Beheerscontrole Leidraad voor het doelgericht management van organisaties Werner Bruggeman Regine Slagmulder

Transcriptie

1 Beheerscontrole Leidraad voor het doelgericht management van organisaties Werner Bruggeman Regine Slagmulder Inhoud Voorwoord 5 Hoofdstuk 1 Beheerscontrole: definities en concepten Definitie en doel van beheerscontrole Missie, doelstellingen, strategieën, politieken en geloofswaarden Definities De relatie tussen doelstellingen, strategieën en politieken Herziening van doelstellingen en strategieën Resultaatscongruentie Congruentie van gemeenschappelijke waarden Afbakening van het domein van beheerscontrole Elementen van een beheerscontrolesysteem Types van beheerscontrole Feedback- en feedforward-controle Output-controle, actie-controle en input-controle Output-controle Actie-controle Input-controle Diagnostische versus interactieve controle 32 Hoofdstuk 2 Keuze van de beheerscontrolestructuur Elementen van een beheerscontrolestructuur Keuze van de afdelingsstructuur De functionele structuur De divisionele structuur De matrixstructuur Bepaling van de verantwoordelijkheden van de afdelingen Soorten verantwoordelijkheden Beperkingen van de verantwoordelijkheden en de actievrijheid Regeling van de coördinatie Formele coördinatiemechanismen Transfertprijzen 48

2 2. Keuze van de optimale beheerscontrolestructuur 49 Hoofdstuk 3 Managen van kostencentra Besturing van discretionaire kostencentra Principe Voordelen en nadelen van discretionaire kostencentra Voordelen Nadelen Besturing van 'engineered' kostencentra Principe De eenheidskostprijs als performantiemaatstaf Activity-Based Costing Activity-Based Budgeting Activity-Based Performance Measurement Efficiëntiemeting op basis van niet-financiële prestatiemaatstaven Het waardeketen-concept Activity-Based Management Integrale kostenbeheersing ('Total cost management') Business Proces Re-engineering Target costing Interorganisationeel kostenbeheer 69 Hoofdstuk 4 Managen van winstcentra Prestatiemeting in een winstcentrum Meten van de winst Bepalen van de opbrengsten Bepalen van de kosten Beheersbaarheid van kosten en opbrengsten Rapporteringsschema Aanpassingen van de beheersbare winst Soorten winstcentra Voordelen en nadelen van winstcentra Voordelen Nadelen Centralisatie versus decentralisatie van overhead-activiteiten De keuze tussen centralisatie en decentralisatie Verdeling van overheadkosten Niet-toewijzing van overheadkosten Verdeling van overheadkosten op basis van het draagkrachtprincipe Verdeling van overheadkosten op basis van het gebruik Shared Service Agreements 84

3 4.4 Overheadafdelingen als winstcentra Uitbesteden van overheadactiviteiten Ontwerp van profit center-structuren Profit centers en strategische gedrag Winstverbeteringsprogramma's Winstverhoging door herdenken van de waardeketen Winstverhoging door effectief knelpuntmanagement Micro profit centers als middel tot kostenbeheersing 98 Hoofdstuk 5 Managen van investeringscentra Principe Prestatiemaatstaven Bepaling van de ROI en het residueel inkomen ROI versus residueel inkomen Verbijzondering van activa naar divisies Potentieel dysfunctioneel gedrag in investeringscentra Het gebruik van ROI als evaluatiecriterium Tekortkomingen van financiële methodes voor evaluatie van strategische investeringen Hoe investeringscentra sturen naar waardemaximalisatie op lange termijn? Analyse van aandeelhouderswaarde (Shareholder Value Analysis) Het afstemmen van investeringen op de strategie 114 Hoofdstuk 6 Coördinatie van verantwoordelijkheidscentra Crossfunctionele teams Transfertprijssystemen Transfertprijsbepaling op basis van de marktprijs Transfertprijsbepaling op basis van de kostprijs Transfertprijsbepaling op basis van onderhandelingen Keuze van het transfertprijssysteem Winstdeling 'Two-step pricing' 'Two sets of prices' Transfertprijzen in multinationale ondernemingen 124

4 Hoofdstuk 7 Het beheerscontroleproces Fasen in het beheerscontroleproces Strategische planning Ondernemingsstrategie ('corporate strategy') Business unit-strategie Functionele strategie Programmering Doelgericht management van actieprogramma's Planning en analyse van nieuwe programma's Analyse van lopende programma's Voorbereiding en goedkeuring van het budget Het master-budget Het budgetteringsproces Doel van het budgetteren Verschillende budgetteringsmethodes Goedkeuring van het budget Resultaatsmeting en opvolging van het budget Verschillenanalyse en rapportering Verschillenanalyse Voorstellingswijzen Rapportering Evaluatie en beloning De techniek van het budgetteren Het verkoopbudget Het productiebudget Het eindvoorraadbudget Het direct materiaalbudget Het directe arbeidskostenbudget Het productie-overhead-budget Gebudgetteerde kostprijs van de verkochte goederen Het verkoopkostenbudget Het administratieve kostenbudget Het diverse kosten- en opbrengstenbudget De geprojecteerde resultatenrekening Het investeringsbudget Het kasbudget De geprojecteerde balans Het budget als beleidsinstrument Het performantiemodel van Locke en Latham 164 Hoofdstuk 8 Verschillenanalyse en financiële rapportering Standaardkosten 168

5 2. Soorten verschillen Prijsverschillen Mixverschillen Volumeverschillen Verschillen in vaste kosten Verschillen in directe materiaalkosten Verschillen in directe loonkosten Verschillen in variabele overhead Rapportering Problemen van dysfunctioneel gedrag bij verschillenanalyse Slotbemerkingen 178 Hoofdstuk 9 Geïntegreerde prestatiemeting: de Balanced Scorecard Inleiding Waarom een geïntegreerd prestatiemeetsysteem? De Balanced Scorecard Hoe ontwikkelt me een Balanced Scorecard? Formulering van de beleidsvisie Bepaling van de prestatiedoelstellingen en meetcriteria Samengestelde maatstaven Causale relaties tussen prestatiecriteria Voordelen en nadelen van de Balanced Scorecard Voordelen Nadelen Implementatie van de Balanced Scorecard Ontwikkeling van een strategische organisatie 196 Hoofdstuk 10 Beloning van managers Doelstelling van het beloningssysteem Beloningssystemen en managementgedrag Vormen van beloning van managers Ontwerpparameters van een financieel beloningssysteem Prestatiecriteria bij bonusbepaling Voorbeeld van een financieel beloningssysteem 213

6 5. Effectiviteit van bonussystemen Niet-financiële beloningen Beloningssystemen en vierde-generatie-management 217 Hoofdstuk 11 Beheerscontrole en bedrijfscultuur Elementen van de bedrijfscultuur Waarden en normen Zichtbaarheid van de bedrijfscultuur Ontstaansproces van bedrijfsculturen Cultuur en beheerscontrole Creatie van een prestatieverbeterende cultuur Bedrijfscultuur en maatschappijcultuur Bedrijfscultuur en het ontwerp van een beheerscontrolesysteem 226 Hoofdstuk 12 Ontwerp van een beheerscontrolesysteem Inleiding Lessen uit contingency research Beheerscontrole en strategie Beheerscontrole en corporate strategy Beheerscontrole en business unit-strategy Beheerscontrole en de externe omgeving Beheerscontrole en organisatiestructuur Beheerscontrole en technologie Beheerscontrole en managementstijl Beheerscontrole en cultuur Dynamische aanpassing van beheerscontrolesystemen 238 Hoofdstuk 13 De rol van de controller Soorten controllers Organisatie van de beheerscontrolefunctie Plaats van de controller in het organogram Centralisatie versus decentralisatie van de beheerscontrolefunctie Taken van de beheerscontroller 243

7 4. De controller versus de thesauriefunctie Ethische gedragscode van de controller 247 Hoofdstuk 14 Een blik op de toekomst 249 Noten 253 Literatuur 254