Het ASE-model. Bruikbaar bij de begeleiding van coeliakie patiënten? 20 en 21 mei 2014, Irene Gosselink Wetenschapswinkel Wageningen UR

Transcriptie

1 Het ASE-model Bruikbaar bij de begeleiding van coeliakie patiënten? 20 en 21 mei 2014, Irene Gosselink Wetenschapswinkel Wageningen UR

2 Inleiding Wetenschapswinkel van Wageningen UR Het project gezonde voeding bij coeliakie Onderzoek HAN-studenten naar zelfeffectiviteit en strategieën

3 Vragenlijst HAN studenten 500 leden van de NCV uitgenodigd via mail Invullen vragenlijst via internet 146 deelnemers (42% man, 58% vrouw) Gemiddelde leeftijd: 52 (± 16 jaar) Aantal jaren dat het glutenvrije dieet is gevolgd Respondenten Percentages < 5 jaar 37 25% 5-10 jaar 43 29% jaar 39 27% > 20 jaar 27 19%

4 ASE-model Attitude (A) Sociale invloed / Sociale norm (S) Intentie Gedrag (Zelf)effectiviteit (E) Kennis & Vaardigheden Barrières en support

5 Toepassing ASE-model Voor 100% glutenvrij eten Voor gezond glutenvrij eten, naast vermijden gluten: Voldoende groente en fruit Voldoende vezels Niet te veel (verzadigd) vet, zoet en zout Voldoende m.o.v. vetten Variatie Niet te veel energie om overgewicht te voorkomen

6 Attitude Attitude staat voor ideeën en opvattingen die mensen hebben over een bepaald gedrag, hun overwegingen en beleving van de voor- en nadelen van dat gedrag. Ook: geloof of inschatting over de verwachte uitkomsten van het gedrag

7 Attitude (2)

8 Attitude (3)

9 Sociale invloed / Sociale norm Sociale invloed gaat over de ideeën, opvattingen en feitelijke gedragingen van de mensen in de directe leefomgeving Sociale norm: Gaat over: hoe denken naasten (familie, kennis en andere groepen) dat iemand zich moet gedragen De mate waarin iemand denk zich daaraan aan te moeten passen

10 Sociale invloed (2) n=146

11 Sociale invloed (3) Vertrouwen in sociale omgeving Familie kan een glutenvrije maaltijd bereiden Familie kan gutenvrije producten kopen Cateraars weten wat een glutenvrij dieet inhoud Geen vertrouwen 1 9% 4% 24% 2 12% 10% 38% 3 14% 12% 24% 4 29% 29% 13% Veel vertrouwen 5 36% 45% 1%

12 Zelfeffectiviteit De mate waarin mensen denken dat zij in staat zijn het voorgenomen gedrag uit kunnen voeren. Zelfbeeld, positieve en negatieve ervaringen, faalangst en persoonlijke kenmerken zijn hierbij relevant

13 ASE-model Attitude Sociale invloed / Sociale norm Intentie Gedrag Zelfeffectiviteit Kennis & Vaardigheden Barrières en support

14 Kennis Over glutenvrije producten, waar zitten gluten is, etiketten lezen, goede vervangende producten etc. Over gezond glutenvrij: Wat is voldoende vezels?: waar zit het in, hoeveel moet ik daarvan eten, alternatieven; Hoeveel fruit, hoeveel groente? Wat zijn goede vetten etc...

15 Kennis (2) Informatiebronnen Minst belangrijk Meest belangrijk Respondenten Percentage Respondenten Percentage Diëtist 52 24% 14 10% Medepatiënten 53 25% 6 4% Behandelend arts 36 17% 21 15% Vrienden en familie 57 26% 13 9% Internet 14 6% 42 31% NCV 4 2% 42 31%

16 Vaardigheden Strategieën: manieren waarop patiënten omgaan met hun dieet: - Glutenvrije producten kopen - Glutenvrij koken - Eten bij familie en vrienden - Buitenshuis eten - Eten in het buitenland en op vakantie

17 Strategieën (vragenlijst) Ingevuld door 146 NCV-leden Percentage: % van de ondervragen die op de stelling ja gezegd heeft. Strategie: Glutenvrij inkopen Percentages Om een goed glutenvrij product te kopen, maak ik gebruik van de volgende manieren: Via een lijst met toegestane producten van de diëtist 11 Via een lijst met toegestane producten van de NCV 36 Door middel van het lezen van alle etiketten 99 Als ik een ingrediëntennaam niet snap, zoek ik het op 68 Door te letten op het glutenvrije logo 97 Door alleen producten te kopen waarvan ik weet dat er geen gluten in 78 zitten Ik koop producten waarop staat: 'Kan sporen van gluten bevatten 38 Ik bak soms zelf, want ik vind glutenvrije producten duur 76

18 Barrières en support Barrières: Onvoldoende budget Beschikbaarheid glutenvrije producten (winkels, restaurant, catering) Support: Partner, gezinsleden, familie, collega s & vrienden Diëtist en andere professionals

19 ASE-model Attitude Dik makende omgeving Sociale invloed / Sociale norm Intentie Gedrag Zelfeffectiviteit Kennis & Vaardigheden Barrières en support

20 Onze omgeving verleid ons om (ongezond) voedsel te kopen: Overvloedig aanbod; Overal aanbod (tankstations, kiosken, automaten, zelfs al bij tuincentra en de Gamma etc...) Technieken om impulsaankopen te doen; Aanbiedingen waardoor je meer koopt (van wat je eigenlijk helemaal niet van plan was te kopen). Remedie? Het begint met bewustwording!

21 Wat mist in het ASE-model Psychologie van het eten: Emotie-eten; Vet en zoet geven meer voldoening dan ander eten (hersenen); Verslavend effect van eten; Lekker (ongezond) eten direct effect, gezondheid pas op lange termijn merkbaar; Een niet gekregen ziekte: slechte motivator;.

22 ASE-model: wat kun je ermee? Uitzoeken hoe het zit, bij deze coeliakie patiënt; beter: Coeliakie patiënt zelf laten uitzoeken hoe het bij hem/haar zit! Bewustwording, van daaruit verandering. Vraagt coachende benadering.

23 Bedankt voor de aandacht! Zijn er vragen? Kun jij wat met het ASE model?