Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in 2015

Transcriptie

1 Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in 2015 Al in het cursusjaar is een nieuw examenprogramma geschiedenis ingevoerd in de vierde klassen van havo en vwo. De minister bepaalde echter dat er sprake moest zijn van een tijdelijke afwijking: hoewel in het examenprogramma werd bepaald dat het centraal examen betrekking had op de domeinen A en B, werd daar tijdelijk van afgeweken: tot een nader te bepalen datum zou het centraal examen betrekking hebben op de domeinen A en C. Voor domein C werden twee thema s vastgesteld en in een syllabus gespecificeerd. In een pilot deed een klein aantal scholen intussen ervaring op met de examineerbaarheid van domein A in combinatie met B. In een brief van het College voor Toetsing en Examens (voorheen CvE), september 2011, werd aan de scholen meegedeeld dat de tijdelijke afwijking zou verdwijnen in het schooljaar in de vierde klas vwo en in het schooljaar in de vierde klas havo. Dit betekent dat het centraal examen havo én vwo voor geschiedenis in 2015 de domeinen A en B zal toetsen. 1 Onderstaande informatie is van belang voor de docenten die de leerlingen op dit examen voorbereiden. 1 Syllabi Voor het CE geschiedenis havo en vwo in 2015 gelden nieuwe syllabi. De syllabus is het belangrijkste document voor docenten en kandidaten met betrekking tot het centraal examen. De syllabus voor vwo wijkt af van die van havo. 2 Geen bezemexamens Er zal in 2015 geen bezemexamen naast het reguliere examen worden afgenomen. Er is geen sprake van een inhoudelijke verandering van het examenprogramma als geheel, maar wel van de verdeling van de leerstof die getoetst wordt in het SE en in het CE. Kandidaten die in 2014 gezakt zijn en het centraal examen geschiedenis over moeten doen, hebben de stof voor het CE in 2015 in principe al gehad, maar deze werd tot 2015 afgerond in het schoolexamen. 3 Soorten examenvragen Docenten kunnen voorbeelden van examenvragen vinden in de pilotexamens van Daarbij moet wel een onderscheid gemaakt worden: 3.1 de examens geschiedenis havo en vwo voor pilotscholen van 2006 tot en met 2013 De soort vragen die in deze oude pilotexamens werden gesteld, zullen voor ca. 35 % ook in het examen van 2015 voorkomen. Het gaat hier om de bevraging van alle 49 kenmerkende aspecten, maar zonder specificatie. Docenten kunnen deze examens vinden op: het examen geschiedenis havo en vwo voor pilotscholen in 2014 Het pilotexamen 2014 is voor een deel al gebaseerd op de syllabus voor 2015: voor ca. 50 % waren de vragen gebaseerd op gespecificeerde kenmerkende aspecten, namelijk in de historische contexten over Duitsland en de Koude Oorlog. In het examen vanaf 2015 zal ca. 65 % van de vragen gebaseerd zijn op wel gespecificeerde kenmerkende aspecten, waarbij het voor havo om 3 historische contexten gaat en voor vwo om 4. De pilotexamens (eerste en tweede tijdvak) zijn te vinden op /examens_havovwo_ Daarnaast is in het examenprogramma een lacune weggewerkt: bij domein A onderdeel 6 is bij 'onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken' en gevolgen toegevoegd. Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in

2 Dit verschil tussen het examen in 2014 en 2015 is schematisch als volgt: CE geschiedenis Vragen als in 3.1 in % met een marge van +/- 5 % Vragen als in 3.2 in % met een marge van +/- 5 % Aantal historische contexten Havo pilot 2014 Ca. 50 % Ca. 50 % 2 Havo regulier Ca. 35 % Ca. 65 % Vwo pilot 2014 Ca. 50 % Ca. 50 % 2 Vwo regulier 2015 Ca. 35 % Ca. 65 % 4 Het kan per opgave voorkomen dat er zowel gevraagd wordt naar een kenmerkend aspect zonder specificatie als naar een kenmerkend aspect dat gespecificeerd is in de syllabus. 4 Verschil havo vwo ZIE VOORAL DE SYLLABUS! 4.1 Aantal contexten Zoals hierboven al aangegeven is er voor havo sprake van een specificatie van kenmerkende aspecten in drie historische contexten en voor vwo in vier historische contexten. Vergelijk hiervoor de syllabi havo en vwo. 4.2 Binnen de contexten Binnen de contexten die havo en vwo allebei hebben, zijn een aantal zaken wel opgenomen voor de vwokandidaten en niet voor havo-kandidaten. De vwo-specifieke passages zijn cursief weer gegeven. 4.3 Andere verschillen Verschillen in bevraging zijn goed te herkennen in de pilotexamens. 5 Nieuwe vakspecifieke regel Met ingang van 2015 is een nieuwe vakspecifieke regel toegevoegd aan het correctievoorschrift. Deze luidt: Als gevraagd wordt naar het noemen van één van de negenveertig 'kenmerkende aspecten', is een letterlijke weergave daarvan niet vereist. Er kan in de regel worden volstaan met een juiste omschrijving van het 'kenmerkend aspect' of van dat deel ervan dat relevant is voor de beantwoording van de vraag (er zijn kenmerkende aspecten die uit meerdere onderdelen bestaan) 6 Documenten waarover de docenten kunnen beschikken Op de website van het CvTE is informatie te vinden over de ontwikkelingen naar het examen in 2015 toe: Het College voor Toetsing en Examens heeft met de SLO nog een ander informatiepunt voor docenten: Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in

3 7 Veel gestelde vragen rond het centraal examen geschiedenis voor havo en vwo (Dit hoofdstuk is een bewerking van een tekst die eerder gepubliceerd is in Kleio en op de website van de VGN). De afgelopen jaren is gebleken dat docenten geschiedenis vaak met dezelfde vragen zitten rond het Centraal Examen. Het College voor Toetsen en Examens (voorheen CvE), dat de opgaven van het centraal examen vaststelt, wil op een aantal veel gestelde vragen antwoord geven. 7.1 Waar vind ik informatie zoals het correctievoorschrift- over de centrale examens in mijn vak? Examenblad.nl ( is de officiële website voor de centrale examens. De website staat onder redactie van het College voor Toetsen en Examens en is opgebouwd uit jaarringen. Jaarring 2015 bevat alle regelgeving over centrale examens die geldt voor dat examenjaar. De informatie over voorbije en toekomstige examenjaren staat of komt op Examenblad.nl in de desbetreffende jaarring. Ieder vak heeft op Examenblad.nl een eigen vakpagina. U vindt hier het examenprogramma, de syllabus en de toegestane hulpmiddelen. Op de dag van de afname van het centraal examen vindt u op de vakpagina van Examenblad.nl vanaf uur voor de examens die in de ochtend zijn afgenomen en om uur voor de examens die in de middag zijn afgenomen de examenopgaven, bronnen en het correctievoorschrift. 7.2 Wat is het belang van de syllabus? En welke syllabus geldt voor mij? Het College voor Toetsen en Examens krijgt soms reacties van docenten die denken dat een bepaalde examenvraag niet gesteld had mogen worden, omdat deze niet in de methode voorkomt. De syllabus (en niet de methode!) biedt dan uitsluitsel. De syllabus is bedoeld om u als docent houvast te bieden over wat er geleerd moet worden, want op grond van de syllabus worden de examens gemaakt. Per examenjaar en schoolniveau stelt het College voor Toetsen en Examens een syllabus vast. Daarin staat beschreven welk deel van het totale examenprogramma (domeinen A t/m E) wordt getoetst in het centrale examen en welk deel in het schoolexamen. De stof voor het centrale examen wordt in de syllabus nader gespecificeerd. De syllabus is in de eerste instantie bedoeld voor docenten, schrijvers van examenkaternen en uiteraard voor examenmakers. 7.3 Waar vind ik de meest recente informatie over de komende examens? Via de jaarring in publiceert het College voor Toetsen en Examens jaarlijks in september de zogeheten Septembermededeling. Daarin worden allerlei mededelingen gedaan over de komende centrale examens van dat schooljaar. Dat kan gaan over allerlei onderwerpen zoals bijvoorbeeld aandacht voor wijzigingen ten opzichte van het voorgaande jaar en vakspecifieke informatie als aanvulling op de syllabi. De Septembermededeling richt zich vooral tot examensecretarissen. Van de examensecretaris wordt vervolgens verwacht dat hij de informatie doorgeeft aan de docenten van het vak waarover de informatie gaan. Vakdocenten kunnen de Septembermededeling echter ook zelf gemakkelijk raadplegen: op de vakpagina van Examenblad.nl (zie onder 7.1.) kan de Septembermededeling worden aangeklikt. Daarnaast verschijnt jaarlijks de Maartmededeling, waarin de laatste de puntjes op de examen-i gezet worden. Ook de Maartmededeling kan vakspecifieke informatie bevatten. Zodra de Maartmededeling verschenen is, kunt u deze op dezelfde wijze als de Septembermededeling inzien via uw vakpagina op Examenblad.nl. Uiteraard wel weer via de juiste jaarring. 7.4 Wat wordt (bij geschiedenis havo en vwo) verstaan onder een bron? Als de opgave vermeldt gebruik bron, wordt zowel de bron bedoeld als de bijgevoegde toelichting. 7.5 Waarom staat de exacte bronvermelding vaak niet bij de bron in het bronnenboekje? Historici zijn gewend hun bronnen precies te vermelden. Toch is ervoor gekozen om de exacte bronvermelding niet op te nemen in het bronnenboekje, maar in het correctievoorschrift dat na afloop van het examen wordt gepubliceerd via internet (zie punt 1). De voornaamste reden daarvoor is dat een bronvermelding informatie kan bevatten die voor de kandidaten verwarrend kan zijn. De informatie over de bron die nodig is voor het maken van de opgave wordt natuurlijk wel bij de bron of in de opgave gegeven. 7.6 Staan de vragen altijd in chronologische volgorde? In een examen wordt de volgorde binnen een thema vaak door de chronologie bepaald, maar er kunnen redenen zijn om daarvan af te wijken. De meest voorkomende voorbeelden daarvan zijn de vragen door Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in

4 de tijd heen, omdat deze over een langere periode gaan. Soms is er sprake van een sub-thema door de tijd heen, zoals bijvoorbeeld in het Havo-examen van mei De vragen 2, 3 en 4 gingen alle drie over guerrilla of ongeregelde oorlogvoering. Deze worden bij elkaar gezet om de kandidaten een steuntje te geven. Het kan raadzaam zijn om de leerlingen hier op te wijzen. 7.7 Hoe strikt moet ik omgaan met het correctievoorschrift? Het CvTE heeft de correctievoorschriften bij regeling vastgesteld. Het correctievoorschrift is een zogeheten algemeen verbindend voorschrift en valt onder wet- en regelgeving die van overheidswege wordt verstrekt. De corrector mag dus niet afwijken van het correctievoorschrift. Maar dat wil niet zeggen dat alleen punten mogen worden toegekend als de leerling exact de woorden in het correctievoorschrift gebruikt. Wat als een ander antwoord in mijn ogen ook juist is? Geschiedenisexamens bestaan grotendeels uit opgaven met open vragen. Het beoordelingsmodel bij sommige opgaven kan in dat geval niet altijd uitputtend alle mogelijke juiste antwoorden geven. In een examenbespreking en in overleg met de tweede corrector kan dan besproken welke andere antwoorden ook juist of gedeeltelijk juist gerekend goed mogen worden. Dit is geheel legaal, want ieder cv bevat bepaling Indien een antwoord op een open vraag niet in het beoordelingsmodel voorkomt en dit antwoord op grond van aantoonbare, vakinhoudelijke argumenten als juist of gedeeltelijk juist aangemerkt kan worden, moeten scorepunten worden toegekend naar analogie of in de geest van het beoordelingsmodel. Van belang is hierbij de zinsnede op grond van aantoonbare, vakinhoudelijke argumenten. In discussies op het forum op of in examenbesprekingen wordt dit aantonen nogal eens achterwege gelaten. Dan kunnen de punten bij het aangedragen alternatief eigenlijk niet worden toegekend. De verslagen van examenbesprekingen kunnen uiteraard alleen worden beschouwd als een suggestie voor interpretatie van het correctievoorschrift. Zij kunnen het correctievoorschrift nooit vervangen! De ruimte die een docent bij open vragen kan nemen wordt binnen het correctievoorschrift al aangegeven door de formulering ervan. Bij geschiedenis komen de volgende zinsneden regelmatig voor in het correctievoorschrift, elk met een andere afnemende- mate van vrijheid : o Voorbeeld van een juist antwoord is (andere voorbeelden kunnen ook juist zijn) o Een juist antwoord bevat de volgende elementen / kern van een juist antwoord is.. o Uit het antwoord moet blijken.. (een antwoord moet dit bevatten, maar de formulering kan anders zijn) o De juiste volgorde is (dit is de enig juiste mogelijkheid)` Leg-uit-vragen leveren in het geschiedenisexamen altijd 2 scorepunten op, die niet worden onderverdeeld in deelscores in het correctievoorschrift. De redenering die voor en juist antwoord op een leg-uit-vraag vereist is, dient twee stappen te bevatten, met een juist verband tussen deze stappen. Als slechts één stap wordt weergegeven is er immers geen sprake van een uitleg. Toch kan er 1 scorepunt worden toegekend voor een gedeeltelijk juist antwoord conform regel 3.2 van het correctievoorschrift, bijvoorbeeld als dit antwoord minder juist geformuleerd is. Wat als een opgave of het correctievoorschrift in mijn ogen een fout bevat? Het kan natuurlijk voorkomen dat u als vakdocent van mening bent dat het examen of het correctievoorschrift een fout bevat. In dat geval kunt u contact opnemen met de Examenlijn van het College voor Toetsen en Examens. adres en telefoonnummer vindt u in de Septembermededeling. Wat dit voor de beoordeling betekent staat in bepaling 7 van de Algemene regels van het correctievoorschrift (zie kader). Bepaling 7 Indien de examinator of de gecommitteerde meent dat in een examen of in het beoordelingsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelingsmodel juist zijn. Hij kan de fout of onvolkomenheid mededelen aan het College voor Toetsen en Examens. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Met een eventuele fout wordt bij definitieve normering van het examen rekening gehouden. Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in

5 7.8 Soms zijn punten in het correctievoorschrift niet uitgesplitst. Staan de regels 3.2 en 3.6 van het algemene correctievoorschrift dan niet haaks op elkaar? Een voorbeeld uit het havo-examen geschiedenis, eerste tijdvak, 2009: Opgave 29 en correctievoorschrift luiden: In de loop van de achttiende eeuw veranderde de positie van vrouwen in de Republiek in vergelijking met de zeventiende eeuw. 2p Geef een voorbeeld waaruit dit blijkt en verklaar die verandering. maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is (één van de volgende combinaties van verandering in de positie van vrouwen met verklaring): De alfabetiseringsgraad van vrouwen verslechterde ten opzichte van mannen, wat verklaard kan worden door de verslechterende economie/de andere opvattingen over de taak/rol van de vrouw in de burgerij. De lonen van vrouwen bleven waarschijnlijk achter, wat verklaard kan worden door de verslechterde economische omstandigheden / de andere opvattingen over de taak/rol van de vrouw / de grotere armoede die voor meer concurrentie door mannen zorgde. Vrouwen traden minder op de voorgrond in het economisch leven, wat verklaard kan worden uit de andere opvattingen over de taak/rol van de vrouw in de burgerij / de verslechterde economische omstandigheden. Opmerking Alleen als na een genoemde verandering een historisch aanvaardbare verklaring volgt, mogen scorepunten worden toegekend. 3.6 indien in een antwoord een gevraagde verklaring of uitleg of afleiding of berekening ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is aangegeven Bij 3.6 wordt aangegeven dat tenzij anders vermeld, een toelichting, verklaring of berekening een essentieel onderdeel van het antwoord is. Bij sommige vakken is dat heilig: bij wiskunde is zelfs nog eens extra de regel opgenomen dat voor een juist antwoord zonder berekening NOOIT een punt mag worden toegekend. Bij andere vakken kan dat anders liggen en ook binnen een examen variëren. Als een voorbeeld plus een toelichting gevraagd wordt, is soms het vinden van het voorbeeld zo triviaal dat de toelichting bepaalt of je punten krijgt (conform 3.6). En een andere keer kan het zijn dat de zoektocht naar een geschikt voorbeeld op zichzelf al een punt waard is (geen open deur) en dat daarna ook een punt kan worden gegeven voor het voorbeeld (een expliciet te vermelden uitzondering op 3.6). Omdat dat wel eens kan variëren, is er bij dit examen in vraag 29 voor gekozen om in feite 3.6 nog eens in het cv te herhalen. Maar ook als dit niet apart wordt vermeld, geldt deze bepaling 3.6. Verwarring ontstaat wellicht op dezelfde vraag ook 3.2. wordt toepast. Sommige docenten vroegen zich af of je op grond van 3.6 eigenlijk niet slechts 0 of 2 punten kunt toekennen en niet slechts 1 punt. Die mogelijkheid bestaat namelijk wel op grond van bepaling 3.2. Want ook dat is een algemene scoringsregel. 3.2 indien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te behalen scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel; Omdat bij de opgave niet expliciet is opgenomen dat het 0 of 2 punten is met niets ertussen, kan dus voor een gedeeltelijk juist antwoord, als dat ongeveer de helft waard is (ter beoordeling van eerste en tweede corrector) een punt worden toegekend. De regel die is toegevoegd (eigenlijk 3.6) sluit uit dat beide correctoren besluiten dat een voorbeeld zonder historisch aanvaardbare verklaring wordt goed gerekend. Maar van een minder goed gekozen/geformuleerd voorbeeld (''half'' goed voorbeeld) mét een adequate verklaring mogen beide correctoren tot overeenstemming komen over de toekenning van een punt. En handelt dus de eerste corrector niet in strijd met de normen als hij voorstelt een punt toe te kennen. De tweede corrector mag het daarmee oneens zijn (omdat hij vindt dat een voorbeeld niet eens half goed is), maar niet omdat hij meent dat een half goed voorbeeld (mét verklaring, nogmaals) nooit tot toekenning van een punt kan leiden. Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in

6 Dit gaat bijvoorbeeld op bij opgave 28 uit het Havo-examen van mei 2009: Gebruik bron 11. Deze tabel zou door patriotten gebruikt kunnen zijn ter ondersteuning van hun politieke opvattingen. 2p Leg dit met de tabel uit. maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: De patriotten verweten de stadhouder (en de regenten) dat hij de marine/de landsverdediging verwaarloosde, wat in de tabel aangetoond wordt door het teruglopen van het aantal manschappen van de marine (van 3500 naar 2000). 7.9 Zijn er nog meer algemene voorschriften die extra aandacht vragen van geschiedenisdocenten? Het kan geen kwaad om extra notie te nemen van onderstaande regels: 3.7 Indien in het beoordelingsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formuleringen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord. 3.8 Indien in het beoordelingsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet in het antwoord van de kandidaat voor te komen. 3.9 Indien een kandidaat op grond van een algemeen geldende woordbetekenis, zoals bijvoorbeeld vermeld in een woordenboek, een antwoord geeft dat vakinhoudelijk onjuist is, worden aan dat antwoord geen scorepunten toegekend, of tenminste niet de scorepunten die met de vakinhoudelijke onjuistheid gemoeid zijn Hoe is de verhouding tussen eerste en tweede corrector geregeld en wat moeten zij doen als zij het oneens zijn over de beoordeling? Als docent van een examenklas vervult u zowel de rol van examinator van uw eigen leerlingen als die van tweede corrector. Het verdient aanbeveling om paragraaf 1 Regels voor de beoordeling van het cv (zie kader) nauwkeurig toe te passen. Probeert u vooral te voorkomen dat bepaling 5 (geen overeenstemming tussen eerste en tweede corrector) moet worden toegepast. Bepaling 5 uit de Regels voor de beoordeling van het correctievoorschrift 1. De examinator kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordeling aan de directeur. De examinator past de beoordelingsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door het College voor Toetsen en Examens. 2. De directeur doet de van de examinator ontvangen stukken met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de gecommitteerde toekomen. 3. De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelingsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door het College voor Toetsen en Examens. De gecommitteerde voegt bij het gecorrigeerde werk een verklaring betreffende de verrichte correctie. Deze verklaring wordt mede ondertekend door het bevoegd gezag van de gecommitteerde. 4. De examinator en de gecommitteerde stellen in onderling overleg het aantal scorepunten voor het centraal examen vast. 5. Indien de examinator en de gecommitteerde daarbij niet tot overeenstemming komen, wordt het geschil voorgelegd aan het bevoegd gezag van de gecommitteerde. Dit bevoegd gezag kan hierover in overleg treden met het bevoegd gezag van de examinator. Indien het geschil niet kan worden beslecht, wordt hiervan melding gemaakt aan de inspectie. De inspectie kan een derde onafhankelijke gecommitteerde aanwijzen. De beoordeling van de derde gecommitteerde komt in de plaats van de eerdere beoordelingen. Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in

7 7.11 Wat is de status van het verslag van centrale regio-overleg, de regiobijeenkomsten en het forum op Deze activiteiten zijn door de eigen vakvereniging, de VGN voor geschiedenis, ondernomen om docenten in de gelegenheid te stellen om van gedachten te wisselen over het examen en de interpretatie van het correctievoorschrift. Maar het correctievoorschrift blijft doorslaggevend; de verslagen van de regiobijeenkomsten kunnen daar nooit voor in de plaats komen. Informatie betreffende het nieuwe centrale examen geschiedenis havo en vwo in