Amsterdamse Burgermonitor 2013

Transcriptie

1 Amsterdamse Burgermonitor 2013 In opdracht van: DMO, stadsdelen Projectnummer: Laure Michon Ellen Lindeman Hannah Schwarz Willem Bosveld Derek Schippers Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal 300 Telefoon Postbus 658, 1000 AR Amsterdam Amsterdam, januari 2014

2 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Foto voorpagina: Stemmen onder toeziend oog van Jezusbeeld in kerk De Liefde, fotograaf Edwin van Eis (12 september 2012) 2

3 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Inhoud Inleiding 5 1 Politieke participatie Bekendheid bestuurders wisselend Burgemeester goed bekend, collegepartijen veel minder Groot verschil tussen stadsdelen in bekendheid naam stadsdeelvoorzitter Interesse in lokale politiek neemt laatste jaren af Twee derde Amsterdammers van plan om te gaan stemmen Oordeel over lokaal bestuur meestal neutraal Meeste politieke contacten op stadsdeelniveau Inzet voor buurt of stad verschilt onder Amsterdammers Een op vijf Amsterdammers heeft zich ingezet voor stad of buurt Informatie- of inspraakbijeenkomst vooral bezocht door ouderen Amsterdammers verdeeld over eigen politieke invloed 16 2 Omgang in de stad Sterke binding met de stad Oordeel over omgang tussen groepen in de stad: matig Amsterdammers vinden zichzelf hoffelijk en anderen onbeschoft Onbeschoft gedrag wordt ervaren als een probleem Onbeschoft gedrag wordt weinig gerapporteerd Amsterdammers tolerant ten aanzien van homoseksuelen Weinig zwart-wit denken onder Amsterdammers 27 3 Ervaring met discriminatie Van de Amsterdammers heeft 17 discriminatie ervaren Ervaren discriminatie vooral op basis van herkomst Jongeren en voorbijgangers op straat voornaamste daders Discriminatie vooral in de vorm van belediging Minder dan de helft reageert op discriminatie Mensen nauwelijks zelf beschuldigd van discriminatie 36 4 Netwerken en levensbeschouwing Netwerken Amsterdammers homogeen qua herkomst Netwerk Amsterdammers niet sterk buurtgebonden Meerderheid Amsterdammers kan netwerk inzetten voor hulp Veel sociaal isolement onder lager opgeleiden Verwantschap religie stabiel, kerk-/moskeebezoek stijgt 42 5 Media en informatie Bijna alle Amsterdammers hebben toegang tot internet Lokale zenders steeds minder populair Lezen dagbladen meestal via papieren abonnement 47 3

4 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 5.4 Sociale media wisselend gebruikt Internetbronnen meest populair in communicatie met gemeente Contact met ambtenaren meestal in het stadsdeel Digitaal loket en sociale media weinig gebruikt 56 Samenvatting en conclusie 57 4

5 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Inleiding Voor u ligt de 14 e editie van de Amsterdamse Burgermonitor, waarin de relatie van Amsterdammers met hun stad centraal staat. Daarbij komen participatie in de lokale politiek, de omgang tussen Amsterdammers, discriminatie, het contact met de gemeente en het gebruik van media aan bod. De resultaten zijn gebaseerd op een representatieve enquête onder Amsterdammers vanaf 16 jaar. Amsterdammers hadden tussen maart en juli 2013 de gelegenheid om de vragenlijst online, telefonisch, schriftelijk of face-to-face in te vullen. In totaal hebben Amsterdammers deelgenomen aan de enquête. 1 Deze rapportage start met een hoofdstuk over politieke participatie. Thema s van dit hoofdstuk zijn de kennis van de lokale politiek, de interesse in gemeente- en stadsdeelpolitiek, de stemintentie, het oordeel over het bestuur, de inzet voor de buurt of de stad en de ervaren politieke invloed. Voor zover mogelijk hebben we gekeken naar ontwikkelingen sinds Ook staan we stil bij de betekenis van de uitkomsten voor de komende lokale verkiezingen, in maart In het tweede hoofdstuk staat de omgang tussen Amsterdammers in de stad centraal. Daarbij gaat het om de binding met de stad, de omgang tussen groepen, het voorkomen van onbeschoft gedrag, tolerantie ten aanzien van homoseksualiteit, en het denken over anderen in termen van tegenstellingen (zwart-wit denken). Het derde hoofdstuk staat in het verlengde van het eerdere hoofdstuk: daarin is de ervaring met discriminatie het hoofdthema. Vragen die we in dit hoofdstuk beantwoorden zijn hoeveel Amsterdammers discriminatie ervaren en hoe vaak, op welke grond, in welke vorm en door wie. Elke editie van de Burgermonitor legt naast een aantal vaste thema s ook specifieke accenten. Nieuw in deze rapportage is dat we uitvoering stil staan bij de sociale contacten en netwerken van Amsterdammers (hoofdstuk 4). Dit is relevant gelet op de steeds grotere aandacht voor zelfredzaamheid van burgers: het idee is dat zij steeds meer zelf, met behulp van hun netwerk, hulp moeten regelen. 2 De mate waarin het netwerk kan worden ingezet komt daarom aan bod. Daarnaast is de samenstelling van het netwerk interessant vanuit het oogpunt van contact tussen verschillende groepen Amsterdammers. Daarom kijken we naar de mate waarin Amsterdammers contact hebben met personen van een andere herkomst. Verder laten we zien hoe zeer hun netwerken 1 Voor de enquête is een steekproef getrokken uit het gemeentelijk register (GBA). Het uiteindelijke respondentenbestand is vervolgens gewogen naar leeftijd (in vier leeftijdsgroepen), geslacht, herkomst (in zeven groepen), stadsdeel en type huishouden (alleenstaand of niet) om ervoor te zorgen dat de groep respondenten de samenstelling van de bevolking weerspiegelt. 2 Zie bijvoorbeeld: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2013), De doe-democratie, Kabinetsnota ter stimulering van een vitale samenleving, Den Haag: DGBK/B&I/Interactie. 5

6 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek buurtgebonden zijn. In hoofdstuk 4 kijken we tot slot naar de verwantschap met religies en levensbeschouwelijke stromingen. Het hoofdstuk 5 gaat over waar Amsterdammers informatie en nieuws vandaan halen. Eerst kijken we naar het mediagebruik in algemene zin, daarna ligt de focus op de kennis en het gebruik van gemeentelijke informatiebronnen. Dit is belangrijk om na te gaan welke informatiekanalen het meest effectief zijn om Amsterdammers, en specifieke groepen Amsterdammers, te informeren. 6

7 Amsterdamse Burgermonitor Politieke participatie In dit hoofdstuk komen verschillende manieren waarop Amsterdammers politiek participeren en invloed uitoefenen aan bod. We beginnen met de kennis van en interesse in de stadsdeel- en gemeentepolitiek. Daarnaast kijken we naar de mate waarin Amsterdammers lokale politici benaderen over politieke kwesties. Ook andere vormen van participatie komen aan bod: de inzet voor buurt en stad, het bijwonen van inspraakbijeenkomsten en het stemmen bij verkiezingen. 1.1 Bekendheid bestuurders wisselend Onbekend maakt onbemind, luidt het spreekwoord. Geldt dat ook voor de Amsterdamse politiek en de bestuurders? In hoeverre zijn Amsterdammers bekend met de bestuurders en hangt dat samen met hun interesse in de lokale politiek en hun mening over het bestuur? Burgemeester goed bekend, collegepartijen veel minder Acht van de tien Amsterdammers (78) kunnen desgevraagd de juiste naam van de huidige burgemeester van Amsterdam noemen. Twee van de tien (19) weten geen naam te noemen en 3 noemt een andere naam dan Van der Laan. Daarbij wordt het vaakst de naam van de vorige burgemeester, Cohen, genoemd, maar ook wel die van Asscher of Rutte. Hoogopgeleide Amsterdammers weten vaker de juiste naam van de huidige burgemeester te noemen (88) dan personen die laag (66) of midden zijn geschoold (78). Amsterdammers van niet-westerse herkomst kennen minder vaak de burgemeester bij naam (59) dan gemiddeld, met name Amsterdammers van Turkse herkomst (27). Interesse in de gemeentepolitiek en kennis van de lokale politiek zijn met elkaar verbonden: van de Amsterdammers die de naam van de burgemeester kennen, is 73 geïnteresseerd in de lokale politiek, tegenover 39 onder degenen die de naam van de burgemeester niet kennen. De samenstelling van het college is veel minder bekend bij Amsterdammers dan de naam van de burgemeester. Eén van de vijf (19) weet uit welke partijen het huidige college van burgemeester en wethouders bestaat, namelijk PvdA, GroenLinks en VVD. Amsterdammers tot 35 jaar zijn hiervan minder goed op de hoogte dan gemiddeld (13). Verder zijn Amsterdammers van niet-westerse herkomst minder vaak van de collegepartijen op de hoogte dan andere herkomstgroepen. Dat geldt het sterkst voor de eerste generatie. Amsterdammers die hoger opgeleid zijn, weten vaker de juiste 7

8 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek samenstelling van het college (28 van de HBO/WO-opgeleiden) dan lager opgeleiden. Zij zijn over het algemeen ook meer geïnteresseerd in de lokale politiek. Amsterdammers die de juiste collegepartijen kunnen noemen, zijn ook vaker positief over het gemeentebestuur dan anderen: van degenen met kennis over de collegepartijen oordeelt 45 positief over het gemeentebestuur, terwijl onder degenen die de collegepartijen niet kennen 30 positief is over het gemeentebestuur Groot verschil tussen stadsdelen in bekendheid naam stadsdeelvoorzitter Twee van de tien Amsterdammers (22) weten de juiste naam van de stadsdeelvoorzitter van hun stadsdeel te noemen. Bewoners van stadsdeel West, Centrum en Zuid zijn minder vaak bekend met hun stadsdeelvoorzitter dan gemiddeld. De stadsdeelvoorzitters van de stadsdelen Noord en Oost zijn het meest bekend bij de inwoners van deze stadsdelen. Figuur 1.1 Kan de juiste naam van de eigen stadsdeelvoorzitter noemen naar stadsdelen, 2013 (procenten) Noord Oost Zuidoost Nieuw-West Zuid Centrum West gemiddeld Of men de naam van de stadsdeelvoorzitter kent, hangt niet samen met de genoten opleiding van de ondervraagde Amsterdammers, maar vooral met leeftijd. Jonge Amsterdammers zijn minder goed op de hoogte (tot 35 jaar 13) dan ouderen: van de personen van 55 jaar of ouder kent 33 de naam van de eigen stadsdeelvoorzitter. Verder kennen Amsterdammers van niet-westerse herkomst minder vaak hun stadsdeelvoorzitter, met uitzondering van Amsterdammers van Surinaamse herkomst. De bekendheid van de stadsdeelvoorzitter hangt in het algemeen samen met de mate van interesse in de stadsdeelpolitiek. De Amsterdammers die de naam van hun stadsdeelvoorzitter weten, zijn ook vaak geïnteresseerd in de stadsdeelpolitiek (75, tegenover 44 van hen die het niet weten). Andersom geldt het ook: 32 van de politiek 8

9 Amsterdamse Burgermonitor 2013 geïnteresseerden kent de naam van de stadsdeelvoorzitter, tegenover 12 van diegene die daarin niet geïnteresseerd zijn. De mening over het stadsdeelbestuur hangt ook samen met de bekendheid van de stadsdeelvoorzitter. Zij die de voorzitter kennen, zijn vaker positief over het stadsdeelbestuur (33) dan zij die de voorzitter niet kennen (24). Anderzijds kennen de Amsterdammers die het stadsdeelbestuur zeer slecht vinden functioneren minder vaak de voorzitter (22) dan diegenen die het bestuur juist zeer goed vinden functioneren (38). Kijken we naar de kennis van Amsterdammers over de lokale politiek op lange termijn, dan zijn wisselingen van de burgemeester en de samenstelling van het college terug te zien (zie figuur 1.4). Zo trad Job Cohen aan als burgemeester in 2001, en steeg zijn bekendheid gestaag tot boven de 90. De bekendheid van Van der Laan, die in 2010 aantrad, ligt een stuk lager en was in 2011 en 2013 op hetzelfde niveau. De bekendheid van de collegepartijen was in het verkiezingsjaar 2006 op z n hoogst: toen wist 30 van de Amsterdammers welke partijen samen de stad bestuurden. Zo hoog is de bekendheid van de collegepartijen daarna nooit meer geweest, maar we zien wel in de loop der jaren dat de collegepartijen bekender geworden, net als de stadsdeelvoorzitters. Figuur 1.2 Aandeel Amsterdammers dat juiste naam van burgemeester, collegepartijen en stadsdeelvoorzitter kan noemen, (procenten)* Patijn Cohen van der Laan burgemeester partijen college stadsdeelvoorzitter * tussen 2007 en 2010 is niet gevraagd naar de naam van de burgermeester, en in 2010 is niet gevraagd naar de collegepartijen en de naam van de stadsdeelvoorzitter. In 2012 is de Burgemonitor niet afgenomen. 9

10 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 1.2 Interesse in lokale politiek neemt laatste jaren af De interesse in de gemeentepolitiek neemt sinds 2010 af. Twee derde van de ondervraagde Amsterdammers (66) is tamelijk tot zeer geïnteresseerd in de gemeentepolitiek. In de vorige metingen gold dat nog voor 71 (2011) en 75 (2010). Hiermee is de politieke interesse op een dieptepunt gekomen, alleen in de jaren 2000 en 2001 lag de interesse nog lager. De recente daling in interesse zien we nog sterker bij de interesse in de stadsdeelpolitiek. De helft van de Amsterdammers (51) geeft aan daarin geïnteresseerd te zijn. In 2010 had 65 nog interesse en in 2011 lag dit aandeel op 58. Het effect van het verkiezingsjaar 2010 dat in 2011 nog wat doorspeelde, is daarmee tenietgedaan. De grote mate van interesse in de lokale politiek in 2010 was voor een belangrijk deel te verklaren doordat 2010 een jaar was waarin verkiezingen voor de gemeenteraad plaatsvonden en de fusie van de stadsdelen speelde. In 2013 is de toegenomen interesse die daaruit voortvloeide weggeëbd en ligt de interesse op een lager niveau lager dan in de periode vóór Figuur 1.3 Interesse in stadsdeel- en gemeentepolitiek, (percentage tamelijk tot zeer geïnteresseerd)* geïnteresseerd in stadsdeelpolitiek geïnteresseerd in gemeentepolitiek * tussen 2007 en 2009 is niet gevraagd naar interesse in gemeentepolitiek. In 2012 is de Burgemonitor niet afgenomen. De interesse in de stadsdeelpolitiek verschilt per stadsdeel, maar de verschillen zijn minder groot dan in De interesse is in alle stadsdelen duidelijk gedaald, met uitzondering van Noord en Zuidoost. De bewoners van de laatst genoemde stadsdelen zijn nu het vaakst geïnteresseerd in de stadsdeelpolitiek. Dat is opvallend omdat de bewoners daar, vooral in Noord, in voorgaande jaren meestal tot de minst geïnteresseerden in de stadsdeelpolitiek behoorden. 10

11 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Figuur 1.4 Interesse in stadsdeelpolitiek per stadsdeel, 2011 en 2013 (percentage tamelijk tot zeer geïnteresseerd) Zuidoost 2013 Noord 2011 West Oost Centrum Zuid Nieuw-West gemiddeld Personen met een hoge opleiding tonen de meeste interesse in zowel gemeente- als stadsdeelpolitiek: 58 is geïnteresseerd in stadsdeelpolitiek en 76 in gemeentepolitiek. Amsterdammers van Turkse herkomst zijn daarentegen relatief weinig geïnteresseerd in lokale politiek: 23 is geïnteresseerd in stadsdeelpolitiek en 32 in gemeentepolitiek. Amsterdammers van niet-nederlandse herkomst die hier geboren zijn, zijn vaker geïnteresseerd in de gemeentepolitiek (64) dan de eerste generatie (51). Verder tonen jongeren relatief weinig interesse: onder de 16- tot 25-jarigen heeft 34 interesse in stadsdeelpolitiek en 54 in gemeentepolitiek. 1.3 Twee derde Amsterdammers van plan om te gaan stemmen In maart 2014 vinden lokale verkiezingen plaats. Van de ondervraagde Amsterdammers zegt 64 zeker te gaan stemmen als er morgen gemeenteraadsverkiezingen gehouden zouden worden. In 2011 waren dat er 66. Verder geeft 21 aan misschien te gaan stemmen en 7 gaat zeker niet stemmen (3 weet het nog niet en 5 is niet stemgerechtigd). De stemintentie ligt in lijn met andere jaren waarin eveneens geen gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden (zie figuur 1.1). In het verkiezingsjaar 2010 gaf nog driekwart van de Amsterdammers (75) aan zeker te gaan stemmen. Dit percentage was hoger dan de werkelijke opkomst bij die verkiezingen in Ook in andere verkiezingsjaren lag de stemintentie circa 20 hoger dan de werkelijke opkomst. 11

12 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Figuur 1.5 Animo om te stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen en daadwerkelijke opkomst, (procenten) gaat zeker stemmen gaat zeker niet stemmen gaat misschien stemmen opkomst gemeenteraadsverkiezingen Uiteraard hangen de persoonlijke stemintentie en het daadwerkelijke stemgedrag met elkaar samen, maar lang niet één op één. Van diegenen die zeggen niet te gaan stemmen heeft 86 ook niet gestemd bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2010, en 62 heeft niet gestemd bij de Tweede Kamerverkiezingen in De groep van notoire nietstemmers, dat wil zeggen die niet gestemd heeft in 2010 en zegt ook zeker niet te gaan stemmen bij gemeenteraadsverkiezingen, betreft ruim 6 van de Amsterdammers. Deze verschillen komen voor een groot deel overeen met de verschillen die we vonden bij interesse in de (stadsdeel- en gemeente-) politiek (zie figuur 1.4). Er bestaat dan ook een duidelijke relatie tussen de bereidheid tot stemmen en politieke interesse. Van de mensen die aangeven zeker te gaan stemmen wanneer er morgen gemeenteraadsverkiezingen zouden zijn, gaven acht van de tien aan geïnteresseerd te zijn in gemeentepolitiek, tegenover drie van de tien van de mensen die aangaven niet te gaan stemmen. 1.4 Oordeel over lokaal bestuur meestal neutraal Een kwart van de geënquêteerde Amsterdammers (26) vindt dat het bestuur van het eigen stadsdeel goed functioneert en 12 vindt het slecht gaan. Dit komt overeen met de vorige meting: toen oordeelde 23 positief en 12 negatief over het functioneren van het stadsdeelbestuur. Het merendeel neemt echter een neutraal standpunt in (niet goed, niet slecht, 27) of weet het niet (36). Naarmate men ouder is, heeft men vaker een mening over het functioneren van het lokale bestuur, jongeren geven vaak aan het niet te weten. De bewoners van stadsdeel Noord zijn positiever dan die van de overige stadsdelen: 38 vindt het stadsdeelbestuur goed functioneren. De bewoners van stadsdeel Zuidoost zijn 12

13 Amsterdamse Burgermonitor 2013 juist vaker negatief dan gemiddeld: 22 vindt dat het stadsdeelbestuur slecht functioneert. Figuur 1.6 Mening over het functioneren van het stadsdeelbestuur naar stadsdeel, 2013 (percentage) gemiddeld Zuid West Nieuw-west Zuidoost goed niet goed, niet slecht slecht weet ik niet Oost Centrum Over het gemeentebestuur hebben de Amsterdammers vaker een mening en zijn zij ook positiever dan over het stadsdeelbestuur. Een derde vindt het goed functioneren (33) terwijl 9 het slecht vindt functioneren. Toch geldt ook op dit punt dat een meerderheid van de Amsterdammers een neutrale opvatting heeft of zich afzijdig houdt: 33 vindt het niet goed maar ook niet slecht functioneren en 26 weet het niet. Deze uitkomst zijn vrijwel gelijk aan die van 2011: toen vond 31 het gemeentebestuur goed functioneren, 7 slecht, 37 niet goed en niet slecht en 24 wist het niet. Amsterdammers die geïnteresseerd zijn in de lokale politiek zijn vaker positief over de bestuurders dan zij die geen interesse hebben. Opvallend is dat personen die zeer geïnteresseerd zijn in de lokale politiek vaker negatief oordelen over het bestuur dan anderen. Blijkbaar zijn betrokken Amsterdammers hierover meer uitgesproken. Nietgeïnteresseerden geven vaker geen mening over het functioneren van het lokale bestuur. 1.5 Meeste politieke contacten op stadsdeelniveau Amsterdammers kunnen lokale politici benaderen over diverse kwesties. Van de Amsterdammers heeft 11 persoonlijk contact gehad met iemand uit de lokale politiek. Dat is evenveel als in 2011 en wat minder dan in 2009 en 2008 (14). Amsterdammers die hoogopgeleid zijn nemen veel vaker contact op met politici dan lager opgeleiden: van hen heeft 15 contact gehad, tegenover 7 onder midden geschoolden en 8 onder laag geschoolden. Daarnaast hebben Amsterdammers van niet-westerse 13

14 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek herkomst minder vaak contact met een lokale politicus dan gemiddeld, vooral bewoners van Marokkaanse herkomst en van overige niet-westerse herkomst (beide 6). Dat geldt echter vooral van de eerste generatie migranten, die in het buitenland zijn geboren. De tweede generatie van niet-nederlandse herkomst heeft even vaak contact met politici als Amsterdammers van Nederlandse herkomst. Men heeft het vaakst contact met een politicus op het niveau van het stadsdeel: 27 van de contacten betrof een stadsdeelraadslid en eveneens 27 een stadsdeelwethouder. Bewoners van stadsdeel Zuidoost hebben het vaakst contact gehad met een bestuurder van het stadsdeel (10), bewoners van West en Zuid het minst vaak (elk 5). Amsterdammers hadden het minst vaak contact met de burgemeester (7 van de contacten). Tabel 1.7 Met wie heeft u contact gehad? 2013 (in procenten van de respondenten die de afgelopen 12 maanden contact hebben gehad met iemand uit de lokale politiek) stadsdeelraadslid 27 stadsdeelwethouder 27 wethouder gemeenteraad 20 stadsdeelvoorzitter 19 gemeenteraadslid 17 burgemeester 7 Van de personen die contact hebben gehad met lokale politici is 69 tevreden en 14 is ontevreden over dat contact. De tevredenheid ligt daarmee hoger dan in 2011, toen waren zes van de tien mensen tevreden over het contact. 1.6 Inzet voor buurt of stad verschilt onder Amsterdammers Een op vijf Amsterdammers heeft zich ingezet voor stad of buurt Aan de Amsterdammers is gevraagd: Heeft u zich de afgelopen 12 maanden alleen of samen met anderen ingezet voor of tegen een onderwerp dat met het wonen in de buurt of de stad te maken heeft, bijvoorbeeld het plaatsen van fietsenrekken, het onderhouden van een speelplaats of het kappen van bomen? In totaal is 19 van de Amsterdammers op deze wijze actief geweest. Dit aandeel is de afgelopen jaren niet veranderd. Bewoners met interesse in de stadsdeelpolitiek zetten zich vaker in voor een dergelijke kwestie dan anderen (26 tegenover 19 gemiddeld). Ook hogeropgeleiden zijn hierin relatief vaak actief (25). Amsterdammers tussen 16 en 34 jaar, zetten zich juist minder vaak in (14) dan Amsterdammers van 35 jaar en ouder (23). Verder zetten Amsterdammers van Turkse (9) en Marokkaanse (12) zich minder vaak in voor een kwestie in de buurt of stad dan gemiddeld. De inzet voor buurt of stad verschilt niet sterk tussen de stadsdelen: bewoners van Noord en Centrum zijn hierin het vaakst actief (23) en bewoners van West (16) en Nieuw-West (17) het minst vaak. 14

15 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Men kan zich op vele manieren inzetten voor een kwestie in de stad of buurt, variërend van een keer een handtekening zetten onder een petitie tot het deelnemen aan buurtbeheer. Geen enkele vorm springt er echt uit: de inzet van Amsterdammers kenmerkt zich vooral door veelzijdigheid. Het zetten van een handtekening wordt het vaakst genoemd (6) net als het bezoek aan een bewonersbijeenkomst of inspraakavond (5). In tabel 1.8 staan de tien meest genoemde vormen van inzet. Ook de onderwerpen van de inzet zijn zeer divers. Meest genoemd hierbij zijn: vuilnis, het plaatsen van fietsenrekken, sloop van gebouwen, herprofilering/herinrichting/bestemmingsplan, overlast (bijv. hangjongeren), openbaar vervoer, parkeerplekken, veiligheid. Tabel 1.8 Tien meeste genoemde vormen van inzet voor een kwestie in de buurt of stad, 2013 (procenten) handtekening gezet 6 bewonersbijeenkomst of inspraakavond bezocht 5 een of brief geschreven aan de stadsdeelraad 3 contact gezocht met een ambtenaar 3 deelgenomen aan enquête over buurtbelang 3 actief geweest in of actiegevoerd met buurt- of bewonersorganisatie 2 contact opgenomen met buurtbeheeroverleg, wijkraad, buurtraad of buurtconciërge 2 commissievergadering bijgewoond 2 deelgenomen aan buurtbeheer 2 contact gezocht met een stadsdeelraadslid Informatie- of inspraakbijeenkomst vooral bezocht door ouderen Amsterdammers is ook gevraagd of zij de afgelopen 12 maanden een informatie- of inspraakbijeenkomst hebben bezocht. Elf procent van de ondervraagden heeft een dergelijke bijeenkomst bezocht. Dat is meer dan in 2011 (8) en meer in lijn met de voorgaande jaren (11 in 2010 en 14 in 2009). Zes van de tien bewoners hebben wel eens gehoord van informatie- of inspraakbijeenkomsten maar hebben ze niet bezocht. De overige drie van de tien hebben nog nooit van dit soort bijeenkomsten gehoord. Het bezoeken van deze bijeenkomsten hangt vooral samen met leeftijd: ouderen bezoeken vaker informatie- en inspraakbijeenkomsten dan jongeren. Zo komt 17 van de 55-plussers er wel eens, tegenover 6 onder de Amsterdammers onder de 35 jaar. Deze laatste groep heeft ook vaak nog nooit gehoord van dergelijke bijeenkomsten (42, tegenover 30 gemiddeld). Vooral jongeren van Turkse afkomst bezoeken weinig deze bijeenkomsten (4). Bewoners die geïnteresseerd zijn in de stadsdeelpolitiek bezoeken vaker informatie- of inspraakbijeenkomsten dan anderen (15 versus 7). Diegenen die geen interesse in de stadsdeelpolitiek hebben, hebben ook vaker nog nooit gehoord van dergelijke bijeenkomsten (36 versus 23 onder geïnteresseerden). 15

16 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 1.7 Amsterdammers verdeeld over eigen politieke invloed Dit jaar is een aantal vragen aan de enquête van de Burgermonitor toegevoegd om na te gaan in hoeverre Amsterdammers vinden dat zij invloed kunnen uitoefenen in hun stadsdeel, of ze daarin actief zouden willen zijn en op welke wijze. Een derde van de Amsterdammers (32) is het eens met de stelling: Mensen zoals ik hebben wel degelijk invloed op wat er door het stadsdeel in de buurt en het stadsdeel wordt gedaan. Een even groot deel (33) is het daar echter niet mee eens en vindt dus dat zij geen invloed hier op hebben. De rest neemt een neutrale positie in (24) of geeft aan het niet te weten (11). Deze verdeling geldt globaal genomen voor alle stadsdelen. Ouderen zijn het minder vaak dan jongeren eens met de stelling dat zij invloed hebben op wat door het stadsdeel wordt gedaan. Hoogopgeleiden zijn het juist vaker eens met de stelling dan lager opgeleiden. Verder geven Amsterdammers van niet-westerse herkomst, met uitzondering van de personen van Surinaamse herkomst, twee keer zo vaak aan niet te weten of zij deze invloed hebben dan overige Amsterdammers. Belangrijk voor het ervaren van invloed is het oordeel over het functioneren van het stadsdeelbestuur: 48 van degenen die positief oordelen over het stadsdeelbestuur (zeer) zijn het eens met de stelling, tegenover 14 van degenen die het stadsdeelbestuur als (zeer) slecht typeren. Daarnaast zijn de mening gepeild over de ervaren mogelijkheden in het stadsdeel om een mening te geven over ontwikkelingen in de buurt en het stadsdeel. Van de Amsterdammers vindt 42 dat daartoe voldoende mogelijkheden bestaan en 20 juist onvoldoende, terwijl 38 zegt het niet te weten. Figuur 1.9 Zijn er volgens u voldoende mogelijkheden in uw stadsdeel om uw mening te geven over ontwikkelingen in uw buurt en stadsdeel? 2013 (procenten) Noord Oost West ja nee weet niet/geen antwoord Zuid Zuidoost Centrum Nieuw West gemiddeld

17 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Inspraakavonden worden het vaakst genoemd als mogelijkheid voor inspraak, maar ook via buurtcentra, stadsdeelkrant, internet, Twitter, (buurt- en bewoners-) vergaderingen en inspreekmomenten bij de deelraad. Bewoners van stadsdeel Noord menen het vaakst dat die mogelijkheden er voldoende zijn (50), bewoners van Zuidoost en Nieuw-West geven vaker dan gemiddeld aan dat die mogelijkheden er niet zijn (beide 25). Het zijn vooral hoog opgeleide Amsterdammers die menen dat er voldoende mogelijkheden voor participatie zijn: van hen antwoordt 49 bevestigend. Onder lager en midden geschoolde personen is dit aandeel een stuk lager, respectievelijk 35 en 37. Verder maakt het uit of mensen kennis hebben over de stadsdeelpolitiek en hoe zij oordelen over het stadsdeelbestuur. Van degenen die de naam van de stadsdeelvoorzitter kennen, vindt 51 dat er voldoende mogelijkheden zijn voor inspraak, van degenen die van mening zijn dat het stadsdeelbestuur goed of zeer goed functioneert 56, tegenover 42 gemiddeld. De helft van de Amsterdammers (48) geeft desgevraagd aan wel te willen meedenken over plannen voor de eigen buurt en/of de uitvoering daarvan. Een derde wil dat niet en 19 weet het niet. Inwoners van Centrum zijn hiertoe het vaakst bereid, inwoners van stadsdeel Nieuw-West het minst vaak. Figuur 1.10 Zou u met uw stadsdeel willen meedenken over plannen voor uw buurt en/of de uitvoering daarvan? 2013 (procenten) Centrum ja Noord Zuidoost nee weet niet/geen antwoord West Oost Zuid Nieuw West gemiddeld Laagopgeleiden zijn minder bereid mee te denken (39) dan mensen met een hogere opleiding (54). Ook Amsterdammers van Marokkaanse afkomst zijn minder bereid mee te denken (38) dan gemiddeld. Opvallend is dat mensen die van mening zijn dat er onvoldoende mogelijkheden zijn voor inspraak vaker bereid zijn om mee te denken met het stadsdeel (57) dan degenen die vinden dat er wel voldoende mogelijkheden zijn voor inspraak (51). Men zou het liefst de eigen mening of ideeën kenbaar maken via , maar ook andere communicatiemiddelen worden vaak genoemd: een enquête, een bewonersbijeenkomst 17

18 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek en het digitaal stadsdeelpanel. De 10 vaakst genoemde vormen van communicatie staan in tabel 1.11 weergegeven. Tabel 1.11 Hoe zou u het liefst uw mening of ideeën kenbaar maken?, top 10, 2013 (meerdere antwoorden mogelijk, procenten onder diegenen die bereid zijn mee te denken) 42 enquête 34 bewonersbijeenkomst 32 digitaal panel stadsdeel 31 contact bestuurder 26 contact ambtenaar 22 sociale media 19 buurtplatforms 13 apps 10 comité oprichten 5 18

19 Amsterdamse Burgermonitor Omgang in de stad In dit hoofdstuk gaat het over hoe Amsterdammers met elkaar omgaan in de stad. We beginnen met de vraag: hoe verbonden voelen Amsterdammers zich met hun stad? Daarna besteden we aandacht aan het beeld dat mensen hebben van de omgang tussen groepen in Amsterdam. Vervolgens kijken we naar het voorkomen van onbeschoft gedrag. De houding ten aanzien van homoseksuele mannen en vrouwen is het laatste onderwerp dat aan bod komt. Hoe tolerant zijn Amsterdammers op dat punt? 2.1 Sterke binding met de stad Amsterdammers ervaren een sterke band met hun stad: 83 voelt zich (sterk) verbonden met Amsterdam. Dat was in voorgaande jaren ook zo. En ook in eerdere jaren zagen we dat de verbondenheid met Amsterdam sterker is dan met de buurt, het stadsdeel en heel Nederland. Het minst sterk is de verbondenheid met het stadsdeel. Toch voelt de helft van de Amsterdammers zich daarmee verbonden. Tabel 2.1 Verbondenheid met buurt, stadsdeel, Amsterdam en Nederland, 2013 (procenten) niet verbonden neutraal verbonden weet niet buurt stadsdeel Amsterdam Nederland De verbondenheid met Amsterdam is het grootst onder hoger opgeleiden. Van hen zegt 88 zich verbonden te voelen met de stad, tegenover 81 onder personen met lager opleidingsniveau. Kijken we naar herkomstgroepen dan zien we dat de verbondenheid met de stad onder Turkse Amsterdammers (67) en Marokkaanse Amsterdammers (68) het laagst is. Onder jongeren van niet-westerse herkomst is de verbondenheid met Amsterdam wel sterker (78). In eerder onderzoek is aangetoond dat Amsterdam een sterk bindingskader is voor jongeren van buitenlandse komaf. 3 De vraag over de verbondenheid met de stad wordt sinds 2003 aan Amsterdammers voorgelegd. Toen waren de verschillen tussen herkomstgroepen groter dan nu. Maar de ontwikkeling tussen 2003 en 2009, waarbij steeds meer Amsterdammers van alle herkomstgroepen zich verbonden voelden met de stad, is omgekeerd. In 2009 voelden 77 van de Amsterdammers van Marokkaanse herkomst zich verbonden met de stad. Vier jaar later is dat met tien procentpunt gedaald en zien we dat de verschillen tussen groepen weer iets groter zijn geworden. 3 van der Welle, I. & V. Mamadouh (2008), Links & Labels, Identiteiten en identificatiestrategieën van Amsterdamse jongvolwassenen, Amsterdam: AMIDSt/ Universiteit van Amsterdam. 19

20 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Figuur 2.2 Verbondenheid met Amsterdam, naar opleiding en herkomst, 2013 (procenten) Turken Marokkanen ov. niet-westerse allochtonen Surinamers westerse allochtonen autochtonen 10 0 We zagen eerder dat de verbondenheid met het stadsdeel het laagst is. Toch zijn daarin belangrijke verschillen tussen stadsdelen. Zo voelt 61 van de bewoners van Noord zich verbonden met het eigen stadsdeel. Daarentegen zegt 43 van de bewoners van Nieuw- West hetzelfde over het eigen stadsdeel. Figuur 2.3 Verbondenheid met eigen stadsdeel, naar stadsdeel waarin met woonachtig is, 2013 (procenten) Noord Centrum Oost niet verbonden neutraal verbonden weet niet Zuid Zuidoost West Nieuw West Ook als het de verbondenheid met het stadsdeel betreft spelen achtergrondkenmerken een rol. Zo voelen ouderen zich meer verbonden met hun stadsdeel dan jongeren, en lager opgeleiden meer dan hoger opgeleiden. 20

21 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Figuur 2.4 Verbondenheid met eigen stadsdeel, naar opleiding en leeftijd, 2013 (procenten) laag geschoold midden geschoold hoog geschoold 65 jaar en ouder 50 t/m 64 jaar 35 t/m 49 jaar 21 t/m 34 jaar 16 t/m 20 jaar Oordeel over omgang tussen groepen in de stad: matig Amsterdammers zijn niet onverdeeld positief over hoe verschillende bevolkingsgroepen met elkaar omgaan in de stad. De grootste groep, 45, zegt dat mensen met een verschillende etnische of culturele achtergrond matig met elkaar omgaan. Toch zijn er meer mensen die deze omgang als goed (37) of zeer goed (4) typeren dan mensen die spreken van een slechte (7) of zeer slechte (2) omgang. Opleidingsniveau, geslacht en stadsdeel waar men woonachtig is doen er weinig toe in hoe Amsterdammers de omgang tussen groepen beoordelen. Wel zien we verschillen als we kijken naar leeftijd en herkomst. Zo geldt dat hoe jonger men is, hoe positiever men oordeelt over de omgang tussen groepen in de stad. Verder geldt dat Amsterdammers van Nederlandse herkomst minder vaak positief oordelen over deze omgang (34) dan Amsterdammers van Surinaamse (45), Turkse (57) en Marokkaanse herkomst (61). Oftewel: Marokkaanse Amsterdammers vinden bijna twee keer zo vaak dat groepen goed met elkaar omgaan in de stad dan Amsterdammers van Nederlandse herkomst. Kijken we naar de combinatie tussen leeftijd en herkomst (figuur 2.5) dan valt op dat jongeren van Nederlandse herkomst veel vaker positief oordelen over de omgang tussen groepen (49) dan personen van 25 jaar en ouder van Nederlandse herkomst (32). Ook binnen de groep personen van niet-westerse herkomst zijn jongeren veel positiever (63) dan de groep die ouder is (50). 21

22 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Figuur 2.5 Oordeel over omgang tussen verschillende groepen in de stad, naar leeftijd en herkomst, 2013 (procenten) jaar 25 jaar en ouder niet-westers westers autochtoon niet-westers westers autochtoon (heel) goed matig (heel) slecht weet niet Het oordeel over de omgang tussen groepen in de stad hangt samen met de mate waarin mensen zelf omgaan met personen van een andere herkomst. In hoofdstuk 4 zullen we zien dat Amsterdammers overwegend contacten hebben met personen met dezelfde herkomst als zijzelf. Voor Amsterdammers van buitenlandse herkomst geldt dat echter niet. Nu hebben Amsterdammers met een divers samengestelde familie- en kennissenkring een positiever beeld van hoe groepen met elkaar omgaan in de stad, dan Amsterdammers die uitsluitend of overwegend omgaan met mensen van dezelfde herkomst als zijzelf. Deze relatie is bij de samenstelling van de familie- en vriendenkring het sterkst. De samenstelling van de groep directe collega s maakt geen verschil, maar de samenstelling van de groep mensen met wie men maatschappelijke activiteiten onderneemt wel. Ook hier geldt dat degenen met homogene kennissenkring minder positief oordelen over de omgang tussen groepen dan degenen met een gemengde of heterogene kennissenkring. 22

23 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Figuur 2.6 Aandeel personen dat de omgang tussen verschillende groepen in de stad als goed beoordeeld, naar samenstelling van familie- en kennissenkring, kring van directe collega s en maatschappelijke contacten, 2013 (procenten) familie/directe vrienden uitsluitend of overwegend andere afkomst gemengd uitsluitend of overwegend zelfde afkomst maatschappelijke contacten directe collegae uitsluitend of overwegend andere afkomst gemengd uitsluitend of overwegend zelfde afkomst uitsluitend of overwegend andere afkomst gemengd uitsluitend of overwegend zelfde afkomst Amsterdammers vinden zichzelf hoffelijk en anderen onbeschoft Onbeschoft gedrag wordt ervaren als een probleem In totaal is twee derde van de Amsterdammers van mening dat Amsterdammers zich wel eens onbeschoft gedragen of onbeschofte taal gebruiken. Bovendien zeggen acht van de tien Amsterdammers die onbeschoft gedrag ervaren dat dergelijk gedrag (enigszins) een probleem is. In 2011, toen dit onderwerp voor het eerst aan de orde kwam, waren de resultaten vrijwel identiek. Figuur 2.7 Voorkomen van onbeschoft gedrag en mate waarin dit een probleem is, 2013 (procenten) weet niet/niet ingevuld Komt onbeschoft gedrag voor?* weet niet/niet Zo ja, is dat een probleem?** ja, vaak ingevuld nee ja nee ja, soms 51 enigszins 43 *n=2.767 **n=1.885 Vrouwen ervaren vaker onbeschoft gedrag dan mannen: 72 van de vrouwen is vaak of soms getuige van onbeschoft gedrag, tegenover 64 van de mannen. Verder geldt dat 23

24 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek hoe hoger men is opgeleid, hoe vaker men onbeschoft gedrag ervaart: dat geldt voor 74 van de hoger geschoolden, 64 van de midden geschoolden en 62 van de lager geschoolden. Tot slot zien we dat Amsterdammers van Nederlandse en overig westerse herkomst vaker onbeschoft gedrag ervaren (respectievelijk 71 en 70) dan Amsterdammers van niet-westerse herkomst (62). Kijken we naar de mate waarin mensen onbeschoft gedrag als een probleem ervaren, dan maken vooral leeftijd en herkomst een verschil. Van de 35- tot 64-jarigen zegt ruim 80 dat onbeschoft gedrag een probleem is, tegenover 65 van de 16- tot 20-jarigen. Van de Amsterdammers van Nederlandse herkomst heeft 83 moeite met onbeschoft gedrag terwijl van de Amsterdammers van Turkse en Marokkaanse herkomst respectievelijk 67 en 65 er last van heeft. Een vervolgvraag is, als men vindt dat dergelijk gedrag voorkomt, wat er tegen gedaan kan worden. Amsterdammers vinden meestal dat zij elkaar daarop moeten aanspreken. Daarnaast zegt een kwart dat de overheid een rol heeft bij dit probleem en een kleine groep ziet het als een opvoedingsprobleem. Ongeveer een tiende van de Amsterdammers vindt de situatie wel problematisch, maar ziet geen passende oplossing. Deze uitkomsten verschillen niet of nauwelijks van die van Tabel 2.8 Welke oplossing is het meest van toepassing tegen onbeschoft gedrag? 2013 (procenten) mensen moeten elkaar aanspreken op onbeschoft gedrag 43 de overheid moet mensen aanzetten tot beleefde 25 er kan niets tegen worden gedaan 12 opvoeding en onderwijs inzetten 7 iets anders 8 weet niet/niet ingevuld 5 totaal Onbeschoft gedrag wordt weinig gerapporteerd Een andere manier om onbeschoft gedrag in kaart te brengen is om mensen een aantal gevallen voor te leggen met de vraag of zij zich wel eens zo gedragen en wat zij er van vinden als anderen zich zo gedragen. De situaties die zijn voorgelegd zijn de volgende: op straat spugen, harde muziek draaien in het openbaar, met de fiets door rood rijden, bellen tijdens het afrekenen of bestellen en niet opstaan voor ouderen of gehandicapten in het openbaar vervoer. 4 Over het algemeen zeggen mensen dat zij dit soort gedrag niet vertonen en zich ergeren als anderen dit wel doen. Amsterdammers zeggen bijna nooit dat zij harde muziek draaien in de openbare ruimte en dit gedrag roept ook de grootste ergernis op: 5 zegt dit wel eens te doen en 68 ergert zich aan dit gedrag. Ook het 4 Deze laatste situatie is niet aan alle respondenten voorgelegd. Na de eerste enquête-ronde bleek de oorspronkelijke formulering ( niet opstaan voor ouderen ) voor verwarring te zorgen vanwege de dubbele ontkenning. Daarop is besloten voor een herformulering. In totaal hebben respondenten een reactie gegeven op de nieuwe formulering. 24

25 Amsterdamse Burgermonitor 2013 blijven zitten in het openbaar vervoer ook als ouderen of gehandicapten moeten staan wordt sterk afgekeurd: daarvan zegt 67 dat zij het nooit doen en zich ergert aan anderen die dit wel doen. Met de fiets door rood rijden vormt een uitzondering omdat een meerderheid (52) van de Amsterdammers aan geeft dat zij dit wel eens doen. Figuur 2.9 Voorkomen van onbeschoft gedrag en reactie daarop, 2013 (procenten) op straat spugen harde muziek draaien in de openbare ruimte, bijvoorbeeld met mobiel op speaker of versterkte muziek op een boot met de fiets door rood rijden bellen tijdens het afrekenen van boodschappen of het bestellen in een café blijven zitten in de bus, tram of trein, ook als ouderen of gehandicapten dan moeten staan* * door van de respondenten beantwoord. Doet het zelf, als anderen daar last van hebben is het hun probleem Doet het zelf soms, maar vindt dat eigenlijk niet goed Doet het nooit en ergert zich niet als anderen het wel doen Doet het nooit en ergert zich als anderen het wel doen weet niet/niet ingevuld Jongeren geven in alle situaties het vaakst onbeschoft gedrag toe. Zo draaien 16 tot 20- jarigen drie keer zo vaak als gemiddeld harde muziek in het openbaar. Ook als we kijken naar herkomst zien we belangrijke verschillen. Amsterdammers van Nederlandse herkomst rijden het vaakst door rood met de fiets (65 vs. gemiddeld 52), Surinaamse Amsterdammers spugen twee keer zo vaak op straat dan gemiddeld (29 vs. 14) en Turkse en Marokkaanse Amsterdammers bellen relatief vaak tijdens het bestellen of afrekenen (33 vs. 18). Er zijn weinig verschillen vergeleken met de uitkomsten uit Wel zijn er verschillen die te herleiden zijn tot aanpassingen in de vraagstelling. In 2011 legden wij in de vragenlijst door rood rijden voor. De specificering met de fiets in 2013 heeft er toe geleid dat een veel grotere groep aangeeft dat zij dit wel eens doen. 2.4 Amsterdammers tolerant ten aanzien van homoseksuelen De tolerantie van Amsterdammers ten aanzien van homoseksuele en lesbische paren is onderzocht aan de hand van vijf stellingen over de positie en de rechten van deze groep. In figuur 2.10 zijn de reacties op de stellingen weergegeven. Kort samengevat lijkt het er op dat Amsterdammers homoseksualiteit in het openbare leven, in hun directe omgeving en wat betreft juridische implicaties goed accepteren. 25

26 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Amsterdammers hebben niet of nauwelijks problemen met het feit dat homoseksuele en lesbische paren trouwen, twee mannen hand in hand lopen 5, of dat hun kind les krijgt van een homoseksuele leraar of lerares. Minder dan 10 van de Amsterdammers heeft moeite met dergelijke situaties. Ze hebben iets meer moeite met gelijke adoptierechten (12 is het daarmee oneens) en met het idee dat hun kind een homoseksuele relatie zou hebben (17 heeft daar moeite mee). Maar dan nog geldt dat een ruime meerderheid een positie inneemt die tolerant is ten aanzien van homoseksualiteit. Figuur 2.10 Voorkomen van onbeschoft gedrag en reactie daarop, 2013 (procenten) Ik zou er moeite mee hebben als mijn kind een homoseksuele relatie zou hebben. Ik zou het een probleem vinden als mijn kind op school les krijgt van een homoseksuele leraar of lerares. Ik heb er moeite mee als ik twee mannen hand in hand zie lopen Het is goed dat homoseksuele paren dezelfde rechten hebben als heteroseksuele paren bij het adopteren van kinderen Ik heb er geen problemen mee dat homoseksuele en lesbische paren trouwen helemaal mee eens mee eens niet eens, niet oneens oneens helemaal oneens weet niet/ geen antwoord Deze stellingen zijn, soms met een andere formulering, ook in landelijk onderzoek van het SCP gebruikt. 6 Uit de uitkomsten daarvan blijkt dat Amsterdammers zich op sommige punten toleranter uiten over homoseksuelen dan Nederlanders in het algemeen, maar op andere punten ook minder. Als het gaat om gelijke rechten, zijn Amsterdammers toleranter: 73 vindt dat homoseksuele paren moeten delfde rechten hebben als heteroseksuele paren bij het adopteren van kinderen, terwijl landelijk 64 deze stelling omarmt. Als het gaat om de acceptatie van een homoseksuele leraar of lerares zijn er nauwelijks verschillen. Maar Amsterdammers zouden er vaker moeite mee hebben als hun kind een homoseksuele relatie zou hebben (17) dan Nederlanders in het algemeen (6). Vooral Amsterdammers van Turkse en Marokkaanse herkomst hebben moeite met het idee dat hun kind een homoseksuele relatie zou hebben: voor 58 zou dit een probleem zijn. Maar zelfs als we deze groep buiten beschouwing laten blijven Amsterdammers sterker dan Nederlanders in het algemeen moeite hebben met een 5 Op dit punt is een controlestelling gebruikt: ik heb er moeite mee als ik een man en een vrouw hand in hand zie lopen waarmee 4 van de Amsterdammers instemt. Als de stelling twee mannen hand in hand betreft stemt 8 in: nog steeds een kleine groep maar wel twee keer zo groot. 6 Keuzenkamp, S. & L. Kuyper (2013), Acceptatie van homoseksuelen, biseksuelen en transgenders in Nederland 2013, Den Haag: SCP. 26

27 Amsterdamse Burgermonitor 2013 eventuele homoseksuele relatie van hun kind (11 in Amsterdam vs. 6 landelijk). Waar dat aan ligt is onduidelijk. Om homotolerantie in Amsterdam verder te analyseren is van de vijf stellingen een schaal gemaakt die loopt van 1 (homo-intolerant) tot 5 (homotolerant). Gemiddeld scoren Amsterdammers 4,3 op deze schaal, oftewel veelal homotolerant. Hoger opgeleiden zijn sterker homotolerant (4,5) dan lager opgeleiden (3,8). De grootste verschillen zien we tussen herkomstgroepen. Het meest homotolerant zijn Amsterdammers van Nederlandse en overig westerse herkomst (respectievelijk 4,6 en 4,5), en het minst Amsterdammers van Turkse en Marokkaanse herkomst (3,0). Zij blijken vooral moeite te hebben met het accepteren van een homoseksuele relatie van hun kind: 58 geeft aan dat zij hier problemen mee zouden hebben. Ook gelijke rechten van homo- en heteroseksuele paren bij de adoptie van kinderen liggen moeilijk bij deze groep: 42 is het oneens met de stelling dat gelijke rechten op dit punt goed zijn. Figuur 2.11 Score op schaal homotolerantie, naar herkomst, 2013* autochtonen westerse allochtonen ov. niet-westerse allochtonen Surinamers Marokkanen Turken gemiddeld * schaal van 1 (intolerant) tot 5 (tolerant) Weinig zwart-wit denken onder Amsterdammers Met een reeks nieuwe vragen is in de Burgermonitor gekeken naar de mate waarin Amsterdammers zwart-wit denken over anderen, oftewel in tegenstellingen. Het gaat hierbij om het ervaren van mensen in twee groepen die tegenover elkaar staan. Dit denken zonder nuances wordt ook dichotoom denken genoemd. Vier stellingen zijn gebruikt om dit verschijnsel te meten: Mensen zijn het ofwel helemaal met me eens, of helemaal met me oneens ; Ik zie mensen als of goed of slecht ; Andere mensen zijn met me of ze zijn tegen me ; Ik heb het gevoel dat de wereld bestaat uit groepen die lijnrecht tegenover elkaar staan. 27

28 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Uit de reacties van Amsterdammers blijkt dat het zwart-wit denken over andere mensen niet wijd verbreid is. Maximaal een vijfde van de Amsterdammers stemt in met een van deze stellingen. De laatste stelling (groepen die lijnrecht tegenover elkaar staan) kan op redelijk wat bijval rekenen, maar de stelling Andere mensen zijn met me of ze zijn tegen me wordt het minst vaak omarmd, namelijk door 10 van de personen. Bij de eerste stelling valt op dat een grote groep een neutrale positie kiest: 33 is het noch eens, noch oneens met de stelling dat mensen het ofwel helemaal eens, ofwel helemaal oneens met ze eens zijn. Figuur 2.12 Antwoord op stellingen voor dichotoom denken, 2013 (procenten) Mensen zijn het ofwel helemaal met me eens, of helemaal met me oneens. Ik zie mensen als of goed of slecht. Andere mensen zijn met me of ze zijn tegen me. Ik heb het gevoel dat de wereld bestaat uit groepen die lijnrecht tegenover elkaar staan helemaal mee eens mee eens niet eens, niet oneens oneens helemaal oneens weet niet De vier stellingen zijn zo bewerkt dat zij een schaal vormen 7 voor dichotoom denken, van 1 (dichotoom) tot 3 (niet dichotoom), waarmee de score van groepen is vergeleken. De grootste verschillen zien we bij als we kijken naar het opleidingsniveau: hoger opgeleiden denken minder vaak zwart-wit dan lager opgeleiden. Daarbij moet worden opgemerkt dat ook lager opgeleiden een gemiddelde positie innemen op de schaal (score: 2,1). Met andere woorden: zij denken noch dichotoom, noch genuanceerd. Figuur 2.13 Score op schaal voor dichotoom denken, naar achtergrondkenmerken, 2013 hoog geschoold midden geschoold laag geschoold gemiddeld 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 7 Cronbach s alpha: 0,76 28

29 Amsterdamse Burgermonitor 2013 Ruim een kwart van de Amsterdammers scoort lager dan 2,0 op de schaal en denkt daarmee in enige mate in termen van tegenstellingen. Deze groep kenmerkt zich behalve door het opleidingsniveau door een relatief hoog aandeel personen van niet-westerse herkomst. Daarnaast wordt binnen deze groep veel vaker sociaal isolement ervaren dan gemiddeld. Wat betreft politieke participatie onderscheidt de groep zwart-wit denkers zich niet van andere Amsterdammers. 29

30 30 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek

31 Amsterdamse Burgermonitor Ervaring met discriminatie In dit hoofdstuk staat discriminatie centraal. Het gaat om de vraag of en hoe vaak Amsterdammers discriminatie ervaren, op welke grond zij zich gediscrimineerd voelen en door wie, maar ook hoe zij daarop reageren. Voor het eerst is ook informatie beschikbaar over de mate waarin personen van discriminatie beschuldigd zijn. Het is belangrijk om te benadrukken dat het gaat om gerapporteerde ervaring met discriminatie. Enquêtes geven weer hoe mensen discriminatie ervaren, los van het wettelijk kader en de officiële definities Van de Amsterdammers heeft 17 discriminatie ervaren Het aandeel Amsterdammers dat in de afgelopen 12 maanden discriminatie heeft ervaren (17) is vrijwel gelijk aan dat in 2010 en In Rotterdam zijn we vergelijkbare uitkomsten (19 heeft discriminatie ervaren), maar landelijk zegt ongeveer een kwart van de Nederlanders dat zij in het afgelopen jaar zijn gediscrimineerd. 9 Sinds 2010 zien we steeds minder verschillen tussen herkomstgroepen in de ervaren discriminatie. De oorzaak hiervan ligt vooral aan de sterke daling van de ervaren discriminatie onder Amsterdammers van Marokkaanse en overig niet-westerse herkomst. Wel rapporteren Amsterdammers van niet-westerse herkomst over het algemeen nog altijd vaker discriminatie dan Amsterdammers van Nederlandse of overig westerse herkomst. Tabel 3.1 Heeft u zichzelf in de afgelopen 12 maanden wel eens gediscrimineerd gevoeld? naar herkomst, (procenten) Surinamers Turken Marokkanen overige niet-westerse allochtonen westerse allochtonen autochtonen gemiddeld Niet alles wat door burgers wordt ervaren als discriminatie wordt wettelijk als zodanig erkend, en de politie registreert bijvoorbeeld alleen gevallen die onder een strafrechtelijke categorie van discriminatie vallen. Zie: O+S (2013), Discriminatiebeeld Regio Amsterdam-Amstelland, Amsterdam: O+S. 9 Andriessen, I., H. Fernee & K. Wittebrood (2014), Ervaren discriminatie in Nederland, Den Haag: SCP; De Graaf, P. (2013), Feitenkaart, Rotterdammers over hun stad: Omnibusenquête 2013, Rotterdam: Gemeente Rotterdam, Onderzoek en Business Intelligence. 31