Paula D'Hondt: een leven van dienstbaarheid

Transcriptie

1 Tijdschrift Toelating gesloten verpakking 7500 TOURNAI 1 - N BC 5681 P BELGIË - BELGIQUE P.B./P.P TOURNAI 1 BC 5681 Paula D'Hondt: een leven van dienstbaarheid Gezond ontbijt Reuma een uitgave van het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Ad. Lacomblélaan Brussel 3-maandelijks tijdschrift - nr. 34 September - Oktober - November 2003 Afgiftekantoor - Tournai 1

2 de prêtre orthopedie n.v. F L E X A ook voor losse steunzolen de juiste keuze D E N A A M V O O R O R T H O P E D I S C H M A A T W E R K DE BLAUWE TOREN > Monnikenwerve 171, 8000 Brugge > tel: 050/ open van 9 tot 12u en van 14 tot 18u [zat van 9.30 tot 12u] Braambergstraat 34, 8000 Brugge > tel: 050/ > gratis parkeren in t Pandreitje open van 9.30 tot 12u en van 14 tot 18.30u [zat tot 18u] Roomstraat 18, 9160 Lokeren > tel: 09/ open van 9.30 tot 12u en van tot 18.30u [zat tot 18u] Maandagvoormiddag gesloten Gezinszegels

3 EDITO Verpleging met diepgang Het gebruik van wetenschappelijke kennis in de verpleegkundige praktijk is voor het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen een ethische keuze. Het moet ervoor zorgen dat de verpleegkundige die resultaten bereikt die bereikt kunnen worden. Enkele voorbeelden van wetenschappelijke kennis die thuisverpleegkundigen kunnen toepassen in hun dagelijkse praktijk zijn: adequate pijnbestrijding bij palliatieve patiënten, preventie van doorligwonden bij bedlegerige patiënten, vermijden van diabetesverwikkelingen, geven van informatie aan patiënten die een ingreep of onderzoek moeten ondergaan. Naast de diagnose van verpleegproblemen en de planning van de zorg werken we ook met verpleegaanbevelingen voor veel voorkomende problemen zoals diabetes, wondzorg en incontinentie. Deze aanbevelingen worden uitgewerkt op basis van gegevens uit de wetenschappelijke literatuur, onderzoek of productvergelijkingen. Deze verpleegaanbevelingen zijn voor patiënt en thuisverpleegkundige een houvast bij de confrontatie met een veelvoud aan problemen. We beschikken over een netwerk van expert-verpleegkundigen met een specialistische kennis in een bepaald domein. Referentieverpleegkundigen wondzorg, palliatieve zorg, diabetes, incontinentie, dementie, multiple sclerose, enz. staan in voor de vorming van hun collega s-verpleegkundigen en voor gespecialiseerde verpleegkundige zorg in complexe situaties. Patiënten en huisartsen kunnen steeds een beroep op hen doen. Het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen zet ook regelmatig eigen onderzoeksprojecten op of neemt deel aan externe studies. Zo werkt het actief mee aan de ontwikkeling van een betere zorg voor zijn patiënten. U ziet, beste lezer, dat het Wit-Gele Kruis met zijn ervaring van 66 jaar niets onverlet laat om met een optimale deskundigheid u de beste zorg te blijven verlenen, én dit met een warm hart! Roseline Debaillie, Verpleegkundig coördinator Wit-Gele Kruis Vlaanderen 9de jaargang Nr september - oktober - november 2003 Uitgave van het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Verschijnt vier maal per jaar Hoofd- en eindredactie Willy Van Laethem - willy.van.laethem@vlaanderen.wgk.be Redactieraad Marleen Hubrecht - Dr. Swinnen Willy Van Laethem - Renild Wouters Dolf De Ridder Vormgeving Decom N.V. Beeld coverpagina Isabelle Persyn Druk Het Volk Printing Oplage Secretariaat Hilde De Groef Verantwoordelijke uitgever Dr. Daniël De Coninck Ad. Lacomblélaan 69/ Brussel Tel. 02/ Fax 02/ Indien u Gezond Thuis niet gratis ontvangt via uw verpleegster of met de post, kunt u zich altijd abonneren. Het abonnementsgeld voor Gezond Thuis bedraagt 10 per jaar te storten op P.R van Het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen 1030 Brussel met vermelding Abonnement Gezond Thuis Los nummer : 3 Reclameregie : DECOM N.V. Pontbeekstraat 4, bus 4 B-1702 Groot-Bijgaarden sonia.tielemans@decom.be emmy.lee@decom.be Tel. 02/ Fax 02/ De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Getekende artikelen verschijnen onder verantwoordelijkheid van de auteur. Artikelen of delen ervan mogen worden overgenomen, op voorwaarde van bronvermelding en het toesturen van een bewijsexemplaar. Foto: Isabelle Persyn Avis aux lecteurs francophones Cette revue est publiée par 'Wit-Gele Kruis van Vlaanderen' afin d'informer le public de ses activités. Pour obtenir des informations francophones au sujet des activités de la 'Croix Jaune et Blanche' veuillez vous adresser à la Fédération des Aides et Soins à Domicile', Avenue Ad. Lacomblé 69 bte 7, 1030 Bruxelles. Tel. 02/ Onderzoekspartners van het Wit-Gele Kruis 3

4 REPORTAGE Interview: Willy Van Laethem Foto s: Isabelle Persyn Paula D'Hondt Een leven van dienstbaarheid "Alles wat de geschiedenis mij als fundering van mijn overtuiging bood, heb ik als bron aangeboord: de roep van Cardijn dat iedere arbeider zoveel waard is als al het goud van de wereld, de bijbel die zegt dat de mens geschapen is naar het beeld van God, het socialisme dat de waardigheid van de mens verdedigt, en de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring die ieder mens als uniek en waardevol beschouwt. Dit credo overspant het leven en werk van Paula D Hondt, oud-kajotster en minister van Staat. We gingen met haar praten. Ik ben geboren in Kerksken, een dorp in de streek van Aalst, vlakbij de kerk. Ik heb het rijke Roomse leven dus niet alleen met hart en ziel meegekregen, maar ook fysiek ondergaan: als je onder de kerktoren opgroeit, maakt het klokkengelui deel uit van je natuurlijke omgeving. Soms hoor je wel eens dat mensen de roep van de islamitische moëddzin vanop hun minaretten als storend ervaren. Is er een verschil met het gelui van de klokken, denk ik dan. Het is vooral een kwestie van perceptie. Eind 19de, begin 20ste eeuw was het land van Aalst een sociaal vervloekte streek. Mijn grootvader trok elke dag te voet naar Aalst, twaalf kilometer heen en twaalf terug. Het gebeurde dat hij zijn oudste zoon, die mee uit werken ging, moest dragen. Die mensen waren al moe voor ze in de fabriek aan het werk togen. Grootvader was een propagandist van priester Daens. De uitgebuite textielarbeiders beschouwden priester Daens als een bevrijder, iemand die de wantoestanden in de fabrieken aanklaagde, en zich durfde te verzetten tegen de banvloeken van de kerkelijke hiërarchie. Ze hebben de opgang van Daens op een bijzonder enthousiaste wijze mee beleefd, maar ook zijn afgang op een bittere wijze meegemaakt. Kapitaal en Kerk hebben gezamenlijk, onder het mom van valse aantijgingen, ertoe bijgedragen dat priester Daens er moe en ziek gestreden het bijltje bij neerlegde. Ik kom uit een familie die politiek en sociaal geëngageerd was. Het waren mensen die zich niet murw geslagen voelden door de moeilijke sociale situatie; ze stelden zich teweer. Nonkel Fons, mijn grootoom en plaatsvervangend grootvader, heeft me op zijn eigen abrupte manier doen inzien wat discriminatie was. Ik was negen jaar toen, maar ik zie het tafereel nog zo voor mij, een joelende bende kinderen die een oud sukkelachtig vrouwtje nariep: Wanne, Wanne, vuile manne; Wanne, Wanne toverheks. Ik vroeg nonkel Fons of dat waar was, waarop hij bromde en zei: Dat is zeker geen toverheks! Alle mensen zijn gelijk. Onthou dat goed!. Alle mensen zijn gelijk: het zijn woorden die mij voorgoed als een zegel in de hersenen gedrukt werden. 4

5 In de zomer van 40, toen de bezetting al bezig was, ben ik kajotster geworden. Door Cardijn vonden wij, jonge mensen, in zijn studiekringen en in zijn toespraken een antwoord op onze vragen: Waarom bestaan er sociale wantoestanden in de fabrieken? Waarom worden jongens en meisjes er nog meer discriminerend behandeld dan de volwassenen? Cardijn gaf ons antwoorden en leerde die ook bij onszelf zoeken. Cardijn was een begeesterend figuur, een begenadigd spreker. De kleine, tengere man met grijze kuif die over het podium liep en sprak, riep met schrille stem door alle poriën van zijn huid, met handen, vuisten en voeten. We waren gegrepen door zijn boodschap: Mijn beste jonge arbeidsters, gij zijt zoveel waard als de prinses van Laken. Cardijn en de Kajottersbeweging zijn een mijlpaal geweest in de emancipatie van de arbeidersklasse in ons land. De manier waarop meisjes in die periode in de fabrieken behandeld werden, betekende een volstrekte afwijzing van hun waardigheid. Daarom ijverde hij, en ook de christelijke arbeidersbeweging, in die jaren voor het burgerlijk ideaal van de vrouw aan de haard. De emancipatie van de vrouw is er pas in een latere fase gekomen. Na mijn middelbare studies ben ik in 1944 naar de Sociale school in de Poststraat in Brussel getrokken. Mijn ouders hadden graag gehad dat ik naar de normaalschool zou gaan, lesgeven was iets wat ze kenden, maar sociaal assistent, wat was dat nu? Het was een vrij nieuw beroep, maar intuïtief voelde ik aan dat dat iets voor mij was, ik wilde me sociaal engageren. De oorlog was nog aan de gang, Engelse soldaten, herstellend van de ontberingen aan het front, waren gelegerd in de Poststraat. Het was een zeer turbulente tijd van angst, tekorten en een gebrek aan vrijheid. Toch betekende die periode voor mij een openbaring, ik heb me in de Poststraat heel gelukkig gevoeld. Eens afgestudeerd kon ik aan de slag in de Christelijke Arbeidersbeweging. Maar ik was nogal vrijgevochten en vond dat ik de weg van de structuren niet moest inslaan. Ik heb wel in de structuren gemiliteerd, maar ze nooit gedragen. Ik heb nooit de macht gezocht. In 1948 ben ik als sociaal assistent beginnen werken bij de Spoorwegen. Mijn vader had er ook gewerkt en hij was zeer fier over mijn keuze. Ik vond dat ik hem niet ontgoochelen kon. s Morgens om vijf uur vertrok ik met een boemeltreintje naar Kortrijk, waar mijn standplaats was. Ik deed het zuiden van West-Vlaanderen en werd er in de streek van Ieper en Poperinge geconfronteerd met de naweeën van de eerste wereldoorlog. Ik vond er de geest terug die mijn vader, als oudstrijder, me had meegegeven. Ik legde huisbezoeken af bij gelegenheid van een geboorte. Het was de babyboom-periode en er werkten toen bij de Spoorwegen nog ruim werknemers. Ik heb ontelbare huisbezoeken afgelegd met een luierpakket onder de arm. Ik trachtte de mensen te helpen met hun problemen bij ziekte, bij de schoolkeuze en studiekosten van hun kinderen. Daarna was het zuiden van Oost-Vlaanderen mijn werkterrein. Er zijn dagen geweest dat ik in de heuvelachtige streek van Oudenaarde en Zottegem tot 72 km met de fiets aflegde. "We waren gegrepen door de boodschap van Cardijn: Mijn beste jonge arbeidsters, gij zijt zoveel waard als de prinses van Laken." 5

6 Wij hebben ontelbare uren gediscussieerd over allerhande problemen en de grote vragen van het leven. Ik ben 26 jaar bij de Spoorwegen geweest en heb het werk met een enorm enthousiasme gedaan. Nadat ik trouwde ben ik blijven werken, ook daarin was ik een buitenbeentje. Ik heb in die periode vijf kinderen op de wereld gezet. Ik weet dus wat het is als je in verwachting bent, de treinen bomvol zitten en niemand voor je rechtstaat. Toen ik later senator werd, heb ik kunnen verkrijgen dat zwangere werkneemsters in eerste klasse konden reizen. Zulke verwezenlijkingen geven je de meeste voldoening. Alle mensen zijn gelijk: het zijn woorden die mij voorgoed als een zegel in de hersenen gedrukt werden. Ik heb altijd getracht dicht bij de mensen te staan en een direct contact met hen te hebben. Bij de KAV nam de discussie, net zoals voorheen bij de VKAJ, een voorname plaats in. Onze afdeling was een broeinest van ideeën en we hadden de moed om tegen de stroom in te gaan. Midden de jaren 50 hadden we het al over seksualiteit en anticonceptie waardoor we op de negatieve balans van het bisdom kwamen te staan. Ook als politica heb ik altijd geloofd in een persoonlijk contact en in een eerlijke taal. Ik las in het boek van Hillary Clinton dat haar man op zijn verkiezingtournee halt hield voor een café-restaurant om er zijn boodschap mee te delen aan het vijftal mensen dat op het bordes zat. Voor de machtigste man van de Verenigde Staten betekende communicatie het directe contact met de mensen. Wat een verschil met de spreekbuizen van sommige politici tegenwoordig die hun communicatie in het keurslijf van one-liners stoppen en verkondigen. Dat is mijn wereld niet. In 1974 werd ik senator en nam ontslag bij de NMBS, dat betekende wel een enorm risico. Staatssecretaris van PTT werd ik in De telefonie stond juist op de drempel van de revolutie in de telecommunicatie: de reuzestap van de kleine telefoon met de ijzeren draad naar de wereldomvattende satellietsystemen. Mijn doelstelling naar de werknemers toe was: Laat ons bewijzen dat overheidsinstellingen door uw engagement evengoed kunnen werken als 6

7 privé-bedrijven, en laten we dat doen in een geest van dienstbaarheid. Ik bleef niet in de Wetstraat zitten, maar heb het land doorkruist, om de werknemers te sensibiliseren. De regie van Telegrafie en Telefonie had bij mijn aantreden een schuld van 400 miljoen frank, toen ik na zeven jaar wegging was er een winst van 5 miljard. In 1989 werd ik op aandringen van Wilfried Martens benoemd tot Koninklijk Commisaris voor het Migrantenbeleid, toen nog een onbezoldigde functie. Ik ben geschrokken van de negatieve reacties op mijn aanstelling, zowel binnen als buiten mijn partij. Het migrantenvraagstuk was niet populair binnen de politieke partijen. Gelukkig vond ik medestanders, ook over de partijgrenzen heen. In een radio-uitzending deed ik een oproep tot moedige parlementsleden voor de oprichting van een Centrum voor Etnische Gelijkheid. Jan Decorte, theaterman en toen gekozen voor de lijst Rossem, schreef mij in een briefje dat hij weliswaar niet moedig was maar toch volksvertegenwoordiger. Tot op de dag van vandaag is Jan een goede vriend gebleven. Toen ik dieper kennis maakte met de problematiek van de migranten dacht ik: Niets wat er in de migrantengemeenschap gebeurt is mij vreemd, de frustraties, de trauma s, het zwijgen. Ik zag de parallel tussen de situatie van de arbeidersmeisjes van vroeger en van de migrantenvrouwen. Neem nu de problematiek van het gedwongen huwelijk. Ik heb in mijn jeugd honderden keren horen spreken over notarisdochters die moesten trouwen met de zoon van de burgemeester, landbouwers die hun kinderen met elkaar deden trouwen omdat ze dan een grotere boerderij voor zich hadden. Ik ken de verhalen van kinderen die thuis wegliepen. Tot de migranten heb ik gezegd: Uw moeilijke namen moet ge mij niet doen onthouden, ik ga mij ook niet verdiepen in uw godsdienst, daar heb ik geen tijd voor, maar laat ons aanvaarden dat het opperwezen zowel uw Allah als mijn God is. Inch Allah, Vrede zij met u! Laat ons samenleven, laten we in elkaars denken treden, niet om de ander zijn denken te veranderen maar om elkaar beter te leren begrijpen. Met koning Boudewijn had ik een zeer goed contact. Vanuit zijn geloofsovertuiging, maar vooral ook vanuit zijn grote humane eigenschappen was hij ervan overtuigd dat mensen gelijkwaardig zijn. Hij wist door de situatie in ons eigen land hoe moeilijk het harmonisch samenleven tussen verschillende volkeren is. Heel vlug heb ik zijn vertrouwen gekregen en hij steunde mij voluit waar hij kon. Vandaag heb ik wel een zeker heimwee naar mijn werk van vroeger, naar de ontelbare uren discussies waarvan er misschien maar een tiende tot enig resultaat leidde. Maar ik deed het graag, ik heb altijd dicht bij de mensen willen staan. Maar alles heeft zijn tijd. Nu aanvaard ik het als een van de lasten van het leven dat je een stuk van je autonomie kwijtraakt. Mijn moeder is 93 geworden en ze is tot de laatste dag in ons gezin blijven wonen. Ik heb haar nooit aanzien als een last. Ze was een vrij zelfstandige vrouw. Met Magda, de verpleegster van het Wit-Gele Kruis, bedisselde en beredderde ze alles samen. Ze zag Magda graag; toen ze trouwde kocht ze een cadeau voor haar. De verpleegster was onze kameraad. Het geeft je een enorme zekerheid als je door iemand geholpen wordt die zijn stiel kent. Ik heb wel in de structuren gemiliteerd, maar ze nooit gedragen. Ik heb nooit de macht gezocht. 7

8 Vijf jaar waarborg. Heeft u dat goed gehoord? Eén keer kopen, vijf jaar horen, dat is de garantie die uw Dialogue Hoorcentrum op elk hoortoestel geeft. Vijf jaar lang wordt elk defect snel, met de glimlach en vooral kosteloos hersteld*. Zo kunt u op beide oren slapen! Maar dat is lang niet de enige troef van de Dialogue Hoorcentra... Een apparaat op maat Dankzij ons uitgebreide assortiment vindt u in het Dialogue Hoorcentrum precies het hoortoestel dat u zoekt. Alle grote merken zijn in ons assortiment vertegenwoordigd. Met kennis van zaken Er verschijnen steeds meer modellen op de markt, van traditionele hoortoestellen tot piepkleine wondertjes die onzichtbaar in het oorkanaal passen. Wat is uw ideale oplossing, rekening houdend met uw behoeften en natuurlijk ook met uw budget? Onze deskundige audiologen luisteren naaruenhelpenbijdejuistekeuze. Betrouwbare kwaliteit Al onze modellen zijn uitvoerig getest op hun degelijkheid en efficiëntie. Persoonlijke service Wij weten dat de aanschaf van een hoortoestel voor veel mensen een moeilijke stap is. En wij begrijpen dat. Daarom hechten wij erg veel belang aan een persoonlijke, vriendelijke service. *ziedealgemenevoorwaardenvanonzegarantiekaart *enkeloptoestellenvanaf650,00.. Aalst Antwerpen Antwerpen Beringen Bilzen Bree Brugge Brussel Buggenhout Deinze Dendermonde De Pinte Destelbergen Deurne Diest Eeklo Geel Geluwe Genk Gent Halle Hamme Hasselt Herentals Herzele Heusden-Zolder Ieper Kalmthout Kapellen Kortrijk Leuven Lommel Lummen DIALOGUE Hoorcentra. JA, ik wil een nieuwe wereld van geluid ontdekken! Maaseik Maasmechelen Mechelen Merelbeke Mol Neerpelt Oudenaarde Overmere Roeselare Ronse Sint-Job-in t-goor Sint-Niklaas Sint-Pieters-Leeuw Sint-Truiden Stekene Tielt Tongeren Turnhout Wetteren Zele Zelzate Stuur mij informatie over de hoorapparaten. Test mijn gehoor, vrijblijvend, tijdens mijn bezoek. Naam: Adres: Plaats: Telefoon: terug te sturen naar: Dialogue Hoorcentra, Jettelaan 32 (4de verdiep) 1081 Koekelberg of af te geven in uw DIALOGUE Hoorcentrum.

9 Renild Wouters - Diëtiste en medewerker van het verpleegkundig departement Wit-Gele Kruis Vlaanderen VOEDING Na een weldoende nachtrust hebben we een tiental uren niets meer gegeten. Ons lichaam moet dan kunnen bijtanken om paraat te zijn voor de prestaties die het in de loop van de dag zal leveren. Dat is het moment om onszelf te trakteren op een variatie van gezonde voedingsmiddelen. Die zorgen ervoor dat we de dag met veel energie kunnen aanvatten. Tijd maken om op een rustige manier te ontbijten is belangrijk. En dat dreigt, vooral bij jonge mensen, nogal eens fout te lopen: het ontbijt beperkt zich vaak tot een snelle hap brood met choco of een yoghurtdrankje, of wordt helemaal overgeslagen. Geen tijd, Ik kan s morgens geen hap door mijn keel krijgen, zijn vaak gehoorde excuses. Nochtans kan het anders. Wie belang hecht aan een gezond ontbijt heeft meestal ook een gezonder voedingspatroon en een gezondere leefstijl. Energie bijtanken Ons lichaam gebruikt glucose uit de voeding als energiebron om optimaal te kunnen functioneren. Als een zorgzame moeder leggen we een voorraad glucose aan onder de vorm van glycogeen. Deze voorraad slaan we onder andere op in de spieren en in de lever. s Nachts verbruikt ons lichaam een minimum aan energie om te ademen, om de lichaamstemperatuur te bewaren en om alle lichaamsfuncties in stand te houden. Dat noemen we het basaal metabolisme. Daarvoor putten we uit de glycogeenvoorraad. Is deze voorraad op, dan gaan we vetten en eiwitten gebruiken als brandstof, maar deze zijn minder gemakkelijk beschikbaar. Ons lichaam geeft de voorkeur aan glucose die via de bloedbaan vrijgemaakt wordt. Betere prestaties Wanneer s morgens het fabriekje weer in actie Het tijdstip waarop u uw pillen of siroop neemt, en hoe u ze inneemt, is vaak erg belangrijk. Door uw voeding wat aan te passen en een gezondere manier van leven aan te kweken, kunt u de pillen soms een tijdje aan de kant laten of helemaal overbodig maken. Een gezond ontbijt als prima start voor uw dag moet schieten, is extra brandstof welgekomen. Iemand die begaan is met het goed functioneren van zijn lichaam zal dus s morgens de tijd nemen om zijn lichaam van de nodige voedingsstoffen te voorzien. Studies bij schoolgaande jeugd tonen aan dat bij kinderen die geen ontbijt nemen, de hersenactiviteit op een lager pitje staat omdat de hersenen niet de nodige glucose krijgen. Een degelijk ontbijt daarentegen heeft een goede invloed op de intellectuele prestaties. Ook bij volwassenen is bewezen dat een goed ontbijt de productiviteit en de concentratie verhoogt, en dat de spraakvaardigheid en het korte termijngeheugen er beter door functioneren. Daar komt nog bij dat wie niet ontbijt, in de voormiddag nogal eens naar snacks moet grijpen. Die bevatten meestal niet veel meer dan vet en snelle suikers. Het zijn de ideale dikmakers. Wie denkt te vermageren door niet te ontbijten komt bedrogen uit. 9

10 Eén vierde van uw dagelijkse energie via een gezond ontbijt Het ontbijt moet één vierde leveren van de energie die u die dag nodig hebt. Om het ontbijt evenwichtig samen te stellen gebruiken we de voedingsdriehoek, de basis voor een gezonde voeding. Deze driehoek duidt het onderling belang aan tussen de verschillende groepen levensmiddelen. In het onderste deel, juist boven de watersokkel, wordt de belangrijkste groep voorgesteld: de zetmeelbronnen. Dit zijn graanproducten, peulvruchten, brood, aardappelen, deegwaren en rijst. Hoe hoger naar de top van de voedingspiramide men klimt, hoe minder men mag eten van deze voedingsmiddelen. Helemaal bovenaan vinden we producten die niet noodzakelijk zijn voor een evenwichtige voeding: chocolade, suikerwaren, koekjes en gebak. Niettemin wordt geen enkel voedingsmiddel in dit vak verboden, het is alleen een kwestie van hoeveel en hoe dikwijls we er van eten. De aanbevelingen zijn berekend voor een doorsnee gezonde Belg met een geringe tot matige fysieke activiteit en een energiebehoefte van 1800 tot 3000 calorieën. U eet evenwichtig als u de voedingsmiddelen uit de verschillende groepen van de voedingsdriehoek combineert en de verhoudingen respecteert. Zorg voor variatie: Eet bijvoorbeeld niet elke dag kiwi, maar wissel eens af met een verse seizoensvrucht. Voor het samenstellen van een volwaardig ontbijt, zoals voor elke maaltijd, moet u een combinatie maken uit de verschillende groepen en variëren binnen elke groep. Als drank kan een glas water op kamertemperatuur De vezels van graanproducten zuigen zich vol met het vocht dat we drinken bij het ontbijt en verhogen zo het volume van de stoelgang die soepel en zacht wordt. s morgens wonderen doen. Een heerlijk geurende vers gezette kop koffie of thee is een perfecte afsluiter van het ontbijt en een stimulans om opgewekt aan de slag te gaan. Graanproducten, zowel ongesuikerde ontbijtgranen als bruin brood, vormen het hoofdbestanddeel van ons ontbijt. Brood is een belangrijke energiebron: 100 gram voltarwebrood bevat ongeveer 250 calorieën. Brood is rijk aan zetmeel, dat na vertering trage suikers vrijgeeft die ons lichaam opneemt naargelang zijn behoefte. De zin naar een zoet tussendoortje wordt op die manier vermeden. Bij de keuze van brood gaat de voorkeur uit naar bruine broodsoorten, bijvoorbeeld volkoren- of tarwebrood, die naast energie, vitamine B en mineralen, zoals magnesium en fosfor, ook de broodnodige vezels aanleveren. Het gamma donkere broden is tegenwoordig zo uitgebreid, dat er voor elke dag wel een ander soort vezelrijk brood op de plank kan komen. Brood met toespijs kan u al eens afwisselen met een kommetje melk of yoghurt met muesli of ontbijtgranen. Geef ook dan de voorkeur aan ontbijtgranen die vezelrijk zijn en niet gezoet, of aan muesli. Muesli is een mengeling van geplette graanvlokken, noten en gedroogde vruchten en is meestal niet gesuikerd. Het voordeel van ontbijtgranen is dat ze met melk of yoghurt worden gegeten waardoor de aanbreng van eiwit en calcium verhoogt. Gesuikerde ontbijtgranen (gepofte tarwekorrels met chocolade, cornflakes met een laagje honig) zijn minder aangewezen omdat ze in verhouding te veel suiker en te weinig nuttige voedingsstoffen bevatten. In het weekend kunnen we al eens afwisselen met een pistoletbroodje. Een croissant kan alleen af en toe op de ont- 10

11 Zo ontbijt u gezond en evenwichtig Een glas water terwijl u koffie of thee zet. Enkele sneetjes voltarwebrood, besmeerd met een mespuntje minarine, magere platte kaas of een eitje of confituur. Een kommetje magere yoghurt met een kiwi erin gesneden, of een glas halfvolle melk of botermelk en nadien een vers stuk fruit. Een geurende kop koffie of thee. bijttafel van iemand die geen gewichts- of cholesterolproblemen heeft. Een croissant bevat namelijk vijf maal meer vet dan een pistolet en tien maal meer dan een sneetje brood. Bij een gezond ontbijt hoort ook fruit. De vitamine C uit het fruit vergemakkelijkt de opname van ijzer uit donker brood. De vrucht met het hoogste gehalte aan vitamine C is de kiwi (70 mg in 100 gr kiwi), maar ook aardbeien zijn rijk aan vitamine C en, zoals algemeen geweten, appelsienen. Vers fruit levert meer vezels. De oplosbare vezels van fruit zetten de bacteriën in uw darmen al van s morgens in werking en zorgen voor een gunstig effect op de stoelgang. Zowel donker brood als fruit zijn bovendien bronnen van anti-oxidantia, die nodig zijn om uw weerstand op te bouwen. Een mespuntje smeervet per sneetje brood volstaat voor de aanbreng van vitamine A en van essentiële vetzuren. De beste keuze is afhankelijk van uw gewicht. Is uw gewicht wat aan de hoge kant dan is een minarine de aangewezen smeerstof. Minarine levert per 100 gram ongeveer 250 calorieën; margarine en boter daarentegen zo n 800 calorieën. Neemt u margarine, dan is de beste keuze een smeerstof rijk aan onverzadigde vetten, eventueel verrijkt met omega-3-vetzuren. Zo kan het ook Een glas water terwijl u koffie of thee zet. Een grote kom magere yoghurt met een goede portie muesli en vers fruit erin gesneden. Een geurende kop koffie of thee. Yakult, een beetje gezondheidsonderhoud minder zoet, dezelfde werking 11

12 Het broodbeleg varieert sterk van persoon tot persoon. Zorg er wel voor dat u brood met beleg eet en geen beleg met brood. Kaas is een goede keuze, bij voorkeur magere, halfvette of platte kaas. Een zacht gekookt eitje kan ook verrukkelijk zijn. Confituur en choco, ingrediënten van een klassiek ontbijt, moeten kunnen alhoewel het voedingsmiddelen zijn die in de voedingsdriehoek tot de restgroep behoren. Melkproducten mogen niet ontbreken bij een gezond ontbijt. Ze moeten ons lichaam voorzien van eiwitten, calcium en vitamine B. Een glas magere of halfvolle melk, botermelk of magere yoghurt mag zeker niet ontbreken. Melk kan vervangen worden door met calcium verrijkte sojadrank. Beperk het verzadigd vet in de voeding Een voeding rijk aan verzadigde vetzuren verhoogt het risico op hart- en vaataandoeningen: ze doen de totale bloedcholesterol en de LDLcholesterol (slechte cholesterol) stijgen. Volgens de Belgische voedingsaanbevelingen van 2003 mag maar 10% van onze energie door verzadigde vetten geleverd worden. Bij een voeding van 2000 calorieën per dag betekent dat niet meer dan 22 gram verzadigd vet (vetten leveren 9 calorieën per gram vet). Onverzadigde vetten daarentegen hebben de positieve eigenschap het risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Ze zorgen bovendien voor een optimaal functioneren van het centraal zenuwstelsel en van het immuunsysteem. Tot deze vetzuren behoren ook de omega-6- en de omega-3-vetzuren. Meestal ontbreekt het in onze voeding aan omega-3-vetzuren. Deze vetzuren komen vooral voor in vette vissoorten. Vandaar de raad om meer vis te eten en regelmatig ook vette vis op het menu te zetten. De industrie heeft op dit probleem reeds ingespeeld door sommige smeerstoffen te verrijken met omega-3-vetzuren. Beheers uw vetinname door het smeervet te beperken tot een mespuntje per sneetje, koeken en gebak tot een minimum te herleiden en de voorkeur te geven aan magere of halfvolle zuivelproducten en magere kaas. Wie denkt te vermageren door niet te ontbijten komt bedrogen uit. Dierlijke producten zoals zuivelproducten, kaas en vlees bevatten verzadigde vetten, maar zij brengen ook calcium, ijzer, zink en vitamine B12 aan. Ik verdraag geen melk! Melkproducten worden niet door iedereen goed verdragen. Het gaat dan meestal om lactose-intolerantie. Dat betekent dat er een tekort is aan het enzyme lactase dat de melksuiker of lactose moet omzetten naar enkelvoudige suikers die in de bloedbaan kunnen worden opgenomen. Mensen van Afrikaanse of Aziatische origine zijn meestal lactose-intolerant, maar ook bij volwassen Westerlingen is een daling van de lactose-activiteit een veel voorkomend fenomeen. In dat geval zijn calcium-verrijkte sojaproducten goede vervangers van melkproducten. Ik krijg s morgens geen hap door mijn keel! Wie voor het slapengaan zwaar getafeld, veel alcohol gedronken en veel gesnoept heeft, houdt daar vaak s morgens nog een verzadigd gevoel aan over. Schakel dus over op een lichter avondmaal. Doe eerst wat lichte activiteiten en neem het ontbijt een uurtje later. Besteed zorg aan het onbijt: De tafel is netjes gedekt. Alles staat op tafel zodat u niet steeds moet opstaan. Ontbijt samen met uw gezin. Zorg voor een opgewekte sfeer. Is ontbijten echt niks voor u, kies dan een gezond tussendoortje zoals een yoghurt met fruit, een stuk fruit, een vezelkoek of een sneetje met calcium-verrijkte peperkoek. Neem uw ontbijt-tijd Onthaasting begint met de tijd te nemen voor een goed en gezellig ontbijt. Het is de beste manier om ontspannen, goedgeluimd en vol energie de dag te beginnen. Zoals het spreekwoord zegt, Goed begonnen is half gewonnen. 12

13 Lagere temperaturen, minder zonneschijn, striemende regen en wind,... het zijn zeker ingrediënten van de weerberichten in de komende maanden. Wapen u dus vóóraf tegen die gure omstandigheden die uw weerstand aantasten. Echinacea is een plant die van oudsher gekend is voor zijn weerstandsverhogende eigenschappen en waarvan de werking ook wetenschappelijk bewezen is. De indianen gebruikten echinacea tegen slangebeten, koorts of hardnekkige wonden. De eerste kolonisten brachten de kennis en het gebruik over naar onze streken. Intussen werd de rode zonnehoed door vele wetenschappers bestudeerd en wordt hij nu alom gebruikt voor z n versterkende eigenschappen. Met Echinacea van Biover krikt u op voorhand de natuurlijke weerstand van uzelf en heel uw gezin op. In alle veiligheid, in alle natuurlijkheid. En voorkomen is beter dan genezen. Biover-Echinacea is beschikbaar in capsules & druppels. De Biover-natuurproducten voldoen aan strenge kwaliteitseisen. Hun samenstelling is wetenschappelijk onderbouwd. Ze zijn uw vertrouwen waard. BIOVER NV Monnikenwerve 109, 8000 Brugge je natuurlijke bron van gezondheid

14 ADVIES VAN DE HUISARTS Dr. Tony Swinnen Zinvol en gelukkig ouder worden Ik zou het niet krachtiger kunnen uitdrukken dan Fernand Kuypers (73 jaar) in De Standaard van 10 augustus 2003 : De toekomst, nog vooruitzichten hebben. Verveling is een microbe voor de gezondheid. Bezig zijn is de beste therapie. Lachen is een natuurlijke vitamine. Kwaad zijn, je energie kan niet vrijelijk stromen en beschadigt je organen. Geen zorgen maken, dan verhoogt de energie. Niet jaloers zijn, anders krijg je knopen in je maag. Zorg voor vermaak. Geniet van muziek en de kleine dingen. Observeer, zonder te oordelen. U zou hierop kunnen reageren met de bedenking dat dergelijke mooie zinnen uitstekend passen bij iemand die het in het leven waar heeft gemaakt en die nog over alle mogelijkheden beschikt. Iedereen zou dit van zichzelf willen kunnen zeggen. Wij worden steeds ouder en de gemiddelde leeftijd ligt rond de 80 jaar voor vrouwen en 75 jaar voor mannen. Dit is het dubbele van nog geen eeuw geleden. Maar dat neemt niet weg dat het aantal jaren van ongemak en afhankelijkheid gemiddeld nog acht jaren bedraagt. Slechts zeer stilaan is op dit vlak een verbetering merkbaar. Ook is het zo dat de dood van één van de partners, de andere zeven jaren alleen achterlaat. Er is meer dan gezondheid De maatstaf om een oudere te beoordelen blijft nog altijd de kalenderleeftijd, die nog steeds een overwegende invloed heeft op de lichamelijke, psychische en sociale belevenis van een persoon. Men kan hem dit niet verwijten want voortdurend wordt hij door uitspraken in de media, maar ook van BV s, eraan herinnerd dat het beste van het leven er opzit. Misschien zijn er weinigen blijven stilstaan bij de vele uitspraken rondom de nieuwe regeringsvorming. Het aantal vrouwen moest beter vertegenwoordigd worden, waar men zich volledig kan achterscharen door de voortschrijdende emancipatie. Maar tevens werd gezegd dat men dringend aan verjonging toe was. Eénmaal de veertig voorbij moest men plaats maken voor een jongere. In de verklaring in één van de krantenartikels werd de verantwoording voor deze verjonging uitgedrukt als de noodzakelijkheid van een fris uitzicht, kennis van de communicatietechnieken en management. Nergens werd gewezen op de noodzaak aan ervaringsdeskundigheid. Is er dan geen meerwaarde in de combinatie van het beheersen van nieuwe inzichten en de rijkdom van de ervaring, het relativeringsvermogen en de wil tot onbaatzuchtige inzet? Moeten we niet ophouden met ons streven naar zolang mogelijk gezond ouder te worden? Waartoe dient het om zich nog zeer vitaal te voelen, maar niet meer gewenst te zijn op de arbeidsmarkt? De huidige maatschappij biedt zoveel kansen om na een productieve periode met andere waardevolle dingen bezig te zijn. Dit kan door aangepast werk of door een andere indeling van de uren. En waarom geen vrijwilligerswerk doen, waardoor men de onderlinge solidariteit met de verschillende generaties kan waarmaken? Ook het pure genieten van nog onontgonnen terreinen moet zijn plaats krijgen in het leven. De laatste dertig jaren mogen geen wegkwijnen zijn, omdat men niet meer meetelt. Gelukkig en zinvol ouder worden Wanneer wij aanhaalden dat met het verloop der jaren het beste voorbij is, dat ons geheugen het al eens laat afweten, dat we taken aan een lager ritme moeten uitvoeren of dat we ons opnieuw moeten bijsturen om zonder risico met de auto door het drukke verkeer te kunnen, wil dat ook 14

15 Foto: Isabelle Persyn dit is wederzijds. Hoeveel deugd kan men niet beleven aan nieuwe uitdagingen: talen leren, concerten bijwonen, op vakantie gaan en nieuwe leeftijdsgenoten ontmoeten, tijd hebben om te lezen of rustig een kaartje te leggen of aan te sluiten bij een seniorenclub, en regelmatig te gaan fietsen of wandelen met het gezellig terrasje achteraf! zeggen dat we al bergaf aan het gaan zijn? Zitten we dan niet in een deficit-model waarbij we ons blindstaren op onze manier van werken en leven van de voorbije jaren? We moeten niet meer streven naar het bereiken van de moeilijkste toppen, maar is het niet even waardevol om rustig af te dalen en te genieten van de verre zichten en te luisteren naar die ene vogel in de verte? Dingen waar we geen aandacht aan konden besteden want de top moest absoluut bereikt worden voor de duisternis. Iedereen kan een hele boel zaken aanhalen die men had willen meemaken of realiseren maar waarvoor er geen tijd was. Na het actieve leven kan men zitten kniezen over mislukkingen, zich opsluiten en spelen met de gedachte dat de lichamelijke en geestelijke functies stilaan maar zeker zullen verminderen. Laten we ons geen fantasieën wijsmaken We hoeven maar rondom ons te kijken om te zien hoevelen reeds moeilijkheden hebben om zichzelf te behelpen en een beroep moeten doen op lichaamsverzorging, de dienst warme maaltijden of gezins- en bejaardenhulp. Laten we door dit negatief doemdenken niet vele mooie momenten van de laatste levensfase aan ons voorbijgaan? Wordt de winninggoal in een voetbalmatch niet regelmatig in de slotminuten gescoord? En welke voldoening heeft de oudere niet aan de omgang met zijn kleinkinderen? En "Wordt de winninggoal in een voetbalmatch niet regelmatig in de slotminuten gescoord?" Lichamelijk geremd en toch nog voluit gelukkig De kans dat er zich een lichamelijke kwaal voordoet, blijft echter reëel. Zoals we reeds aanhaalden gaat dat gemiddeld over een periode van acht jaren: een verminderd gehoor, een hartziekte, artrose in de gewrichten, kortademigheid En de geneeskunde kan niet alles oplossen! Vaak zijn we dan geneigd om geen gebruik meer te maken van de resterende mogelijkheden. Het zou overeenkomen met een baby, die zijn eerste pasjes leert zetten en voortdurend valt. Toch zal hij steeds opnieuw proberen om uiteindelijk te kunnen lopen. Geldt dit niet evenzeer voor alle levensfasen? Maar dat vraagt wel de nodige tijd en inzet. Misschien moet men zelfs vooropgestelde plannen wijzigen en andere keuzen maken. Het is zelfs goed mogelijk dat men een beroep moet doen op anderen. Dat maakt soms de voldoening nog groter, omdat men ervaart dat het resultaat er gerust mag zijn. Merkt men vaak niet veel lachende gezichten bij mensen waarvan wij denken: als ik met zo n afwijking geconfronteerd werd, dan hoefde het voor mij niet meer! Laten we soms niet veel kansen liggen omdat we te weinig in onze resterende mogelijkheden geloven? 15

16 SISSELPLUS HET COMFORTABELE KUSSEN voor een ontspannen nachtrust SISSELPLUS Nekklachten? Hoofdpijn? Geen goede nachtrust? Wanneer u wilt genieten van een gezonde nachtrust legt u uw hoofd voortaan op het SISSEL PLUS kussen. Met dit kussen heeft u een ontspannen nachtrust en ligt u in de juiste houding. U staat weer uitgerust en gezond op! genieten van gezond slapen Met een normaal hoofdkussen wordt de nek niet genoeg ondersteund. De halswervels worden tijdens de slaap niet voldoende ontlast. Met het SISSEL PLUS kussen wordt de nek perfect ondersteund, in welke houding men zich ook wendt of keert. Het orthopedische kussen van SISSEL heeft 90 ventilatiekanalen die zorgen voor een goede warmteafvoer. U kunt de hoogte van het kussen zelf aanpassen waardoor het altijd aan uw wensen voldoet. Bestel nu zeer voordelig het SISSEL PLUS kussen met onderstaande bon. Gezondheid uit Zweden SISSEL PLUS KUSSEN Voor alle leden van het Wit-Gele kruis een KORTING van maar liefst 9,- De normale prijs 79,- U betaalt slechts 70,- Korting krijgt u alleen met originele coupon. Actie is geldig t/m 30 november BESTELBON Bon opsturen naar: DWW Frans Messingstraat Deurne Of faxen naar: U kunt uw bestelling ook mailen naar: dww@pandora.be SISSEL PLUS KUSSEN Aantal Prijs (aantal x 70,-) Verzendkosten 2,50 Totaal Betaal eenvoudig via één van de volgende betalingsmethoden: (zet altijd uw handtekening) Ik betaal: O vooruit per bankoverschrijving (ik maak het bedrag over op rekeningnummer van DWW o.v.v. SISSEL PLUS Actie en vermeld mijn adres. Nadat DWW het bedrag ontvangen heeft, ontvang ik het kussen zo spoedig mogelijk) Ik betaal: O contant bij aflevering, onder rembours (ik betaal rechtstreeks aan de postbode + 4,50 rembourskosten) Ik betaal: O per creditcard, dit zijn mijn gegevens: O MasterCard O VisaCard nummer... vervaldatum... Handtekening:... Invullen in blokletters s.v.p. o mevr. o mej. o dhr. GT Naam: Straat: Nr.:.... Postcode: Woonplaats: Telefoonnummer:

17 door Prof Dr Filip De Keyser, hoogleraar reumatologie, verbonden aan de Universiteit Gent GEZONDHEID Actief blijven, ook met reuma Foto: Isabelle Persyn Pijnlijke gewrichten: het is een van de meest voorkomende klachten waarvoor iemand een arts raadpleegt. Soms gaat het om een banale en makkelijk te verhelpen kwaal; soms zijn de klachten hardnekkiger, of kunnen ze chronisch worden. Telkens wordt ernaar verwezen als reuma. De term lijkt zo vertrouwd, en toch weten weinig mensen waarover het allemaal precies gaat. Heel algemeen verwijst reuma naar een aantasting van het bewegingsapparaat, vooral van gewrichten, spieren of pezen. Pijn en moeilijkheden bij het bewegen zijn de meest voorkomende symptomen. In de meeste gevallen is een daadwerkelijke behandeling mogelijk, en in de voorbije jaren is de medische vooruitgang op dit terrein spectaculair te noemen. Er bestaan heel wat verschillende reumatypes. Vandaar dat er zoveel spraakverwarring kan zijn als over reuma wordt gesproken. Het is goed om enkele frequente types duidelijk af te lijnen. Slijtagereuma of artrose Gustaaf is 63. Hij komt op raadpleging wegens de pijn die hij vooral voelt bij het stappen. Hij situeert zijn pijn in de rechter liesstreek, maar eigenlijk straalt ze uit over de hele voorzijde van de dij tot aan de knie (deze localisatie suggereert dat de pijn afkomstig is uit het heupgewricht). Wanneer hij niet beweegt, voelt hij geen ongemak. Wanneer hij overeind komt uit zijn fauteuil, voelt hij gedurende een korte periode een stramheid, die echter na enkele stappen verdwijnt. Een wandeling maken zoals vroeger, lukt niet meer. Na een zekere periode begint hij immers te hinken en verplicht de pijn hem om te rusten. De arts stelt de diagnose van heupartrose, en geeft enkele adviezen die Gustaaf een heel eind op weg helpen. Slijtagereuma of artrose is een frequente gewrichtsaandoening en wordt gekenmerkt door slijtage van het beschermend laagje gewrichtskraakbeen. Dat 17

18 heeft een weerslag op het onderliggende bot, heel vaak met pijn tot gevolg. Eén volwassene op drie lijdt aan een min of meer ernstige vorm van artrose. De klachten bij personen met artrose hangen af van welk gewricht is aangetast. Pijn is het frequentste symptoom. Ze wordt opgewekt door beweging, verergert bij een toenemende belasting van het gewricht en verdwijnt bij rust. De intensiteit van de artrosepijn kan wisselen: meestal dof en draaglijk, soms echter hevig met erg pijnlijke opstoten. De pijn laat zich voelen in het aangetaste gewricht, maar kan ook volgens typische patronen uitstralen. Zo wordt heuppijn waargenomen in de liesstreek, meestal met uitstraling naar de voorzijde van de dij tot het niveau van de knie. Na een periode van rust (bijvoorbeeld een korte siësta) geven de eerste stappen een gevoel van stramheid (startstramheid), dat echter snel verdwijnt. Het is voor artrosepatiënten belangrijk een juist evenwicht te vinden tussen beweging, belasting en rust. Artrose kan verspreid zijn over vele gewrichten of kan zich beperken tot één of enkele gewrichten. Enkele voorkeurslocalisaties zijn: de gewrichten van de halswervelkolom of lendenkolom, de heupen, de knieën en de vingergewrichtjes. De diagnose kan meestal worden vermoed op basis van het klachtenpatroon en de bevindingen die het klinisch onderzoek verschaft, en worden bevestigd aan de hand van een radiologisch onderzoek. Het is voor artrosepatiënten belangrijk een juist evenwicht te vinden tussen beweging, belasting en rust. Een gewricht is zo opgebouwd dat beweging noodzakelijk is om het gewrichtskraakbeen behoorlijk te voeden. Bewegen is dus goed. Overbelasting, daarentegen, moet worden vermeden. Ontlasting van een artrotisch gewricht kan op verschillende wijzen tot stand worden gebracht. Probeer eerst om overtollig lichaamsgewicht kwijt te raken, vooral als het gaat om dragende gewrichten (rug, heupen of knieën). Bij de keuze van lichaamsbeweging verdient fietsen Foto: Isabelle Persyn (of het gebruik van een hometrainer) de voorkeur: het is een prima vorm van beweging, en heupen of knieën krijgen geen grote lichaamslast te dragen. Ook zwemmen is een vorm van beweging in een relatief onbelaste toestand, door de opwaartse kracht van water. Bij het lopen kan, vooral bij een heup- of knieartrose, het best gebruik worden gemaakt van een wandelstok. Gebruik hem aan de gezonde zijde: dat zorgt voor een minderbelasting van de artrotische zijde tijdens de steunfase. Een aantal medicamenteuze therapieschema s hebben tot doel de reparatiecapaciteit van kraakbeen te verhogen. Hierover is nog heel wat onderzoek vereist. Enkele middelen die de stofwisseling van kraakbeen gunstig beïnvloeden zijn reeds bekend. De pijn zelf kan op verschillende wijzen worden verlicht. Fysische middelen, zoals 18

19 warmte, kunnen een goed hulpmiddel vormen. Daarnaast kunnen ook geneesmiddelen worden gebruikt: zuivere pijnstillers of middelen met een ontstekingremmende werking. Indien de artrose te ver gevorderd is, kan overwogen worden om op chirurgische wijze een gewrichtsvervangende prothese te plaatsen. Heel wat ervaring is beschikbaar voor heup- en knieprothesen. Ze bestaan uit twee delen die met elkaar communiceren en daardoor een nieuw gewricht vormen. De levensduur van een kunstgewricht is niet onbeperkt. Vandaar dat het in het algemeen de voorkeur geniet om gewrichtsprothesen alleen te gebruiken bij oudere patiënten met een ernstige vorm van heup- of knieartrose. Ontstekingsreuma of artritis Onder de reumatypes die een werkelijke ontsteking veroorzaken in de aangetaste gewrichten (artritis), weerhouden we ondermeer jicht en reumatoïde artritis. Jicht is het gevolg van een te hoge concentratie urinezuur in het bloed. Dit urinezuur kan neerslaan in het gewricht onder de vorm van kristallen, en daardoor een zeer heftige, pijnlijke en plots optredende opzetting van een gewricht veroorzaken. Vaak is dat het basisgewrichtje van de grote teen. Jicht is via aangepaste medicatie praktisch geneesbaar. Reumatoïde artritis begint meestal minder plots, maar tast een groter aantal gewrichten aan en verloopt typisch chronisch. Nora lijdt sedert jaren aan reumatoïde artritis. Voordat een behandeling werd gestart, had ze een uitgesproken ongemak in de gewrichten: vooral in de kleine vingergewrichten, maar ook in schouders, knieën en voeten. Heel vaak werd ze s ochtends vroeg in bed wakker van de pijn. Bij het opstaan voelde ze zich heel erg stram; die stramheid verbeterde langzaam naargelang ze een tijdje op was en in beweging bleef. Dikwijls liep het tegen de middag voordat ze zich min of meer behoorlijk voelde. Haar medicatie heeft haar klachten ondertussen grotendeels weggenomen. In Vlaanderen en Nederland leven ongeveer reumatoïde-artritispatiënten: zowat één procent van de bevolking. Vrouwen worden frequenter door de aandoening getroffen dan mannen. De diagnose kan niet zomaar worden gesteld aan de hand van één enkele test, bijvoorbeeld een bloedtest of een radiografie. Het is veeleer een samenhang van klachten, klinische verschijnselen en de resultaten van technische onderzoeken die tot een diagnose leiden. In een typisch geval verschijnen de eerste symptomen ter hoogte van de kleine vingergewrichten, in de vorm van gewrichtspijn en -stramheid. De klachten zijn het meest uitgesproken in rust, heel vaak bij het ontwaken. Niet zelden zijn het deze pijnklachten die de patiënt vroeg in de ochtend wakker maken. In de loop van de ochtend verminderen de stramheid en pijn geleidelijk. Daarbij treedt ook een zichtbare gewrichtszwelling op. Indien de ontsteking blijft voortduren, kan een beschadiging van het gewrichtsoppervlak en zichtbare gewrichtsvervormingen optreden. Reumatoïde artritis kan vandaag meestal op afdoende wijze worden behandeld. Sedert de ontdekking van aspirine, dat niet alleen een pijn- en koortswerende werking heeft, maar in hogere doses ook een werkelijk ontstekingsremmend effect, zijn er heel wat nieuwere en doeltreffender medicaties voor patiënten met reumatoïde artritis gekomen. Reumatoïde artritis kan vandaag meestal op afdoende wijze worden behandeld. In geval er toch resistentie zou bestaan tegenover klassieke reumamedicijnen, heeft de moderne biotechnologische industrie in de voorbije paar jaren zeer krachtige nieuwe medicijnen beschikbaar gemaakt, waaronder de zogenaamde TNF-remmers. Reuma wordt vaak geassocieerd met oudere leeftijd. Dit is niet steeds het geval. Sommige vormen van ontstekingsreuma komen ook reeds op kinderleeftijd voor! Spierreuma Polymyalgia is een typische vorm van reuma die zich vooral voordoet in de spieren van schouderen bekkengordel. Het is een aandoening waarmee gewoonlijk alleen bejaarden worden geconfronteerd. Ze komt zelden voor bij personen jonger dan 50 tot 55 jaar. 19

20 Nachtelijke spierpijn en lange ochtendstramheid, vooral in schouder- en bekkengordel samen met een uitgesproken bewegingstraagheid zijn de opvallendste klinische kenmerken van dit syndroom. Een bloedanalyse is noodzakelijk om de diagnose te bevestigen. Die brengt meestal een indrukwekkende stijging van de bloedbezinkingssnelheid aan het licht, wat erop wijst dat een hevige ontstekingsreactie plaatsgrijpt. Het ziektebeeld is zeer goed behandelbaar, weliswaar door middel van cortisone. Inderdaad is polymyalgia een van de weinige types ontstekingsreuma waar cortisonetherapie nog onontbeerlijk is. De ziekteverschijnselen verdwijnen prompt, vaak na één tot twee dagen behandeling. De behandeling duurt echter vrij lang: meestal één tot twee jaar. In de loop van die tijd wordt de dosis cortisone aanhoudend, maar langzaam, afgebouwd. Ik heb reuma: moet ik op dieet? Het is een wijdverbreide gedachte dat voedingsfactoren een belangrijke rol spelen in het ontstaan of het instandhouden van reumasymptomen. Reumapatiënten vertellen ook vaak spontaan op consultatie dat ze zich houden aan bepaalde diëten, en vragen van de arts eigenlijk een bevestiging voor deze houding. Toch bestaan er bijzonder weinig wetenschappelijke gegevens die de zin van een dieet bij een klassiek ontstekingsreuma zouden kunnen ondersteunen. Talrijke dieetschema s voor reumalijders zijn in de loop der jaren naar voren geschoven, en nog steeds duiken er nieuwe op. Zelden wordt daarbij gespecifieerd over welk type reuma het gaat (artrose? reumatoïde artritis? jicht?). Heel opvallend is bovendien dat de aanbevelingen gebaseerd zijn op individuele ervaringen. De zin ervan werd meestal niet bewezen door middel van de gebruikelijke wetenschappelijke methoden. Bovendien spreken de verschillende gesuggereerde diëten elkaar werkelijk tegen! Veelal hebben artsen de indruk dat een zekere sensatiezucht of commerciële belangen aan de basis liggen van dergelijke behandelingsmethodes. Blijven bewegen Verstandig bewegen is één van de belangrijkste sleutels voor een goede gezondheid in het alge- meen en een gezond bewegingsapparaat in het bijzonder. Ook patiënten met allerlei vormen van reuma moeten ervoor zorgen dat ze die bewegingen die mogelijk zijn, zo grondig mogelijk blijven onderhouden. Er bestaan talrijke aan te bevelen vormen van beweging en oefening: wandelen, fietsen, zwemmen, spierversterkende turnoefeningen, stretching of aerobics. Als u gedurende een langere tijd niet hebt kunnen trainen, begin dan langzaam aan een bepaald oefenschema, voor welke vorm van bewegen dan ook. Pas uw schema aan in functie van uw verbeterende conditie. Probeer vooral een regelmaat te bereiken. Reuma leren begrijpen anno 2003 Deze zomer verscheen bij uitgeverij Lannoo (Tielt) het boek Reuma leren begrijpen, van de hand van de auteur van dit artikel, Prof Dr Filip De Keyser, hoogleraar reumatologie, verbonden aan de Universiteit Gent. De snelle medische vooruitgang op het terrein van de reumatologie was aanleiding voor een volledige herwerking en uitbreiding van deze titel, die voor het eerst verscheen in Het boek is bedoeld voor leken en patiënten, die het moeilijk vinden op het spreekuur voldoende informatie te verzamelen die hun aanbelangt in verband met hun reumatische klacht. Ook professionele hulpverleners zullen er waarschijnlijk nieuwe inzichten in terugvinden. De auteur beschrijft op begrijpelijke wijze de belangrijkste reumatische aandoeningen, met heel wat voorbeelden uit de praktijk. Bij de beschrijving van behandelingsmethoden, is er heel wat aandacht voor tips waarin de patiënt zijn eigen verantwoordelijkheid kan opnemen. Het boek, een uitgave van Lannoo, telt 205 blz. en kost 14,95 euro. 20