Onderzoek naar 10 Voor Toekomst

Transcriptie

1 Onderzoek naar 10 Voor Toekomst Intensief ambulante gezinsondersteuning van het Leger des Heils onderzocht door studenten van de Rijksuniversiteit Groningen

2 Inhoud 2006 Procesevaluatie 10 Voor Toekomst... 1 Designontwikkeling voor effectonderzoek naar de interventie 10 Voor Toekomst Programma 10 Voor Toekomst Leger des Heils Noord-Nederland... 2 Implementatie van het design voor effectonderzoek in de interventie 10 Voor Toekomst Effectonderzoek 10 Voor Toekomst Effectieve hulpverlening aan multiprobleemgezinnen? De verrichtingenlijst 10 Voor Toekomst... 4 Een 10 Voor Toekomst? Planmatige hulpverlening bij 10 Voor Toekomst Inzicht in het primaire hulpverleningsproces van 10 voor Toekomst... 5 Schematisch overzicht Master scripties 10 Voor Toekomst (2010)... 6 Contact... 8 De studenten zijn begeleid door Mirjam van Driel (LEGER DES HEILS), Jana Knot-Dickscheit (RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN) en sinds 2010 mede door Tim Tausendfreund (RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN). Met bijzondere dank aan Cornel Vader (LEGER DES HEILS) en Bothilde Buma (LEGER DES HEILS). Intern Publicatie Bij interesse aan publicatie is contact op te nemen met Jana Knot-Dickscheit Rijksuniversiteit 0 Groningen Versie 25 oktober 2012

3 Procesevaluatie 10 Voor Toekomst Onderzoek naar de doelgroep, het hulpverleningsproces en de cliënttevredenheid. B. Metselaar & I. Wiersma (2006) De overkoepelende onderzoeksvraag luidt: Wat is de kwaliteit van de geboden hulpverlening van het programma van 10 VOOR TOEKOMST in Noord-Nederland? Om antwoord te kunnen geven zijn vier hoofdvragen onderzocht door middel van literatuuronderzoek en dossieranalyse: 1. Hoe kan een geschikt design voor procesevaluatie van het programma 10 VOOR TOEKOMST worden ontwikkeld? 2. Wat is de beoogde doelgroep van 10 VOOR TOEKOMST en wordt deze bereikt? 3. Komt de geboden hulpverlening door 10 VOOR TOEKOMST in de praktijk overeen met de hulpverlening zoals deze wordt beschreven? 4. Wat is de beleving van de gezinnen met betrekking tot de geboden hulp door 10 VOOR TOEKOMST? De conclusies van dit onderzoek zijn: De aard van de problematiek van de bereikte doelgroep komt grotendeels overeen met de problematiek van de beoogde doelgroep. De ernst van de problematiek kon niet worden onderzocht. Of de geboden hulpverlening overeenkomt met de hulpverlening zoals deze wordt beoogd, is niet in dit onderzoek beoordeeld. Wel is in dit onderzoek een opzet gemaakt voor de beantwoording van deze hoofdvraag. Ook voor de beantwoording van de laatste hoofdvraag, waarbij de beleving van de gezinnen met betrekking tot de geboden hulp wordt onderzocht, geldt dat in dit onderzoek werd beoogd om een opzet te maken voor de beantwoording van deze hoofdvraag in de toekomst. Designontwikkeling voor effectonderzoek naar de interventie 10 Voor Toekomst Onderdeel van het Leger des Heils. T. Leusink, D. A. Oosterhuis-Kars & W. J. Verwer (2006) Voor het onderzoek naar de effectiviteit van de methodiek 10 VOOR TOEKOMST zijn twee centrale onderzoeksvragen gesteld: 1. Wat is het gewenste design voor het effectonderzoek van 10 VOOR TOEKOMST? 2. Wat is de effectiviteit van de interventie 10 VOOR TOEKOMST op de multiprobleemgezinnen in Noord- Nederland? In dit onderzoek is doormiddel van een literatuurstudie gezocht naar verschillende meetinstrumenten die geschikt zijn voor het meten van veranderingen in de problematiek van multiprobleemgezinnen van 10 VOOR TOEKOMST. Hierbij wordt rekening gehouden met de betrouwbaarheid, validiteit en de tien aandachtsgebieden van 10 VOOR TOEKOMST. Uit verschillende vragenlijsten zijn de volgende meetinstrumenten gekozen om de effectiviteit te kunnen meten; Vragenlijst gezinsfunctioneren (VGF), Child Behavior Checklist (CBCL), Nijmeegse Ouderlijke Stress Index (NOSI) en Vragenlijst Meegemaakte Gebeurtenissen (VMG). Echter, de VMG scoort een onvoldoende voor betrouwbaarheid en criteriumvaliditeit en wordt daarom niet meegenomen in dit onderzoek. Vanuit literatuuronderzoek kwam naarvoren dat op de twee aandachtsgebieden, Hulp bij administratie en financieel beheer en Hulp bij het vinden van een goede daginvulling, geen geschikte meetinstrumenten zijn ontwikkeld. Daarom is een vragenlijst ontworpen die aanvullend aan de VGF informatie over deze gebieden kan leveren (Aanvullende Vragenlijst AV). 1

4 Programma 10 Voor Toekomst Leger des Heils Noord-Nederland Een procesevaluatie. G. Driesen & M. Engberts (2007) De centrale onderzoeksvraag luidt: In hoeverre nemen de gezinscoaches van het programma 10 VOOR TOEKOMST de beoogde basishouding aan? Deze centrale vraagstelling wordt beantwoord met behulp van vier hoofdvragen: 1. Wat wordt er onder het programma 10 VOOR TOEKOMST verstaan? 2. Wat wordt er, in de beschreven methodiek (2006) en in bestaande literatuur verstaan onder de begrippen, genoemd als basishouding? 3. Wat verstaan de gezinscoaches onder de begrippen, genoemd in de basishouding, en in hoeverre komen de definiëringen overeen met de beschreven basishouding in de methodiek (2006)? 4. In hoeverre passen de gezinscoaches de beoogde basishouding toe in de praktijk? Dit onderzoek maakt gebruik van diverse onderzoeksmethoden: literatuurstudies, schriftelijke enquête, observaties en dossieranalyses. Op basis van dit onderzoek is te constateren dat de gezinscoaches van het programma 10 VOOR TOEKOMST de beoogde basishouding aannemen tijdens hun werkzaamheden binnen de gezinnen. De uitkomsten van de schriftelijke enquête sluiten aan bij de methodiekbeschrijving (2006). Tevens is door middel van observatie aangetoond dat bij de gezinscoaches de kenmerken van empowerment in hun handelen sterk naar voren komen. Het wordt geconcludeerd dat de gezinscoaches binnen het programma 10 VOOR TOEKOMST in hun basishouding doen wat ze behoren te doen. Implementatie van het design voor effectonderzoek in de interventie 10 Voor Toekomst. Onderdeel van het Leger des Heils. A. I. Th. Van der Ven (2007) De centrale onderzoeksvraag luidt: Op welke manier kan het product-evaluatiedesign geïmplementeerd worden in het werkproces van 10 VOOR TOEKOMST en hoe kan daaruit een systeem van kwaliteitszorg ontwikkeld worden? Voor het beantwoorden van deze onderzoeksvraag, is een literatuurstudie uitgevoerd naar de manier waarop vragenlijsten afgenomen en verwerkt worden en hoe een systeem van kwaliteitszorg opgezet is, binnen vergelijkbare vormen van intensieve ambulante gezinsinterventies. In dit onderzoek is gekozen voor het onderzoeken van FAMILIES FIRST, GEZIN CENTRAAL en HULP AAN HUIS DRENTHE als vergelijkbare vormen van intensieve ambulante gezinsinterventies, omdat zij veel overeenkomsten vertonen met 10 VOOR TOEKOMST (Leusink et al., 2006), maar wel een systeem van kwaliteitszorg hebben. Middels praktijkonderzoek is bekeken hoe vragenlijsten afgenomen en verwerkt kunnen worden binnen 10 VOOR TOEKOMST en hoe een systeem van kwaliteitszorg gestalte kan krijgen. Ten behoeve van het praktijkonderzoek is een vragenlijst ontwikkeld voor de gezinscoaches van 10 VOOR TOEKOMST van de drie Noordelijke provincies. Op basis van deze vragenlijst, die door vijftien gezinscoaches is ingevuld, is een draaiboek ontwikkeld voor het afnemen, verwerken en terugkoppelen van de vragenlijsten binnen 10 VOOR TOEKOMST ten behoeve van het effectonderzoek. 2

5 Effectonderzoek 10 Voor Toekomst Een onderzoek naar het optimaliseren van het effectonderzoek en naar de cliëntengroep van 10 Voor Toekomst. R. Flokstra & G. van der Zee (2008) De centrale onderzoeksvragen zijn: 1. Hoe kan het proces van de effectmeting geoptimaliseerd worden, zodat het aansluit bij de methodiek en werkwijze van 10 VOOR TOEKOMST? 2. Hoe ziet de cliëntengroep van 10 VOOR TOEKOMST er uit op basis van de resultaten van de vragenlijsten? Om in kaart te brengen hoe het afnameproces van de vragenlijsten verloopt en hoe de gezinscoaches de vragenlijsten waarderen, zijn mondelinge interviews bij gezinscoaches, de kwaliteitsmanager en een afdelingsmanager afgenomen. Na aanleiding van de interviews is ervoor gekozen om een terugkoppelingsmodel te ontwikkelen, zodat deze aansluit bij de werkwijze van 10 VOOR TOEKOMST. Op deze manier kunnen de gezinscoaches de resultaten van de vragenlijsten gebruiken bij de hulpverlening. Uit de interviews met de gezinscoaches blijkt dat ze tevreden zijn over het terugkoppelingsmodel. Uit de resultaten van de vragenlijsten blijkt dat de cliëntengroep van 10 VOOR TOEKOMST problemen heeft op verschillende gebieden. Hiermee wordt bedoeld dat de gezinnen niet op één specifiek gebied problemen hebben, maar dat de gezinnen op verschillende gebieden problemen ervaren. Dit is een kenmerk van een multi-problem gezin, zoals de definitie uit de Methodiekbeschrijving van 10 VOOR TOEKOMST beschrijft. De onderzochte cliëntengroep lijkt goed binnen de beschreven doelgroep te vallen. Effectieve hulpverlening aan multiprobleemgezinnen? Een onderzoek naar de resultaatbepaling bij 10 Voor Toekomst. M. Kleefman & E. Pillen (2009) Focus van het onderzoek lag op de resultaatbepaling die bij 10 VOOR TOEKOMST wordt uitgevoerd. Deze wordt bepaald door vier aspecten: cliënttevredenheid, uitval, doelrealisatie en probleemreductie. Cliënttevredenheid is reeds gemeten door een advies- en onderzoeksbureau voor alle afdelingen van het LEGER DES HEILS Noord. De cliënttevredenheid blijkt goed te zijn en cliënten geven gemiddeld in het noorden de hulpverlening van 10 VOOR TOEKOMST het cijfer 8,9. Ter bepaling van uitval is een werkdefinite opgesteld: Er wordt gesproken van uitval indien hulpverlening eenzijdig wordt afgesloten en de hulpverlening gestopt wordt voordat vastgestelde werkdoelen gerealiseerd zijn. Deze werkdefinitie is getoetst aan de hand van gegevens van tien gezinnen die zijn afgesloten. Volgens de werkdefinitie blijken acht gezinnen tot uitval te behoren. Doelrealisatie, is onderzocht met behulp van vooraf opgestelde meta/einddoelen die gebaseerd zijn op tien klantindicatoren. Een conclusie die hieruit naar voren komt, is dat 10 VOOR TOEKOMST een complex systeem kent van meta/einddoelen. Er wordt ruimte voor verbetering geconstaateerd. Uit de analyse van gegevens over 14 gezinnen blijkt dat er een significant verschil in afname van problemen te zien is op de schalen ouderdomein en kinddomein van de NOSI. Verder zijn nog geen significante verschillen op te merken, wel is te zien dat de gezinnen over het algemeen op de tweede meting lager scoren op het gebied van problematiek dan op de eerste meting. 3

6 De verrichtingenlijst 10 Voor Toekomst De ontwikkeling van een instrument om het primaire hulpverleningsproces te registreren. J. Conradie (2010) Het wordt de totstandkoming van een verrichtingenlijst voor 10 VOOR TOEKOMST beschreven. Met behulp van de verrichtingenlijst kan structurele kennis van het primaire hulpverleningsproces ontwikkeld worden. Deze kennis kan door Praktijkmedewerkers, management en wetenschap worden gebruikt om kwaliteit van de hulpverlening te waarborgen en waar mogelijk te verhogen. Om een geschikte verrichtingenlijst voor 10 VOOR TOEKOMST te kunnen ontwikkelen, zijn vier verschillende onderzoeksactiviteiten uitgevoerd: 1. een uitgebreide literatuurverkenning; 2. praktijkverkenning door middel van observaties, interviews en bestuderen van dossiers; 3. uitvoeren van een pilotstudy met de conceptversie van de verrichtingenlijst; 4. vragenlijstenonderzoek naar de eerste ervaringen met het instrument. Op basis van de derde en vierde onderzoeksactiviteit, zijn de masterscriptie afsluitend aanpassingen in de verrichtingenlijst gedaan. Hiermee kon de verrichtingenlijst voor de implementatie bij 10 VOOR TOEKOMST worden voorgesteld. Een 10 Voor Toekomst? Een onderzoek naar het effect van 10 Voor Toekomst op gezinsniveau. J. W. Huismans (2010) Ten eerste is onderzocht wat het effect van 10 VOOR TOEKOMST is op gezinsniveau. Om het effect te bepalen is gewerkt met de indicator probleemreductie. Het is gebleken dat drie van de twaalf gezinnen en hun gezinscoaches, aan het einde van de hulp, significant minder problemen aangeven dan bij aanvang van de zorg. Bij negen van de twaalf gezinnen was er wel enige verandering waar te nemen, echter, deze was niet significant. Op Groepsniveau is, in tegenstelling tot de analyse op gezinsniveau, geen probleemreductie waar te nemen. Ten tweede is onderzocht of er verschillen zijn in ouder-, kinden/of gezinskenmerken, tussen gezinnen waarbij de situatie is verbeterd en gezinnen waarbij de situatie onveranderd is gebleven of is verslechterd. Het is gebleken dat gezinnen die niet-significant veranderd zijn, vaker zonder werk en/of opleiding zitten en vaker schulden hebben. Deze gezinnen beschikken minder vaak over een ondersteunend netwerk en de kans dat een van de gezinsleden functioneert op beneden gemiddeld/ moeilijk lerend niveau is groter. Ten slotte blijkt dat een uitgebreide hulpverleningsgeschiedenis vaker voorkomt bij deze gezinnen en dat een groter aantal gezinnen door de rechter een ondertoezichtstelling opgelegd heeft gekregen. Mogelijkheid tot generaliseerbaarheid is voor beide studieonderdelen niet gegeven. 4

7 Planmatige hulpverlening bij 10 Voor Toekomst N. Schipaanboord (2011) In 2010 heeft Conradie onderzoek naar het primaire hulpverleningsproces van TIEN VOOR TOEKOMST met behulp van een verrichtingenlijst opgestart. Dit onderzoek is voortgezet door Schipaanboord (2011). Zij heeft onderzocht welke aspecten van planmatige hulpverlening aan multiprobleemgezinnen terug te vinden zijn in de uitgevoerde hulpverlening. Er is met behulp van de verrichtingenlijst informatie verzameld over 30 gezinnen van 9 gezinscoaches in een tijdsbestek van vier weken. De descriptieve analyse geeft aanwijzing dat het primaire hulpverleningsproces van TIEN VOOR TOEKOMST Drenthe voldoet aan een gefaseerd hulpverleningsproces. Deze bevinding wordt slechts deels ondersteund door de One-way ANOVA. Bij TIEN VOOR TOEKOMST Drenthe konden eveneens de volgende aspecten van planmatige hulpverlening terug worden gevonden: een lage caseload, veel tijd en aandacht voor de werkrelatie met het gezin, een systeemgerichte aanpak, en aansluiten bij de dagelijkse praktijk en de motivatie van de cliënt. Vanwege de beperkingen van het huidige onderzoek dienen de hiervoor genoemde bevindingen met voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden. Nader onderzoek is geadviseerd. Inzicht in het primaire hulpverleningsproces van 10 voor Toekomst Een onderzoek naar de concrete hulpverlening van de ambulante afdelingen van het Leger des Heils Noord middels de implementatie van de verrichtingenlijst KIPP M. H. de Groot (2012) De onderzoeksvraag luidt: hoe wordt vormgegeven aan het primaire hulpverleningsproces binnen de ambulante afdelingen van het LEGER DES HEILS NOORD?. Door middel van een implementatie van de verrichtingenlijst zijn uiteindelijk 24 gezinscoaches afkomstig uit vier verschillende teams binnen het Leger des Heils Noord meegenomen. Deze coaches hebben gezamenlijk 87 verrichtingenlijsten ingevuld. De gegevens zijn geanalyseerd op verschillende niveaus: de steekproef, de gezinscoach, het team en de hulpverleningsfasen. Er zijn verscheidene aspecten van de primaire hulpverlening onderzocht: het aantal contacten, de duur van de bezoeken, het aantal en de aard van de gerapporteerde verrichtingen. Er is gebruik gemaakt van descriptieve analyses, een One-way ANOVA en een Chikwadraattoets. Gezinscoaches bleken op alle aspecten van de primaire hulpverlening van elkaar te verschillen. De teams bleken vooral te verschillen in de duur van een bezoek en in hun aandeel in een aantal factoren van de hulpverlening. Tussen de hulpverleningsfasen waren ook verschillen in de meeste aspecten van de primaire hulpverlening, wat duidt op een fasering in het primaire hulpverleningsproces. De bevindingen komen grotendeels overeen met de methodiekbeschrijving en eerdere onderzoeken. Vervolgonderzoek is wenselijk. 5

8 Schematisch overzicht Master scripties 10 Voor Toekomst (2010) 6

9 7

10 Contact Rijksuniversiteit Groningen Tim Tausendfreund Rijksuniversiteit Groningen Orthopedagogiek Grote Rozenstraat TJ Groningen Telefoon Dr. Jana Knot-Dickscheit Rijksuniversiteit Groningen Orthopedagogiek Grote Rozenstraat TJ Groningen Telefoon Leger des Heils Bedrijfsbureau Noord Leger des Heils Noord 10 Voor Toekomst Kwinkenplein 10-A 9712 GZ Groningen Telefoon