3 Geld voor de overheid

Transcriptie

1 OVERHEID EN BESTUUR 3 Geld voor de overheid 1 Btw 60 2 Accijnzen 64 3 Loon- en inkomstenbelasting 68 4 Motorrijtuigenbelasting 72 5 Geld voor de gemeente 76 Rekentrainer 80 Samenvatting en begrippen 82 Adviestoets en vervolg van leerroute Eindtoets Hoofdstuk 3 actieve opdracht Consumenten kopen hun levensmiddelen meestal in supermarkten, zoals Albert Heijn of Jumbo. Op de prijskaartjes in deze supermarkten staan de prijzen inclusief btw. Bij de groothandel Makro staan de prijzen op de prijskaartjes inclusief en exclusief btw. Waarom dit verschil tussen supermarkten en de Makro? Je gaat prijzen bij de Makro vergelijken met prijzen in de supermarkt. Maak de actieve opdracht bij dit hoofdstuk. 59

2 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 1 Btw In deze paragraaf leer je over de btw. 1 De consumentenprijs De drogist verkoopt leuke haarbanden. Vera koopt er een voor 6,05 euro. Dit is de consumentenprijs van de haarband. De consumentenprijs bestaat uit 5 euro voor de haarband en 1,05 euro btw. De btw valt niet op bij het betalen, want de btw zit bij de consumentenprijs inbegrepen. Btw heet voluit belasting toegevoegde waarde. 2 Inclusief en exclusief Vera betaalt 6,05 euro voor de haarband. Dat bedrag is de verkoopprijs inclusief 1,05 euro btw. Dat staat op de kassabon. De drogist draagt de btw af aan de Belastingdienst. Wat er dan aan geld overblijft, is de prijs exclusief btw. De prijs exclusief btw is voor de drogist, de btw is voor de overheid. afb. 2 afb. 1 AANTAL NUMMER OMSCHRIJVING TOTAAL HAARBAND 6,05 TE BETALEN 6,05 CONTANT 10,00 WISSELGELD 3,95 PRIJS EXCLUSIEF 5,00 BTW 21% 1,05 PRIJS INCLUSIEF 6,05 1 Bekijk afbeelding 1. Bij welke drogisterij kocht Vera haar haarband? DA drogist. 2 Hoeveel heeft ze betaald voor de haarband? 6,05. 3 Hoe heet de prijs die ze heeft betaald? De consumentenprijs. 4 Hoeveel btw heeft ze betaald bij de aankoop? 1,05. 5 Waarom viel het bedrag van de btw niet op? De btw zit bij de consumentenprijs inbegrepen. 6 Op de kassabon staat ook de prijs zonder btw. Wat staat er bij dat bedrag? Prijs exclusief. 7 Wat betekent de afkorting btw voluit? Belasting toegevoegde waarde. 8 Bekijk afbeelding 2 en streep het foute woord door. Vera betaalde 6,05 voor de haarband. Dit is de verkoopprijs inclusief exclusief btw. 9 Hoeveel btw zit er bij dat bedrag inbegrepen? 1, Wie draagt de btw af aan de Belastingdienst? A De drogist. B Vera. 11 Hoeveel geld blijft er over voor de drogist? 6,05 1,05 = 5 12 Streep het foute woord door. Hoe heet het bedrag dat overblijft voor de drogist? De verkoopprijs inclusief exclusief btw. 13 Bekijk afbeelding 3. Vera koopt een Marsreep en rekent af bij de kassa. De btw in de prijs van deze reep is: 0,03. De verkoopprijs exclusief btw is: 0,47. De verkoopprijs inclusief btw is: 0,50. 60

3 OVERHEID EN BESTUUR afb. 3 3 Het normale btw-tarief De drogist verkoopt flesjes badolie voor 3 euro per flesje. Dit is de prijs exclusief btw, dus de btw komt hier nog bij. Het normale btwtarief in Nederland is 21 procent. Je neemt dat percentage van de verkoopprijs exclusief btw, dus van 3 euro. De btw per flesje is 3 : = 0,63. Een flesje badolie kost Vera: 3 + 0,63 btw = 3,63. afb Hoe reken je de verkoopprijs inclusief btw van een flesje badolie uit? 3 + 0,63 = 3,63 19 Het normale btw-tarief was vroeger 19%. Hoeveel btw zat er toen op het flesje badolie? 3 : = 0,57 20 Gebruik afbeelding 5. In de tabel staan de prijzen exclusief btw. Bereken de prijzen inclusief btw en vul ze in. afb. 5 Bestedingen van Vera product prijs btw prijs inclusief btw cd 15 21% 18,15 wasmiddel 13 21% 15,73 zonnebrandcrème 6,60 21% 7,99 tennisschoenen 88,14 21% 106,65 tennisracket 150,42 21% 182,01 tennisballen 16,72 21% 20,23 4 Het lage btw-tarief Vera haalt twee broden bij de buurtsuper. Ze betaalt er 2,65 euro voor, inclusief de btw. Van dit bedrag krijgt de winkelier 2,50 euro. De rest is voor de Belastingdienst. Op de kassabon staat dat het btw-tarief 6 procent is. Dat is het lage btw-tarief in Nederland. De Belastingdienst krijgt dus 2,50 : = 0,15. Het lage btw-tarief geldt bijvoorbeeld voor levensmiddelen. 14 Bekijk afbeelding 4. Wat is de verkoopprijs exclusief btw van dit flesje badolie? Hoe hoog is het normale btw-tarief in Nederland? 21%. 16 Van welke prijs wordt het btw-percentage genomen? Van de verkoopprijs exclusief btw. 17 Badolie valt onder het normale btw-tarief. Hoe reken je de btw op het flesje badolie uit? 3 : = 0,63 afb. 6 S U P E R A T T E N T 1 BROOD BRUIN 1,20 1 BROOD MEERGRANEN 1,45 TOTAAL 2,65 BTW % EXCLUSIEF BTW BTW 6,00% 2,50 0,15 61

4 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 21 Bekijk afbeelding 6. Wat staat er op de kassabon boven 2,50? Exclusief btw. 22 Welk btw-tarief zit er op brood? 6%. 23 Hoe noem je dit btw-tarief in Nederland? Streep het foute woord door. Het lage normale btw-tarief. 24 Hoeveel btw betaalde Vera bij de aankoop van de broden? 0, Hoe is de btw uitgerekend? 2,50 : = 0,15 26 Voor welke producten geldt het lage btw-tarief? Bijv. levensmiddelen. 27 Gebruik afbeelding 7. In de tabel staan de prijzen exclusief btw. Bereken de prijzen inclusief btw en vul ze in. afb. 7 Bestedingen van Vera product prijs btw prijs inclusief btw frisdrank 2,64 6% 2,80 boek 25 6% 26,50 medicijnen 15,60 6% 16,54 schoenreparatie 21 6% 22,26 snacks 5,50 6% 5,83 bioscoopkaartje 8 6% 8,48 kapper 32 6% 33,92 kaas 12 6% 12,72 5 Vrij van btw Vera is bij het sporten door haar rug gegaan. De dokter verwijst haar naar de fysiotherapeut. afb. 8 A.H.P.M. Masseur Stationsstraat FH Bergen Patiënt Verrichting Bedrag Vera consult 54 btw laag 0 btw normaal 0 28 Waarom is Vera bij de dokter geweest? Ze is door haar rug gegaan. 29 Waarom moest ze daarna naar de fysiotherapeut? Die kan haar rugklachten behandelen. 30 Bekijk afbeelding 8. Van wie kreeg Vera deze rekening? Van de fysiotherapeut. 31 Hoeveel kostte de behandeling exclusief btw? Waarom dragen fysiotherapeuten geen btw af? Ze ontvangen geen btw van hun klanten. 33 Welke aankopen zijn meestal vrij van btw? Bijv. diensten in de gezondheidszorg. 6 Inkomsten van het Rijk De btw is een van de inkomsten van het Rijk. Het is een belasting op de aankopen van consumenten. Consumenten betalen de btw aan de bedrijven en de bedrijven dragen de btw af aan de Belastingdienst. Zo ontvangt het Rijk jaarlijks miljarden euro s. De btw is een belangrijke inkomstenpost van het Rijk. Die behandelt haar rugklachten. Ze krijgt een rekening van de fysiotherapeut. Het consult kost 54 euro en er komt geen btw bij. De fysiotherapeut draagt ook geen btw af. Veel diensten in de gezondheidszorg zijn vrij van btw. 62

5 OVERHEID EN BESTUUR afb. 9 Inkomsten van het Rijk in 2012 ( 244 miljard) Thuiswerkopdracht 42 miljard Btw-tarieven in Nederland Nederland kent twee btw-tarieven: het normale tarief en het lage tarief. Je hoort vaak zeggen dat het 202 miljard 34 Wat is de btw voor het Rijk? A Een van de inkomsten. B Een van de uitgaven. btw overige inkomsten normale btw-tarief op luxe producten wordt toegepast en het lage btw-tarief op noodzakelijke producten. Je onderzoekt of dat in werkelijkheid ook zo is. Vervolgens zoek je uit wat een verandering van btw-tarief betekent voor de verkoop van een product. Gebruik werkblad vmbo-b 3.1 examenklas. 35 Wiens aankopen worden belast met btw? De aankopen van consumenten. 36 Wie ontvangen btw van de consumenten? De bedrijven. 37 Hoe komt de btw bij de overheid terecht? Bedrijven dragen de btw af aan de Belastingdienst. 38 Bekijk afbeelding 9. Hoeveel miljard euro ontving het Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 82. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Aantekeningen Rijk in 2012 aan btw? 42 miljard. 39 Hoeveel zijn de btw-inkomsten in procenten van de totale inkomsten van het Rijk? 42 miljard : 244 miljard 100 = 17% 40 Het normale btw-tarief is van 19% naar 21% gegaan. Wat gebeurde er toen met de belastinginkomsten van het Rijk? Die gingen omhoog. 41 En wat gebeurde er met de prijzen in de winkels? Streep het foute woord door. Deze prijzen gingen omhoog omlaag. Maak rekentrainer 3A op bladzijde

6 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 2 Accijnzen In deze paragraaf leer je over accijnzen. 1 Onveilig gedrag Bart (achttien jaar) is een stevige roker en hij drinkt regelmatig een glas bier. Roken en alcohol drinken zijn verslavende gewoontes. Ze benadelen de gezondheid en de maatschappij. Om het roken en het alcoholgebruik tegen te gaan, heeft de overheid rookwaren en alcoholische dranken met opzet duur gemaakt. Dat gebeurt door een extra belasting op die producten te heffen: de accijns. 7 Bekijk afbeelding 10. Welke boodschap bevat deze poster? Bijv. iedereen kan stoppen met roken. 8 Bekijk afbeelding 11. Hoe probeert de overheid hier het alcoholgebruik te beperken? Bijv. door te controleren of de scooterrijder te veel alcohol heeft gedronken. afb. 11 afb Welke verslavende gewoontes heeft Bart? Roken en bier drinken. 2 Hoe benadeelt hij hiermee zijn gezondheid? Bijv. roken is slecht voor de longen. Te veel alcohol tast de hersenen aan. 3 Hoe benadelen alcoholdrinkers de maatschappij? Bijv. ze veroorzaken ongelukken als ze dronken zijn. 4 De overheid heft een extra belasting op rookwaren en alcoholische dranken. Hoe heet deze belasting? Accijns. 5 Welk gevolg heeft accijns op de prijs van rookwaren? De rookwaren worden er duurder van. 6 Wat wil de overheid bereiken met deze belasting? Streep het foute woord door. Meer Minder consumptie van drank en rookwaren. 2 Sigaretten Op een pakje sigaretten zit een banderol. Daar zie je aan dat er accijns is betaald. Bart koopt per week vijf pakjes sigaretten van 5,20 euro per stuk. Dat zijn 52 5 = 260 pakjes per jaar. Ze kosten hem 260 5,20 = Op elk pakje van 5,20 euro zit 2,96 euro accijns. Op 260 pakjes is dat 260 2,96 = 769,60 accijns. afb

7 OVERHEID EN BESTUUR 9 Bekijk afbeelding 12. Op sigaretten en shag zit afb. 14 accijns. Waaraan kun je zien of er accijns is betaald? Er moet een banderol op het pakje zitten. 10 Stel, een pakje sigaretten kost 5,20. In afbeelding 12 staat de verdeling van dat bedrag. Hoeveel geld is voor de fabrikant en winkelier? 1, Wie krijgt het grootste deel van de consumentenprijs? A De fabrikant en winkelier. B De overheid. 12 Bart gaat minder roken. Hoeveel spaart hij per week uit als hij twee pakjes sigaretten per week minder rookt? 5,20 2 = 10,40 per week 13 De overheid krijgt minder accijns en btw als Bart minder gaat roken. Welk bedrag is dat per week? 2,96 + 0,90 = 3,86; 3,86 2 = 7,72 14 Bekijk afbeelding 13. Waarom staat deze waarschuwing op rookwaren? Bijv. om mensen van het roken af te houden. afb Wat betaalt Bart voor een krat bier? Bekijk afbeelding 14. Hoeveel kost een flesje bier? 0, Welk deel hiervan is voor fabrikant en winkelier? 0, Hoeveel zijn accijns en btw samen per flesje bier? 0,11 + 0,09 = 0,20 19 Hoeveel accijns en btw betaalt Bart bij aankoop van een krat bier? 24 0,20 = 4,80 4 Mixdrankjes Bart heeft een afkeer van mixdrankjes. Dat zijn vruchtensappen of limonades gemixt met sterke drank. Mixdrankjes zijn populair bij jongeren. Sommige ouders zien er geen kwaad in, maar de meeste leden van het parlement denken daar anders over. Ze willen de accijns op deze drankjes flink verhogen. Ze hopen dat jongeren hierdoor minder alcohol gaan drinken. afb Bier Bart fietst naar de buurtsuper. Hij heeft een krat met 24 lege bierflesjes achterop. Even later fietst hij met een vol krat terug naar huis. Hij betaalde er 12 euro voor, exclusief statiegeld. Dat is 12 : 24 = 0,50 per flesje. 0,30 euro hiervan is voor fabrikant en winkelier. De rest van het betaalde bedrag is btw en accijns. 65

8 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 20 Bij welke groep consumenten zijn mixdrankjes populair? Bij jongeren. 21 Wie vinden deze drankjes schadelijk voor jongeren? Bijv. de meeste leden van het parlement. 22 Bekijk afbeelding 15. Welke narigheid van alcoholgebruik zie je hier? Bijv. je kunt er erg ziek van worden. 23 Wat doen de leden van het parlement tegen het alcoholgebruik door jongeren? Bijv. ze verhogen de accijns op mixdrankjes. 24 Streep de foute woorden door. afb. 16 Door hogere lagere accijnzen stijgt de prijs. Door een hogere lagere prijs daalt de consumptie. 5 Motorbrandstoffen Bus en trein zijn milieuvriendelijker dan de auto en ze zijn goedkoper ook. Dat komt vooral door de hoge accijns op benzine. Bart tankt liter benzine per jaar. Dat kost hem per jaar ,64 = 2.361,60. Op elke liter zit 0,73 euro accijns en 0,28 euro btw. Dat is bij elkaar 0,73 + 0,28 = 1,01 per liter. Op liter is dat ,01 = 1.454,40 aan btw en accijns. 25 Bekijk afbeelding 16. De benzineprijs bestaat uit drie onderdelen. Wat is het duurste onderdeel van de benzineprijs? De accijns. 26 Welke twee onderdelen van de benzineprijs zijn voor de overheid? Accijns en btw. 27 Je betaalt 1,64 voor een liter benzine. Welk deel van dat bedrag is voor de overheid? 0,73 + 0,28 = 1,01 28 Hoeveel krijgen de fabrikant en handelaren per liter? 0, Waarom wil de overheid dat mensen meer kiezen voor bus of trein en minder voor de auto? Bus en trein zijn milieuvriendelijker. 30 Stel, de overheid schaft de accijns op benzine af. Hoeveel wordt dan de verkoopprijs van een liter benzine inclusief 21% btw? 0,63 + ( 0,63 : ) = 0,76 6 Inkomsten van het Rijk De overheid wil de consumptie van brandstof, rookwaren en alcohol beperken. Op veel plaatsen geldt een rookverbod. Tot je zestiende mag je geen alcoholhoudende dranken kopen. En de overheid legt een hoge accijns op deze producten. Toch blijven consumenten autorijden, roken en alcohol drinken. Accijns is een belangrijke inkomstenbron van het Rijk. afb. 17 Inkomsten van het Rijk in 2012 ( 244 miljard) 42 miljard 12 miljard btw 190 miljard accijnzen overige inkomsten 66

9 OVERHEID EN BESTUUR 31 Wat is accijns voor het Rijk? A Een van de inkomsten. B Een van de uitgaven. 32 Accijns maakt het roken duurder. Hoe wordt het roken nog meer beperkt? Bijv. door roken op steeds meer plekken te verbieden. 33 Bekijk afbeelding 17. Hoeveel accijns ontvangt het Rijk per jaar? 12 miljard. 34 Bekijk afbeelding 18. Jaap wil twee blikken bier afrekenen. Wanneer wordt hem dat bier geweigerd? Als hij jonger is dan zestien jaar. 35 Anne wil een shooter kopen, dat is een likeur met afb. 18 een hoog alcoholpercentage. Hoe oud moet ze hiervoor zijn? Minstens achttien jaar. Thuiswerkopdracht Accijns op sigaretten en alcohol De overheid voert actie tegen het roken en het alcoholgebruik. Ze waarschuwt voor de gevolgen van deze gewoontes. En ze heft accijns op rookwaren en alcoholische dranken. Je zoekt op internet naar berichten over nieuwe acties tegen deze producten. Je zoekt uit of er gevolgen zijn voor de prijs van sigaretten en alcohol. Tot slot geef je commentaar op deze acties. Gebruik werkblad vmbo-b 3.2 examenklas. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 82. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Aantekeningen Maak rekentrainer 3B op bladzijde

10 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 3 Loon- en inkomstenbelasting In deze paragraaf leer je over de loon- en inkomstenbelasting. 1 Het loonstrookje Suzan werkt als siersmid voor een metaalbedrijf. Ze verdient euro per maand. Haar werkgever houdt een deel van dat loon in. Dat geld gaat naar de overheid en de sociale zekerheid. Suzan verdient het brutoloon. En ze krijgt het nettoloon uitbetaald. Het nettoloon is lager dan het brutoloon. afb. 19 afb. 20 PERS.NR VOLGNUMMER 09 Suzan de Haan PERIODE 09 omschrijving inhouding/betaling brutoloon bij: reiskostenvergoeding + 34 bij: bijdrage premie Zorgverzekeringswet af: loonheffing 297 af: premie Zorgverzekeringswet 126 totaal af: 423 nettoloon Bekijk afbeelding 19 en 20. Hoeveel verdient Suzan bruto per maand? Hoeveel loon krijgt ze uitbetaald? Schrijf twee inhoudingen op van het brutoloon. Loonheffing en premie Zorgverzekeringswet. 4 Wie houdt deze bedragen op haar loon in? De werkgever. 5 Waar gaat het ingehouden geld naartoe? De overheid en de sociale zekerheid. 6 Streep de foute woorden door. Suzan ontvangt het brutoloon nettoloon. Het nettoloon is hoger lager dan het brutoloon. afb De Belastingdienst De werkgever houdt loonheffing in op Suzans loon. De werkgever betaalt dit bedrag aan de Belastingdienst. De loonheffing bestaat uit twee delen: de loonbelasting en de premie volksverzekeringen. De loonbelasting is bestemd voor de uitgaven van het Rijk. De premie volksverzekeringen wordt gebruikt voor de sociale uitkeringen. 10,10 Samenstelling van de loonheffing op Suzans loon ( 297) 109,30 16, loonbelasting premie Algemene Ouderdomswet (AOW) premie Algemene Nabestaandenwet (ANW) premie Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) 7 Bekijk afbeelding 21. Hoeveel loonheffing betaalt Suzan per maand? Uit welke twee delen bestaat de loonheffing? Loonbelasting en premie volksverzekeringen. 68

11 OVERHEID EN BESTUUR 9 Schrijf de afkortingen op van drie volksverzekeringen. AWBZ, ANW en AOW. 10 Bekijk afbeelding 22. Bij de pijlen ontbreken de afb. 22 volgende woorden: loonbelasting nettoloon sociale premies. Schrijf de nummers van de pijlen op en daarachter de juiste woorden. 1 nettoloon; 2 loonbelasting; 3 sociale premies. 11 Bekijk afbeelding 23. Meneer Poelman is de chef van Suzan. Hoeveel loonheffing gaat van zijn loon af? Wie betaalt er meer loonheffing, meneer Poelman of Suzan? Meneer Poelman. 13 Waarom betaalt hij meer loonheffing dan Suzan? Hij verdient een hoger loon. 14 Wanneer gaat er geen loonheffing van het loon af? Als het loon laag is. 15 Bekijk afbeelding 24 en streep het foute woord door. De personen links betalen belasting. Wie heeft het hoogste inkomen? De persoon die de meeste minste belasting betaalt. afb. 24 afb De overheid maakt verschil Suzans chef betaalt meer loonheffing dan Suzan. Dat is logisch, hij verdient ook meer loon. De hoogte van de loonheffing hangt af van de hoogte van het loon. Suzan heeft zelf ooit een krantenwijk gehad. Van haar loon als krantenbezorger ging geen loonheffing af. De overheid vraagt geen loonheffing als het loon laag is. PERS.NR VOLGNUMMER 09 Dhr. A.T. Poelman PERIODE 09 omschrijving inhouding/betaling brutoloon bij: reiskostenvergoeding + 34 bij: bijdrage premie Zorgverzekeringswet af: loonheffing af: premie Zorgverzekeringswet 216 totaal af: nettoloon De jaaropgave Suzan heeft vroeger vakantiewerk gedaan. Na afloop van het jaar kreeg ze bericht van het bedrijf waar ze heeft gewerkt. Het was een jaaropgave met het totaal van haar loon en de loonheffing die was ingehouden op haar loon. Suzan heeft de loonheffing teruggevraagd bij de Belastingdienst, want haar jaarloon was erg laag. Over lage lonen geeft de overheid de loonheffing terug. 69

12 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid afb. 25 Jaaropgave werknemer: werkgever: Mw. S. de Haan Onderhoudsbedrijf Doornbosstraat 142 Plusklus bv Utrecht Utrecht burgerservicenummer: omschrijving loon 950 loonheffing 41 5 Belasting over de winst Suzans vader heeft een eigen bedrijf. Hij heeft een schoenwinkel met een reparatiewerkplaats. Als zelfstandig ondernemer verdient hij geen loon. Hij betaalt dus ook geen loonheffing. In plaats daarvan moet hij een deel van de winst afstaan. Hij betaalt inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen. De tarieven zijn hetzelfde als bij de loonheffing. afb. 27 Leermakers Schoenreparaties 16 Bekijk afbeelding 25. Waarom verdiende Suzan maar weinig in dat jaar? Ze deed alleen vakantiewerk. 17 Wanneer kreeg ze de jaaropgave? A Na afloop van het jaar. B Toen ze stopte met vakantiewerk. 18 Waarom is de jaaropgave belangrijk voor Suzan? Zij kan daarmee de ingehouden loonheffing terugvragen. 19 Hoeveel loon verdiende Suzan bij Plusklus bv? Hoeveel loonheffing is op dat loon ingehouden? Waarom krijgt ze de ingehouden loonheffing terug? Haar loon over het hele jaar was erg laag. 22 Bij wie kan ze de loonheffing terugvragen? A Bij de Belastingdienst. B Bij haar werkgever Plusklus bv. 23 Bekijk afbeelding 26. Los de rebus op. De oplossing is: Over een laag loon betaal je: geen belasting. afb. 26 Nettowinst Inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen Vrij te besteden Wat voor bedrijf heeft Suzans vader? Een schoenwinkel met een reparatiewerkplaats. 25 Waarom verdient hij geen loon? Bijv. hij is zelfstandig ondernemer. 26 Suzans vader betaalt geen loonheffing. Wat betaalt hij in plaats daarvan? Inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen. 27 Over welke inkomsten moet hij inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen betalen? Over de nettowinst. Of: over Bekijk afbeelding 27. Hoeveel inkomstenbelasting en premie volksverzekeringen moet hij betalen? Hoeveel procent van zijn nettowinst moet hij afstaan? : = 36,5% 70

13 OVERHEID EN BESTUUR 6 Inkomsten van het Rijk Werknemers betalen loonheffing, behalve als ze maar weinig loon verdienen. In de loonheffing zit de loonbelasting inbegrepen. Zelfstandige ondernemers betalen geen loonheffing. Zij betalen inkomstenbelasting en sociale premies over hun inkomen. De loon- en inkomstenbelasting en de sociale premies zijn de belangrijkste inkomstenbronnen van het Rijk. afb. 28 Inkomsten van het Rijk in 2012 ( 244 miljard) overige inkomsten 89 miljard btw 42 miljard accijnzen 12 miljard Thuiswerkopdracht De belastingaangifte van een vakantiewerker Je gaat het aangifteprogramma van de Belastingdienst downloaden, installeren en op proef gebruiken. Je kunt met dit aangifteprogramma onderzoeken of je als belastingplichtige geld moet bijbetalen of geld kunt terugkrijgen van de Belastingdienst. Je onderzoekt dit voor iemand van ongeveer jouw leeftijd die een vakantiebaan heeft gehad. Als je zelf een bijbaan of vakantiewerk hebt gehad, kun je op dezelfde manier uitrekenen of je geld terug kunt krijgen van de Belastingdienst. Gebruik werkblad vmbo-b 3.3 examenklas. 51 miljard 92 miljard loon- en inkomstenbelasting Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 82. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. sociale premies 30 Wie betalen loonheffing? Werknemers. 31 Wanneer wordt op iemands loon geen loonheffing ingehouden? Als het loon erg laag is. 32 Welke belasting zit in de loonheffing inbegrepen? De loonbelasting. 33 Welke belasting betalen zelfstandigen over hun inkomen? Inkomstenbelasting. 34 Wat is de loon- en inkomstenbelasting voor het Rijk? A Een van de inkomsten. B Een van de uitgaven. 35 Bekijk afbeelding 28. Hoeveel miljard euro ontvangt het Rijk jaarlijks aan loon- en inkomstenbelasting en sociale premies bij elkaar? 51 miljard + 92 miljard = 143 miljard Aantekeningen Maak rekentrainer 3C op bladzijde

14 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 4 Motorrijtuigenbelasting In deze paragraaf leer je over de motorrijtuigenbelasting. 1 Belasting op autobezit Jim zoekt een tweedehands auto die bij afb. 30 hem past. Bij Car Plaza ziet hij zo n auto staan. Het is een VW Golf Variant van een paar jaar oud. Jim vraagt naar de jaarlijkse kosten van deze auto. Een van die kosten is de motorrijtuigenbelasting. Bijna alle autobezitters betalen deze belasting. Alleen houders van personenauto s met een zeer lage CO 2 -uitstoot betalen geen motorrijtuigenbelasting. afb. 29 Nieuw! Elektrische auto. 2 De tarieven De VW Golf Variant is verkrijgbaar met een benzinemotor, een dieselmotor of een gasinstallatie. Bij een auto met een gasinstallatie is de motorrijtuigenbelasting hoger dan bij een benzineauto. Bij een dieselauto is deze belasting het hoogst. Ook het gewicht van de auto speelt een rol, hoe zwaarder de auto, hoe hoger de motorrijtuigenbelasting. 1 Bekijk afbeelding 29. Welke merk en type auto past bij Jim? Een VW Golf Variant. 2 Wat wil Jim te weten komen over deze auto? De jaarlijkse kosten. 3 Welke autobelasting hoort bij de jaarlijkse kosten? De motorrijtuigenbelasting. 4 Wie betaalt deze belasting? A De autobezitter. B De autoverkoper. 5 Bekijk afbeelding 30. Welke groep auto s is vrijgesteld van de motorrijtuigenbelasting? Bijv. personenauto s met een zeer lage CO2-uitstoot en elektrische auto s. afb. 31 Motorrijtuigenbelasting per kwartaal* gewicht soort auto diesel benzine gas kilo kilo kilo kilo kilo kilo * Eigenaren van auto s met een lage CO 2 -uitstoot en elektrische auto s betalen geen motorrijtuigenbelasting. 6 Bekijk afbeelding 31. Welk type auto is het voordeligst in de motorrijtuigenbelasting? A Auto met gasinstallatie. B Benzineauto. C Dieselauto. 72

15 OVERHEID EN BESTUUR 7 Let op de kolom gewicht auto en de belastingbedragen achter deze gewichten. Streep het foute woord door. Hoe zwaarder de auto, hoe hoger lager de motorrijtuigenbelasting. 8 Bekijk afbeelding 32. Stel, Jim koopt de VW Golf Variant met dieselmotor. Wat is het gewicht van deze auto? kilo. 9 Gebruik afbeelding 31. Hoeveel motorrijtuigenbelasting kost de VW Golf Variant met dieselmotor per jaar? = afb. 32 Gewicht van de VW Golf Variant uitvoering gewicht benzinemotor kilo dieselmotor kilo met gasinstallatie kilo 3 De brandstofprijzen Als Jim de VW Golf Variant met benzinemotor 10 Bekijk afbeelding 32 nog eens. Stel, Jim neemt de VW Golf Variant met benzinemotor. Hoe zwaar is deze auto? kilo. 11 Bekijk afbeelding 31 nog eens. Hoeveel motorrijtuigenbelasting moet Jim voor deze auto per jaar betalen? = Bekijk afbeelding 33. Jim tankt 150 liter benzine per kwartaal. Hoeveel kost hem dat per kwartaal? 150 1,68 = Bekijk afbeelding 34. Bereken de totale bedragen voor brandstof en motorrijtuigenbelasting en vul ze in. 14 Gebruik de uitkomsten in afbeelding 34. Welke auto heeft de laagste kosten voor brandstof en motorrijtuigenbelasting samen? De auto met gasinstallatie. 15 Wanneer is een benzineauto voordeliger dan een auto met gasinstallatie? Streep het foute woord door. Als er veel weinig kilometers met de auto gereden wordt. neemt, betaalt hij de laagste motorrijtuigenbelasting. Toch heeft een benzineauto een groot nadeel, want de prijs van benzine is hoger dan die van diesel of gas. Dat komt vooral door het verschil in accijns. Als Jim veel rijdt en vaak tankt, is de VW Golf Variant met benzinemotor nadeliger dan op diesel rijden of op gas. Motorbrandstof per liter afb. 33 euro95 1,68 diesel 1,39 gas 0,78 afb. 34 Brandstof en motorrijtuigenbelasting per kwartaal, bij een gewicht van kilo benzineauto auto met gasinstallatie motorrijtuigenbelasting liter brandstof totaal De dieselauto Jim kan ook een dieselauto nemen. Diesel tanken is voordeliger dan benzine tanken. Op een liter diesel zit namelijk minder accijns. En daar profiteert hij van bij iedere tankbeurt. Maar auto s met een dieselmotor zijn duurder in de motorrijtuigenbelasting. Het voordeel van de lage brandstofprijs wordt hierdoor kleiner. 73

16 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid afb. 35 Prijs van een volle tank (55 liter) afb ,40 76,45 42,90 benzine diesel gas 16 Bekijk afbeelding 35. Jim vergelijkt de kosten van diesel en benzine. Streep het foute woord door. De goedkoopste brandstof is: diesel benzine. 17 Hoeveel is het prijsverschil per volle tank van 55 liter tussen benzine en diesel? 92,40 76,45 = 15,95 18 Wat is de oorzaak van dit prijsverschil? Streep het foute woord door. Op diesel zit meer minder accijns. 19 Wanneer valt dit prijsverschil op? Bij iedere tankbeurt. 20 Bekijk afbeelding 31 nog eens. Wat is duurder in de motorrijtuigenbelasting? A Een auto met een benzinemotor. B Een auto met een dieselmotor. 21 Wat is voordelig bij een dieselauto? A De brandstof. B De motorrijtuigenbelasting. 22 Waardoor wordt het voordeel van de lagere dieselprijs kleiner? Door de hoge motorrijtuigenbelasting. 5 De auto met gasinstallatie Jim kiest voor een auto met een gasinstallatie (afb. 36). De overheid vraagt een lage accijns op gas. Daarom is gas veel goedkoper dan benzine en diesel. Wel is de motorrijtuigenbelasting hoger dan bij benzine. Maar voor Jim blijft op gas rijden goedkoper. Elke keer als hij tankt, spaart hij veel geld uit. 23 Bekijk afbeelding 35 nog eens. Welke motorbrandstof is goedkoper: benzine of gas? Gas. 24 Hoeveel is het prijsverschil per volle tank van 55 liter tussen benzine en gas? 92,40 42,90 = 49,50 25 Wat is een oorzaak van dit prijsverschil? Streep het foute woord door. Op gas zit meer minder accijns. 26 Wat is duurder in de motorrijtuigenbelasting? Streep het foute woord door. Een auto met een gasinstallatie benzinemotor. 27 Bekijk afbeelding 32 nog eens. Jim kiest de VW Golf Variant met gasinstallatie. Hoe zwaar is deze auto? kilo. 28 Bekijk afbeelding 31 nog eens. Hoeveel kost de belasting van deze auto per jaar? = Welke kosten zijn voordelig bij een gasauto? A De brandstofkosten. B De motorrijtuigenbelasting. 6 Inkomsten van het Rijk Veel mensen in Nederland hebben een personenauto, motor, bestelauto of een ander motorvoertuig. Al die motorvoertuigen hebben een kenteken. De houders van het kenteken betalen de motorrijtuigenbelasting. Deze belasting wordt ook houderschapsbelasting genoemd. Het Rijk ontvangt miljarden euro s aan motorrijtuigenbelasting. Kentekenhouders van een bromfiets zijn vrijgesteld. 74

17 OVERHEID EN BESTUUR afb. 37 motorrijtuigenbelasting Inkomsten van het Rijk in 2012 ( 244 miljard) overige inkomsten 85 miljard 4 miljard 92 miljard sociale premies btw 42 miljard accijnzen 12 miljard 51 miljard loon- en inkomstenbelasting 30 Wat is de motorrijtuigenbelasting voor het Rijk? A Een van de inkomsten. B Een van de uitgaven. 31 Wie betalen motorrijtuigenbelasting? De houders van het kenteken van een motorvoertuig. 32 Welke andere naam heeft de motorrijtuigenbelasting? Houderschapsbelasting. 33 Weggebruikers zijn: 1 automobilist, 2 bromfietser, 3 fietser, 4 motorrijder. Wie van hen betalen motorrijtuigenbelasting? Schrijf de nummers op. 1 en Bekijk afbeelding 37. Hoeveel miljard euro ontvangt het Rijk jaarlijks aan motorrijtuigenbelasting? 4 miljard. 35 Bekijk afbeelding 38. Mandy betaalt vier belastingen. Schrijf op de juiste plaats in deze afbeelding: belasting op aankopen belasting op bezit belasting op schadelijke artikelen belasting op inkomsten uit werk. afb. 38 belasting op aankopen belasting op schadelijke artikelen Thuiswerkopdracht Inkomsten van het Rijk In de krant en op internet staan regelmatig berichten over de inkomsten van het Rijk. Dat bericht kan over de belastingen gaan, zoals de loon- en inkomstenbelasting, de btw, de accijnzen, de motorrijtuigenbelasting en nog wel meer. Het kan ook over de sociale premies gaan, zoals de premie Zvw, AOW en andere premies. Je gaat zo n bericht opzoeken, bewerken, samenvatten, toelichten en voorzien van commentaar. Gebruik werkblad vmbo-b 3.4 examenklas. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 82. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Aantekeningen belasting op inkomsten uit werk belasting op bezit Maak rekentrainer 3D op bladzijde

18 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 5 Geld voor de gemeente In deze paragraaf leer je over de gemeentelijke belastingen. In plaats van deze paragraaf in je boek, mag je ook de vervangende paragraaf op je epack maken. Overleg hierover met je docent. 1 Werk voor de gemeente Rik woont in de gemeente Kamperveld. De gemeente wil een nieuw sportcomplex aanleggen. Daar is veel geld voor nodig. De gemeente heeft voor meer dingen geld nodig. Ze betaalt het ophalen van het huisvuil en de hulp in de huishouding bij oudere inwoners. De gemeente betaalt ook het onderhoud van de straten en plantsoenen, de opvang van daklozen en nog veel meer voorzieningen. afb afb Bekijk afbeelding 39. Welke sportvoorzieningen zie je? Bijv. een sportveld, een stadion, een sporthal. 2 Wie betalen de aanleg van sportvoorzieningen? De gemeenten. 3 Bekijk de tekening links in afbeelding 40. Welke hulp aan oudere inwoners wordt door de gemeente betaald? De hulp in de huishouding. 4 Bekijk de tekening rechts. Welke gemeentelijke voorziening is dit? Bijv. een brandweerauto. 5 De gemeente heeft geld nodig voor voorzieningen. Schrijf drie van deze voorzieningen op. Bijv. ophalen van het huisvuil, opvang voor daklozen, onderhoud van straten en plantsoenen. afb Meer belasting Sportieve mensen zijn blij met het nieuwe sportcomplex. Maar niet iedere inwoner van de gemeente is sportief. Rik bijvoorbeeld, hij geeft niets om sport. Toch betaalt hij mee aan het nieuwe sportcomplex, want de onroerendezaakbelasting (OZB) gaat omhoog. De onroerendezaakbelasting is een gemeentelijke belasting. Deze belasting wordt betaald door de eigenaren van huizen en andere gebouwen. Nieuw sportcomplex Dinsdag besloot de gemeenteraad tot de bouw van een nieuw sportcomplex. De bouw ervan wordt gefinancierd uit een verhoging van de tarieven van de onroerendezaakbelasting. De wethouder van sportzaken verzekerde de raad dat het om een kleine verhoging zal gaan. 6 Bekijk afbeelding 41. Wie besluit tot de bouw van het sportcomplex? De gemeenteraad.

19 OVERHEID EN BESTUUR 7 Waarvan wordt de bouw betaald? Van een verhoging van de onroerendezaakbelasting. 8 De bevolking steunt het besluit van de gemeente. Welke mensen zijn blij met dit besluit? Bijv. de sportieve mensen. 9 Waarom is Rik niet blij met het sportcomplex? Hij zal er geen gebruik van maken, want hij is niet sportief en geeft niets om sport. 10 Hoe betaalt Rik mee aan het nieuwe sportcomplex? Hij betaalt meer onroerendezaakbelasting. 11 Wat is de onroerendezaakbelasting? A Een belasting van het Rijk. B Een gemeentelijke belasting. C Een sportbelasting. 3 De waarde van het huis Gebouwen en grond zijn onroerende zaken. De gemeente heeft de waarde van alle onroerende zaken binnen de eigen gemeente vastgesteld. Zo is het huis van Rik op Meerweg euro waard volgens de gemeente. De onroerendezaakbelasting wordt berekend over deze waarde. Hoe hoger de waarde van het huis, hoe hoger de onroerendezaakbelasting. 12 Wat zijn onroerende zaken? Bijv. gebouwen en grond. 13 Bekijk afbeelding 42. Wie is de eigenaar van het pand Meerweg 10? Rik Kappens. 14 De gemeente weet de waarde van alle onroerende zaken binnen de gemeente. Wat is de waarde van het pand Meerweg 10? Waarvoor gebruikt de gemeente deze waarde? Voor het uitrekenen van de onroerendezaakbelasting. 16 Bekijk afbeelding 42 nog eens. De buren wonen in eenzelfde woning als Rik, maar ze verdienen veel afb. 43 meer dan hij. Waarom betalen zij toch dezelfde OZB? Hun huizen hebben dezelfde waarde. 17 Bekijk afbeelding 43. Hoeveel onroerendezaakbelasting betaalt de eigenaar van dit huis per jaar? : 100 0,1145 = 229 per jaar afb. 42 Gemeente Kamperveld Aanslag onroerendezaakbelasting De heer/mevrouw: aanslagnummer: R. Kappens betalen voor: 30 april Meerweg 10 Kamperveld grondslag belasting bedrag EIGENDOM MEERWEG 10 WAARDE PAND ,10 4 De riolering Bij elke kraan zit een afvoer voor het vuile water. Dat vuile water komt terecht in de riolering onder het straatoppervlak. De gemeente is eigenaar van de riolering. Het huis van Rik is aangesloten op de riolering. Hij betaalt daarvoor jaarlijks 190 euro rioolrecht. Rioolrecht is een gemeentelijke belasting. 77

20 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid afb. 44 afb. 45 Gemeente Kamperveld Kennisgeving afvalstoffenheffing De heer/mevrouw: nummer: R. Kappens betalen voor: 30 april Meerweg 10 Kamperveld Omschrijving In de periode van 1 januari tot en met 31 december bedroeg de door u aangeboden hoeveelheid afvalstoffen 506 kilo. Te betalen: OVER GEWICHT 506 0,20 = 101,20 VAST BEDRAG 114,35 TOTAAL 215,55 18 Waar komt het waswater van Rik terecht? In de riolering. 19 Waar ligt de riolering? Onder het straatoppervlak. 20 Wie is de eigenaar van de riolering? De gemeente Kamperveld. 21 Wat kost de aansluiting op de riolering per jaar? 190 per jaar. 22 Wat is het rioolrecht? A Een belasting van het Rijk. B Een Europese belasting. C Een gemeentelijke belasting. 23 Bekijk afbeelding 44. Wat voor werk gebeurt hier? Werk aan de riolering. 24 Waarvan worden de kosten van dit werk betaald? De opbrengst van het rioolrecht. 5 Afval Rik zet de grijze container aan de straat. De ophalers kieperen de inhoud in de vuilniswagen. Een scanner herkent Riks container. De inhoud van zijn container wordt gewogen. De gemeente zorgt voor de afvoer en verwerking van het huisvuil. Rik betaalt hiervoor de afvalstoffenheffing. Hij betaalt een vast bedrag plus een bedrag per kilo aangeboden huisvuil. 25 Rik doet zijn vuilnis in de container. Wie zorgt voor de afvoer en verwerking van het vuilnis? De gemeente. 26 Welke heffing moet Rik hiervoor betalen? De afvalstoffenheffing. 27 Bekijk afbeelding 45. Hoe is bekend hoeveel kilo afval iedereen meegeeft? De inhoud van elke container wordt gewogen. 28 Hoeveel betaalt Rik per kilo afgegeven huisvuil? 0,20 per kilo. 29 Welk vast bedrag komt daar nog bij? 114,35 per jaar. 30 Hoeveel betaalt hij in totaal? 215, Anne zet 605 kilo huisvuil aan de straat. Ze betaalt dezelfde tarieven als Rik. Hoeveel afvalstoffenheffing moet ze betalen? 605 0, ,35 = 235,35 6 Het Gemeentefonds De gemeente Kamperveld vraagt geld van haar inwoners. Dat gebeurt met verschillende belastingen en heffingen. De opbrengst ervan is niet genoeg voor alle uitgaven. De gemeente Kamperveld krijgt ook geld van het Rijk, net als alle andere gemeenten. Dit is geld uit het Gemeentefonds. Dit geld is de belangrijkste inkomstenpost van gemeenten. 78

21 OVERHEID EN BESTUUR afb. 46 Thuiswerkopdracht Gemeentelijke belastingen Eind februari ontvangen alle gezinnen in Nederland de aanslag gemeentelijke belastingen. Op deze aanslag staan het rioolrecht en de afvalstoffenheffing, en als ze van toepassing zijn de onroerendezaakbelasting, de hondenbelasting en soms nog wel meer. Je onderzoekt de gemeentelijke belastingen en heffingen in jouw woongemeente. 32 Wat is het Gemeentefonds voor gemeenten? Gebruik werkblad vmbo-b 3.5 examenklas. A Een bron van inkomsten. B Een bron van uitgaven. 33 Bekijk afbeelding 46. Wie zorgen voor de inkomsten van de gemeenten? Het Rijk en de inwoners van de gemeente. 34 Bekijk het cirkeldiagram (afb. 47). Hoeveel geld krijgt de gemeente Kamperveld jaarlijks uit het Gemeentefonds? 16,8 miljoen. 35 Hoeveel brengen de belastingen en heffingen van de gemeente Kamperveld per jaar bij elkaar op? 3,6 miljoen + 1,8 miljoen + 1,9 miljoen + 0,9 miljoen = 8,2 miljoen 36 Welke soort inkomsten is het belangrijkst? A Bijdrage uit het Gemeentefonds. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 82. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Maak de adviestoets bij dit hoofdstuk. Maak in overleg met je docent de eindtoets bij dit hoofdstuk. Aantekeningen B Belastingen en heffingen. afb. 47 Inkomsten van de gemeente Kamperveld (in miljoenen euro s) 1,9 0,9 gemeentefonds 1,8 3,6 16,8 onroerendezaakbelasting afvalstoffenheffing rioolrechten overige inkomsten Maak rekentrainer 3E op bladzijde

22 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid 80 Rekentrainer 3A Berekening van de verkoopprijs Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 37 op blz. 165 Hoeveel is de verkoopprijs exclusief btw? winkelprijs btw verkoopprijs exclusief btw 39,01 2,21 36, ,60 12,40 0,79 0,14 0,65 2,58 0,15 2,43 150,65 26,15 124,50 229, ,76 onregelmatigheidstoeslag Hoeveel is de btw en hoeveel is de winkelprijs? verkoopprijs exclusief btw btw in % btw in winkelprijs 12,30 21% 2,58 14,88 140,45 21% 29,49 169,94 8,64 21% 1,81 10,45 32,89 21% 6,91 39,80 22,35 6% 1,34 23,69 2,59 6% 0,16 2,75 42,40 6% 2,54 44,94 Hoeveel is de btw en hoeveel is het btw-percentage? verkoopprijs exclusief btw winkelprijs btw in btw in % 15,40 18,33 3,23 21% 18,43 19,54 1,11 6% 97,56 103,42 5,86 6% 3,45 4,11 0,72 21% 120,84 143,80 25,38 21% 44,40 47,06 2,66 6% 137,98 164,20 28,98 21% 3B Winkelprijs, accijns en btw Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 38 op blz. 165 Een deel van de winkelprijs van tabak, alcohol en motorbrandstoffen gaat als btw en accijns naar de overheid. Hoeveel blijft over voor de bedrijven? product accijns 21% btw voor bedrijven pakje sigaretten 5,40 2,96 0,94 1,50 pakje shag 5,55 1,83 0,96 2,76 flesje bier 0,50 0,11 0,09 0,30 krat bier 12 2,64 2,08 7,28 fles wijn 5,90 0,53 1,02 4,35 fles jenever 11,95 5,26 2,07 4,62 liter benzine 1,88 0,73 0,33 0,82 liter diesel 1,55 0,53 0,27 0,75 liter lpg 0,90 0,17 0,16 0,57 3C Berekening nettoloon Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 29 op blz. 163 Bereken het nettoloon. premie Zvw nettoloon winkelprijs brutoloon reiskostenvergoeding loonheffing Bereken de onregelmatigheidstoeslag. brutoloon nettoloon loonheffing

23 OVERHEID EN BESTUUR 3D Brandstofkosten berekenen Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 24 op blz. 162 Hoeveel zijn de kosten per kilometer? kosten vervoermiddel per jaar afstand in km per jaar kilometerprijs , , , , ,18 Motorrijtuigenbelasting per kwartaal gewicht soort auto diesel benzine gas kg kg kg kg kg kg Zoek de antwoorden in de tabel hierboven. Hoeveel is de motorrijtuigenbelasting per maand? gewicht auto brandstof motorrijtuigenbelasting per maand 942 kg benzine 23, kg diesel 103, kg gas kg diesel kg benzine 30,33 Bereken eerst het verbruik in liters per jaar. Bereken daarna de totale kosten per jaar. km per jaar afstand per liter verbruik liters per jaar prijs per liter kosten per jaar km , km , km , km 400 1, km , E Afvalstoffenheffing, OZB en leges Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 23 op blz , kg , kg 226, , kg 400, , kg 226, , kg 427, , kg 314, ,0625% 240, ,0906% 149, ,0725% 177, ,1518% 194, ,0831% 411, ,1137% 223,99 Hoeveel zijn de leges voor het aanvragen van een bouwvergunning? Hoeveel is de afvalstoffenheffing? huishouden vast tarief tarief per kg afval afval bedrag heffing Hoeveel is de onroerendezaakbelasting? huiseigenaar WOZwaarde tarief OZB gemeente bouwkosten tarief leges ,30% ,52% ,16% 499, ,95% 2.242, ,17% 1.215, ,98% 1.097,60 81

24 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid Samenvatting en begrippen Samenvatting 1 Btw 2 Accijnzen Btw (belasting toegevoegde waarde): is een van de grootste inkomstenposten van het Rijk; maakt producten duurder voor de consument. In de winkel betaal je de consumentenprijs (verkoopprijs inclusief btw). Van deze prijs is: de btw voor de overheid; de verkoopprijs exclusief btw voor de winkelier. Er zijn twee btw-tarieven: het normale tarief (21%), voor de meeste producten; het lage tarief (6%), bijvoorbeeld voor levensmiddelen. Sommige producten zijn vrij van btw (bijvoorbeeld diensten in de gezondheidszorg). Berekeningen: btw = verkoopprijs exclusief btw : 100 btwtarief; verkoopprijs exclusief btw + btw-bedrag = verkoopprijs inclusief btw. Accijnzen: zijn belangrijke inkomsten van het Rijk; maken producten duurder voor de consument. De overheid heft accijns op: rookwaren; alcoholische dranken; motorbrandstoffen. De consumptie van deze producten wordt afgeremd: door accijns; door verboden (rookverbod, verkoopverbod). Redenen om accijns te heffen: bescherming van de gezondheid (bij rookwaren, alcohol); bescherming van het milieu (bij motorbrandstoffen). 3 Loon- en inkomstenbelasting Op een loonstrookje staan: het brutoloon; de ingehouden loonheffing; het nettoloon. 82

25 OVERHEID EN BESTUUR De loonheffing wordt door de werkgever: ingehouden op het brutoloon; afgedragen aan de Belastingdienst; vermeld op de jaaropgave. De loonheffing is afhankelijk van de hoogte van het loon: hoe hoger het loon, hoe hoger de loonheffing; bij een laag loon vraagt de overheid geen loonheffing. De brandstoffen op een rij met een lage tot hoge accijns: gas; diesel; benzine. Een automobilist die veel kilometers rijdt, is goedkoper uit met gas en diesel dan met benzine. 5 Geld voor de gemeente Te veel betaalde loonheffing is terug te krijgen bij de Belastingdienst. De gemeente heeft inkomsten nodig voor haar uitgaven. Zelfstandige ondernemers betalen over hun winst: inkomstenbelasting; premie volksverzekeringen. 4 Motorrijtuigenbelasting Enkele inkomsten van de gemeente zijn: onroerendezaakbelasting; rioolrechten; afvalstoffenheffing; geld uit het Gemeentefonds. De motorrijtuigenbelasting is een houderschapsbelasting. Eigenaren van bromfietsen zijn uitgezonderd. De motorrijtuigenbelasting is afhankelijk van: het gewicht van het voertuig (hoe zwaarder, hoe hoger); de motorbrandstof (benzine, diesel of gas). De brandstoffen op een rij met een lage tot hoge motorrijtuigenbelasting: benzine; gas; diesel. De onroerendezaakbelasting wordt: betaald door de eigenaren van een huis of gebouw; berekend over de waarde van een huis of gebouw. Geld uit het Gemeentefonds: wordt betaald door het Rijk; is de belangrijkste inkomstenpost van de gemeente. Ga verder met begrippen op de volgende bladzijde. 83

26 Hoofdstuk 3 Geld voor de overheid Begrippen 1 Btw belasting toegevoegde waarde Belasting die betaald wordt bij de aankoop van goederen en diensten. 2 Accijnzen accijns Belasting waarmee de overheid de consumptie van een product wil afremmen. 3 Loon- en inkomstenbelasting brutoloon Het loon dat werknemer en werkgever met elkaar afspreken. nettoloon Het bedrag dat de werknemer krijgt uitbetaald. loonheffing Een bedrag aan loonbelasting en premie volksverzekeringen dat ingehouden wordt op het loon. loonbelasting Belasting die wordt ingehouden op het loon. inkomstenbelasting Belasting die mensen betalen over hun inkomen. 4 Motorrijtuigenbelasting motorrijtuigenbelasting Belasting op het eigendom van een motorvoertuig. 5 Geld voor de gemeente onroerendezaakbelasting Belasting van de gemeente voor eigenaren van huizen en gebouwen. 84