadere informatie

Raadsbijlage Voorstel met betrekking tot de uitwerking van het gezondheidsbeleid

Raadsbijlage Voorstel met betrekking tot de uitwerking van het gezondheidsbeleid gemeente Eindhoven Gemeentelijke Gezondheidsdienst Raadsbij lage nummer 218 Inboeknummer 99U002762 Beslisdatum B%W 18 september 1999 Dossiernummer 938.201 Raadsbijlage Voorstel met betrekking tot de uitwerking

Nadere informatie

Focus wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden. Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc

Focus wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden. Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc Focus 2016-2017 wie ooit gediagnosticeerd moet nog behandeld worden Prof. dr. Jan Hendrik Richardus Dr. Robine Hofman Abby Falla, MSc Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Nationale

Nadere informatie

Bijlage 4 Vragenlijst over hepatitis B

Bijlage 4 Vragenlijst over hepatitis B Bijlage 4 Vragenlijst over hepatitis B Algemeen Deze vragenlijst biedt de mogelijkheid gegevens te verzamelen voor bron- en contactonderzoek na een melding van hepatitis B. Hoewel bij chronische hepatitis

Nadere informatie

Samenvatting. Griepvaccinatie: wie wel en wie niet?

Samenvatting. Griepvaccinatie: wie wel en wie niet? Samenvatting Griepvaccinatie: wie wel en wie niet? Griep (influenza) wordt veroorzaakt door het influenzavirus. Omdat het virus steeds verandert, bouwen mensen geen weerstand op die hen een leven lang

Nadere informatie

Samenvatting. Q-koorts in Nederland

Samenvatting. Q-koorts in Nederland Samenvatting Q-koorts is een zoönose een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen veroorzaakt door de bacterie Coxiella burnetii (C. burnetii). Bij mensen verloopt een infectie met

Nadere informatie

Signalen bij depressies (S36) Managementsamenvatting. Signalen bij depressies (S36)

Signalen bij depressies (S36) Managementsamenvatting. Signalen bij depressies (S36) Managementsamenvatting Managementsamenvatting (1/5) Inleiding In Nederland hebben bijna 800.000 mensen per jaar last van depressie. Het staat al enige tijd in de top vijf van aandoeningen met de hoogste

Nadere informatie

Hepatitis B Preventie

Hepatitis B Preventie Hepatitis B Preventie Nationaal Hepatitis Centrum kenniscentrum voor hepatitis Inleiding Deze folder gaat over hepatitis B, hoe u de ziekte kunt krijgen en hoe u de ziekte kunt voorkómen. Hepatitis B is

Nadere informatie

Heropsporing en herevaluatie van chronische hepatitis B en C in regio Arnhem

Heropsporing en herevaluatie van chronische hepatitis B en C in regio Arnhem Heropsporing en herevaluatie van chronische hepatitis B en C in regio Arnhem Kirsten Wevers Ghita Puts Toos Waegemaekers GGD Gelderland-Midden 2 Heropsporing: gerechtvaardigd? Ethisch: proportioneel en

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 2500 EA DEN HAAG Postbus Datum 4 maart 2016 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 2500 EA DEN HAAG Postbus Datum 4 maart 2016 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 2500 EA DEN HAAG Postbus 20018 Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Er blijft gezondheidswinst liggen doordat vaccins onvoldoende benut worden

Er blijft gezondheidswinst liggen doordat vaccins onvoldoende benut worden Samenvatting Er blijft gezondheidswinst liggen doordat vaccins onvoldoende benut worden Nieuwe biotechnologische methoden, met name DNA-technieken, hebben de vaccinontwikkeling verbeterd en versneld. Met

Nadere informatie

Overgang van het bestaande naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

Overgang van het bestaande naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Overgang van het bestaande naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek Inleiding In opdracht van minister Schippers van VWS wordt het bevolkingsonderzoek in 2016 vernieuwd. Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek

Nadere informatie

Hepatitis B Preventie

Hepatitis B Preventie Hepatitis B Preventie Nationaal Hepatitis Centrum kenniscentrum voor hepatitis Inleiding Deze folder gaat over hepatitis B, hoe u de ziekte kunt krijgen en hoe u de ziekte kunt voorkomen. Hepatitis B is

Nadere informatie

Hoe krijg je hepatitis B?

Hoe krijg je hepatitis B? Hepatitis B Hepatitis B is een infectie van de lever, veroorzaakt door het hepatitis B-virus. In Nederland wordt dit virus vooral overgedragen door seksueel contact. Het dringt via de slijmvliezen van

Nadere informatie

2010D02442. Lijst van vragen totaal

2010D02442. Lijst van vragen totaal 2010D02442 Lijst van vragen totaal 1 In hoeverre heeft de staatssecretaris jongerenorganisaties betrokken bij de totstandkoming en uitvoering van haar beleid? 2 Welke verband ligt er tussen de brief over

Nadere informatie

Hervormingen in het lokaal re-integratiebeleid. Plan van aanpak quick scan

Hervormingen in het lokaal re-integratiebeleid. Plan van aanpak quick scan Hervormingen in het lokaal re-integratiebeleid Plan van aanpak quick scan Juni 2014 Colofon Rekenkamer Súdwest-Fryslân dr. M.S. (Marsha) de Vries (hoofdonderzoeker, secretaris) dr. R.J. (Rick) Anderson

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van de Kamerleden Van Dekken (PvdA) en Leenders (Pvda) over de Q-koortsepidemie (2016Z18051).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van de Kamerleden Van Dekken (PvdA) en Leenders (Pvda) over de Q-koortsepidemie (2016Z18051). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

1. Doelen en aanpak van een Amsterdams actieplan voor optimale hepatitis B en C preventie en zorg

1. Doelen en aanpak van een Amsterdams actieplan voor optimale hepatitis B en C preventie en zorg Amsterdams hepatitis B en C actieplan 22 april 2016 Inhoudsopgave 1 Doelen en aanpak van een Amsterdams actieplan voor optimale hepatitis B en C 1 preventie en zorg 2 Planning bijeenkomsten en lijst van

Nadere informatie

Jaarverslag 2014. Stichting Hepatitis Informatie Dekkersbos 25 3956 TH Leersum. KvK: 60 46 28 17 E : info@hepatitisinfo.nl

Jaarverslag 2014. Stichting Hepatitis Informatie Dekkersbos 25 3956 TH Leersum. KvK: 60 46 28 17 E : info@hepatitisinfo.nl Jaarverslag 2014 Stichting Hepatitis Informatie Dekkersbos 25 3956 TH Leersum KvK: 60 46 28 17 E : info@hepatitisinfo.nl 2 Voorwoord Op 4 april 2014 is de Stichting Hepatitis Informatie opgericht. De doelstelling

Nadere informatie

Vaccinatie van ouderen tegen pneumokokken. Nr. 2018/05. Samenvatting

Vaccinatie van ouderen tegen pneumokokken. Nr. 2018/05. Samenvatting Vaccinatie van ouderen tegen pneumokokken Nr. 2018/05 Vaccinatie van ouderen tegen pneumokokken pagina 2 van 6 Veel mensen dragen pneumokokken bij zich zonder ziek te worden. De pneumokok kan echter ernstige

Nadere informatie

Samenvatting. De ziekte en het bevolkingsonderzoek

Samenvatting. De ziekte en het bevolkingsonderzoek Samenvatting Nederland heeft een goed bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker ( het uitstrijkje ). Er zijn echter kansen om de preventie van baarmoederhalskanker verder te verbeteren. Zo is er een

Nadere informatie

Vaccinatie tegen gordelroos. Nr. 2019/12, Den Haag, 15 juli Samenvatting

Vaccinatie tegen gordelroos. Nr. 2019/12, Den Haag, 15 juli Samenvatting Vaccinatie tegen gordelroos Nr. 2019/12, Den Haag, 15 juli 2019 Vaccinatie tegen gordelroos pagina 2 van 5 In 2016 heeft de Gezondheidsraad negatief geadviseerd over vaccinatie van ouderen tegen gordelroos,

Nadere informatie

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN (050)

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN (050) Beantwoording schriftelijke vragen ex art.41 RvO PvdA en PvdD over sluiting Testlab Noord-Nederland E. Bruinewoud De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN (050) 367 69 91 1 6989642 20-6-2018

Nadere informatie

Veel voorkomende SOA. Gynaecologie. alle aandacht

Veel voorkomende SOA. Gynaecologie. alle aandacht Veel voorkomende SOA Gynaecologie alle aandacht Veel voorkomende SOA Er zijn virale en bacteriële soa. Virale soa worden veroorzaakt door een virus. Als je er eenmaal een hebt opgelopen, blijft een virale

Nadere informatie

Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling.

Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling. Rapport Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling. Auteurs: F.J.M. van Leerdam 1 K. Kooijman 2 F. Öry 1 M. Landweer 3 1: TNO Preventie en Gezondheid Postbus

Nadere informatie

Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over nieuwe gevallen van Q-koorts besmettingen bij mensen in Brabant

Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over nieuwe gevallen van Q-koorts besmettingen bij mensen in Brabant 08-05-2008 Kamervragen aan de ministers van VWS en LNV over nieuwe gevallen van Q-koorts besmettingen bij mensen in Brabant Vragen van het lid Thieme aan de ministers van Volksgezondheid Welzijn en Sport

Nadere informatie

Cijfers. Tatoeages. Een analyse van OBiN-gegevens

Cijfers. Tatoeages. Een analyse van OBiN-gegevens Cijfers Tatoeages Een analyse van OBiN-gegevens Tatoeages Een analyse van OBiN-gegevens Christine Stam Uitgegeven door VeiligheidNL Postbus 75169 1070 AD Amsterdam www.veiligheid.nl Aanvraag 2015.130 Cijfers

Nadere informatie

Testen op HIV in de zwangerschap. Obstetrie

Testen op HIV in de zwangerschap. Obstetrie Testen op HIV in de zwangerschap Obstetrie Inhoudsopgave Inleiding 5 Wat is HIV, wat is AIDS? 5 Is een HIV-infectie te behandelen? 6 De HIV-test 6 Een HIV-test tijdens de zwangerschap 7 Een HIV-test ook

Nadere informatie

Samenvatting Inleiding Onderzoeksaanpak

Samenvatting Inleiding Onderzoeksaanpak 1 2 1. Samenvatting Inleiding Kinderen hebben recht op bescherming tegen kindermishandeling, zo staat in het VN- Kinderrechtenverdrag (IVRK). Toch komt kindermishandeling in Nederland nog steeds op grote

Nadere informatie

Onderwerp: Onderzoek naar de overschrijding van de raming Brandweerkazerne Cothen-Langbroek

Onderwerp: Onderzoek naar de overschrijding van de raming Brandweerkazerne Cothen-Langbroek Raadsvergadering, 22 april 2008 Voorstel aan de Raad Nr: 228 Agendapunt: 6 Datum: 9 april 2008 Onderwerp: Onderzoek naar de overschrijding van de raming Brandweerkazerne Cothen-Langbroek Onderdeel raadsprogramma:

Nadere informatie

1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne

1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne VRAAG EN ANTWOORD Hepatitis B aandachtscampagne: Zeg Nee!...Tegen hepatitis B 1. Vragen over de hepatitis B aandachtscampagne Q. Wat is het doel van de campagne? A. We willen Chinezen woonachtig in Den

Nadere informatie

Regionaal organiseren van hepatitis zorg. Concept Nationaal Hepatitisplan

Regionaal organiseren van hepatitis zorg. Concept Nationaal Hepatitisplan Regionaal organiseren van hepatitis zorg Concept Nationaal Hepatitisplan Nationale Hepatitis Dag 2015 Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling Geen

Nadere informatie

VRAGENLIJST FUNCTIEGERICHT ONDERZOEK

VRAGENLIJST FUNCTIEGERICHT ONDERZOEK VRAGENLIJST FUNCTIEGERICHT ONDERZOEK Deze vragenlijst dient volledig ingevuld te worden door alle medewerkers die starten met werkzaamheden voor het Maasstad Ziekenhuis, ongeacht of er sprake is van patiëntencontact.

Nadere informatie

Prik- of spatletsel opgelopen tijdens het werk

Prik- of spatletsel opgelopen tijdens het werk Prik- of spatletsel opgelopen tijdens het werk Deze folder is bestemd voor zorgverleners die tijdens hun werk prik- of spatletsel oplopen. In deze folder leest u algemene informatie over prik- of spatletsel

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 29 220 Seksueel overdraagbare aandoeningen (Soa) Nr. 9 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 13 juli 2018 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 13 juli 2018 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

A Adviesaanvraag (brief dd 22 maart 1999)

A Adviesaanvraag (brief dd 22 maart 1999) Bijlage A Adviesaanvraag (brief dd 22 maart 1999) Brief van 22 maart 1999 ( kenmerk GZB/GZ 99-996) van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de voorzitter van de Gezondheidsraad: Overeenkomstig

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 30 79 11 F 070 30

Nadere informatie

Nationaal Hepatitis Plan

Nationaal Hepatitis Plan Nationaal Hepatitis Plan Meer dan opsporen Esther Croes MD PhD namens de stuurgroep Hepatitis DISCLOSURE BELANGEN - Esther Croes NHD 2018: lustrum Rotterdam! 3 Waarom een NHP? 600 Virale hepatitis: totaal

Nadere informatie

GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren

GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren Notitie versie 1.0 September 2016 Door Frea Haker (Gezond in ) Eveline Koks (Jongeren Op Gezond Gewicht) Anneke Meijer (Coördinatie Gezond Gewicht Fryslân

Nadere informatie

Verslag regionale werkconferenties kiezen voor gezond leven

Verslag regionale werkconferenties kiezen voor gezond leven Verslag regionale werkconferenties kiezen voor gezond leven Aanleiding voor de werkconferenties Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) brengt in het najaar van 2006 een tweede Preventienota

Nadere informatie

Samenvatting. Huidig programma en criteria voor screening

Samenvatting. Huidig programma en criteria voor screening Samenvatting Technologische ontwikkelingen maken het in toenemende mate mogelijk om al vroeg in de zwangerschap eventuele afwijkingen bij de foetus op te sporen. Ook zijn nieuwe testen beschikbaar die

Nadere informatie

Samenvatting. De achtergrond van dit advies. Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling.

Samenvatting. De achtergrond van dit advies. Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling. Samenvatting De achtergrond van dit advies Regelgeving en onderzoek zijn volop in ontwikkeling. Europese wet- en regelgeving en onderzoek op het gebied van vitamines, mineralen en spoorelementen, de zogenaamde

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2001 2002 19 218 Het verworven immuun deficiëntie-syndroom (AIDS) Nr. 64 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van

Nadere informatie

Disclosure belangen S.W. Schalm

Disclosure belangen S.W. Schalm Disclosure belangen S.W. Schalm Prof dr. S.W. Schalm is directeur van LiverDoc B.V., dat zich richt op het brengen van academische kennis naar de praktijk. Hij ontvangt geen salaris; gemaakte onkosten

Nadere informatie

MOSAIC studie Informatiebrief voor cases

MOSAIC studie Informatiebrief voor cases 1 MOSAIC studie Informatiebrief voor cases Informatiebrief betreffende het onderzoek (MOSAIC studie): de gevolgen van acute hepatitis C virus infectie bij HIV positieve en HIV negatieve mannen die seks

Nadere informatie

Beleidsnotitie Maatschappelijke stages in Hengelo

Beleidsnotitie Maatschappelijke stages in Hengelo Beleidsnotitie Maatschappelijke stages in Hengelo Hengelo, maart 2009 282843 conceptnotitie Maatschappelijke Stages.doc Pagina 1 van 6 03-06-2009 1. Inleiding Dit document vormt de beleidsvisie van de

Nadere informatie

Ondersteuningsprogramma Gezondheid Statushouders. Anna de Haan, Pharos Studiedag Gezond in 21 juni 2017

Ondersteuningsprogramma Gezondheid Statushouders. Anna de Haan, Pharos Studiedag Gezond in 21 juni 2017 Ondersteuningsprogramma Gezondheid Statushouders Anna de Haan, Pharos Studiedag Gezond in 21 juni 2017 Ondersteuningsprogramma Gezondheid Statushouders Impulsprogramma tot 31 mei 2018 1. Praktische ondersteuning

Nadere informatie

Criteria voor opname in het screeningsprogramma

Criteria voor opname in het screeningsprogramma Samenvatting Kort na de geboorte krijgt vrijwel elke baby in ons land een hielprik. Momenteel wordt het hielprikbloed onderzocht op 17 ziekten waarbij vroege opsporing van belang is om schade aan de gezondheid

Nadere informatie

Functieprofiel van de fysiotherapeut met aanvullende scholing binnen de BeweegKuur

Functieprofiel van de fysiotherapeut met aanvullende scholing binnen de BeweegKuur Functieprofiel van de fysiotherapeut met aanvullende scholing binnen de BeweegKuur NISB ontwikkelt de BeweegKuur met subsidie van het ministerie van VWS en in samenwerking met NHG, LVG, NVDA, KNGF, LHV,

Nadere informatie

Zorgketen c.q. Netwerkaanpak actieve leefstijl. Anneke Hiemstra en Marloes Aalbers, NISB

Zorgketen c.q. Netwerkaanpak actieve leefstijl. Anneke Hiemstra en Marloes Aalbers, NISB Zorgketen c.q. Netwerkaanpak actieve leefstijl Anneke Hiemstra en Marloes Aalbers, NISB Ketenaanpak / netwerkaanpak actieve leefstijl De oplossing om meer mensen met een hoog gezondheidsrisico in beweging

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag www.rijksoverheid.nl Datum

Nadere informatie

Bescherming tegen hepatitis B

Bescherming tegen hepatitis B Bescherming tegen hepatitis B Voorlichtingsfolder voor personen die verhoogd risico lopen op hepatitis B door Werk of Reizen Hepatitis B: Wat is dat? Hepatitis B is een infectieziekte van de lever en één

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Achtergrond

Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Achtergrond Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Achtergrond Het wordt algemeen erkend dat de werkzaamheid van geneesmiddelen bij kinderen kan afwijken van die bij volwassenen. Om te komen tot passende farmacotherapeutische

Nadere informatie

Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties

Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Ministerie van Justitie j1 Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Directie Sanctie- en Preventiebeleid Postadres: Postbus 20301, 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Memo Bekendheid Meldpunt Huiselijk Geweld

Memo Bekendheid Meldpunt Huiselijk Geweld Memo Bekendheid Meldpunt Huiselijk Geweld Bestuurscommissie Onderzoek Cultuur, Welzijn en Zorg 1 Colofon: Onderzoek en rapportage: drs. E. Lange dr. J. Tuinstra Met medewerking van: H. Plat-Lieben Uitgave:

Nadere informatie