Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum

Transcriptie

1 Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum Jaargang 4, nummer 14, september 2008 INHOUDSOPGAVE Informatie over de NHC nieuwsbrief Nieuws van het NHC Herzien beleid bij zwangeren met hepatitis B Nieuwe verwijsrichtlijn chronische hepatitis B-patiënten Doorbraak in behandeling van HCV-patiënten? Gratis vaccinatie voor studenten DJI: vaccinatie hepatitis B in alle justitiële inrichtingen Campagne Man of Mietje van start Behandeling van hepatitis C vermindert leverfalen en sterfte Vaccinatie zonder naald Opbouw hepatitis B-virus in kaart gebracht met massaspectrometer Hepatitis A uitbraak in Tsjechië en Letland Hepatitis A door besmette schelpdieren Verplichte bloedtest bij zedenmisdrijf Forse prijsverschillen vaccinaties Nieuwe fase 3 studie met Boceprevir Overzicht lopende studies Informatie over de NHC nieuwsbrief De nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum verschijnt per kwartaal en geeft een overzicht van de recente ontwikkelingen omtrent hepatitis. Uitgebreide informatie kunt u verkrijgen via onze website of door telefonisch contact op te nemen met de Hepatitis Infolijn: (033) Al onze materialen zijn te bestellen via de NHC-website en via de Hepatitis Infolijn. Onze publicaties zijn gratis online in te zien en te downloaden. Als u opmerkingen of suggesties heeft, of als u deze nieuwsbrief niet meer wenst te ontvangen, kunt u een sturen naar: nieuwsbrief@hepatitis.nl. Printversie Nieuwsbrief NHC september /7

2 Nieuws van het NHC De afgelopen maanden is er het een en ander veranderd in de personeelsbezetting van het NHC. Paula van Leeuwen heeft haar functie als coördinator per 1 augustus beëindigd. Binnenkort verschijnt de vacature voor haar opvolging op onze website. Per 1 september ben ik, Nienke Knol, als beleidsmedewerker bij het NHC in dienst gekomen. Onderdeel van mijn taken is het opstellen van de nieuwsbrief, bij deze de eerste. Ik hoop dat u hem met veel interesse zult lezen. Herzien beleid bij zwangeren met hepatitis B Tegenwoordig is het mogelijk om zwangeren die besmet zijn met HBV en een hoge virusload hebben te behandelen. Deze behandeling kan al in het derde trimester van de zwangerschap worden gestart. Door behandeling kan de virusload verlaagd worden en de kans op verticale transmissie wordt daarmee kleiner. De behandeling tijdens de zwangerschap is vastgelegd in een behandelrichtlijn voor chronische hepatitis B van de Vereniging voor maag- darm- en leverartsen. Daarnaast is een aantal richtlijnen m.b.t. hepatitis B aangepast zodat de diverse richtlijnen beter op elkaar aansluiten. Door de aanpassingen van de huidige protocollen krijgt de verloskundige er een aantal taken bij. De aanpassingen moeten zorgen dat de moeder in het juiste behandeltraject komt. Op deze manier kan de continuïteit van de zorg gewaarborgd blijven en wordt gezorgd voor een betere gezondheid voor moeder en kind. Bron: Nederlands Tijdschrift voor Verloskunde september 2008: Nieuwe verwijsrichtlijn chronische hepatitis B-patiënten De NHG-standaard Virushepatitis en andere leveraandoeningen is recent herzien en adviseert huisartsen nu chronische HBV-patiënten door te verwijzen naar de specialist volgens de verwijsrichtlijn van de GGD Rotterdam-Rijnmond en het Erasmus MC. Patiënten worden verwezen aan de hand van de HBeAg-status en de ALAT-uitslag. De combinatie van deze twee uitslagen blijkt een goede voorspeller voor het HBV-DNA-niveau bij patiënten met een chronische HBV-infectie. Een dure HBV-DNA-bepaling is dan niet meer noodzakelijk. Het gebruik van de richtlijn kan het aantal patiënten dat onnodig wordt doorverwezen naar een specialist verminderen de efficiëntie van de zorg voor patiënten met een chronische HBV-infectie aanzienlijk verbeteren. Bron: NTvG 2008; 21 juni;152(25) Doorbraak in behandeling van HCV-patiënten? Een nieuwe behandelmethode voor chronische HCV-patiënten met genotype 1 lijkt in zicht. Tussentijdse analyses laten een hoog genezingspercentage zien bij chronische HCV-patiënten behandeld met een proteaseremmer, gecombineerd met Peg-Interferon en Ribavirine. Er zijn verschillende patiëntgroepen onderzocht. 1. Patiënten met genotype 1 die nooit eerder werden behandeld. In de HCV SPRINT-1 studie, een fase 2 studie waar ook het AMC aan heeft meegedaan, werden 595 hepatitis C patiënten behandeld met Boceprevir (proteaseremmer) of placebo gecombineerd met Peg-interferon alfa2b en ribavirine. De 2 groepen patiënten die 48 weken behandeld waren hadden een genezingspercentage van respectievelijk 66 en 74 %, terwijl in de controlegroep(die een placebo kregen in plaats van Boceprevir) slechts 38 % genezing werd vastgesteld. (Press release Schering-Plough, 4 augustus 2008) 2. Patiënten met genotype 1 die na een eerdere behandeling niet genezen waren (non-responders en relapsers). In de PROVE-3 studie, een fase 2 studie waar het AMC en het Erasmus MC ook aan hebben meegedaan, werden 453 hepatitis C patiënten behandeld met Telaprevir (proteaseremmer) of placebo gecombineerd met Peg-Interferon alfa2a en ribavirine. De 3 groepen die 24 weken behandeld werden, hadden een genezingpercentage van 52 %. In de groep van de relapse (= terugkomen van het virus na stoppen behandeling) patiënten werd zelfs een genezingspercentage van 73 % vastgesteld. De resultaten in de groep patiënten met placebo is nog niet bekend, maar Printversie Nieuwsbrief NHC september /7

3 het gevonden genezingspercentage ligt vele malen boven het resultaat dat in eerdere studies gevonden is. (Press release Vertex, 9 juni 2008) Binnenkort start in het AMC een studie naar het geneesmiddel Boceprevir, een proteaseremmer. Zie voor meer informatie verderop in deze nieuwsbrief. Gratis vaccinatie voor studenten Vanaf komend studiejaar hoeven studenten van zorgopleidingen op het MBO en HBO niet langer hun eigen vaccinatie tegen hepatitis B te betalen. Het ministerie van VWS heeft een subsidieregeling ontworpen voor tegemoetkoming in de kosten van vaccinatie tegen hepatitis B. De subsidieregeling is gericht op de onderwijsinstellingen; een instelling kan per student een tegemoetkoming van 125,- aanvragen bij het ministerie. De regeling geldt voor studenten aan bepaalde zorgopleidingen, die tijdens hun stage of opleiding risico lopen op besmetting met hepatitis B. De selectie van opleidingen waarvoor de regeling geldt, is gemaakt op basis van het risico op besmetting en relevantie voor het arbeidsmarktbeleid in de zorg. Het ministerie wil met de tegemoetkoming het kiezen voor een opleiding in de zorg aantrekkelijker maken. Voor meer informatie zie DJI: vaccinatie hepatitis B in alle justitiële inrichtingen Het management van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) heeft onlangs ingestemd met het voortzetten van het HBV-vaccinatieprogramma. Bovendien is besloten dat vanaf 1 januari 2009 alle DJI-inrichtingen zullen deelnemen. Tot nu toe waren dat ongeveer 50 van de in totaal 87 locaties. DJI stelt een plan op om dit in de praktijk te realiseren. De inrichtingen die nog niet deelnemen, zullen voor einde van dit jaar worden benaderd. Gedetineerden hebben recht op dezelfde zorg als burgers in de vrije maatschappij. Aangezien de vaccinatie tegen hepatitis B in de vrije maatschappij gratis aan gedragsgebonden risico-groepen wordt aangeboden, is DJI van mening dat deze groepen ook hier in detentie recht op hebben. Daarnaast biedt het vaccinatie-aanbod een goede gelegenheid voor voorlichting/counseling om risicogedrag en preventie bespreekbaar te maken bij deze gedetineerden. Een andere wijziging is dat met ingang van 2009 de kosten voor het vaccineren van gedetineerden voor rekening komen van DJI. Dit betekent dat de inrichtingen geen extra vergoedingen meer ontvangen via de GGD voor deelname aan dit programma. Campagne Man of Mietje van start Dinsdag 2 september is de nieuwe mediacampagne Man of Mietje van start gegaan. Vooral jonge mannen die seks hebben met mannen worden opgeroepen om zich bij GGD en of soa-poli gratis te laten vaccineren tegen Hepatitis B. Jonge mannen zijn moeilijk te bereiken via specifieke homomedia omdat zij zich niet altijd laten voorstaan op hun homo zijn. Schorer kiest met de nieuwe campagne bewust voor een brede benadering waarbij de grens van maatschappelijk geaccepteerd woordgebruik opgezocht wordt. Het woord mietje had vroeger een negatieve connotatie maar in de pretest van de campagne is gebleken dat de jongeren van tegenwoordig het woord mietje prima trekken. Het is namelijk niet de homoseksualiteit die er toe doet, maar het seksuele gedrag. Schorer hoopt met de nieuwe aanpak ook de jonge mannen naar de GGD te krijgen. Via de website kunnen zij anoniem een afspraak maken bij GGD of soa poli. Behandeling van hepatitis C vermindert leverfalen en sterfte Patiënten met chronische hepatitis C die een behandeling hebben gehad met peginterferon en ribavirine hebben een kleiner risico op leverfalen en een grotere overlevingskans. Dat concludeert Bart Veldt in zijn proefschrift Long-term clinical outcome of treatment for chronic hepatitis C waarmee hij op vrijdag 13 juni promoveerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De conclusie wordt getrokken na een grote Europese studie waarin 286 patiënten met een blijvende virologische respons gedurende enkele jaren gevolgd zijn. De overleving van deze groep Printversie Nieuwsbrief NHC september /7

4 patiënten bleek vergelijkbaar te zijn met de algemene bevolking. Ook werden gegevens van ruim 500 patiënten met ernstige fibrose door chronische hepatitis C infectie bekeken. Bij patiënten met blijvende respons blijkt het risico op leverschade spectaculair te zijn gedaald. Ook het risico op overlijden is gedaald tot 4,4% t.o.v. van 12,9% van patiënten zonder blijvende respons. Het promotieonderzoek werd financieel gesteund door ZonMW. Vaccinatie zonder naald Het Nederlands Vaccin Instituut en Bioneedle Group zijn bezig met de ontwikkeling van mininaaldjes die onder de huid worden gebracht. Naast het feit dat dit minder belastend is voor en pijnlijk is voor de ontvanger van de injectie, hebben de mininaaldjes als voordeel dat het niet gekoeld bewaard hoeft te blijven. De naaldjes zijn gemaakt van een afbreekbare stof en worden gevuld met een antigeen en vervolgens gevriesdroogd. De gevriesdroogde naaldjes worden door de huid heen geschoten. Daarna lost het naaldje op en komt het vaccin vrij. De Bioneedle Group heeft dit naaldje bedacht en ontwikkeld, het NVI doet onderzoek of het werkt in combinatie met verschillende soorten vaccins, zoals tegen tetanus en hepatitis B. De eerste resultaten zien er veelbelovend uit. De combinatie van bionaald en hepatitis B-antigeen kan dezelfde immuniteit opwekken als vaccinatie via spuit en naald. Uit onderzoek met het tetanusvaccin bleek zelfs dat bij gebruik van de bionaaldjes vier keer minder antigeen nodig was voor het opwekken van een immunrespons dan bij gebruik van een injectiespuit, momenteel wordt onderzocht of dit ook voor het hepatitis B-antigeen geldt. De WHO en Gezondheidsraad volgen het onderzoek met grote belangstelling. De behoefte aan alternatieve toedieningsvormen groeit nu het aantal mogelijke vaccins alsmaar toeneemt. Een prik geeft vaak stress en angst. Alternatieve toediening zonder gebruik te maken van een naald, is minder belastend voor het kind en zou de vaccinatiebereidheid op peil kunnen houden of zelfs vergroten. Bovendien zijn naalden een bron van infecties door prikongelukken en door hergebruik. Het voordeel van de mininaaldjes is dat je zeer snel kunt vaccineren en de noodzaak om het vaccin tijdens opslag en vervoer gekoeld te houden (cold chain) vervalt doordat de gevriesdroogde combinatie van bionaald en antigeen stabiel is bij hoge temperaturen. Bron: Vaccine; Volume 26, Issue 19, 2 May 2008, Pages Opbouw hepatitis B-virus in kaart gebracht met massaspectrometer Onderzoekers van de Universiteit Utrecht hebben met een nieuw ontwikkelde methode de structuur en samenstelling van het hepatitis B-virus in kaart gebracht. Het begrijpen en tegengaan van een hepatitis B-infectie komt door hun onderzoek dichterbij. De resultaten van dit onderzoek verschenen onlangs in twee gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften: 'Proceedings of the National Academy of Sciences USA' en 'Angewandte Chemie Int Ed Engl'. De Utrechtse onderzoeker Charlotte Uetrecht ontwikkelde een aangepaste massaspectrometer die het intacte virus kan vernevelen zodat deze zichtbaar wordt. Dit deed zij samen met prof.dr. Albert Heck (Universiteit Utrecht) en onderzoekers uit Amerika en Amsterdam. De onderzoekers lieten de virussen met water vernevelen door een hoge elektrische spanning te gebruiken. Hierdoor komen de virussen vrij uit het water en kunnen zij individueel onderzocht worden. Met behulp van de aangepaste massaspectrometer is de structuur en samenstelling van het hepatitis B-virus bekeken. Zij onderscheidden niet alleen verschillende vormen van het virus, maar zij zagen ook de moleculaire opbouw van het virus. Dit maakt het in de toekomst mogelijk de productie van virussen te blokkeren, om zo een virusinfectie te bestrijden. De ontwikkelde techniek kan ook gebruikt worden om andere virussen in kaart te brengen en te identificeren, zoals virussen die als terroristisch wapen gebruikt kunnen worden. Hepatitis A uitbraak in Tsjechië en Letland Printversie Nieuwsbrief NHC september /7

5 In Praag is een ware uitbraak van hepatitis A gemeld sinds begin deze maand. Tussen 1 en 24 september zijn er ruim 350 nieuwe patiënten met hepatitis A opgenomen in de Praagse ziekenhuizen. Dit komt neer op zo n 13 nieuwe besmettingen per dag. In Letland wordt eveneens een toename van hepatitis A gemeld. De verheffing in Letland ging van start in november 2007, met in de eerste 8 maanden van patiënten. In de eerste week van september was er een verdere toename met 130 nieuwe hepatitis A patiënten. De patiënten zijn voornamelijk afkomstig uit (de omgeving van) Riga. Net als in Tsjechië bevinden zich veel injecterende druggebruikers en daklozen onder de patiënten. Het gemeentebestuur van Praag heeft inmiddels voor 3,4 miljoen czk (zo n Euro) aan vaccins en desinfecteermateriaal aangeschaft, drugsverslaafden en daklozen in Praag kunnen gratis gevaccineerd worden. Op deze manier hopen ze verdere besmetting te voorkomen. Hepatitis A door besmette schelpdieren De afgelopen tijd is in verschillende Europese landen een uitbraak van hepatitis A gemeld. In Spanje is een uitbraak veroorzaakt door besmette mosselen. De Spaanse voedselveiligheid organisatie heeft de betrokken partijen mosselen van de markt gehaald. Het gaat om diepgevroren mosselen die afkomstig zijn uit Peru. Deze mosselen zijn ook geëxporteerd naar Frankrijk, België, Portugal, Italië, Denemarken en Nederland. De VWA laat weten dat er in december 2007 en in mei zendingen van mogelijk besmette mosselen van in totaal 125 kg op de Nederlandse markt zijn gekomen. De VWA gaat via de importeur na of er nog restanten van deze partijen zijn; deze worden geblokkeerd en bemonsterd op hepatitis A. In België hoopt met een uitbraak te voorkomen door het terughalen van verschillende partijen diepvries platschelpen (tellines) die mogelijk besmet zijn met hepatitis A. Verplichte bloedtest bij zedenmisdrijf Een verdachte van gewelds- of zedenmisdrijf wordt verplicht om mee te werken aan een bloedtest, als het slachtoffer van het misdrijf mogelijk hepatitis of hiv heeft opgelopen. De Tweede Kamer gaat akkoord met een wetsvoorstel van CDA-minister Hirsch Ballin van Justitie waarin dit wordt geregeld. De overgrote meerderheid van de Kamer is het eens met de minister dat in deze gevallen het belang van het slachtoffer zwaarder moet wegen dan het recht op privacy van de verdachte. Hirsch Ballin wil haast maken met de nieuwe wet en hoopt de test per 1 januari 2009 te kunnen invoeren. Forse prijsverschillen vaccinaties De prijzen voor vaccinaties voor hepatitis A en B verschillen erg per GGD. Soms berekent een GGD twee keer zoveel voor dezelfde inenting als een GGD in een andere regio. Dit blijkt uit een prijzenlijst van vaccinaties bij GGD s en andere instellingen die de Consumentenbond presenteert in de Reisgids van juni Het grootste verschil werd aangetroffen bij de vaccinatie voor hepatitis B. GGD Hollands Midden rekent hier volgens de Consumentenbond 22,50 Euro voor terwijl in de regio s Rivierenland en Kennemerland voor dezelfde vaccinatie 47 Euro betaald moet worden. Een vaccinatie voor hepatitis A kun je het beste bij de GGD Noord- en Midden Limburg halen. Daar betaal je 36 Euro tegen 58 Euro bij de duurste: GGD Gooi & Vechtstreek. Ook de kosten voor het bijbehorende consult verschillen flink. Bij de ene regio betaal je hiervoor tussen de 10 en 15 Euro terwijl andere regio s meer dan 25 Euro vragen. Nieuwe fase 3 studie met Boceprevir, een proteaseremmer voor patiënten met Hepatitis C genotype 1, die nooit eerder behandeld zijn In het AMC gaat binnenkort een studie starten met het studiegeneesmiddel Boceprevir. Boceprevir behoort tot de groep van Proteaseremmers en heeft een heel andere werking dan Peg-Interferon alpha 2b (Peg-Intron) en ribavirine (RBV). Proteaseremmers hebben namelijk een direct effect op het virus, waardoor de vermeerdering van hepatitis C virus in de levercel wordt geremd. Eerdere studies waaronder een fase 2 studie in het AMC hebben de Printversie Nieuwsbrief NHC september /7

6 veiligheid en effectiviteit van Boceprevir bij hepatitis C patiënten aangetoond. De studie wordt wereldwijd uitgevoerd waarbij Boceprevir gecombineerd wordt met Peg-Intron en RBV. Er zijn 3 behandelingsarmen waaraan patiënten die willen deelnemen worden toegewezen door het lot: 1. Peg-Intron en RBV gedurende 48 weken. 2. Peg-Intron en RBV gedurende 4 weken gevolgd door Peg-Intron, RBV en Boceprevir gedurende 24 weken. Afhankelijk of het HCV nog in het bloed wordt aangetoond stopt de behandeling na 28 (4 + 24) weken of krijgt u nog 20 weken Peg-Intron en RBV. 3. Peg-Intron en RBV gedurende 4 weken gevolgd door Peg-Intron, RBV en Boceprevir gedurende 44 weken. Patiënten met Hepatitis C genotype 1 (nooit eerder behandeld) die belangstelling hebben om aan dit onderzoek mee te doen, kunnen zich aanmelden bij: leverresearch@amc.nl Telefoonnummer Dr. H.W. Reesink Dr. C.J. Weegink Lopende studies: Hepatitis C: 1. VIRID-studie bij hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 (Erasmus en UMC Radboud) Het Erasmus MC en UMC Radboud starten in 2008 een studie waarin een dubbele dosis ribavirine wordt vergeleken met de standaarddosering bij de behandeling van hepatitis C. Daarnaast wordt behandeld met PEG-interferon. Om bloedarmoede te voorkomen wordt EPO (erythropoietine) gegeven. De studie wordt uitgevoerd in patiënten met HCV genotype 1 of 4 met een virusload > IU/mL, omdat bij deze patiënten de standaardbehandeling minder vaak slaagt. De ribavirine-dosering wordt onderzocht in deze studie omdat er aanwijzingen zijn dat met een hogere dosis ribavirine het succespercentage van de behandeling vergroot kan worden. Op de website staat alle informatie, zowel voor behandelaars als patiënten. Patiënten kunnen zich aanmelden via een van de twee arts-onderzoekers, via of telefonisch. 2. Receptor Entry Remmer (Fase 1) (AMC) Dit nieuwe medicijn verhindert het binnendringen van hepatitis C virus (HCV) in niet besmette levercellen. De studie staat open voor hepatitis C patiënten met genotype 1. De duur van de behandeling met het studiemedicijn is 4 weken (waarvan 2 weken opname in een ziekenhuis), waarna een standaard behandeling met Peg-Interferon (Peg-IFN) en Ribavirine (RBV) kan volgen. De studie staat open voor 20 patiënten, waarvan er inmiddels 10 aan de studie deelnemen. 3. Levercel Enzym Remmer (Fase1) (AMC) Dit nieuwe medicijn blokkeert een enzym van de levercel dat betrokken is bij de vermenigvuldiging van HCV. Het studiemedicijn wordt als intraveneuze (in de ader) injectie toegediend. De studie staat open voor mannen met hepatitis C waarbij alle genotypen (1,2,3, en 4) kunnen meedoen. Voor deze studie is opname in een ziekenhuis gedurende 2 weken noodzakelijk. 4. SCIN-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 die eerder niet hebben gereageerd op antivirale behandeling met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal interferon continu worden toegediend met een klein pompje. Op deze manier zal worden getracht het virus continu te onderdrukken waardoor er mogelijk wèl een blijvende virologische respons optreedt. Daarnaast verwachten wij minder hevige bijwerkingen door continue toediening. Er zal ook worden behandeld met ribavirine. U kunt tot juli 2008 deelnemen aan deze studie. 5. CIRES-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1, 2 of 3 die niet eerder behandeld zijn met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal behandeld worden met een standaard dosis peginterferon in combinatie met ribavirine. Om meer te weten te komen over de exacte werking Printversie Nieuwsbrief NHC september /7

7 van deze behandeling en de werking van het immuunsysteem in de lever, zal op verschillende tijdstippen met een dun naaldje een cytologische punctie van de lever worden genomen. Het betreft een zogenaamde fine needle aspiration biopsy (FNAB), hetgeen niet verward moet worden met een standaard leverbiopt waarbij een relatief veel groter hapje van de lever genomen wordt. Deze FNAB is dan ook veel minder belastend voor de patiënt. 6. ENABLE-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met alle genotypen die niet eerder behandeld zijn met peginterferon en ribavine en waarbij sprake is van een laag aantal bloedplaatjes. Een laag aantal bloedplaatjes ontstaat vaak als er sprake is van ernstige leverschade (cirrose) waardoor het vaak niet meer mogelijk is de behandeling met peginterferon en ribavirine te starten. In deze studie zal in eerste instantie een nieuw middel (eltrombopag) gegeven worden om de bloedplaatjes te verhogen. Indien dat lukt zal vervolgens de behandeling met de standaard dosering peginterferon en ribavirine gestart worden. Patiënten die eerder zonder succes behandeld zijn met peginterferon en ribavirine maar waarbij een verlaging in dosering noodzakelijk was door een verlaagd aantal bloedplaatjes mogen ook deelnemen aan deze studie. Deze studie vindt ook plaats in Amsterdam (VU) en in Nijmegen (Radboud). Afhankelijk van de woonplaats van de patiënt, wordt de patiënt naar een van de drie centra verwezen. Hepatitis B: 1. Behandeling van chronische hepatitis B patiënten met Adefovir en Peg-IFN (AMC) Patiënten met chronische hepatitis B en een virale load van meer dan cop/ml ( IU/mL) kunnen meedoen met een studie waarbij Adefovir en Peg-IFN in combinatie gegeven worden gedurende 1 jaar. De studie is open tot eind Van de 100 patiënten zijn er inmiddels 65 geïncludeerd. Interessante resultaten van deze studie worden gepresenteerd op de AASLD november 2008 in St. Francisco. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Bart Takkenberg via (sein 59491) of via r.b.takkenberg@amc.nl 2. ARES-studie (Erasmus MC) Patiënten die worden behandeld met nucleos(t)ide analogen (virusonderdrukkers zoals lamivudine, adefovir, entecavir, telbivudine en tenofovir) moeten deze therapie vaak langdurig voortzetten. Het beëindigen van de behandeling leidt namelijk in het merendeel van de patiënten tot het weer actief worden van het hepatitis B virus. Binnenkort zal er gestart worden met een studie waarbij wordt gekeken of het tijdelijk toevoegen van peginterferon aan de behandeling met entecavir leidt tot een grotere kans op een blijvende onderdrukking van het hepatitis B virus na het stopzetten van de behandeling. Hiervoor worden patiënten óf behandeld met alleen entecavir óf behandeld met een combinatie van entecavir en peginterferon. Patiënten met een chronische hepatitis B en een positief HBeAg kunnen deelnemen aan deze studie. Voor nadere informatie kan contact opgenomen worden met Jurriën Reijnders via of via j.reijnders@erasmusmc.nl Informatie AMC studies Informatie over alle AMC-studies kunnen ingewonnen worden per (leverziekten@amc.nl) of per telefoon ( ) op het secretariaat, waarna U terug gebeld wordt door een van de leverspecialisten. Informatie Erasmus MC studies Voor algemene informatie of vragen over één van de Erasmus-studies kunt u contact opnemen met drs. R. Roomer, drs. M. Claassen, drs. J.F. Bergmann of dr. R.J. de Knegt via , of Printversie Nieuwsbrief NHC september /7