Compliance management rapportages: een papieren tijger?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Compliance management rapportages: een papieren tijger?"

Transcriptie

1 13

2 Compliance management rapportages: een papieren tijger? Mr. M.J. van Woerden stelling De compliance officer kan veel sturing geven aan de governance van de onderneming op basis van geformaliseerde compliance management rapportages.

3 Inhoud hoofdstuk Inleiding Wie is verantwoordelijk voor het rapporteren over compliancerisico s? Het Basel Committee Compliance Paper De MiFID Uitvoeringsrichtlijn Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft Hoe draagt rapportage bij aan het waarborgen van een integere bedrijfsvoering? Wat is de impact van ontoereikende compliance management rapportage? Het voorbeeld van Citibank Japan When worse comes to worse Afsluiting 202

4 Compliance management rapportages: een papieren tijger? Mr. M.J. van Woerden 13.1 Inleiding De compliance officer moet uiteenlopende taken weten te combineren, waarvoor ook verschillende vaardigheden zijn vereist. De rol van adviseur, risicomanager, trainer en controleur zijn soms moeilijk in één functie, laat staan één persoon, te verenigen. Past daarbij ook de rol van rapporteur? Compliance management rapportages zijn een resultante van deze diverse taken. Het belang van de rapportage als sluitstuk moet niet worden onderschat, omdat dit niet alleen een verantwoording bevat voor gevoerd beleid, maar tevens een goed instrument kan zijn voor de compliance officer om sturend op te treden, met achterlating van een paper trail. Een potentieel machtig wapen dus, dat niet lichtvaardig mag worden ingezet. In deze bijdrage staan het belang en gebruik van compliance management rapportages centraal. Daarbij komen de volgende vragen aan bod: Wie is verantwoordelijk voor het rapporteren over compliancerisico s? Hoe draagt rapportage bij aan het waarborgen van een integere bedrijfsvoering? Wat is de impact van ontoereikende compliance management rapportage? 1 Besluit van 12 oktober 2006, houdende regels met betrekking tot het gedragstoezicht op finan ciële ondernemingen(besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft), hierna te noemen: BGfo. De antwoorden hierop staan in de context van de recente beroering over misstanden in de financiële sector. Deze beroering heeft immers geleid tot scepsis over de effectiviteit van regelgeving en het toezicht daarop. Hierdoor is het vertrouwen in het zelfreinigend vermogen van de marktsector aangetast. Ook de compliancefunctie zal zich moeten bezinnen op verbetering van de eigen slagkracht en nieuwe kansen moeten benutten bij het zoeken naar crisisbestendige oplossingen. Een reden te meer om de bijzondere betekenis van het instrument van de compliance management rapportage eens nader onder de loep te nemen. In deze bijdrage concentreer ik mij daarbij op compliance in de financiële sector. 191

5 Een potentieel machtig wapen, dat niet lichtvaardig mag worden ingezet 13.2 Wie is verantwoordelijk voor het rapporteren over compliancerisico s? 2 Ik zal in deze bijdrage niet ingaan op de rolverdeling tussen de compliancefunctie en de interne auditfunctie. Ook de samenhang van werkzaamheden met andere riskmanagementfuncties valt buiten het bestek van deze bijdrage. 3 Compliance and the compliance function in banks, Accounting Task Force van de Basel Committee on Banking Supervision, april 2005 (hierna te noemen: Basel Committee Compliance Paper ). 4 Richtlijn 2006/73/EG, ter uitvoering van de Richtlijn 2004/39/EG betreffende organisatorische eisen en voorwaarden voor beleggingsondernemingen en definitie van begrippen. Gedurende het afgelopen decennium is steeds als uitgangspunt gehanteerd dat het senior management (en uiteindelijk de hoogste leiding) van de onderneming verantwoordelijk is voor compliant gedrag binnen de onderneming, met daarbij een ondersteunende rol voor de compliancefunctie. Dit zal in de komende tien jaar niet anders zijn. In de afgelopen jaren heeft zich echter wel een verandering voorgedaan ten aanzien van de verdeling van verantwoordelijkheden voor het rapporteren over de compliancerisico s in de organisatie en de hieraan gerelateerde tekortkomingen. Niet het senior management maar de compliancefunctie moet zorgdragen voor deze rapportage 2. Ik zal deze verandering aangeven door de tekst van de paper Compliance and the compliance function in banks 3, uitgebracht in 2005 door de Basel Committee on Banking Supervision, te vergelijken met de huidige wetgeving op dit gebied. Daarbij komen ook de gerelateerde bepalingen in de MiFID Uitvoeringsrichtlijn aan bod. De betekenis van de Nederlandse Corporate Governance Code in de context van compliance management rapportages komt vervolgens eveneens aan de orde. Dit zal mij brengen tot de slotsom dat het instrument van de compliance management rapportage een prominente plaats verdient binnen de checks-and-balances van de governancestructuur van de onderneming Het Basel Committee Compliance Paper Het Basel Committee Compliance Paper heeft voor wat betreft de toedeling van de verantwoordelijkheid voor compliance management rapportage houvast geboden, maar tevens nieuwe vragen opgeroepen. In het Basel Committee Compliance Paper wordt namelijk onderscheid gemaakt tussen rapportage aan de hoogste leiding ( board of directors ) en het managementniveau daaronder ( senior management ), waarbij gekozen is voor een getrapt model. De verantwoordelijkheid voor rapportage aan de board of directors over het compliancerisico en de geconstateerde tekortkomingen op dit gebied wordt gelegd bij het senior management. Ik citeer: 192

6 Hoofdstuk 13 Compliance management rapportages: een papieren tijger? Principle 2: The bank s senior management is responsible for the effective management of the bank s compliance risk 5. [ ]; Principle 3: The bank s senior management is responsible for establishing and communicating a compliance policy, for ensuring that it is observed, and for reporting to the board of directors on the management of the bank s compliance risk.. En vervolgens onder Principle 3, paragraaf 18: Senior management should, with the assistance of the compliance function: at least once a year, identify and assess the main compliance risk issues facing the bank and the plans to manage them. Such plans should address any shortfalls (policy, procedures, implementation or execution) related to how effectively existing compliance risks have been managed, as well as the need for any additional policies or procedures to deal with new compliance risks identified as a result of the annual compliance risk assessment; at least once a year, report to the board of directors or a committee of the board on the bank s management of its compliance risk, in such a manner as to assist board members to make an informed judgement on whether the bank is managing its compliance risk effectively; and report promptly to the board of directors or a committee of the board on any material compliance failures (e.g. failures that may attract a significant risk of legal or regulatory sanctions, material loss, or loss to reputation). 5 Compliance risk is in paragraaf 3 Introduction gedefinieerd als: the risk of legal or regulatory sanctions, material financial loss, or loss to reputation a bank may suffer as a result of its failure to comply with laws, regulations, rules, related self-regulatory organization standards, and codes of conduct applicable to its banking activities (together, compliance laws, rules and standards ). 6 Onder Principle 7 volgt een uitwerking, waarin de volgende activiteiten van de compliancefunctie worden onderscheiden: Advice ( 35); Guidance and education ( 36); Identification, measurement and assessment of compliance risk ( 37, 38 en 39); Monitoring, testing and reporting ( 40 en 41); Statutory responsibilities and liaison ( 42) en de vormgeving van een risk-based planning van de activiteiten in het Compliance programme ( 43). Het Basel Committee Compliance Paper geeft daarbij aan dat het senior management moet worden gevoed met compliance management rapportages, afkomstig van de compliancefunctie zelf. Onder Principle 5 ( Independence ) wordt immers gerefereerd aan de formal reporting obligations tot senior management van de compliancefunctie, vast te leggen in de compliance policy or any other formal document. Deze rolverdeling tussen senior management en de compliancefunctie komt nogmaals ter sprake in Principle 7: The responsibilities of the bank s compliance function should be to assist senior management in managing effectively the compliance risks faced by the bank. Its specific responsibilities are set out below. If some of these responsibilities are carried out by staff of different departments, the allocation of responsibilities to each department should be clear. 6 De keuze voor deze getrapte verantwoordelijkheid voor rapportage over compliancerisico s (rapportage vanuit de compliancefunctie naar senior management en vervolgens van senior management naar de hoogste bedrijfsleiding) doet wat gekunsteld aan. Deze keuze moet worden verklaard in de context van 193

7 10 jaar compliance 7 Het is opmerkelijk dat het Basel Committee bij een recent uitgevoerde evaluatie van de invoering van de Basel Committee Compliance Paper het aspect van de toedeling van verantwoordelijkheden voor rapportage aan de board of directors respectievelijk senior management geen aandacht geeft en zich beperkt tot de vaststelling dat het document in grote lijnen wordt nageleefd. Zie: Implementation of the compliance principles A survey, Basel Committee on Banking Supervision, August Een risk-based benadering staat daarbij centraal. Illustratief voor deze ontwikkeling is onder meer de dnb Toelichting Customer Due Diligence (cdd) for banks april 2006, volgend op de publicatie door het Basel Committee on Bank Supervision van Customer Due Diligence for banks in oktober Zie uit genoemde DNB Toelichting paragraaf 1.6 : De benadering: risk-based (cliënten in combinatie met producten). Het rapport bevat aanbevelingen voor procedures die soms zeer gedetailleerd zijn beschreven. Deze aanbevelingen moeten echter altijd worden gelezen in de context van het rapport: al het beleid dient risk based te zijn. Dit betekent dat een instelling zelf een inschatting moet maken van de risico s die een bepaalde cliënt of een bepaald product met zich meebrengt en tevens paragraaf 2.5.5: Audit en compliance. Ook tot risicobeheersing behoort periodieke controle en evaluatie van het beleid, de procedures en voorschriften. Aan de hand van gebeurtenissen binnen of buiten het bedrijf, alsook op basis van (inter)nationale rapportages, dient periodieke ijking plaats te vinden. De interne audit-afdeling en de tijd en omstandigheden waarin het Basel Committee Compliance Paper destijds is uitgebracht. De eigen verantwoordelijkheid van het senior management loopt als een rode draad door het document heen en moest wellicht nog worden bevestigd, terwijl de compliancefunctie pas net in opkomst was. Deze rolverdeling op het punt van de compliance management rapportage is inmiddels achterhaald. 7 De compliancefunctie heeft zich verder ontwikkeld en ook aanvullende taken toegekend gekregen en methodes en systemen in gebruik genomen, onder meer ter identificatie en beoordeling van compliancerisico s. 8 Naast de rapportage aan het senior management wordt een geformaliseerde en rechtstreekse rapportage over de compliancerisico s aan de hoogste bedrijfsleiding toevertrouwd aan de compliancefunctie en niet alleen overgelaten aan het senior management. Dit past ook bij de ontwikkeling die de functie in de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. De inhoud van deze rapportage mag niet afhankelijk zijn van de wijze waarop dit door het senior management aan de hoogste leiding wordt gepresenteerd, ook al gezien de spanning die juist op het niveau van senior management bestaat tussen de korte termijn business doelstellingen en de lange termijn sustainability daarvan. Het in één (compliance) hand houden van deze rapportages bij de compliancefunctie laat uiteraard de eigen verantwoordelijkheid van het senior management voor de beheersing van compliancerisico s en de gevolgen van eventuele tekortkomingen onverlet. Bij de implementatie van de MiFID Uitvoeringsrichtlijn 2006 is dan ook gekozen voor een andere verdeling van de rapportageverplichtingen De MiFID Uitvoeringsrichtlijn 2006 In artikel 6 lid 2 is de verantwoordelijkheid van de compliancefunctie als volgt verwoord: (a) to monitor and, on a regular basis, to assess the adequacy and effectiveness of the measures and procedures put in place [ ] and the actions taken to address any deficiencies in the firm s compliance with its obligations; (b) to advise and assist the relevant persons responsible for carrying out investment services and activities to comply with the firm s obligations under Directive 2004/39/EC. In artikel 9 komt vervolgens de verplichting om te voorzien in compliance management rapportages aan de orde, bestemd voor senior management respectievelijk de supervisory function. 1. Members States shall require investment firms, when allocating functions internally, to ensure that senior management, and, where appropriate, the supervisory function, are responsible for ensuring that the firm complies with its obligations under Directive 194

8 Hoofdstuk 13 Compliance management rapportages: een papieren tijger? 2004/39/EC. In particular, senior management and, where appropriate, the supervisory function shall be required to assess and periodically to review the effectiveness of the policies, arrangements and procedures put in place to comply with the obligations under Directive 2004/39/EC and to take appropriate measures to address any deficiencies. 2. Member States shall require investment firms to ensure that their senior management receive on a frequent basis, and at least annually, written reports on the matters covered by Articles 6, 7 and 8 indicating in particular whether the appropriate remedial measures have been taken in the event of any deficiencies. 3. Member States shall require investment firms to ensure that the supervisory function, if any, receives on a regular basis written reports on the same matters. 4. For the purpose of this Article, supervisory function means the function within an investment firm responsible for the supervision of its senior management. complianceafdeling vervullen hierbij een belangrijke taak. Het onderscheid tussen senior management en board of directors als geadresseerden van de compliance rapportages komt hierin niet meer voor. De board of directors wordt hier onder senior management geschaard. Daarmee is ook het getrapte model uit de Basel Committee Compliance Paper verlaten. Het nieuw geïntroduceerde begrip supervisory function in artikel 9 MiFID Uitvoeringsrichtlijn 2006 refereert aan toezichthoudende organen, zoals de raad van commissarissen van beursvennootschappen. Hoewel de hiervoor aangehaalde bepalingen uit de MiFID Uitvoeringsrichtlijn 2006 niet expliciet aangeven dat de compliancefunctie moet voorzien in deze management rapportages, is de Nederlandse wetgever bij implementatie van deze bepalingen in de Wft hierover heel duidelijk Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft 9 In de tekst van het recent ingevoerde artikel 31c sub e BGfo is de verantwoordelijkheid voor het rapporteren over de compliancerisico s expliciet neergelegd bij de compliancefunctie. Artikel 31c BGfo 1. Een beleggingsonderneming beschikt over een organisatieonderdeel dat op onafhankelijke en effectieve wijze een compliancefunctie uitoefent. 9 Besluit van 12 oktober 2006, houdende regels met betrekking tot het gedragstoezicht op financiële ondernemingen(besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft), hierna te noemen: BGfo. 195

9 10 jaar compliance 10 cesr/06-552c, uitgebracht in februari Artikel 35 lid 1 BGfo bepaalt dat een beleggingsonderneming gegevens over alle door haar verleende diensten en verrichte beleggingsactiviteiten dient te bewaren om het toezicht op de naleving van de op grond van de Mi- FID gestelde eisen mogelijk te maken. De cesr-leidraad is in Nederland door de afm integraal opgevolgd door publicatie van de Lijst van minimum gegevens - september 2007 (BGfo). Ik citeer uit de afm Lijst van minimum gegevens: 22. Compliance rapporten; elk compliance rapport aan het senior management als bedoeld in art. 31c BGfo en art. 31a, 31c en 24b Besluit prudentiële regels Wft. 2. Het organisatieonderdeel, bedoeld in het eerste lid, heeft als taak: a. het controleren van de naleving van wettelijke regels en van interne regels die de beleggingsonderneming zelf heeft opgesteld; b. het adviseren van de personen die verantwoordelijk zijn voor het verlenen van beleggingsdiensten of het verrichten van beleggingsactiviteiten bij de naleving van wettelijke regels en interne regels; c. het toezien op de deugdelijkheid en effectiviteit van de interne regels en procedures; d. het beoordelen van de effectiviteit van de procedures die zijn opgesteld en maatregelen die zijn genomen om gesignaleerde onvolkomenheden bij de naleving van wettelijke regels en interne regels op te heffen; en e. het tenminste jaarlijks rapporteren aan de personen die het dagelijks beleid van de beleggingsonderneming bepalen en aan het orgaan, indien aanwezig, dat is belast met toezicht op het beleid en de algemene gang van zaken van de beleggingsonderneming inzake aangelegenheden met betrekking tot de naleving van wettelijke regels en interne regels. In de jaarlijkse rapportage wordt met name vermeld of maatregelen zijn genomen in het geval van gesignaleerde tekortkomingen. De compliance rapportages waarnaar wordt verwezen in artikel 31c lid 2 sub e BGfo moeten minimaal vijf jaar worden bewaard. Dit impliceert dat deze rapportages schriftelijk moeten plaatsvinden, zoals ook voorgeschreven in artikel 9 lid 2 en 3 MiFID Uitvoeringsrichtlijn 2006 ( written reports ). Zie in dit verband de door het Committee of European Securities Regulators (cesr) opgestelde lijst van minimaal te bewaren gegevens, die geldt als leidraad bij de implementatie in nationale regelgeving. 10 Op deze lijst zijn ook de compliance rapportages aan het senior management opgenomen Hoe draagt rapportage bij aan het waarborgen van een integere bedrijfsvoering? Ik noem drie aspecten die de relevantie van compliance management rapportages voor een integere bedrijfsvoering onderstrepen: 1. verschaffen van informatie en advies ten aanzien van (de weging van) compliancerisico s, tekortkomingen en gerelateerde overtredingen; 2. gestalte geven aan een centrale, onafhankelijke compliancefunctie; 3. samenloop met de corporate governance -agenda van de hoogste bedrijfsleiding. 196

10 Hoofdstuk 13 Compliance management rapportages: een papieren tijger? ad 1 Dit aspect spreekt verder voor zich en wordt in de diverse, hiervoor aangehaalde, wet- en regelgeving genoemd. Van groot belang is uiteraard dat het niet blijft bij rapportage op papier alleen. Immers, kenmerkend voor de beoordeling van integriteitsrisico s is dat in open dialoog de gedragsnormen worden getoetst en besproken. Over de invulling van (veelal open) normen kan immers zeer verschillend worden gedacht. Het maken van judgement calls is nodig. De compliance officer kan hierbij als sparringpartner optreden. ad 2 In grotere organisaties zal de compliance management rapportage een weergave zijn van waarnemingen van de compliancefunctie op zowel groepsniveau als business- en lokaal niveau. Het onderhouden van reguliere compliance management rapportages aan de hoogste bedrijfsleiding brengt met zich mee dat de centrale rol en de onafhankelijke positie van de compliancefunctie in de organisatie verder inhoud krijgen. De reguliere compliance management rapportage krijgt dan het karakter van een baken, ook voor de compliancefunctie zelf. Aldus wordt het onafhankelijk karakter van de functie, waarvan het belang ook wordt benadrukt in het hiervoor geciteerde artikel 31c BGfo en Principle 5 ( Independence ) Basel Committee Compliance Paper, verstevigd en beter zichtbaar. ad 3 De agenda van de compliancefunctie vertoont duidelijke verwantschap met de governance vereisten met betrekking tot de integere bedrijfsvoering voor financiële ondernemingen. Illustratief is de tekst van artikel 3:10 Wft. Deze normstelling sluit goed aan bij het schootsveld van de compliancefunctie, zowel binnen als buiten de financiële sector. Artikel 3:10 Wft 1. Een clearinginstelling, entiteit voor risico-acceptatie, kredietinstelling of verzekeraar met zetel in Nederland voert een adequaat beleid dat een integere uitoefening van haar onderscheidenlijk zijn bedrijf waarborgt. Hieronder wordt verstaan dat: a. belangenverstrengeling wordt tegengegaan; b. wordt tegengegaan dat de financiële onderneming of haar werknemers strafbare feiten of andere wetsovertredingen begaan die het vertrouwen in de financiële onderneming of in de financiële markten kunnen schaden; c. wordt tegengegaan dat wegens haar cliënten het vertrouwen in de financiële onderneming of in de financiële markten kan worden geschaad; en d. wordt tegengegaan dat andere handelingen door de financiële onderneming of haar werknemers worden verricht die op een dusda- 197

11 10 jaar compliance 12 De beschrijving van de compliancefunctie is te vinden in artikel 21 Besluit prudentiële regels Wft: Een clearinginstelling, entiteit voor risico-acceptatie, kredietinstelling, verzekeraar of bijkantoor [ ] beschikt over een organisatieonderdeel dat op onafhankelijke en effectieve wijze een compliancefunctie uitoefent. Het organisatieonderdeel heeft als taak het controleren van de naleving van wettelijke regels en van interne regels die de financiële onderneming of bijkantoor zelf heeft opgesteld. Zie ook het vergelijkbare artikel 31c lid 1 Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen met betrekking tot beleggingsondernemingen. 13 De Nederlandse Corporate Governance code is voorzien van een wettelijke verankering in artikel 2:391 lid 5 Burgerlijk Wetboek (voor beursvennootschappen) en in artikel 5:86 Wft (voor Nederlandse institutionele beleggers). 14 Zie: M.J. van Woerden, Dilemma s voor compliance; de leverfunctie van de organisatie, Bank & Effectenbedrijf, september 2003, pp Zie voor een nuttige uiteenzetting over deze materie: S.R. Schuit, De rol van de Raad van Commissarissen bij de naleving van wet- en regelgeving; toezicht op het zelfreinigend vermogen van de onderneming, Corporate integrity: hoe te handhaven?, uitgave ter gelegenheid van het derde lustrum van de Stichting Grotius Academie, 2006, pp nige wijze ingaan tegen hetgeen volgens het ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, dat hierdoor het vertrouwen in de financiële onderneming of in de financiële markten ernstig kan worden geschaad. 12 In dit verband zijn uiteraard ook de uitgangspunten zoals vastgelegd in de Nederlandse Corporate Governance Code relevant 13, vooral ten aanzien van de verantwoordelijkheden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen op het gebied van (toezicht op) risicobeheersing en de in acht te nemen transparantie over naleving van deze code. De hoogste bedrijfsleiding dient, ter waarborging van een integere bedrijfsvoering zoals bedoeld in artikel 3:10 en 2:17 Wft, tenminste jaarlijks de beheersing van de compliancerisico s te beoordelen. Gelet op de eerdergenoemde samenloop van aandachtsgebieden ligt het voor de hand om daarbij de compliance management rapportage te betrekken. Wanneer het toezicht op de hoogste bedrijfsleiding wordt uitgeoefend door een raad van commissarissen, zoals bij beursvennootschappen, kan er voor dit orgaan aanleiding zijn om er expliciet op toe te zien dat de raad van bestuur zich voldoende rekenschap geeft van deze rapportages, bijvoorbeeld in het geval dat zich grote complianceproblemen hebben voorgedaan in de organisatie. Een duidelijk voorbeeld is de casus Citibank Japan, waarop hierna nog nader wordt ingegaan. Uiteraard is het cruciaal dat de compliance officer zich ook daadwerkelijk vrij voelt om te rapporten over de betrokken risico s en tekortkomingen zonder de kans te lopen daarop persoonlijk te worden afgerekend. Immers, wanneer rapportage aan de hoogste bedrijfsleiding een loyaliteitsconflict zou opleveren, dan boet de compliance officer uiteraard direct in aan effectiviteit. In dat geval zou er ook aanleiding zijn voor de toezichthouder om te interveniëren. 14 Het onderhouden van een dialoog tussen de compliancefunctie en de raad van commissarissen vermindert de risico s van ontoereikende rapportages. Deze dialoog vereist dan wel active listening en een goede verstandhouding. De raad van commissarissen zal tevens oog moeten hebben voor de situaties waarbij complianceaanbevelingen, zoals opgenomen in de compliance management rapportages, niet worden opgevolgd door de raad van bestuur. Een dergelijke reguliere toetsing en dialoog lijken goed in te passen in het formele corporate governance proces, bijvoorbeeld door het hoofd Compliance zitting te laten hebben in het Audit Committee

12 Hoofdstuk 13 Compliance management rapportages: een papieren tijger? 13.4 Wat is de impact van ontoereikende compliance management rapportage? Het toegenomen belang van rapportage door de compliancefunctie doet uiteraard niet af aan de eigen verantwoordelijkheid van het senior management en de eindverantwoordelijkheid van de hoogste bedrijfsleiding. Sterker nog: het stelt hen in staat deze verantwoordelijkheid beter waar te maken. Tegelijkertijd kunnen de compliance rapportages voor de compliance officer fungeren als een soort persoonlijke decharge. Immers, wanneer de compliance officer bekend is met belangrijke compliancetekortkomingen of overtredingen zonder hierover te rapporteren, dan is hij voor het voortduren daarvan ook (mede)verantwoordelijk te houden. Dat brengt mij op het aspect van de maatvoering. Hoofd- en bijzaken moeten worden onderscheiden. Immers, overkill doet afbreuk aan de effectiviteit. Tegelijkertijd moet de rapportage over belangrijke compliancerisico s, tekortkomingen en ernstige overtredingen volledig zijn. Is hier soms sprake van een duivels dilemma? Praktische oplossingen, zoals het gebruik van samenvattingen en bijlagen, kunnen soelaas bieden. Ook kan ingetreden vertraging bij het oplossen van compliancegerelateerde bottlenecks in de organisatie aanleiding zijn om bij de hoogste bedrijfsleiding extra prioriteit te benadrukken. De compliance management rapportages fungeren als persoonlijke decharge Het voorbeeld van Citibank Japan De consequentie van het onverhoopt tekortschieten in de compliance management rapportage laat zich raden. De toezichthouder zal hieraan verstrekkende gevolgen kunnen verbinden. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de interventie door de Japanse toezichthouder, de Financial Services Agency of Japan (fsa), bij Citigroup. In september 2004 werd Citigroup door fsa gedwongen om haar private bankingactiviteiten in Japan te staken en werd een zogeheten Business Improvement Order opgelegd 16. Ik citeer: 16 Zie: newse/e html. 199

13 10 jaar compliance 1) Between September 29, 2004 and October 28, 2004 inclusive, no transactions with new customers may be conducted by the Consumer Bank Department in connection with foreign currency deposits. (Transactions with existing customers are exempted from the suspension.) (2) In order to ensure thorough compliance with laws and regulations, preserve public confidence, and protect depositors/investors, as well as ensure sound and proper management of operations at the Citibank, N.A. Japan Branch [hereinafter referred to as the Japan Branch ], proper governance and internal control systems must be established (and include adequate staffing and the construction of a proper organization and structure) with due emphasis on the following points: (i) An unequivocal statement of commitment by the management regarding compliance with laws and regulations; cultivation of a corporate climate that places importance on compliance with laws and regulations, and re-examination of the organization and structure to unfailingly realize such goals. (ii) Creation of governance and internal control systems and establishment of a clear system of responsibility at the Japan Branch, predicated upon a fundamental re-evaluation of the roles assumed by the bank s New York headquarters (hereinafter referred to as the Bank Headquarters ) in the management. [ ] (iii) Responsibilities of the officers and employees that gave rise to the problems described in II. Reasons for the Administrative Actions hereunder, including violations of laws and regulations, must be clarified. [ ] De kous was hiermee voor Citigroup nog niet af. Nadat Citibank Japan Ltd bleek te zijn gebruikt door een Japans yakuza misdaadsyndicaat ten behoeve van grootschalige witwasactiviteiten, concludeerde FSA dat genoemde Business Improvement Order uit 2004 niet naar behoren was nageleefd. Op grond van aanhoudend ontoereikende monitoring en rapportage van geconstateerde verdachte transacties, werd Citigroup door de fsa op 26 juni 2009 gesommeerd om per 15 juli 2009 de aanbieding van al haar (nieuwe) dienstverlening in het retail segment in Japan tijdelijk op te schorten. Daarnaast werd Citigroup opgedragen om de governance, interne controle en managementstruc- 200

14 Hoofdstuk 13 Compliance management rapportages: een papieren tijger? tuur van Citibank Japan te herzien en over de voortgang daarvan ten minste driemaandelijks aan de fsa te rapporteren. 17 Ik citeer: I. Description of the Administrative Actions Orders based on Article 26(1) of the Banking Act [ ] 2. In order to ensure appropriate and sound business operation, fundamentally review and restructure the current governance, internal control and business management system (including adequate staffing and the construction of a proper organization and structure) of the Citibank Japan Ltd from the following perspectives: (1) clarify the business attitude of the board of directors and management committee towards the establishment and enhancement of governance and internal control systems; (2) develop and enhance a system for accurate execution of the obligation to make notification of suspicious transactions including money laundering; and establish a system for the control, monitoring, cancellation, etc. of transactions, etc. subject to notification; (3) ensure a thorough understanding of and compliance to laws and regulations and other rules by officers and employees and foster and improve awareness of compliance with laws and regulations; (4) restructure the system necessary for ensuring the effectiveness of internal control functions, review methods, the frequency, etc. of audits, and conduct follow-ups after the audits; and (5) investigate the causes why the improvement plan that was submitted to the fsa in response to the fsa s previous order on September 17, 2004 to improve business operations was not implemented appropriately and clarify where the responsibility lies, including with management. 17 Zie voor meer informatie: 18 Zie voetnoot 8. Uit deze casus blijkt niet of de compliancefunctie al eerder op de hoogte was van de tekortkomingen en het verzaken van de hiermee verband houdende rapportageverplichtingen. Citibank Japan is opgedragen, zoals in de hiervoor aangehaalde paragraaf 2 (5) aangegeven, om de oorzaken van het falen te onderzoeken en te verduidelijken. Dit voorbeeld illustreert het gevaar van uiteindelijk verlies van de licence to operate van de onderneming wanneer sprake is van aanhoudende overtreding van compliancevoorschriften en ontoereikend toezicht daarop. De vraag is uiteraard of de soep ook in Nederland zo heet zou worden gegeten. Daarvan moet wel worden uitgegaan, zeker wanneer zou blijken dat de risk-based benadering, waaraan hiervoor al werd gerefereerd 18, stelselmatig met voeten wordt getreden. 201

15 10 jaar compliance When worse comes to worse 19 Er is voorzien in getrapte maxima voor lichte, middelzware en zware overtredingen, waarbij de boete kan oplopen tot maximaal vier miljoen euro (acht miljoen euro in geval van recidive); Wet wijziging boetestelsel financiële wetgeving (Boetewet) en Besluit bestuurlijke boetes financiële sector (Boetebesluit), van kracht geworden per 1 augustus Recent is de wettelijke mogelijkheid geïntroduceerd tot het opleggen van een persoonlijke boete aan managers en staffunctionarissen die betrokken zijn (geweest) bij strafbare feiten van de vennootschap. De plafonds van de boetes die door afm of dnb kunnen worden opgelegd zijn daarbij substantieel verhoogd. 19 Gelet op de bijzondere aard van diens werkzaamheden, juist gericht op het voorkómen van schending van regelgeving, doet de compliance officer er goed aan om de compliance management rapportage zorgvuldig vorm te geven en in te bedden in een door de hoogste leiding geaccordeerde formele rapportagestructuur. De compliance officer zal het overigens wel erg bont moeten maken voordat de oplegging van een persoonlijke boete aan hemzelf aan de orde is. Denk daarbij aan het meewerken aan het plegen van ernstige strafbare feiten in de organisatie of het bewust bagatelliseren of verzwijgen hiervan. De aanpassing van het boetestelsel moet tevens een aansporing zijn voor bestuurders en toezichthoudende organen om de compliance management rapportages te betrekken bij de beoordeling van het waarborgen van een integere bedrijfsvoering Afsluiting Compliance is niet voor bange mensen. De rug recht houden onder hoge druk ligt in de aard van de werkzaamheden besloten. De compliancefunctie dient systematische en richtinggevende management rapportages te verschaffen aan zowel de hoogste bedrijfsleiding als aan het (overige) senior management. Het geadresseerde management dient de inhoud van deze rapportages te betrekken bij het maken van een reguliere beoordeling van de compliancerisico s, ter waarborging van een integere bedrijfsvoering. Toezichthoudende organen, zoals de raad van commissarissen bij beursondernemingen, dienen zich ervan te vergewissen dat de hoogste bedrijfsleiding zich voldoende rekenschap geeft van deze compliance management rapportages. Dit geldt te meer wanneer hiervoor een bijzondere aanleiding bestaat, zoals in geval van geconstateerde ernstige tekortkomingen met gevolgen voor de bedrijfsvoering als geheel. Wanneer de raad van commissarissen zich er tevens van vergewist dat de compliance officer vrij is om naar beste weten te rapporteren aan de hoogste bedrijfsleiding, dan zal dit sterk bijdragen aan de effectiviteit van de compliancefunctie en de beheersing van compliancerisico s in het algemeen. Wanneer aan deze condities wordt voldaan, dan is de compliance management rapportage allesbehalve een papieren tijger. Er is in dat geval evenmin aanleiding om andere (surrogaat)oplossingen te zoeken, zoals de introductie van een wettelijke ontslagbescherming voor compliance officers of een aanvullende beroepsaansprakelijkheidsverzekering. Immers, een effectieve 202

16 Hoofdstuk 13 Compliance management rapportages: een papieren tijger? compliance management rapportage door de compliancefunctie legt de verantwoordelijkheid voor de beheersing van de compliancerisico s en eventuele samenhangende tekortkomingen neer waar het thuishoort; bij de hoogste bedrijfsleiding en het overige senior management van de onderneming. Dat is precies waar het ook al in de Basel Committee Compliance Paper om draaide. Verder lezen Corporate integrity: hoe te handhaven?, uitgave ter gelegenheid van het derde lustrum van de Stichting Grotius Academie, 2006, isbn J.W. Winter, Integriteit, ondernemen, regelgeving en handhaving, pag P. Kalbfleisch, Integere naleving, integere handhaving, pag S.R. Schuit, De rol van de Raad van Commissarissen bij de naleving van wet- en regelgeving; toezicht op het zelfreinigend vermogen van de onderneming, pag

BizPlan SIRA. & Risicomonitoring. Asya Oosterwier. Module 5 D2 Nederlands Compliance Instituut

BizPlan SIRA. & Risicomonitoring. Asya Oosterwier. Module 5 D2 Nederlands Compliance Instituut BizPlan SIRA & Risicomonitoring Asya Oosterwier Module 5 D2 Nederlands Compliance Instituut 2 Programma 1. Introductie 2. Leerdoelen 3. SIRA 4. Risicomonitoring 5. CASUS 6. Afsluiting 3 Leerdoelen Lorem

Nadere informatie

2 e webinar herziening ISO 14001

2 e webinar herziening ISO 14001 2 e webinar herziening ISO 14001 Webinar SCCM 25 september 2014 Frans Stuyt Doel 2 e webinar herziening ISO 14001 Planning vervolg herziening Overgangsperiode certificaten Korte samenvatting 1 e webinar

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

Geleerde lessen Compliance. Utrecht, 19 januari 2017 Mr. Stijn Sarneel MBA CIPP/E. Agenda

Geleerde lessen Compliance. Utrecht, 19 januari 2017 Mr. Stijn Sarneel MBA CIPP/E. Agenda Geleerde lessen Compliance Toegepast op WP 29: Guideline DPO Utrecht, 19 januari 2017 Mr. Stijn Sarneel MBA CIPP/E Agenda Kennismaken met VCO Ontwikkeling van Compliance in NL WP 29 Triggers Lessons learned

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

Brigitte de Vries Staedion. Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter

Brigitte de Vries Staedion. Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter Brigitte de Vries Staedion Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter Kwaliteitsbeheersing voor de éénpitter Wat kunt u verwachten Wie ben ik en waar werk ik Mijn uitdagingen Ervaring met kwaliteitstoetsing

Nadere informatie

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 NCP contactdag, 19 april 2016 Thamar Zijlstra, Dick Hortensius NEN Milieu en Maatschappij Agenda Achtergrond NPR 9036

Nadere informatie

PH Presentatie 28 mei 2018

PH Presentatie 28 mei 2018 PH 1104 Presentatie 28 mei 2018 1 AGENDA 1. Inleiding vernieuwing PH 1104 2. Meldingsplicht 3. Verantwoordelijkheid accountant in relatie tot COS 250 4. Mogelijke gevolgen niet naleven wet- en regelgeving

Nadere informatie

it would be too restrictive to limit the notion to an "inner circle" in which the individual may live his own personal life as he chooses and to exclude therefrom entirely the outside world not encompassed

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Compliance program. Vastgesteld en gewijzigd in de bestuursvergadering van 12 februari 2014

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Compliance program. Vastgesteld en gewijzigd in de bestuursvergadering van 12 februari 2014 Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland Compliance program Vastgesteld en gewijzigd in de bestuursvergadering van 12 februari 2014 1 Inleiding In dit Compliance Program is de inrichting van de

Nadere informatie

ISO 19600 over compliance management: geen excuses meer

ISO 19600 over compliance management: geen excuses meer ISO 19600 over compliance management: geen excuses meer Dr. mr. ir. Richard Hoff 1 1. Inleiding Op 15 december 2014 publiceerde de International Organization for Standardization (ISO) de ISO-richtlijn

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

Governance University -EGC: Compliance voor commissarissen

Governance University -EGC: Compliance voor commissarissen Governance University -EGC: Compliance voor commissarissen De 7 elementen van een effectief corporate compliance programma Roland Notermans 17 maart 2017 Indien u vandaag met uw auto hier bent gekomen,

Nadere informatie

IT risk management voor Pensioenfondsen

IT risk management voor Pensioenfondsen IT risk management voor Pensioenfondsen Cyber Security Event Marc van Luijk Wikash Bansi Rotterdam, 11 Maart 2014 Beheersing IT risico s Het pensioenfonds is verantwoordelijk voor de hele procesketen,

Nadere informatie

ESMA Vakbekwaamheidseisen

ESMA Vakbekwaamheidseisen Dit memo geeft praktische tekst en uitleg over de vakbekwaamheidseisen die door ESMA in gevolge MiFID II aan medewerkers van beleggingsondernemingen worden gesteld. Dit memo is bedoeld om op hoofdlijnen

Nadere informatie

VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV. Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, en te wijzigen als volgt: Toelichting:

VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV. Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, en te wijzigen als volgt: Toelichting: VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, 9.1.2 en 9.1.3 te wijzigen als volgt: Huidige tekst: 7.7.1. Het Bestuur, zomede twee (2) gezamenlijk handelende

Nadere informatie

Strijd tegen het witwassen van geld en financiering van terrorisme

Strijd tegen het witwassen van geld en financiering van terrorisme Strijd tegen het witwassen van geld en financiering van terrorisme Aanpak en controle door de FSMA Focus: tussenpersonen en kredietgevers 12 oktober 2017 Inhoud 1. Basis voor het toezicht 2. Risk-based

Nadere informatie

Business as (un)usual

Business as (un)usual Business as (un)usual Beperking van de impact van incidenten begint vandaag! Aon Global Risk Consulting Business Continuity Practice Continuiteit = basis voor succesvol ondernemen.voor u business as usual?

Nadere informatie

Compliance Charter. Voor pensioenfondsen die pensioenadministratie en/of vermogensbeheer geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed

Compliance Charter. Voor pensioenfondsen die pensioenadministratie en/of vermogensbeheer geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed Compliance Charter Voor pensioenfondsen die pensioenadministratie en/of vermogensbeheer geheel of gedeeltelijk hebben uitbesteed September 2008 Inhoudsopgave 1 Voorwoord 1 2 Definitie en reikwijdte 2 3

Nadere informatie

MiFID voor kredietinstellingen Een introductie

MiFID voor kredietinstellingen Een introductie MiFID voor kredietinstellingen Een introductie NVB MiFID conferentie 24 november 2006 Els Deerenberg Agenda Doel MiFID Regels voor kredietinstellingen - organisatie - cliëntenclassificatie - gedragsregels

Nadere informatie

Onder redactie van M.Jurgens R. Stijnen. Compliance in het financieel toezichtrecht

Onder redactie van M.Jurgens R. Stijnen. Compliance in het financieel toezichtrecht Onder redactie van M.Jurgens R. Stijnen Compliance in het financieel toezichtrecht INHOUDSOPGAVE Woord vooraf De bijdrage van de compliancefunctie aan verandering 1. Inleiding/11 2. De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Verantwoordingsdocument Code Banken over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015. Algemeen

Verantwoordingsdocument Code Banken over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015. Algemeen Verantwoordingsdocument Code Banken over 2014 Hof Hoorneman Bankiers NV d.d. 18 maart 2015 Algemeen Mede naar aanleiding van de kredietcrisis en de Europese schuldencrisis in 2011 is een groot aantal codes,

Nadere informatie

Afspraken tripartiet overleg financiële onderneming, externe accountant, De Nederlandsche Bank

Afspraken tripartiet overleg financiële onderneming, externe accountant, De Nederlandsche Bank Afspraken tripartiet overleg financiële onderneming, externe accountant, De Nederlandsche Bank Wft: Wet op het financieel toezicht Bpr: Besluit prudentiële regels Wft Wta: Wet toezicht accountantsorganisaties

Nadere informatie

Scope of this ISA 1 2 Toepassingsgebied van deze ISA 1 2. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7

Scope of this ISA 1 2 Toepassingsgebied van deze ISA 1 2. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 610 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 610 USING THE WORK OF INTERNATIONAL AUDITORS GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS (Effective for audits of financial

Nadere informatie

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met

Nadere informatie

Workshop Pensioenfondsen. Gert Demmink

Workshop Pensioenfondsen. Gert Demmink Workshop Pensioenfondsen Gert Demmink 13 november 2012 Integere Bedrijfsvoering Integere bedrijfsvoering; Bas Jennen Bestuurderstoetsingen; Juliette van Doorn Integere bedrijfsvoering, beleid & uitbesteding

Nadere informatie

Inhoudsopgave. BLANCO SPACES ZUIDAS - 6TH FLOOR BARBARA STROZZILAAN HN AMSTERDAM T. +31 (0)

Inhoudsopgave. BLANCO SPACES ZUIDAS - 6TH FLOOR BARBARA STROZZILAAN HN AMSTERDAM T. +31 (0) Inhoudsopgave Inleiding... 2 1. Compliance Charter... 3 1.1. Definitie, missie en doel... 3 1.1.1. Definitie... 3 1.1.2. Missie en doel... 3 1.2. Reikwijdte... 3 1.2.1. Binnen scope... 3 1.2.2. Buiten

Nadere informatie

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Dit is de actuele besluitenlijst van het CCvD HACCP. Op deze besluitenlijst staan alle relevante besluiten van het CCvD HACCP

Nadere informatie

CobiT. Drs. Rob M.J. Christiaanse RA PI themabijeenkomst Utrecht 29 juni 2005 9/2/2005 1

CobiT. Drs. Rob M.J. Christiaanse RA PI themabijeenkomst Utrecht 29 juni 2005 9/2/2005 1 CobiT Drs. Rob M.J. Christiaanse RA PI themabijeenkomst Utrecht 29 juni 2005 9/2/2005 1 Control objectives for information and related Technology Lezenswaardig: 1. CobiT, Opkomst, ondergang en opleving

Nadere informatie

Onderwerp: Toelichting op Toetsingskader Informatiebeveiliging 2014

Onderwerp: Toelichting op Toetsingskader Informatiebeveiliging 2014 Confidentieel 1 van 5 Onderwerp: Toelichting op Toetsingskader Informatiebeveiliging 2014 1. INLEIDING Sinds 2010 onderzoekt DNB de kwaliteit van informatiebeveiliging als thema binnen de financiële sector.

Nadere informatie

(10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst

(10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst Klantn 13 juni 1 aam 2013 (10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst SEMINAR SOLVENCY II 01 02 03 04 05 06 07 08 09 13:00 13:45 Ontvangst 13:45 14:00 Opening 14:00 14:30 Solvency

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars Good Practice van De Nederlandsche Bank N.V. van [DATUM] 2014, houdende een leidraad met betrekking tot het kapitaalbeleid

Nadere informatie

DE COMPLIANCEFUNCTIE: MEER BLAUW OP STRAAT?

DE COMPLIANCEFUNCTIE: MEER BLAUW OP STRAAT? DE COMPLIANCEFUNCTIE: MEER BLAUW OP STRAAT? mr. F.M.A. t Hart 1. Inleiding Een integere en beheerste bedrijfsvoering is voor financiële ondernemingen een belangrijke voorwaarde om in aanmerking te komen

Nadere informatie

Implementeren van complianceen risicomanagement met Panoptys

Implementeren van complianceen risicomanagement met Panoptys Implementeren van complianceen risicomanagement met Panoptys Michiel Bareman 11 september 2014 1 Panoptys is alziend Argus Panoptys was een reus uit de Griekse mythologie die over zijn gehele lichaam honderd

Nadere informatie

Betekenis nieuwe GRI - Richtlijnen. Rob van Tilburg Adviesgroep duurzaam ondernemen DHV Utrecht, 23 November 2006

Betekenis nieuwe GRI - Richtlijnen. Rob van Tilburg Adviesgroep duurzaam ondernemen DHV Utrecht, 23 November 2006 Betekenis nieuwe GRI - Richtlijnen Rob van Tilburg Adviesgroep duurzaam ondernemen DHV Utrecht, 23 November 2006 Opbouw presentatie 1. Uitgangspunten veranderingen G2 - > G3 2. Overzicht belangrijkste

Nadere informatie

Concept Ministeriële regeling

Concept Ministeriële regeling Concept Ministeriële regeling Regeling van de minister van Financiën met betrekking tot het stellen van regels over de eed of belofte die personen werkzaam bij financiële ondernemingen moeten afleggen

Nadere informatie

Seriously Seeking Security

Seriously Seeking Security Seriously Seeking Security The Quest for the Holy Grail? Aart Bitter 27 november 2007 SBIT congres: Taking Security Seriously Aart.Bitter@information-security-governance.com Agenda Taking Security Seriously

Nadere informatie

Vereniging van Vermogensbeheerders & - Adviseurs. 23 september 2014. Alex Poel. Beleggingsbeleid

Vereniging van Vermogensbeheerders & - Adviseurs. 23 september 2014. Alex Poel. Beleggingsbeleid Vereniging van Vermogensbeheerders & - Adviseurs 23 september 2014 Alex Poel Beleggingsbeleid 1 Achtergrond 2 Dienstverleningsproces 3 Beleggingsbeleid 4 VBA Discussion Paper 5 Kanttekeningen discussion

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In dit essay/werkstuk/deze scriptie zal ik nagaan/onderzoeken/evalueren/analyseren Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Om deze

Nadere informatie

Charco & Dique. Trustkantoren. Risk Management & Compliance. DNB Nieuwsbrief Trustkantoren

Charco & Dique. Trustkantoren. Risk Management & Compliance. DNB Nieuwsbrief Trustkantoren Trustkantoren DNB Nieuwsbrief Trustkantoren Sinds 2012 publiceert De Nederlandsche Bank (DNB) drie keer per jaar de Nieuwsbrief Trustkantoren. Zij publiceert de Nieuwsbrief Trustkantoren om de wederzijdse

Nadere informatie

Nieuwe product naam: RELX ISIN code: NL0006144495 Euronext code: NL0006144495 Nieuwe symbool: RELX

Nieuwe product naam: RELX ISIN code: NL0006144495 Euronext code: NL0006144495 Nieuwe symbool: RELX CORPORATE EVENT NOTICE: Toewijzing van aandelen REED ELSEVIER N.V. LOCATIE: Amsterdam BERICHT NR: AMS_20150610_04040_EUR DATUM: 10/06/2015 MARKT: EURONEXT AMSTERDAM - Change of Issuer name and trading

Nadere informatie

1. Overleg tussen VOC en SSVV over aanpassingen 2. Planning 2015 nieuwe versie gereed 3. Aansluitend nieuwe VCU 4. Waarschijnlijk meer nuancering dan

1. Overleg tussen VOC en SSVV over aanpassingen 2. Planning 2015 nieuwe versie gereed 3. Aansluitend nieuwe VCU 4. Waarschijnlijk meer nuancering dan 1. Overleg tussen VOC en SSVV over aanpassingen 2. Planning 2015 nieuwe versie gereed 3. Aansluitend nieuwe VCU 4. Waarschijnlijk meer nuancering dan schokkende wijzigingen Speerpunten VOC richting SSVV

Nadere informatie

02/10/2015. Co-operative Compliance en de rol van Compliance Management Systemen

02/10/2015. Co-operative Compliance en de rol van Compliance Management Systemen Co-operative Compliance en de rol van Compliance Management Systemen 1 Uitgangspunten Co-operative Compliance Vertrouwen, Begrip en Transparantie Governance Control Responsief Handhaven VERTROUWEN versus

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

INFORMATIEFORMULIER PRUDENTIЁLE EISEN DERDELANDEN BELEGGINGSONDERNEMINGEN IN NEDERLAND

INFORMATIEFORMULIER PRUDENTIЁLE EISEN DERDELANDEN BELEGGINGSONDERNEMINGEN IN NEDERLAND CONFIDENTIEEL Onderwerp: Informatieformulier Derdelanden Beleggingsondernemingen Toezicht nationale instellingen Beleggingsondernemingen en beleggingsinstellingen INFORMATIEFORMULIER PRUDENTIЁLE EISEN

Nadere informatie

Een andere blik op fraude en integriteit: zicht op geld- en goederenstromen

Een andere blik op fraude en integriteit: zicht op geld- en goederenstromen Een andere blik op fraude en integriteit: zicht op geld- en goederenstromen Hans Schoolderman Building trust in food Food Supply and Integrity Services October 2015 VMT congres, 13 oktober Hans Schoolderman

Nadere informatie

Workshop Compliance Officers. Gert Demmink

Workshop Compliance Officers. Gert Demmink Workshop Compliance Officers Gert Demmink 13 november 2012 2 AML/CFT Wat was het ook weer? Capaciteitsbezetting; Prijsstellingskwestie; Voorhanden hebben; Welke maatregelen ook weer beschikbaar? En hoe

Nadere informatie

(Big) Data in het sociaal domein

(Big) Data in het sociaal domein (Big) Data in het sociaal domein Congres Sociaal: sturen op gemeentelijke ambities 03-11-2016 Even voorstellen Laudy Konings Lkonings@deloitte.nl 06 1100 3917 Romain Dohmen rdohmen@deloitte.nl 06 2078

Nadere informatie

Suspicious Transaction Reports

Suspicious Transaction Reports Suspicious Transaction Reports melden van een redelijk vermoeden van marktmisbruik VV&C bijeenkomst 22 mei 2012 David Austen, Toezichthouder AFM mr. Alexandra Bitlloch, Toezichthouder AFM Waarom we hier

Nadere informatie

Reglement voor de Commissie Publiek Belang van de Raad van Commissarissen Deloitte Holding B.V.

Reglement voor de Commissie Publiek Belang van de Raad van Commissarissen Deloitte Holding B.V. Reglement voor de Commissie Publiek Belang van de Raad van Commissarissen Deloitte Holding B.V. Dit reglement is op 3 april 2013 door de Raad van Commissarissen vastgesteld. Achtergrond en inleiding De

Nadere informatie

Impact of BEPS disruptions on TCF / TRM / Tax Strategy

Impact of BEPS disruptions on TCF / TRM / Tax Strategy Impact of BEPS disruptions on TCF / TRM / Tax Strategy Be prepared for the future Herman Huidink & Hans de Jong TCF / TRM Basics (I) Werkstromen Tax Tax risk management & control Tax reporting & compliance

Nadere informatie

Sarbanes-Oxley en de gevolgen voor IT. Daniel van Burk 7 november 2005

Sarbanes-Oxley en de gevolgen voor IT. Daniel van Burk 7 november 2005 Sarbanes-Oxley en de gevolgen voor IT Daniel van Burk 7 november 2005 Even voorstellen... Daniel van Burk Voorzitter van de afdeling Beheer van het NGI Senior Business Consultant bij Atos Consulting Veel

Nadere informatie

Wim Eysink Deloitte IIA Raad van Advies. Voorstellen herziene Corporate Governance Code

Wim Eysink Deloitte IIA Raad van Advies. Voorstellen herziene Corporate Governance Code Wim Eysink Deloitte IIA Raad van Advies Voorstellen herziene Corporate Governance Code De voorstelllen voor de nieuwe corporate governance code Compliance versus impact Zeist, 8 juni 2016 Commissie Peters

Nadere informatie

Inhoud Deze pdf bevat de volgende Engelstalige voorbeeldrapportages van sectie II, deel 3 HRA:

Inhoud Deze pdf bevat de volgende Engelstalige voorbeeldrapportages van sectie II, deel 3 HRA: Handleiding Regelgeving Accountancy Engelstalige voorbeeldteksten Inhoud Deze pdf bevat de volgende Engelstalige voorbeeldrapportages van sectie II, deel 3 HRA: 1.1.1.4: Goedkeurende controleverklaring,

Nadere informatie

Wat komt er op ons af?

Wat komt er op ons af? BUSINESS ASSURANCE ISO 45001 Wat komt er op ons af? Apply veiligheidsdag Hans Snoeren 25 mei 2016 1 EHS Conversion_01_Introduction_Rev 0 SAFER, SMARTER, GREENER Introductions Planning ontwikkeling ISO

Nadere informatie

Code voor Accountantsorganisaties Implementatie door Deloitte

Code voor Accountantsorganisaties Implementatie door Deloitte Code voor Accountantsorganisaties Implementatie door Deloitte Deloitte onderschrijft de uitgangspunten en bepalingen van de Code voor Accountantsorganisaties en heeft zich verbonden om deze te implementeren

Nadere informatie

ABLYNX NV. (de Vennootschap of Ablynx )

ABLYNX NV. (de Vennootschap of Ablynx ) ABLYNX NV Naamloze Vennootschap die een openbaar beroep heeft gedaan op het spaarwezen Maatschappelijke zetel: Technologiepark 21, 9052 Zwijnaarde Ondernemingsnummer: 0475.295.446 (RPR Gent) (de Vennootschap

Nadere informatie

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA Wat is de feitelijke rol van de accountant ten aanzien van het jaarverslag en elders opgenomen niet financiële informatie? In hoeverre matcht deze rol met de verwachtingen van beleggers? Prof dr Philip

Nadere informatie

Tools voor verdere versterking van examencommissies

Tools voor verdere versterking van examencommissies Tools voor verdere versterking van examencommissies 9 maart 2016 dr.ir. Ludo van Meeuwen mr. Esther de Brouwer Welkom Wat gaan we doen? voorstelronde trainers voorstelronde trainers/deelnemers naam functie

Nadere informatie

Beleid inzake belangenconflicten Brand New Day Bank N.V. BND.VW.PRB

Beleid inzake belangenconflicten Brand New Day Bank N.V. BND.VW.PRB Beleid inzake belangenconflicten Bank N.V. BND.VW.PRB.19122017 Versie 5 december 2017 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Taken en verantwoordelijkheden... 3 3 Identificatie van (potentiële) belangenconflicten...

Nadere informatie

Delta Lloyd beoogt afronding van juridisch geschil met DNB

Delta Lloyd beoogt afronding van juridisch geschil met DNB Persbericht Amsterdam, 3 augustus 2015 Delta Lloyd beoogt afronding van juridisch geschil met DNB DNB boete aan Delta Lloyd Leven bepaald op 22.680.000 Delta Lloyd respecteert het vonnis van de rechtbank

Nadere informatie

Hoe inbreuken vermijden?

Hoe inbreuken vermijden? Hoe inbreuken vermijden? Filip Tuytschaever Minervastraat 5 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 275 00 75 F +32 (0)2 275 00 70 www.contrast -law.be Voorafgaande vragen Welke inbreuken moeten worden vermeden? Wie

Nadere informatie

Amsterdam, 3 juli 2015. Betreft: Reactie VV&A aan MinFin inzake MiFiD II. Geachte heer, mevrouw,

Amsterdam, 3 juli 2015. Betreft: Reactie VV&A aan MinFin inzake MiFiD II. Geachte heer, mevrouw, Amsterdam, 3 juli 2015 Betreft: Reactie VV&A aan MinFin inzake MiFiD II Geachte heer, mevrouw, Namens de Vereniging van Vermogensbeheerders & Adviseurs (hierna: VV&A ) willen wij graag van de gelegenheid

Nadere informatie

Impact PSD2 op IT audit. Marcel van Beek 5 juli 2018

Impact PSD2 op IT audit. Marcel van Beek 5 juli 2018 Impact PSD2 op IT audit Marcel van Beek Wie is Marcel van Beek? Bsc in Hydrographic Surveying (Amsterdam London) en IT audit TIAS Sinds 1 januari 1987 werkzaam in de financiële sector 1987 2005: 19 jaar

Nadere informatie

Compliance charter Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V.

Compliance charter Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. Compliance charter Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. [geldend vanaf 26 september 2018, PF18-177] Artikel 1 Definities De definities welke in dit compliance charter worden gebruikt, worden

Nadere informatie

De Nadere regeling gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft wordt als volgt gewijzigd:

De Nadere regeling gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft wordt als volgt gewijzigd: CONSULTATIEVERSIE Besluit van ( datum), houdende wijziging van de Nadere regeling gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft van 15 november 2006 in verband met regels met betrekking tot de bescherming

Nadere informatie

Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017

Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017 Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017 In oktober 2014 heeft de Nederlandse Vereniging van Banken de herziene Code Banken (de "Code Banken"), onderdeel van een pakket met de naam "Future Oriented Banking"

Nadere informatie

BNG Compliance Charter

BNG Compliance Charter BNG Compliance Charter Koninginnegracht 2 2514 AA Den Haag T 070 3750 750 www.bng.nl Contactpersoon Compliance, Integriteit en Veiligheidszaken T 070 3750 677 N.V. Bank Nederlandse Gemeenten, statutair

Nadere informatie

IIA Congres Prof. Dr. Sylvie C. Bleker-van Eyk & Roel van Rijsewijk. Zeist, 10 juni 2016

IIA Congres Prof. Dr. Sylvie C. Bleker-van Eyk & Roel van Rijsewijk. Zeist, 10 juni 2016 IIA Congres Prof. Dr. Sylvie C. Bleker-van Eyk & Roel van Rijsewijk Zeist, 10 juni 2016 Financial Economic Crime Financial investigation: Het gaat over meer dan je zou denken: Ontdek de weg die het geld

Nadere informatie

Belang van het wetgevend kader voor accountants (COS 250 / Handreiking 1104) Jeroen Preijde Partner EY Accountants

Belang van het wetgevend kader voor accountants (COS 250 / Handreiking 1104) Jeroen Preijde Partner EY Accountants Belang van het wetgevend kader voor accountants (COS 250 / Handreiking 1104) Jeroen Preijde Partner EY Accountants Agenda Het wetgevend kader COS 250 Handreiking 1104 Voorbeeld organisatorische en engagement

Nadere informatie

EU Data Protection Wetgeving

EU Data Protection Wetgeving Fundamentals of data protection EU Data Protection Wetgeving Prof. Paul de Hert Vrije Universiteit Brussel (LSTS) 1 Outline -overzicht -drie fundamenten -recente uitspraak Hof van Justitie Recht op data

Nadere informatie

Taxlab Four Faces of Tax

Taxlab Four Faces of Tax Taxlab 2017 Four Faces of Tax Prof. mr dr R. Russo De toekomst van HT Horizontaal Toezicht: elementen Riskmanagement/controlestrategie -Corporate Governance/ethiek -Formele aspecten en praktische uitwerking/ervaringen

Nadere informatie

Scope of this ISA 1 Toepassingsgebied van deze ISA 1. Effect of Laws and Regulations 2 Invloed van wet- en regelgeving 2

Scope of this ISA 1 Toepassingsgebied van deze ISA 1. Effect of Laws and Regulations 2 Invloed van wet- en regelgeving 2 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 250 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 250 CONSIDERATION OF LAWS AND REGULATIONS IN AN AUDIT OF FINANCIAL STATEMENTS (Effective for audits of financial statements for

Nadere informatie

Vertaling Nederlands. Page 1 of 25 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 260 COMMUNICATIE MET DE MET GOVERNANCE BELASTE PERSONEN

Vertaling Nederlands. Page 1 of 25 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 260 COMMUNICATIE MET DE MET GOVERNANCE BELASTE PERSONEN Engels INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 260 COMMUNICATION WITH THOSE CHARGED WITH GOVERNANCE (Effective for audits of financial statements for periods beginning on or after December 15, 2009) CONTENTS

Nadere informatie

VUISTREGELS VOOR EEN KWALITEITSVOLLE EXPLAIN

VUISTREGELS VOOR EEN KWALITEITSVOLLE EXPLAIN VUISTREGELS VOOR EEN KWALITEITSVOLLE EXPLAIN Motivering bij het uitwerken van de vuistregels Door het K.B. van 6 juni 2010 is de Belgische Corporate Governance Code 2009 dè referentiecode geworden voor

Nadere informatie

ICT-Risico s bij Pensioenuitvo ering

ICT-Risico s bij Pensioenuitvo ering ICT-Risico s bij Pensioenuitvo ering Seminar Instituut voor Pensioeneducatie 13 juni 2018 Introductie en kennismaking Ali Alam + Senior Consultant bij KPMG IT Assurance & Advisory + Ruime ervaring met

Nadere informatie

Compliance Charter. a.s.r

Compliance Charter. a.s.r Compliance Charter a.s.r Status: definitief Versie: 4.0 Datum opgesteld: 19 september 2013 Goedgekeurd door: Raad van Bestuur op 29 november 2013 Goedgekeurd door: Audit & Risicocommissie op 9 december

Nadere informatie

VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV. geen. geen

VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV. geen. geen VGZ verantwoord beleggingsbeleid in vergelijking met Code Duurzaam Beleggen VVV Code Duurzaam Beleggen VvV onderdeel inhoud verschil artikel 1 De Code Duurzaam Beleggen opgesteld door het Verbond van Verzekeraars

Nadere informatie

Implementatiewet Europees kader voor herstel en afwikkeling van banken en beleggingsondernemingen (34 208) het "Wetsvoorstel"

Implementatiewet Europees kader voor herstel en afwikkeling van banken en beleggingsondernemingen (34 208) het Wetsvoorstel Additionele vragen inzake Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en enige andere wetten ter implementatie van richtlijn nr. 2014/59/EU van het Europees Parlement en de Raad van 15 mei 2014 betreffende

Nadere informatie

Meerwaarde Internal Audit functie. 16 maart 2017

Meerwaarde Internal Audit functie. 16 maart 2017 Meerwaarde Internal Audit functie Even voorstellen: Jantien Heimel 2 Even voorstellen: Jeannette de Haan 3 Inhoud 1. Kennismaking 2. Hoe kijken commissarissen aan tegen Internal Audit? Filmpje 3. Wat is

Nadere informatie

Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations

Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations Wilde Wijze Vrouw, Klara Adalena August 2015 For English translation of our Examination rules, please scroll down. Please note that the Dutch version

Nadere informatie

Duurzame integriteit Michelle Rocker

Duurzame integriteit Michelle Rocker Duurzame integriteit Michelle Rocker Duurzame integriteit AGENDA FMO Integriteit in het nieuws HEXACO basis eigenschappen Dilemma Duurzaam & integriteit Duurzame integriteit en: * medewerkers * klanten

Nadere informatie

Paragraph. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7

Paragraph. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7 ISA 610 v0.1 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 610 USING THE WORK OF INTERNAL AUDITORS (Effective for audits of financial statements for periods beginning on or after December 15, 2009) CONTENTS Paragraph

Nadere informatie

Gedragseffecten in de (internal) audit-professie. 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018

Gedragseffecten in de (internal) audit-professie. 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018 Gedragseffecten in de (internal) audit-professie 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018 1 Introductie John Bendermacher RA CIA 57 jaar Chief Audit Executive ABN AMRO Voorheen SNS REAAL,

Nadere informatie

Symposium SCGOP 27 augustus 2003

Symposium SCGOP 27 augustus 2003 Symposium SCGOP 27 augustus 2003 Prof. mr S.R. Schuit steven.schuit@allenovery.com I Het overzicht NL - UK - G - F Wat zijn de grote verschillen? (met name van belang voor institutionele beleggers) II

Nadere informatie

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT KEMPEN N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V. Vastgesteld door de RvC op 8 december 2017 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel

Nadere informatie

DE MINISTER VAN FINANCIËN, Gelet op de artikelen 2:104, eerste en tweede lid, en 4:7 van de wet; BESLUIT: ARTIKEL I

DE MINISTER VAN FINANCIËN, Gelet op de artikelen 2:104, eerste en tweede lid, en 4:7 van de wet; BESLUIT: ARTIKEL I Regeling van de Minister van Financiën van PM 2018, 2018- PM, directie Financiële Markten, tot wijziging van de Vrijstellingsregeling Wft in verband met de aanpassing van het Nationaal regime naar aanleiding

Nadere informatie

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de

Nadere informatie

AGENDA. For the extraordinary general meeting of shareholders of Spyker N.V., established at Zeewolde ( the Company )

AGENDA. For the extraordinary general meeting of shareholders of Spyker N.V., established at Zeewolde ( the Company ) (This is an English translation of a document prepared in Dutch. An attempt has been made to translate as literally as possible but differences may occur. The Dutch text will govern by law) AGENDA For

Nadere informatie

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V.

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V. REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V. Vastgesteld door de RvC op 23 juni 2016 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel 5 van het

Nadere informatie

Full disclosure clausule in de overnameovereenkomst. International Law Firm Amsterdam Brussels London Luxembourg New York Rotterdam

Full disclosure clausule in de overnameovereenkomst. International Law Firm Amsterdam Brussels London Luxembourg New York Rotterdam Full disclosure clausule in de overnameovereenkomst Wat moet worden begrepen onder full disclosure? - Full disclosure van alle informatie die tussen de verkoper en zijn adviseurs werd overlegd gedurende

Nadere informatie

Themabijeenkomst Verbonden Partijen. Emmen, 18 februari 2013 Mr. Frank A.H.M. van Attekum Deloitte Consulting B.V.

Themabijeenkomst Verbonden Partijen. Emmen, 18 februari 2013 Mr. Frank A.H.M. van Attekum Deloitte Consulting B.V. Themabijeenkomst Verbonden Partijen Emmen, 18 februari 2013 Mr. Frank A.H.M. van Attekum Deloitte Consulting B.V. Agenda Onderwerp Voorstellen, inleiding en verwachtingen Gemeentelijke taken in perspectief

Nadere informatie

4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen

4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen 4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen Alkmaar Bergen Castricum Heerhugowaard Heiloo Langedijk Uitgeest Hoe verhoud het EMU saldo zich

Nadere informatie

AANBEVELINGEN. AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 9 april 2014 over de kwaliteit van de rapportage over corporate governance ( pas toe of leg uit )

AANBEVELINGEN. AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 9 april 2014 over de kwaliteit van de rapportage over corporate governance ( pas toe of leg uit ) 12.4.2014 L 109/43 AANBEVELINGEN AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 9 april 2014 over de kwaliteit van de rapportage over corporate governance ( pas toe of leg uit ) (Voor de EER relevante tekst) (2014/208/EU)

Nadere informatie

Wanneer is eigenlijk sprake van feitelijk leidinggeven of opdracht geven?

Wanneer is eigenlijk sprake van feitelijk leidinggeven of opdracht geven? Q&A Inleiding Met de inwerkingtreding op 1 juli 2009 van de Vierde tranche van de Algemene wet bestuursrecht is het mogelijk om, indien sprake is van een overtreding door een rechtspersoon, ook de feitelijk

Nadere informatie

JC 2014 43 27 May 2014. Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA)

JC 2014 43 27 May 2014. Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA) JC 2014 43 27 May 2014 Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA) 1 Inhoudsopgave Richtsnoeren voor de behandeling van klachten

Nadere informatie