Angstbehandeling bij kinderen met en zonder autisme spectrum stoornis. Dr. F.J.A. (Bonny) van Steensel Universiteit van Amsterdam UvA minds

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Angstbehandeling bij kinderen met en zonder autisme spectrum stoornis. Dr. F.J.A. (Bonny) van Steensel Universiteit van Amsterdam UvA minds"

Transcriptie

1 Angstbehandeling bij kinderen met en zonder autisme spectrum stoornis Dr. F.J.A. (Bonny) van Steensel Universiteit van Amsterdam UvA minds

2 Rol van ouders in angstbehandeling? Geen verschil kind vs gezinsgerichte CGT (metaanalyses In-Albon & Schneider, 2006; Ishikawa et al., 2007) Maar mogelijk specifieke rol van ouders? (metaanalyse Manassis et al, 2014) Transfer of control and contingency management Grotere rol bij kinderen met ASS? Kinderen met veel ASS-kenmerken doen het beter met gezinsgerichte CGT dan kindgerichte CGT (Puleo & kendall, 2011)

3 Angst bij ASS Angst bij kinderen met ASS komt vaak voor (40% - meta-analyse Van Steensel, Bögels, & Perrin, 2011) Angst is extra beperkend voor deze kinderen wat betreft kwaliteit van leven (Ozsivadjian, Knott & Magiati, 2012; van Steensel, Bögels & Dirksen, 2012) CGT voor angst lijkt ook goed te werken voor kinderen met ASS (meta-analyse Sukhodolsky et al., 2013)

4 CGT versus TAU voor angst bij ASS

5 CGT versus TAU voor angst bij ASS CGT grote kans effectiever dan TAU (94%) CBT more expensive CGT en TAU ongeveer even duur (55%) CBT less effective CBT more effective CBT cheaper

6 CGT voor angst voor kinderen met en zonder ASS

7 CGT voor angst voor kinderen met en zonder ASS Angststoornissen Angststoornissen ASD Anxiety pre post 3 mo 1 year 2 years Angstsymptomen 70 Angstsymptomen 60 ASD-C Anxiety-C ASD-P Anxiety-P pre post 3 mo 1 year 2 years

8 Maar ook Grote individuele verschillen in effectiviteit Hoe komt dat? pre post 3 months one year two years

9 Weinig bewijs voor verschil in effectiviteit tussen kinderen < 12 jaar en kinderen 12 jaar

10 Individuele variatie in effectiviteit Andere kind factoren? Geslacht Internaliserende problemen (CBCL) Externaliserende problemen (CBCL)

11 Individuele variatie in effectiviteit Ouderlijke angst (SCARED-A)? - Kinderen zonder ASS: angstige ouders hebben angstigere kinderen - Kinderen met ASS: niet-angstige vaders hebben angstigere kinderen

12 Kinderen met ASS (van Steensel, Zegers, & Bögels, accepted for publication in JADD) Anxious fathers Non-anxious fathers 0 Pre Post 3 months one year two years

13 Individuele variatie in effectiviteit Gezinsfunctioneren (FFS): - Autoritaire gezinnen (hoge controle, lage relatie) - Autoritatieve gezinnen (hoge controle, hoge relatie) - Toegeeflijke gezinnen (lage controle, hoge relatie) - Onbetrokken gezinnen (lage controle, lage relatie) Voor kinderen zonder ASS => geen effect van gezinstype Voor kinderen met ASS => effect voor onbetrokken gezinnen

14 Kinderen met ASS (van Steensel, Zegers, & Bögels, accepted for publication in JADD) Pre Post 3 months one year two year Un-involved (low support, low control) Autoritarian (low support, high control) Indulgent (high support, low control) Authoritative (high support, high control)

15 Conclusie CGT voor de behandeling van angststoornissen bij kinderen met ASS is (kosten)effectief Kind-kenmerken (leeftijd/geslacht/int of EXT problemen) lijken minder van belang voor de mate van effectiviteit van behandeling De betrokkenheid van het gezin (en vaderlijke angst) lijken daarentegen wel van belang

16 Aanpassingen voor ASS?

17 Aanpassingen voor ASS? visueel werken (bijvoorbeeld het laten tekenen van een eigen situatie, met gedachtewolken voor bange en helpende gedachten) therapiesessies voorspelbaar maken structureren en voorbereiden met concrete (eigen) voorbeelden werken gebruik van meerkeuzelijsten in plaats van het kind zelf helpende gedachten laten verzinnen

18 Aanpassingen voor ASS? nadruk leggen op het uitvoeren van exposures (en eventueel de gedragsexperimenten achterwege laten) beloningen (intrinsieke motivatie bij kinderen met ASS niet altijd aanwezig) zeer belangrijk: oefenen in dagelijkse situaties (thuis en/of op school en/of tijdens de sessies exposures gaan doen) meer info over DDD bij ASS? zie van Steensel & Bögels (in Braet & Bögels, 2014 herziene versie)

19 Met dank aan: Vragen?

Individuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen. Denise Bodden, Universiteit Utrecht

Individuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen. Denise Bodden, Universiteit Utrecht Individuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen Denise Bodden, Universiteit Utrecht Waarom effectieve therapie nodig? meest voorkomende vorm van psychopathologie bij kinderen/adolescenten

Nadere informatie

Kikker is bang. Angststoornissen in DSM 5. Angst bij kinderen: een casus. Angststoornis Prevalentie 6/19/2015

Kikker is bang. Angststoornissen in DSM 5. Angst bij kinderen: een casus. Angststoornis Prevalentie 6/19/2015 Werkzame factoren in de behandeling van kinderen met angststoornissen na de transitie jeugdzorg Welke symptomen van angst herken je? Kikker is bang Denken + Doen = Durven Door: Liesbeth Telman en Marija

Nadere informatie

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher. Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN BIJ KINDEREN MET AUTISME- SPECTRUMSTOORNISSEN

ANGSTSTOORNISSEN BIJ KINDEREN MET AUTISME- SPECTRUMSTOORNISSEN ANGSTSTOORNISSEN BIJ KINDEREN MET AUTISME- SPECTRUMSTOORNISSEN Angststoornissen komen vaak voor, ook bij kinderen met een autismespectrumstoornis (ASS). Bij de meeste kinderen volstaat cognitieve gedragstherapie

Nadere informatie

Denken + Doen = Durven

Denken + Doen = Durven Interventie Denken + Doen = Durven Samenvatting Doelgroep Kinderen en jongeren van 8-18 jaar met angststoornissen. Doel Het doel van Denken + Doen = Durven is een zodanige afname van angstklachten van

Nadere informatie

De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie per type angststoornis.

De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie per type angststoornis. FACULTEIT DER MAATSCHAPPIJ- EN GEDRAGSWETENSCHAPPEN Graduate School of Childhood Development and Education De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie per type angststoornis. Een vergelijking tussen

Nadere informatie

De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor angst bij kinderen. met en zonder een autisme spectrumstoornis. Maarten van Dijk

De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor angst bij kinderen. met en zonder een autisme spectrumstoornis. Maarten van Dijk De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor angst bij kinderen met en zonder een autisme spectrumstoornis Maarten van Dijk 6033415 Begeleider: dr. F.J.A. van Steensel Tweede begeleider: Prof.

Nadere informatie

Samenvatting. Coparenting en Angst van het Kind

Samenvatting. Coparenting en Angst van het Kind Samenvatting Coparenting en Angst van het Kind In dit proefschrift worden verschillende associaties tussen coparenting en angst binnen het gezin getoetst, zoals voorgesteld in het model van Majdandžić,

Nadere informatie

De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor de behandeling van angststoornissen bij kinderen met en zonder een Autisme Spectrum Stoornis

De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor de behandeling van angststoornissen bij kinderen met en zonder een Autisme Spectrum Stoornis De effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor de behandeling van angststoornissen bij kinderen met en zonder een Autisme Spectrum Stoornis The effectiveness of cognitive behavioral therapy for the

Nadere informatie

Do Fathers Matter? The Relative Influence of Fathers versus Mothers on the Development of Infant and Child Anxiety E.L. Möller

Do Fathers Matter? The Relative Influence of Fathers versus Mothers on the Development of Infant and Child Anxiety E.L. Möller Do Fathers Matter? The Relative Influence of Fathers versus Mothers on the Development of Infant and Child Anxiety E.L. Möller Samenvatting 207 Samenvatting Zijn vaders belangrijk? De relatieve invloed

Nadere informatie

Verslaving en comorbiditeit

Verslaving en comorbiditeit Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Coparenting and child anxiety Metz, M. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Coparenting and child anxiety Metz, M. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) Coparenting and child anxiety Metz, M. Link to publication Citation for published version (APA): Metz, M. (2017). Coparenting and child anxiety General rights It

Nadere informatie

Voorspellers van CGT behandelsucces bij angstige kinderen en jongeren:

Voorspellers van CGT behandelsucces bij angstige kinderen en jongeren: Datum 18-11-2011 1 Voorspellers van CGT behandelsucces bij angstige kinderen en jongeren: een rol voor temperament en opvoedingsstijl? Helma Festen Klinische Psychologie Rijksuniversiteit Groningen h.festen@rug.nl

Nadere informatie

Anxiety disorders in children with autism spectrum disorders: A clinical and health care economic perspective van Steensel, F.J.A.

Anxiety disorders in children with autism spectrum disorders: A clinical and health care economic perspective van Steensel, F.J.A. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Anxiety disorders in children with autism spectrum disorders: A clinical and health care economic perspective van Steensel, F.J.A. Link to publication Citation for

Nadere informatie

Voorspellen ASS symptomen de effectiviteit van een cognitief gedragstherapeutische angstbehandeling bij kinderen met ASS?

Voorspellen ASS symptomen de effectiviteit van een cognitief gedragstherapeutische angstbehandeling bij kinderen met ASS? Running head: VOORSPELLERS EFFECTIVITEIT CGT VOOR ANGST BIJ ASS Voorspellen ASS symptomen de effectiviteit van een cognitief gedragstherapeutische angstbehandeling bij kinderen met ASS? Masterscriptie

Nadere informatie

Autisme in het gezin. Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda

Autisme in het gezin. Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda Autisme in het gezin Geerte Slappendel, psycholoog en promovenda Jorieke Duvekot, psycholoog en promovenda Disclosure belangen spreker Achtergrond Problemen in de sociale ontwikkeling: belangrijk kenmerk

Nadere informatie

Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands

Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Behandeling OCS bij kinderen Cognitieve gedragstherapie (CGT) Combinatie CGT

Nadere informatie

Masterscriptie Orthopedagogiek, Pedagogische en Onderwijskundige Wetenschappen, Universiteit van Amsterdam

Masterscriptie Orthopedagogiek, Pedagogische en Onderwijskundige Wetenschappen, Universiteit van Amsterdam Sekse- en leeftijdsgerelateerde verschillen in angst en het effect van cognitieve gedragstherapie bij kinderen en jongeren van 8-18 jaar met en zonder een Autisme Spectrum Stoornis (ASS) Masterscriptie

Nadere informatie

De behandeling van angststoornissen: hoe te handelen bij co-morbiditeit? Dr. Marleen Rijkeboer

De behandeling van angststoornissen: hoe te handelen bij co-morbiditeit? Dr. Marleen Rijkeboer De behandeling van angststoornissen: hoe te handelen bij co-morbiditeit? Dr. Marleen Rijkeboer Veel gehoorde uitspraken Bij co-morbiditeit zullen patiënten minder profiteren van de richtlijnbehandeling

Nadere informatie

OPVOEDING EN ANGST EN DE INVLOED VAN EEN PREVENTIEVE TRAINING 1. Opvoeding en Angst en de Invloed van een Preventieve Training

OPVOEDING EN ANGST EN DE INVLOED VAN EEN PREVENTIEVE TRAINING 1. Opvoeding en Angst en de Invloed van een Preventieve Training OPVOEDING EN ANGST EN DE INVLOED VAN EEN PREVENTIEVE TRAINING 1 Opvoeding en Angst en de Invloed van een Preventieve Training Parenting and Child Anxiety and the Influence of a Preventative Training Judith

Nadere informatie

Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedra

Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedra 139 Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedragstherapie en individuele of kind cognitieve gedragstherapie

Nadere informatie

The influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on family functioning. Daphne J. Vinke- van Steijn

The influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on family functioning. Daphne J. Vinke- van Steijn The influence of parental and offspring ASD and ADHD symptoms on family functioning Autisme Spectrum Stoornissen (autisme) 1. Sociale interactie 2. Communicatie 3. Starheid en stereotypieën Attention Deficit

Nadere informatie

Opvoedgedrag van ouders. bij kinderen met angststoornissen. met en zonder autisme spectrum stoornissen

Opvoedgedrag van ouders. bij kinderen met angststoornissen. met en zonder autisme spectrum stoornissen Opvoedgedrag van ouders bij kinderen met angststoornissen met en zonder autisme spectrum stoornissen Masterscriptie Orthopedagogiek Pedagogische Wetenschappen Universiteit van Amsterdam Clarine Corstens

Nadere informatie

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van

Nadere informatie

CGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen

CGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen CGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen en wat doen we met de ouders? Marjolein Bus 5-10-2018 Opwarming wie van u: - - - Hoe sterk is de dwanger in u? Schema van angst en dwang Angst Situatie

Nadere informatie

Autismespectrumstoornis Voorspellers van beloop in een maatschappelijk perspectief. Dr. Kirstin Greaves-Lord 15 september 2016

Autismespectrumstoornis Voorspellers van beloop in een maatschappelijk perspectief. Dr. Kirstin Greaves-Lord 15 september 2016 Autismespectrumstoornis Voorspellers van beloop in een maatschappelijk perspectief Dr. Kirstin Greaves-Lord 15 september 2016 Doelen presentatie 1. Kader: maatschappelijke perspectieven en ontwikkelingen

Nadere informatie

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.

Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma

Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma Cognitieve gedragstherapie en EMDR bij problematisch ernstig astma Dr. Marieke Verkleij, GZ-psycholoog/postdoc onderzoeker VGCT najaarscongres 9-11-2018 Disclosure Interest Geen belangenverstrengeling

Nadere informatie

prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010

prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010 prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010 Emotie: gespannen, ongelukkig Fysiek: hartkloppingen, trillen Cognitief: overinterpreteren, piekeren, aandacht Gedrag: vermijden - Verkeerd

Nadere informatie

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.

De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility. RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede

Nadere informatie

De inzet van robots in de behandeling van autisme. Bibi Huskens en Rianne Verschuur

De inzet van robots in de behandeling van autisme. Bibi Huskens en Rianne Verschuur De inzet van robots in de behandeling van autisme Bibi Huskens en Rianne Verschuur In samenwerking met: Emilia Barakova TU/e Jan Gillesen TU/e Tino Lourens TiViPe Met dank aan: Agentschap NL Deelnemende

Nadere informatie

Dwang en autisme. Cognitieve gedragstherapie bij jongeren met een obsessief compulsieve stoornis en een stoornis uit het autistische spectrum.

Dwang en autisme. Cognitieve gedragstherapie bij jongeren met een obsessief compulsieve stoornis en een stoornis uit het autistische spectrum. Dwang en autisme Cognitieve gedragstherapie bij jongeren met een obsessief compulsieve stoornis en een stoornis uit het autistische spectrum. Autistische stoornis Informatieverwerkingsstoornis Andere manier

Nadere informatie

Van universiteit naar klinische praktijk

Van universiteit naar klinische praktijk Research Institute Child Development and Education Van universiteit naar klinische praktijk De implementatie van Denken+Doen=Durven Loes Jongerden, Susan Bögels, Dorreke Peijnenburg Implementatiestudie

Nadere informatie

Aantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda

Aantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda Aantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda Waarom video games? Nadelen van huidige interventies Effectiviteit Toegankelijkheid Stigmatisering Didactische

Nadere informatie

De Groeifabriek! 3-11-2015. Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie hebben om te veranderen!

De Groeifabriek! 3-11-2015. Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie hebben om te veranderen! De Groeifabriek! Het ontwikkelen van een groeimindset Dr. Petra Helmond, UvA & Pluryn Fenneke Verberg, MSc, Pluryn Doel De Groeifabriek! Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie

Nadere informatie

De invloed van het opvoedgedrag en de angsten van ouders op de angsten van het kind

De invloed van het opvoedgedrag en de angsten van ouders op de angsten van het kind De invloed van het opvoedgedrag en de angsten van ouders op de angsten van het kind Een vergelijking tussen kinderen met angststoornissen, met en zonder autisme spectrum stoornissen, én kinderen zonder

Nadere informatie

Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten

Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten 1 3 Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten Met het cognitief-gedragstherapeutisch protocol Denken + Doen = Durven Susan

Nadere informatie

Kinderen met een autismespectrumstoornis en angst Wat is er bekend?

Kinderen met een autismespectrumstoornis en angst Wat is er bekend? Kinderen met een autismespectrumstoornis en angst Wat is er bekend? Karen van Rooijen November 2016 Kinderen met autisme hebben vaker last van angsten dan kinderen zonder autisme. Toch is er nog maar weinig

Nadere informatie

Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl

Angst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl Angst en de ziekte van Parkinson te veel of te weinig controle Annelien Duits Harriët Smeding www.smedingneuropsychologie.nl Wat moet deze workshop brengen, zodat je zegt: dat was de moeite waard? Smeding

Nadere informatie

Maaike Nauta (UHD RuG / GZ Accare)

Maaike Nauta (UHD RuG / GZ Accare) Blended behandelen van angststoornissen bij kinderen en jongeren Maaike Nauta (UHD RuG / GZ Accare) Leonie Kreuze (PhD RuG/ Accare) Gemma Kok (InterPsy) In samenwerking met: Accare (Groningen, Friesland,

Nadere informatie

Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.

Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon

Nadere informatie

en een Licht Verstandelijke Beperking Linda M. van Mourik

en een Licht Verstandelijke Beperking Linda M. van Mourik De Invloed van een Autoritatieve Opvoedstijl op Risicogedrag en de Mediërende Rol van de Hechtingsrelatie bij Adolescenten met een Autismespectrumstoornis en een Licht Verstandelijke Beperking The Influence

Nadere informatie

Stepped care behandeling voor paniekstoornis

Stepped care behandeling voor paniekstoornis Stepped care behandeling voor paniekstoornis Een vergelijking van een 10-weeks begeleide zelfhulp, zo nodig gevolgd door protocollaire CGT, vergeleken met TAU. M. Kampman, A.J.L.M. van Balkom, T. G. Broekman,

Nadere informatie

Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking

Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking VGCT najaarscongres, november 2015 Sonja Schaffner & Endang Siebert-Rizzi Vraag1: Wanneer spreek je van een verstandelijke

Nadere informatie

Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ

Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ Inhoud Waarom MCT v GAS Wat is MCT v GAS Werkt MCT v GAS MCT v GAS: Achtergrond CGT v

Nadere informatie

INCANT. International Cannabis Need of Treatment Study. België, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Zwitserland

INCANT. International Cannabis Need of Treatment Study. België, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Zwitserland INCANT International Cannabis Need of Treatment Study 2006 2010 België, Duitsland, Frankrijk, Nederland, Zwitserland Het onderzochte behandelprogramma MDFT Multidimensional Family Therapy Gericht op adolescenten

Nadere informatie

Schematherapie: update van onderzoek en implementatie-kwesties

Schematherapie: update van onderzoek en implementatie-kwesties Schematherapie: update van onderzoek en implementatie-kwesties Arnoud Arntz Overzicht 1. Klinische trials 2. Procesonderzoeken 3. Meta-analyses 4. Zorgstandaard persoonlijkheidsstoornissen 5. Implementatie-kwesties

Nadere informatie

Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?

Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten

Nadere informatie

Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic Play Group Therapy for Children. with Internalizing Problems.

Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic Play Group Therapy for Children. with Internalizing Problems. Spelgroepbehandeling voor kinderen met internaliserende problemen De Effectiviteit van een Psychodynamische Spelgroepbehandeling bij Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic

Nadere informatie

Dr. D.C. Cath, GGZ Drenthe/UMCG; C.N.W. Geraets MSc, UMCG

Dr. D.C. Cath, GGZ Drenthe/UMCG; C.N.W. Geraets MSc, UMCG Disclosure belangen sprekers NNNSA symposium Stemmings en angststoornissen: voorbij gestandaardiseerde zorg Workshop van Chris Geraets en Danielle Cath: Virtual reality bij sociale fobie (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

T e s t : H o e w o r d j i j b e ï n v l o e d a l s n a a s t e v a n i e m a n d m e t p s y c h i s c h e k l a c h t e n?

T e s t : H o e w o r d j i j b e ï n v l o e d a l s n a a s t e v a n i e m a n d m e t p s y c h i s c h e k l a c h t e n? T e s t : H o e w o r d j i j b e ï n v l o e d a l s n a a s t e v a n i e m a n d m e t p s y c h i s c h e k l a c h t e n? S T E R K I N E I G E N K R A C H T T H E A V A N B O D E G R A V E N De test

Nadere informatie

Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans

Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans Onderzoeksgroep: Prof. Rob Smeets Prof. André Knottnerus Dr. Ivan Huijnen Drs. Nieke Rijnders Dr. Albère Köke

Nadere informatie

WAAROM KIES JE VOOR EEN BEPAALDE SOCIALE VAARDIGHEIDSTRAINING?

WAAROM KIES JE VOOR EEN BEPAALDE SOCIALE VAARDIGHEIDSTRAINING? WAAROM KIES JE VOOR EEN BEPAALDE SOCIALE VAARDIGHEIDSTRAINING? WAT GAAN WE DOEN? Consortium Sociale Vaardigheden Werkzame elementen Aspecten bij het maken van een keuze Aan de slag! Plenaire terugkoppeling

Nadere informatie

Introductie Pivotal Response Treatment

Introductie Pivotal Response Treatment Introductie Pivotal Response Treatment Gedragstherapeutische behandeling gericht op motivatie en communicatie bij kinderen met een autisme spectrum stoornis Symposium Infantpsychiatrie 28 juni 2016 Iris

Nadere informatie

Denken + Doen = Durven

Denken + Doen = Durven 1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel

Nadere informatie

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE

MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MINDFULNESS EN ACT INTERVENTIES ALS E-HEALTH: EEN META-ANALYSE MARION SPIJKERMAN VGCT CONGRES, 13 NOVEMBER 2015 OVERZICHT Introductie Methode Resultaten Discussie Mindfulness en ACT interventies als ehealth:

Nadere informatie

Vroegtijdige interventies in de Belgische context: onderzoek en perspectieven

Vroegtijdige interventies in de Belgische context: onderzoek en perspectieven Vroegtijdige interventies in de Belgische context: onderzoek en perspectieven Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen HGR-CSS Brussel, 20 juni 2014 Vroegtijdige interventie bij kinderen

Nadere informatie

Change Your Mindset! Petra Helmond & Fenneke Verberg Research & Development, Pluryn

Change Your Mindset! Petra Helmond & Fenneke Verberg Research & Development, Pluryn Change Your Mindset! Petra Helmond & Fenneke Verberg Research & Development, Pluryn Doel Change Your Mindset! Korte online interventie om jongeren te leren dat ze de potentie hebben om te veranderen! Theoretische

Nadere informatie

Angststoornissen bij kinderen en jongeren

Angststoornissen bij kinderen en jongeren 197 Samenvatting Angststoornissen bij kinderen en jongeren Diagnostiek, cognitieve gedragstherapie en voorspellers van therapieresultaat Dit proefschrift beschrijft een aantal onderzoeken rond de diagnostiek

Nadere informatie

SUMMARY IN DUTCH. Summary in Dutch

SUMMARY IN DUTCH. Summary in Dutch SUMMARY IN DUTCH Summary in Dutch Summary in Dutch Introductie Dit proefschrift richt zich met name op het voorspellen van de behandeluitkomst bij kinderen met angststoornissen. Een selectie aan variabelen

Nadere informatie

Angststoornissen bij kinderen

Angststoornissen bij kinderen Angststoornissen bij kinderen Ouderbegeleiding met CGT Cathy Creswell Monika Parkinson Kerstin Thirlwall Lucy Willetts Oorspronkelijke uitgave: Cathy Creswell, Monika Parkinson, Kerstin Thirlwall, Lucy

Nadere informatie

Sociaal-emotionele kinderen ontwikkeling bij jonge ESM-

Sociaal-emotionele kinderen ontwikkeling bij jonge ESM- Sociaal-emotionele jonge Bernadette ESM-kinderen Vermeij ontwikkeling bij Rosanne NSDSK van Zee Inhoud Inleiding Monitor Onderzoek ontwikkeling voor sociaal bij jonge ESMkinderen emotionele met ESM Siméa

Nadere informatie

EMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA

EMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA EMOTIEREGULATIE DMV SURFEN OP EMOTIES DR CORINE FACHÉ KINDER- EN JEUGDPSYCHIATER UKJA WAAROM IS EMOTIEREGULATIE BELANGRIJK??? VERSCHILLENDE MANIEREN OM NAAR DIAGNOSE TE KIJKEN Categorische diagnostische

Nadere informatie

Jong en depressief: pillen, praten, opvoeden of laten?

Jong en depressief: pillen, praten, opvoeden of laten? Jong en depressief: pillen, praten, opvoeden of laten? PRATEN? Effectiviteit van Cognitieve Gedrags Therapie (CGT) bij depressieve adolescenten; individuele CGT versus reguliere behandeling. Yvonne Stikkelbroek

Nadere informatie

Gezinsfunctioneren in relatie met autisme en angst.

Gezinsfunctioneren in relatie met autisme en angst. Gezinsfunctioneren in relatie met autisme en angst. Een onderzoek naar de verschillen in gezinsfunctioneren tussen gezinnen met een kind met een angststoornis, gezinnen met een kind met een autismespectrum

Nadere informatie

100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD

100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD 100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD ONLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE 2 100% Online CGT E-BOOMING? 3 100% Online CGT MIND THE GAP! 4 100% Online CGT EFFECTEN ONLINE

Nadere informatie

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn Christine van Boeijen Indeling presentatie Welke stoornissen Vooronderzoeken Hoofdonderzoeken Implementatie Welke

Nadere informatie

Hoogbegaafde kinderen in het basisonderwijs Susan Bögels

Hoogbegaafde kinderen in het basisonderwijs Susan Bögels Hoogbegaafde kinderen in het basisonderwijs Susan Bögels 21 oktober 2010 Amsterdam Wat is hoogbegaafdheid? Een IQ hoger dan 135 Creativiteit Motivatie Energie Of.. Playful masters of the learning game

Nadere informatie

Anxiety disorders in young children: Parent and child contributions to the maintenance, assessment and treatment van der Sluis, C.M.

Anxiety disorders in young children: Parent and child contributions to the maintenance, assessment and treatment van der Sluis, C.M. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Anxiety disorders in young children: Parent and child contributions to the maintenance, assessment and treatment van der Sluis, C.M. Link to publication Citation

Nadere informatie

Together Everyone Achieves More

Together Everyone Achieves More Together Everyone Achieves More dr. Evelien Opdecam Prof. dr. Patricia Everaert Faculteit Economie en Bedrijfskunde Coöperatief leren Contributie Waarom? Wat? Hoe concreet aangepakt? Evaluatie: Ervaringen

Nadere informatie

Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E.

Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Aktar Summary 1 Summary in Dutch (Samenvatting) Summary

Nadere informatie

DE DWANGSTOORNIS BIJ KINDEREN EN ADOLESCENTEN. Else de Haan AMC/ de Bascule 23 januari 2009

DE DWANGSTOORNIS BIJ KINDEREN EN ADOLESCENTEN. Else de Haan AMC/ de Bascule 23 januari 2009 DE DWANGSTOORNIS BIJ KINDEREN EN ADOLESCENTEN Else de Haan AMC/ de Bascule 23 januari 2009 Meisje 15 jaar Na het avondeten ga ik naar boven om in de badkamer naar de wc te gaan : Ik doe de deur op slot,

Nadere informatie

DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE

DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE DE EFFECTIVITEIT VAN ONLINE EN OFFLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE VOOR SUÏCIDE PREVENTIE SPREKER: JASPER WIEBENGA FUNCTIE: PROMOVENDUS & PSYCHOLOOG, AFDELING PSYCHIATRIE, GGZ INGEEST & VUMC VAN BLENDED

Nadere informatie

Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld)

Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld) Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld) Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Boodschap 1. Bij mensen met verschillende diagnoses zien we meer EF problemen

Nadere informatie

Het stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis

Het stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis Het stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen VVL Congres, Berchem, 14 maart 2014 Pervasieve

Nadere informatie

The bidirectional relation between parental controlling behavior and child anxiety van der Bruggen, C.O.

The bidirectional relation between parental controlling behavior and child anxiety van der Bruggen, C.O. UvA-DARE (Digital Academic Repository) The bidirectional relation between parental controlling behavior and child anxiety van der Bruggen, C.O. Link to publication Citation for published version (APA):

Nadere informatie

EMOTIEREGULATIE. Jaarbeurs Utrecht. Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline

EMOTIEREGULATIE. Jaarbeurs Utrecht. Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline EMOTIEREGULATIE Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline Congres Dinsdag 26 november 2013 Jaarbeurs Utrecht prof.dr. Bram Orobio de Castro prof.dr.

Nadere informatie

HAALBAARHEID EN EFFECTIVITEIT VAN ZELFREGULATIE TRAINING. Sandra Verbeken & Caroline Braet - Zeepreventorium - Ronde Tafel 2017

HAALBAARHEID EN EFFECTIVITEIT VAN ZELFREGULATIE TRAINING. Sandra Verbeken & Caroline Braet - Zeepreventorium - Ronde Tafel 2017 HAALBAARHEID EN EFFECTIVITEIT VAN ZELFREGULATIE TRAINING Sandra Verbeken & Caroline Braet - Zeepreventorium - Ronde Tafel 2017 WAAROM? 3 DE VOEDSELOMGEVING VAN ONZE KINDEREN: OBESOGENE OMGEVING https://vimeo.com/44669019

Nadere informatie

Denken + Doen = Durven

Denken + Doen = Durven 1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor

Nadere informatie

Minder angstig in sociale situaties

Minder angstig in sociale situaties Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in

Nadere informatie

Interpretatiebias bij sociaal angstige adolescenten met een lichte verstandelijke beperking

Interpretatiebias bij sociaal angstige adolescenten met een lichte verstandelijke beperking Interpretatiebias bij sociaal angstige adolescenten met een lichte verstandelijke beperking Esther O. Houtkamp, Mariët J. van der Molen, E. Leone de Voogd, Elske Salemink & Anke M. Klein Door: Raisa M.

Nadere informatie

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari

Nadere informatie

Kritisch leren denken: Inspanningen om de automatische piloot te onderdrukken

Kritisch leren denken: Inspanningen om de automatische piloot te onderdrukken Kritisch leren denken: Inspanningen om de automatische piloot te onderdrukken Anita Heijltjes Leer- en Innovatiecentrum Durf te leren van de toekomst! Congres V&VN opleiders 27 jan 2011 Kritsich leren

Nadere informatie

Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling?

Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling? Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling? Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling?

Nadere informatie

Het promoten van optimale motivatie voor Lichamelijke Opvoeding door het communiceren van doelen, criteria en op groei gerichte feedback

Het promoten van optimale motivatie voor Lichamelijke Opvoeding door het communiceren van doelen, criteria en op groei gerichte feedback Het promoten van optimale motivatie voor Lichamelijke Opvoeding door het communiceren van doelen, criteria en op groei gerichte feedback Promovenda: Christa Krijgsman Promotoren: Jan van Tartwijk, Leen

Nadere informatie

Analyse van de informatie in de dossiers van de jeugdrechtbank met focus op minderjarigen met psychiatrische stoornissen.

Analyse van de informatie in de dossiers van de jeugdrechtbank met focus op minderjarigen met psychiatrische stoornissen. Analyse van de informatie in de dossiers van de jeugdrechtbank met focus op minderjarigen met psychiatrische stoornissen Sofie Merlevede 1 Jeugdrechtbank dossiers Belang van de dossiers Beslissingsprocessen

Nadere informatie

De Groeifabriek. Denken met een groeimindset!

De Groeifabriek. Denken met een groeimindset! De Groeifabriek Denken met een groeimindset! Dr. Petra Helmond & Fenneke Verberg, MSc: Pluryn Research & Development & Universiteit van Amsterdam Prof. Dr. Geertjan Overbeek: Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Preventie van gedragsproblemen Maatschappelijke relevantie en beleid

Preventie van gedragsproblemen Maatschappelijke relevantie en beleid Preventie van gedragsproblemen Maatschappelijke relevantie en beleid Hans Koot Vrije Universiteit Relevantie en beleid 1. Voor preventie van gedragsproblemen is de vroege levensfase erg belangrijk 2. In

Nadere informatie

Volwassenen met Au.smespectrum Stoornissen (ASS) Referaat GGNet juli 2015

Volwassenen met Au.smespectrum Stoornissen (ASS) Referaat GGNet juli 2015 Volwassenen met Au.smespectrum Stoornissen (ASS) Referaat GGNet juli 2015 Annemieke van der Laan, Psychiater Dr. Leo Kannerhuis 20-07-2015 1 http://www.youtube.com/watch?v=iomsposngmw 20-07-2015 2 Inhoud

Nadere informatie

Autisme, inleiding. Motivatie en beloning. Gevolgen voor het gedrag. Wat is motivatie? Soorten motivatie. Intrinsieke drijfveren 13/11/2013

Autisme, inleiding. Motivatie en beloning. Gevolgen voor het gedrag. Wat is motivatie? Soorten motivatie. Intrinsieke drijfveren 13/11/2013 Autisme, inleiding Motivatie en beloning Steven Degrieck Autisme Centraal Zwakke centrale coherentie Moeilijke executieve functies Een probleem in theory of mind Contextblindheid Gevolgen voor het gedrag

Nadere informatie

Looking for mediators: cognition, perceived control and coping in the treatment of anxiety-disordered children Hogendoorn, S.M.

Looking for mediators: cognition, perceived control and coping in the treatment of anxiety-disordered children Hogendoorn, S.M. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Looking for mediators: cognition, perceived control and coping in the treatment of anxiety-disordered children Hogendoorn, S.M. Link to publication Citation for published

Nadere informatie

Geluks factoren bij autisme

Geluks factoren bij autisme Geluks factoren bij autisme Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Conclusies 1. De kwaliteit van leven (KvL) is bij mensen met autisme gedurende de levensloop relatief laag. 2.

Nadere informatie

Aanmelding ZAT VO. Nederlands Jeugdinstituut Landelijk steunpunt ZAT ZAT infolijn t (030) 230 65 64 e infozat@nji.nl i www.zat.nl

Aanmelding ZAT VO. Nederlands Jeugdinstituut Landelijk steunpunt ZAT ZAT infolijn t (030) 230 65 64 e infozat@nji.nl i www.zat.nl Aanmelding ZAT VO Nederlands Jeugdinstituut Landelijk steunpunt ZAT ZAT infolijn t (030) 230 65 64 e infozat@nji.nl i www.zat.nl Datum aanmelding: (dd-mm-jjjj) Naam aanmelder: voornaam: tus.voegs.: achternaam:

Nadere informatie

Deel 4 De toekomst. Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval?

Deel 4 De toekomst. Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval? Deel 4 De toekomst Evaluatie van de therapie Hoe verder na de therapie? Wat te doen bij terugval? Evaluatie van de therapie U bent aan het einde van de behandeling gekomen. De afgelopen sessies heeft u

Nadere informatie

Jonge mantelzorger. kinderen van chronisch zieke ouders. Anne Visser-Meily

Jonge mantelzorger. kinderen van chronisch zieke ouders. Anne Visser-Meily Jonge mantelzorger kinderen van chronisch zieke ouders Anne Visser-Meily Zorg Patiënt cliënt revalidant focust Van patiënt naar gezin Van kind naar gezin 2 Family centered care ICF model disease functioning

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme

Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effects of Contact-oriented Play and Learning in the Relationship between parent and child with autism Kristel Stes Studentnummer:

Nadere informatie

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher. Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)

Nadere informatie

Angststoornissen bij kinderen: welke psychosociale behandeling is bewezen effectief?

Angststoornissen bij kinderen: welke psychosociale behandeling is bewezen effectief? s t a t e - o f - t h e - a r t - a r t i k e l Angststoornissen bij kinderen: welke psychosociale behandeling is bewezen effectief? s. l. m. v a n d e r t o o r n, r. f. f e r d i n a n d achtergrond

Nadere informatie