29 oktober Geachte heren Leeftink en Hoogeveen,

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "29 oktober 2014. Geachte heren Leeftink en Hoogeveen,"

Transcriptie

1 TOPSECTOR AGRI&FOOD Ministerie van Economische Zaken T.a.v. de Directeur-Generaal Bedrijfsleven & Innovatie, dr. B, Leeftink en de Directeur- Generaal Agro, mr. J.P. Hoogeveen MPA Postbus EK Den Haag 29 oktober 2014 Geachte heren Leeftink en Hoogeveen, Bijgaand bied ik u namens de Raden van Bestuur van TNO en DLO, de stichting TKI Agri&food en het TI Food and Nutrition het Transitieplan Grand Design voor Topsector Agri&Food aan. Op 1 november 2013 hebben deze organisaties de eerste contouren van een transitieplan topsector Agri&Food aangeboden aan het ministerie van EZ. Bijgaand vindt u de verdere uitwerking van dit plan. Tevens zijn als bijlage bij deze brief support letters van DSM, Unilever, Friesland Campina en Nutricia gevoegd. Met vriendelijke groet, Prof.dr.ir. P. Folstar, Voorzitter van de Stuurgroep Grand Design O J O " <oœ

2 (..».,1 Ni' Xi- Secretaris van de Stuurgroep Grand Design Drs. A.S. M i c h e l 9 DSM BRIGHT SCIENCE. BRIGHTER LIVING. ^^^^^^ Mauntslaan49 Ministerie van Economische Zaken 5129 EL urmond Postbus P.O. Box EK Den Haag 6129 BP Geieen Netherlands Datum : 26 September 2014 Ondenwerp : Letter of Support voor Grand Design Geachte mevrouw Michel, Als groot Nederlands bedrijf in het food-domein ondersteunen wij de opzet van het Grand Design binnen de topsector Agri&Food zoals dat momenteel wordt uitgewerkt. Wij verwachten dat de transitie van TKI Agri&Food en Tl Food and Nutrition alsmede de samenwerking van DLO en TNO op het gebied van Food en Biobased in het Grand Design traject zullen bijdragen aan het tot stand brengen van een intemationaal prominente kennisinfrastructuur voor onderzoek en innovatie in de Nederiandse Agri&Food topsector op basis van de inbreng vanuit bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen en overheid. Met vriendelijke groet, Marcel Wubbolts Chief Technology Officer DSM Trade Register Limburg uc-ru ' HEALTH NUTRITION MATERIALS

3 ..fi. Unilever RÄD Vlaardlngen becretans van de Olivier van Noortlaan 120 stuurgroep Grand Design 3i33ATViaardingen Drs. A.S. Michel p,su?m Ministerie van Economische Zaken 3130 AC viaardingen Postbus ^,?^nn PU- n«:>n Uoo^ TeL;+31 (0) EK Den Haag Fax: +31 (0) www unilever.com onze ref. ÜRV/14025/nd telefoon Datum 26 September 2014 Geachte mevrouw Michel, Als groot Nederlands bedrijf in het food-domein ondersteunen wij de opzet van het Grand Design binnen de topsector Agri&Food zoals dat momenteel wordt uitgewerkt. Wij verwachten dat de transitie van TKI Agri&Food en Tl Food and Nutrition alsmede de samenwerking van DLO en TNO op het gebied van Food en Biobased in het Grand Design raject zullen bijdragen aan het tot stand brengen van een intemationaal prominente kennisinfrastructuur voor onderzoek en innovatie in de Nederiandse Agri&Food topsector OD basis van de inbreng vanuit bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen en overheid. Met vriendelijke groet, hoogachtend, Prof. Dr. R.J. Hamer Director Unilever R&D Viaardingen Unilever RAD Vînariogef, BV S>a) î«lel RoflerdBm Hrsg Rotterdam nr Brw-nummer N10071 weniboi

4 FrieslandCampina w Secretaris van de Stuurgroep Grand Design Drs A S. Michel Ministerie van Economische Zaken Postbus EK Den Haag Datum Nummer Onderwerp 25 septemt)er 2014 Letter of Support voor Grand Design Geachte mevrouw Michel, Als groot Nederlands bedrijf in het food-domein ondersteunen wij de opzet van het Grand Design binnen de topsector Agri&Food zoals dat momenteel wordt uitgewerkt Wij venrt/achten dat de transitie van TKI Agri&Food en Tl Food and Nutrition alsmede de samenwerking van DLO en TNO op het gebied van Food en Biobased in het Grand Design traject zullen bijdragen aan het tot stand brengen van een internationaal prominente kennisinfrastructuur voor onderzoek en innovatie in de Nederlandse Agri&Food topsector op basis van de inbreng vanuit bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen en overheid Met vriendelijke groet, Prof.dr E.M Meijer «7* Corporate Director Research & Development Royal FrieslandCampina

5 NUTRICIA RESEARCH tv;' mm RESEARCH Secretaris van de Stuurgroep Grand Design Drs. A S Michel Ministerie van Economische Zaken Postbus EK DEN HAAG Datum Nummer Onderwerp 25 september 2014 Letter of Support voor Grand Design Geachte mevrouw Michel, Als groot Nederlands bedrijf in het food-domein ondersteunen wij de opzet van het Grand Design binnen de topsector Agri&Food zoals dat momenteel wordt uitgewerkt Wij vena/achten dat de transitie van TKI Agri&Food en Tl Food and Nutrition alsmede de samenwerking van DLO en TNO op het gebied van Food en Biobased in het Grand Design traject zullen bijdragen aan het tot stand brengen van een internationaal prominente kennisinfrastructuur voor onderzoek en Innovatie in de Nederlandse Agn&Food topsector op basis van de inbreng vanuit bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen en overheid M^*A(rléndelljke groet J J C a p ^ ^ VP Medical Nutrition R&D

6 Agri&Food De voedselindustrie heeft invloed op alle mensen TOPSECTOR AGRI&FOOD GRAND DESIGN Transitie TKI Agri&Food en TI Food and Nutrition (TIFN) en Samenwerl<ing DLO en TNO TOPSECTOR AGRI&FOOD

7 tv."' is. Op 1 november 2013 hebben onderstaande organisaties de eerste contouren van een transitieplan topsector Agri&Food aangeboden aan het ministerie van EZ. Bijgaand vindt u de verdere uitwerking van dit plan. Dit document is opgesteld door onderstaande organisaties. Deze partijen committeren zich hierbij om de afspraken conform dit transitieplan uit te voeren. Ondertekening onder voorbe positief advies centrale medezeggenschap Wageningen UR Prof. dr. M.J. Kropf^ Stichting DLO vice-voorzitter^llege van bestuur Lid Topteam^,^ri&Foo^d Prof.dr. E.M. Meijer Voorzitter TTI TIFN Voorz^^tter TKI Agri&Food Prof.dr.ir. J.T.F. Keurentjes Lid Raad van Bestuur TNO TF Topsector Agri&Food Grand Design

8 cv J.-j- : Inhoudsopgave'-'^.'^;..w.c/v: ^. < ' :''': ' > ^;Grand Design:.Aanleiding en:ambitie : y.-^i î- : :. v ;v., 2.Xontouren,>'/; : :J;,M.. ; ; ^, rv:}:-::^.-.,o Y^;.-,, 3 TKI Agri&Food ^..J::. ^ 6 Transitie TI Food and Nutrition* 2015^2016: behoud van functionaliteiten voör.fundamenteel onderzoek in het TKI \n A.- ".V; ' - := ;. > 12 ^ ^ :. -.zm,.'^, - - '> Samenwerking DLO-TNQ : ; v:.;^ 15 Appendix 1 f-fuhçtiohalities of JIFN/TKI Agri&Food.and TKI 2.0 v - ^ 20 Appendix 2 - Strategie Innovation Program: (SIP) : ^. 'Customized processed foods for quality and health' 29 Appendix 3 - Strategic Innovation Programme (SIP) \.rî \Bioréfihery'for raw material availab^^ 35 Àppendix'4 TKI Agri&Foód-^activitèi.tënspedrürh,^^ 3 bij'3 matri)k 53 v2 I, ' ' Topsector Agri&Food Grand Design

9 1. Grand Design: Aanleiding en Ambitie^ Door het kabinet Rütte I is besloten dat de van Rijkswege gesubsidieerde Innovatieprogramma's voor sleutelgebieden en FES-programma's voor Innovatie op deze gebieden niet langer worden gecontinueerd en op gaan in het nieuwe topsectorenbeleid, waarbij publiek-private samenwerking vorm (PPS) krijgt via de reguliere kennisinfrastructuur. Hiermee is een einde gekomen aan de ondersteuning van PPS-en via de zogenaamde Technologische Top Instituten (TTI's). De publiek-private samenwerking wordt vormgegeven via programmering vanuit vraaggestuurde Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI's). Om een goede transitie van de functionaliteiten van de TTI's te borgen, zijn transitiemiddelen beschikbaar. Dat geldt ook voor TIFN/Grand Design Agri&Food. De transitiemiddelen worden onderscheiden naar activiteiten t.b.v. het organiserend vermogen en naar (nieuwe) onderzoeksactiviteiten, waarbij alle activiteiten zijn gericht op het laten Inbedden van de TTI's In de nieuwe, structurele infrastructuur voor PPS-en. Het ministerie van Economische Zaken heeft in 2014 het besluit genomen over de inzet van het transitiebudget voor alle TTI's. Daarbij zijn ook afspraken gemaakt voor wat betreft de inzet van transitiegelden voor de topsector Agri&Food. Het Grand Design geeft invulling aan deze afspraken. Het doel van het Grand Design traject is het opzetten van een internationaal aansprekende kennisinfrastructuur voor voedsel- en biobased-onderzoek en innovatie op basis van input uit bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen en overheid. Het Grand Design omvat twee elementen: de transitie van de functionaliteit van het TIFN programma in de TKI-structuur en de versterkte bundeling van het strategische onderzoek dat wordt uitgevoerd door de onderzoekorganisaties DLO en TNO op het gebied van Food en Biobased. ^ Op basis EZ-notitie d.d. 29 januari 2014 ^ Topsector Agri&Food Grand Design

10 I--; 1- ^*.ii. 2. Contouren' 2.1. Uitgangspunten - De topsector Agri&Food is leidend en is eindverantwoordelijk voor de integrale programmering binnen het werkveld. De uitwerking hiervan vindt plaats in het Innovatiecontract. - Operationele bewaking en coördinatie hiervan vinden plaats vanuit het TKI-bureau met een geïntegreerde backoffice. De backoffice is lean en mean, PPS-gebonden kosten worden op PPS-niveau verrekend. - In het topsectorenbeleid is er voor gekozen om kennis/innovatieinitiatieven zoveel mogelijk onder te brengen in de reguliere kennisinfrastructuur. Dit betekent onder meer het stopzetten van de FES-subsidie voor de TTI's. Voor TIFN loopt deze subsidie in 2016 af. - Afgezien van de subsidie op private investeringen in PPS-en (TKItoeslag) is het subsidieregiem vervangen door capaciteitsfinanciering bij TO2 (voor de topsector Agri&Food: DLO en TNO) en programmafinanciering bij NWO. - De Innovatiecontracten opgesteld en beheerd door de TKI's zijn leidend voor de middelen ingezet door TO2 en NWO. - De functionaliteit van de TTI's wordt geborgd in de TKI's of TO2. Voor TIFN heeft de topsector gekozen voor inbedding in het TKI Agri&Food (volgens het Innovatiecontract). - Voor deze borging is 2 min euro gereserveerd t.b.v. aanpassing van de organisatie. - TNO en DLO hebben de intentie uitgesproken om het voedings- en biobased-onderzoek te bundelen. - Voor Toegepast onderzoek op het gebied van Food en Biobased is 4 (2 x 2) min euro beschikbaar voor TNO en DLO om de samenwerking te versterken in de vorm van zogenaamde Strategische Innovatie Programma's (SIP's) gerelateerd aan de innovatiethema's 6, 7/9, 8 en 10 uit het Innovatiecontract en de TIFN-agenda. - Voor Fundamenteel onderzoek is 2 min euro beschikbaar voor NWO t.b.v. de TIFN-onderzoekagenda via het TKI. - Onder voorbehoud van het vinden van een financieringsmogelijkheid door EZ is additioneel in het Innovatiecontract afgesproken dat een bedrag van 3 min euro via de NWO-route besteed kan worden om de internationale ambities van de topsector te realiseren, naast de reeds lopende HDHL- en FACCE-committeringen Overwegingen - Het voedings- en landbouwkundig onderzoek in Nederland behoort tot de top in de wereld en heeft hiermee een belangrijke aantrekkingskracht voor het nationale en internationale bedrijfsleven. - TIFN heeft een spilfunctie in het coördineren van fundamenteel onderzoek voor het grotere (internationale) bedrijfsleven. ^ Bron: Deels ontleed aan Contourennota Grand Design, E. Meijer, juli I Topsector Agri&Food Grand Design

11 - Het voedings- en landbouwkundig onderzoek in Nederland wordt uitgevoerd door publieke onderzoekorganisaties TNO en DLO, private onderzoekpartijen zoals NIZO en verschillende Universiteiten en HBOinstellingen. - Voedingsonderzoek wordt wereldwijd steeds meer als strategisch gezien door overheden, gepaard gaande met grote investeringen In de kennisinfrastructuur. - De geschetste dynamiek noopt tot verdere krachtenbundeling in het voedingsonderzoek in Nederland en is een nadrukkelijke wens van de 'Nederlandse' multinationals (Danone, DSM en FrieslandCampina en Unilever) Schets 'Grand Design' Binnen het Grand Design wordt een onderscheid gemaakt tussen de programmatische rol en de resource/competentie functie. Programmatische rollen die de gehele kennisinfrastructuur bestrijken, zijn vraag-gestuurd georganiseerd in een dialoog tussen de private sector, kennisinfrastructuur en de overheid op specifieke beleidsterreinen. Uitgangspunt is dat partners in de kennisinfrastructuur zich kwalificeren op erkende, onderscheidende competenties in de geselecteerde thema's. Ook de aan de topsector toegewezen capaciteit bij DLO en TNO moet aan dit criterium voldoen, zodat er sprake is van een effectieve benutting van de capaciteitsfinanciering. Het TKI-bestuur en de Governing Board van TIFN steunen het plan om tot een integratie te komen van de programmatische functies van TKI en TIFN met een gelijktijdige backoffice-integratie. De functionaliteit van TIFN als 'super PPS' wordt geborgd in het fundamenteel strategische onderzoek binnen het TKI met een verbreding van de scope naar het agrarisch onderzoek nu de rol van de productschappen is verdwenen. De werkwijze van TIFN (thematisch/vraaggestuurd) blijft daarin gehandhaafd en naar verwachting zullen ook de toekomstige thema's passen binnen het Innovatiecontract van de topsector. Met name vanuit deze functionaliteit zal de NWO-programmering worden aangestuurd en in een later stadium mede de internationale fundamentele onderzoeksprogrammering in het kader van de Food KIC namens de Nederlandse kennisinfrastructuur (en mogelijk de Benelux). Om de functionaliteit van TIFN in het TKI te kunnen inbrengen, is een transitiebudget beschikbaar voor de periode De rol van de kennispartners (TNO, DLO, private kennisaanbieders, en de diverse Universiteiten) ligt naast de dialoog in de vraagsturing en daaruit resulterende programma's, vooral ook in het onderhouden c.q. opbouwen van de juiste competenties om op hoog kwaliteitsniveau uitvoering te kunnen geven aan deze programma's. Het toepassingsgerichte onderzoek binnen het innovatiecontract en het onderhouden c.q. opbouwen van de daarvoor benodigde competenties, is vooral een rol voor DLO/TNO en private partijen als NIZO. De betrokkenheid van met name het MKB kan hier de gewenste vorm krijgen, mede ondersteund door de MIT-regeling en daarop aansluitende regionale initiatieven. Daarnaast zullen deze onderzoeksinstituten hun eigenstandige rol houden in het domein Topsector Agri&Food Grand Design

12 van de directe contractresearch en daaraan gekoppelde programmatische/loket functie naar het bedrijfsleven. Alle kennisinstellingen zijn vrij om buiten de thema's/programma's van het Innovatiecontract zelfstandig vorm te geven aan publiek-private samenwerkingsvormen in het agri&food-domein op welke manier dan ook. Van groot belang is dat de kennispartners komen tot een goed afgestemd competentieprofiel, waarin overlap zoveel mogelijk wordt vermeden. Voor DLO en TNO is het huidige beeld dat de competenties complementair zijn in het voeding/biobased-domein. In het agrifood-domein heeft 'Wageningen' een internationale branding die we maximaal zouden moeten benutten door de krachten hierachter te bundelen. In die zin is een vestiging van TKI/TIFN en TNO Voeding op de Wageningen campus een logische keuze. Een volgende stap is dan de keuze voor de meest effectieve organisatievorm. Een gemeenschappelijke backoffice TKI/TIFN met open lijnen naar DLO/TNO voor alle administratieve functies ligt dan voor de hand. Vanuit slagkracht in competentieontwikkeling en flexibilisering van resources heeft een geïntegreerde DLO/TNO-organisatie de voorkeur. Een programmatische afstemming in de vorm van geïntegreerde SIP's kan worden gezien als een eerste stap in die richting. Fi'i,:iiicierings Grand Design Agri&Food EZ, T02-flex, NWO, EU, Regio etc. Topsector Agri&Food Innovatie Contract TKI-bureau (incl. functionaliteiten TIFN) Grote bedrijven Midden- en Klein Bedrijf Figuur 1. Overzicht Grand Design. TT Topsector Agri&Food Grand Design

13 3. TKI Agri&Food 3.1. Governance Het topsectorenbeleid betekent een nieuwe inrichting van de kennisinfrastructuur en van de samenwerking in de gouden driehoek. Het TKI vervult hierin een centrale rol. De belangrijkste taak van het TKI is het opstellen, uitvoeren en monitoren van het Innovatiecontract dat iedere twee jaar wordt vernieuwd. De middelen/instrumenten die het TKI hiervoor beschikbaar heeft zijn deels direct aan de topsector gekoppeld, zoals de middelen van DLO, TNO, TKI-toeslag en de MIT. Daarnaast wordt vanuit het TKI zaken gecoördineerd m.b.t. NWO, EU en regionale fondsen. Dit betreft inhoudelijke input op de programmaformulering, coördinatie van initiatieven en evt. cofinanciering. Minister beslist (publiek geld) St.TKIAgriFood TKI bureau: voorwerk; advies aan regiegroep 'TKI-Bestuur: Advies aan Topteam Topteam Advies aan Minister I Allocatie Middelen TNO en DLO Inzet van NWO spoor (dialoog) Inzet van MIT voor MKB Allocatie TKI-toeslag Figuur 2. Governance en besiislijnen TKI. Het TKI-bureau stuurt en coördineert bovenstaande processen en adviseert het TKI-bestuur. In formele zin adviseert het TKI het topteam en maakt het topteam de afspraken met de minister over de capaciteitstoekenning vanuit DLO en TNO. Het TKI is een onafhankelijke Stichting. Dit is een essentiële voorwaarde voor invulling van de coördinerende rol van het TKI Inrichting TKI Agri&Food Het TKI is actief in een 3 bij 3 matrix conform de Kamerbrief van Verhagen^ inzake de inrichting van de topsectoren (voor een voorbeeld van de huidige activiteiten en beschikbare instrumenten zoals die worden gecommuniceerd via de TKI-website, zie appendix 4: deze wordt continu geactualiseerd). Drie rijen Brief met bijlagen, , OIN Topsector Agri&Food Grand Design

14 gaan over Fundamenteel en Toegepast onderzoek, en Valorisatie. Drie kolommen gaan over de Internationale, Nationale en Regionale setting. Het speelveld van het TKI wordt Inhoudelijk ingevuld via elf innovatiethema's c.q. roadmaps en procedureel/financieel door de regels en procedures die aan verschillende instrumenten en financieringsstromen vastzitten. Hierin zijn verschillende actoren uitvoerend vanuit de publieke en private sfeer gebaseerd op relevante competenties actief. Binnen het TKI zijn drie kolommen te onderscheiden: - Fundamenteel/Strategisch onderzoek - Toegepast onderzoek - Valorisatie De dynamiek in de verschillende kolommen is verschillend: - Type onderzoek vraagt om andere aanpak, tijdplan en bemensing. - Actoren zijn verschillend, e.g. regisseurs en de uitvoerende partijen (universiteiten en T02-organisaties). - Geldstromen: Fundamenteel m.n. NWO en EU, Toegepast m.n. DLO en TNO, Valorisatie m.n. MIT en regionale fondsen. TKI-toeslag kan op alle kolommen worden ingezet. - Betrokkenheid bedrijfsleven/aard van de samenwerking. < Topteam A&F l TKI A&F Bestuur, Bureau, MKB-loket ) Themacie 1 thema 1 cie 2 NWO progr Themacie.. Thi'm.i cie.. Themacie 10 Thema cie 11 4 NWO pto Fundamenteel Toegepast Valorisatie Figuur 3. Inbedding Themacommissies, kolommen en PPS-en In het TKI. Overkoepelend is er een grote rol voor de Themacommissies. Hierin zitten naast de vertegenwoordigers van de driehoek (bedrijfsleven, overheid en onderzoeksorganisaties) ook representanten van de drie kolommen en waarbij de Themaregisseurs voor respectievelijk Fundamenteel en Toegepast als ook de Innovatiemakelaars elkaar treffen. De tweejaarlijkse update van het TT Topsector Agri&Food Grand Design

15 Innovatiecontract wordt dan ook met name in deze Themacommissies uitgevoerd. De kolom Toegepast onderzoek is binnen TKI Agri&Food momenteel het meest ver uitgekristalliseerd. Onderdeel is de jaarlijkse programmeringscyclus met DLO en TNO over de aan de topsector gelabelde capaciteitsfinanciering en de daaruit volgende call voor PPS-voorstellen met privaat commitment en een onafhankelijk toetsing- en rankingsproces. Voor de kolom Toegepast onderzoek wordt gewerkt met Themaregisseurs uit de staande DLO/TNOcapaciteit, onder verantwoordelijkheid van het TKI. Kenmerken van dit traject en van de gevormde PPS-en: Systematiek: elk jaar wordt de vrijval van projecten bekeken en op basis van die analyse de ruimte voor een nieuwe call vastgesteld. Is die te laag dan komt er geen call en worden de projecten die goed gescoord hebben uit het jaar daarvoor gehonoreerd. Financiële omvang PPS-en: van minder dan 100 k tot meerdere miljoenen euro's. Looptijd: van één jaar tot meerdere jaren. Er zijn grote PPS-en met looptijden van 4 jaar (bijv. Duurzame Zuivelketen, Breed4Food Feed4Food). Toe/uittreden: kan gedurende de looptijd van een PPS. TKI heeft geen stem in de organisatievorm van een PPS, het is aan de projectpartners om zich goed en effectief te organiseren. De TNO/DLO SIP's betreffen de facto PPS-en die binnen de kolom Toegepast onderzoek worden uitgevoerd en worden ingebed in de PPS-portfolio en zullen de vastgestelde TKI-procedures voor toetsing volgen. De vigerende SIP's (zie appendices 2 en 3) passen in thema 1 (Biorefinery) en de thema's 6-9 (Customized processed foods). De kolom Valorisatie wordt ingevuld via de MIT (aangevuld met TKI-toeslag) waarbij de uitvoering bij RVO.nl ligt. Voor ondersteuning van de MKB-bedrijven zijn medio najaar 2014 dertien Innovatiemakelaars (in 4 FTE) als Themaregisseurs aangesteld. De kolom Fundamenteel onderzoek dient nader ingevuld te worden, onder meer door nadere afspraken te maken met NWO. De werkwijze en structuur van TIFN staat model voor inrichting van de Fundamentele kolom. Daarnaast is er plaats voor andere vormen van PPS, bijvoorbeeld het Protein Competence Center, en Carbohydrate Competence Center, en Breed4Food. Van belang is o.a. of het agri-bedrijfsleven de werkwijze en structuur van TIFN wil overnemen of een eigen vorm van PPS voor fundamenteel onderzoek wil opzetten. De personele invulling hiervan binnen het TKI ligt bij Themaregisseurs Fundamenteel, waarbij deze voor Food and Nutrition voor PPS-en (bijv. TIFN) actief zijn Hoofdtaken TKI De hoofdtaken van het TKI zijn: Het ontwikkelen van een meer-jarenvisie betreffende onderzoek, kennis en innovatie en het maken van afspraken hierover met de overheid in de vorm van een Innovatiecontract (IC). Topsector Agri&Food Grand Design

16 ' ' Uitzetten van een proces van programmering in de drie kolommen waaronder voor DLO/TNO-capaciteit en de TKI-toeslag die binnen het ;:J TKI wordt gegenereerd. Initiëren van en toezien op de implementatie van andere instrumenten en middelen betreffende kennis en innovatie die gericht zijn op het realiseren van de doelstellingen (o.a. NWO, EU, regionale programma's, MIT-regeling). Monitoren en waar nodig bijsturen van de kennis- en innovatieontwikkeling getoetst aan de doelstellingen van het vigerende IC. Het TKI-bestuur stuurt deze processen aan en is eindverantwoordelijk. Het TKI-bureau zorgt voor de voorbereiding en uitvoering van de hoofdtaken. Het MKB-loket (inclusief de Innovatiemakelaars) richt zich op praktische ondersteuning van MKB-bedrijven bij de opzet van innovatietrajecten. De Themacommissies zijn gericht op inhoudelijke uitwerking en advisering van het TKI-bestuur m.b.t. de hoofdlijnen van het Innovatiecontract, met name op de kolommen Fundamenteel en Toegepast onderzoek, met zicht op Valorisatie. Het TKI heeft de verantwoordelijkheid voor de publieke middelen en onderhoudt zelf de banden met de uitvoerende PPS-en. In de PPS-en vindt de praktische uitvoering van onderzoek en innovatie plaats. Het TKI gaat een meerjarige afspraak met een PPS aan. Dat betekent dat de PPS zorgt dat de publieke en private bijdragen efficiënt conform afspraak ingezet worden en de afgesproken producten worden geleverd. Het TKI draagt zorg voor de jaarlijkse toekenning van de DLO/TNO-capaciteit en TKI-toeslag, en coördineert de hiervoor benodigde werkzaamheden zoals het opstellen van werkplannen en rapportages, publieke communicatie over plannen en resultaten, aanvragen en verantwoorden van TKI-toeslag Opzet bureau Om de bovenstaande taken goed in te vullen, is het bureau zodanig opgezet dat: - Het TKI een onafhankelijke positionering heeft van de betrokken onderzoeksinstellingen, hetgeen inhoudt dat het bureau en zijn medewerk(st)ers activiteiten uitvoeren die bijdragen aan het effectief en efficiënt uitvoeren van onderzoek(programma's) op een wijze die volstrekt niet-commercieel van karakter is en aldus zonder enig winstoogmerk worden verricht. Dit is inclusief netwerk- en consortiavorming, kennisdiffusie en programmeren. - Het profiel en de invulling per kolom varieert en op een manier geschiedt waarbij elke belangenverstrengeling tussen het bureau en PPS-en wordt voorkomen: O Fundamentele kolom: Themaregisseurs Fundamenteel (vergelijkbaar met Themadirecteuren in TIFN) die met bedrijven en onderzoeksinstellingen programma's opzetten in zowel interactie met NWO als in interactie met en cofinanciering door onderzoeksinstellingen. O Toegepaste kolom: Themaregisseurs Toegepast die PPS-en begeleiden (initiatief/lead ligt bij de PPS) in interactie met DLO/TNO. 10 I Topsector Agri&Food Grand Design

17 Valorisatie kolom: communicatieondersteuning, financiële afwikkeling van het instrument Innovatiemakelaar, inzet MIT- regeling. Over het geheel: secretariële ondersteuning en secretaris TKI. nu bestaande TKI-bureauoverleg overgaat in een MT TKI A&F o Valorisatiekolom: Innovatiemakelaars die bedrijven ondersteunen bij ontwikkeling van projecten in interactie met RVO.nl, MKB-loket, Regio-initiatieven en Provincies. Ondersteunende functies variëren ook per kolom: O Fundamentele kolom: planning en control TKI-toeslag, O Toegepaste kolom: planning en control TKI-toeslag, " O O Het bestaande uit de TKI-directeur, 'kolomdirecteuren', controller, secretaris en een vertegenwoordiger vanuit EZ In een adviserende rol. Overleg met vertegenwoordiging van overheid en onderzoeksinstellingen vindt plaats per kolom (in operationele uitvoering). - De verantwoording voor de rollen binnen het TKI ligt bij het TKI. Medewerkers worden waar mogelijk gedetacheerd vanuit partners (deelnemende onderzoekorganisaties of bedrijven). De capaciteitsversterking en het bijbehorende type financiering van het TKI staat aangegeven in tabel 1. Functie Capaciteit (fte) Algemeen directeur 0,65 0,65 0,65 0,65 0,65 0,65 Bureausecretariaat 0,55 0,55 0,55 0,55 0,55 0,55 Controller/F&A-medewerkers 0,27 0,3 0,4 0,5 0,6 Algemeen secretaris 0,27 0,35 0,35 0,35 0,35 Kolomdirecteur Toegepast 0,2 0,37 0,5 0,5 0,5 Kolomdirecteur Fundamenteel 0,1 0,1 0,1 Themaregisseurs Fundamenteel 2,2 2,2 2,2 Thema-assistentes 1,35 1,35 1,35 Coördinator Internationaal 0,4 0,4 0,4 Regievoerderschap EZ/RVO.nl 0,5 Totaal 1,2 1,94 2,22 6,5 6,6 6,7 Financiering: TKI-toeslag (in 2012 FND-budget), PPS-en (bijv. TIFN), transitiebudget, EZ-bijdrage TKI-bureau, in-kind bijdrage (grijze vlakkleur). Tabel 1. Versterking capaciteit en financiering van het TKI. Belangrijk is om op te merken dat de inzet van resp. de kolomdirecteur Fundamenteel onderzoek, secretaris en controller/f&a-medewerkers berust op eerste aannames en dat deze jaarlijks wordt bijgesteld op basis van de daadwerkelijk gerealiseerde inzet in het voorgaande kalenderjaar. Er wordt transitiebudget gevraagd voor de ontwikkeling en versterking van TKI-functionaliteiten op drie onderdelen binnen Programmering en daarnaast voor de hiermee samenhangende backoffice-integratie TKI/TIFN. Een overzicht van de inzet van het gevraagde transitiebudget naar categorie en type investering staat in tabel 2. "ïtt Topsector Agri&Food Grand Design

18 'C:',1 BackOffice integratie (ca. 50% overhead op de. Programmering ) ' IT-outsourcing Subtotaal Organiserend vermogen (Financiële) capaciteit Onderzoek Categorie Type investering Budget (k ) Programmering Bouwen van nieuwe en vernieuwde ^ fundamentele PPS-onderzoeksprogramma's voor Agri en Food binnen de IC-innovatiethema's 1-11 door Themaregisseurs voor ' Fundamenteel onderzoek en ondersteuning van Principal Investigators waarbij de ervaringen en lllp werkwijzen van TIFN de leidraad voor de inrichting en uitvoering van de processen vormt (voor meer details, zie resp. hoofdstuk 6 (Programming and Execution of Fundamental research) en het ingevulde formulier TTItransitiewerkplan TKI A&F) Organiseren en inrichten van de optimale, aansluiting op en benutting van de kansen in de Europese onderzoekagenda door de PPSprogramma's in de kolommen Fundamenteel en Toegepast Onderzoek en Valorisatie in de volle breedte van het vigerende IC, alsmede het. laten genereren van input vanuit de ICinnovatiethema's t.b.v. het formuleren van gewenste bijstellingen en vernieuwingen in huidige en toekomstige onderzoekagenda's (voor meer details, zie het ingevulde formulier TTI-transitiewerkplan TKI A&F) : Ondersteunen van de Themaregisseurs en het ; onderhoud en beheer van de IT-infrastrtuctuurcontent in de transitiefase Ontwikkelen van de Agri&Food aansluiting óp een 'Big Data' platform in verbinding met de topsectoren LSH, T&U en chemie-biobased ten behoeve van het versterken van A&F roadmaps 150 en herinrichting (Exact, Lotus 225 Notes, etc.).. Aanpassingen (legale) samenwerkings-, 40 documenten Herhuisvesting ' 110 Kennismanagement hosting en onderhoud (Tiffany) Er is 2 min. euro voor NWO via TKI t.b.v.; de ; TIFN-onderzoekagenda beschikbaar 2000 Subtotaal Onderzoek 2000 Totaal gevraagd 4000 transitiebudget Tabel 2. Gevraagd transitiebudget TKI/PPS TIFN in 2015 en Transitie TI Food and Nutrition : behoud van functionaliteiten voor fundamenteel onderzoek in het TKI 4.1. Achtergrond,, 12},, Topsector Agri&Food Grand Design

19 TI Food and Nutrition heeft in een periode van bijna 17 jaar een gedegen track record opgebouwd voor het organiseren en uitvoeren van pre-competitief fundamenteel-strategisch onderzoek binnen Food via privaat-publieke samenwerking. Een toenemend aantal vooraanstaande nationale en internationale voedingsmiddelenbedrijven hebben daarbij een deel van hun externe onderzoek via TIFN uitgezet. De kwaliteit van het uitgevoerde multidisciplinaire onderzoek en de directe aansturingsmogelijkheden vanuit de bedrijfspartners om de optimale industriële relevantie hiervan te bewerkstelligen en voortdurend te bewaken, zijn zeer goed uitgedacht Dit heeft gemaakt dat TIFN een - zeer gewaardeerde - PPS-vorm voor dergelijk onderzoek voor de grote voedingsmiddelenbedrijven is geworden. Dit is echter niet zomaar tot stand gekomen. In het groeiproces over de jaren IS een uitgebreid instrumentarium ontwikkeld om tot optimale processen en methodieken voor de TIFN-wijze van werken te komen. Deze functionaliteiten hebben zich bewezen en blijven waardevol voor toekomstige PPS-en waarin gezamenlijk - risicovol - fundamenteel-strategisch binnen Food en ook Agri wordt opgepakt. Met het aflopen van de financiering In de lopende business plan periode richting eind 2015, is er nu een fase gekomen om de TIFNfunctionaliteiten hiervoor binnen de structuur van het TKI te borgen Huidige functionaliteiten TIFN De functionaliteiten van TIFN staan beknopt beschreven in bijlage 1 van het finale transitieplan van de topsector Agri&Food dat begin november 2013 is ingediend en die - In aangevulde vorm - als hoofdstuk 6 nogmaals is bijgevoegd. In hoofdblokken ingedeeld kunnen deze functionaliteiten successievelijk worden gerubriceerd onder de categorieën: Aanhechting van en interactie met de industriële/private deelnemers, Onderzoeksprogrammering, monitoring en uitvoering, Verzorgen van internationale interacties, Ondersteunende activiteiten waaronder kennismanagement, IT, F&A, HRM, IP management, communicatie en netwerking. TIFN heeft gedurende zijn bestaan tot nu toe altijd via een batch proces gewerkt, waarbij onderzoeksprogramma's/thema's/projecten In elke businessplanperiode telkens parallel de volledige cyclus van programmaontwikkeling tot en met uitvoering en afronding doorliepen/lopen. Dit is een gevolg van de wijze waarop van overheidsfinanciering tot nu toe beschikbaar was. Het brengt in de uitvoering met zich mee dat de aanspraak op de verschillende functionaliteiten gedurende een dergelijke cyclus (sterk) zal variëren: deze zullen niet alle in gelijke mate en op dezelfde manier In de verschillende stadia van de cyclus actief zijn. In de TKI-situatie met verschillende publieke financieringsvormen zullen de verschillende onderzoekslijnen op termijn meer uit fase gaan lopen, waardoor meer een continue procesvoering mogelijk wordt. Daarmee zal de aanspraak op de verschillende functionaliteiten over de tijd verdeeld ook meer gespreid worden PPS TIFN: de transitie Topsector Agri&Food Grand Design

20 TIFN Staat op dit moment aan het begin van een nieuwe cyclus waarin een set nieuwe onderzoeksthema's in samenspraak met bedrijven worden geïnitieerd. Dit betekent dat hiervoor veel energie in acquisitie gestoken moet worden om als PPS tot een nieuw fundamenteel onderzoeksprogramma te komen, dat als opstap dient voor een verdere uitbouw vanaf Daarnaast zijn aanpassingen in de bestaande organisatie en infrastructuur nodig om deze slank en toegesneden naar de toekomst gereed te maken. Het integreren van het TIFN-stafbureau met de backoffice van het Agri&Food TKIbureau tot één unit maakt daarnaast onderdeel van dit proces uit. De ervaringen en werkwijzen van TIFN worden in het TKI ingezet en uitgebouwd ten behoeve van zowel Agri als Food voor het ontwikkelen van multidisciplinair fundamenteel-strategisch pre-competitief onderzoek via PPSprojecten met meerdere industriepartners en onderzoeksinstellingen. Voor deze transitie zullen de aangewezen financiële (transitie)middelen worden ingezet. Ook zijn extra transitiemiddelen via het TKI aangewezen voor gezamenlijke wetenschappelijke programmering door TI Food and Nutrition en NWO voor Inzake dit laatstgenoemde punt zijn TIFN en NWO het op hoofdlijnen eens over de opzet van een gezamenlijk programmeringstraject voor onderzoeksthema's die met de industrie worden geïdentificeerd volgens de 'variant drie' (= intensieve vorm) zoals die is vastgesteld in de spelregels. Het voorgestelde proces vanuit TIFN dat nu met NWO besproken wordt, kent de volgende stappen: Het TKI/TIFN-stafbureau stelt thema's op met private partijen in zogenaamde 'Project Briefs'. Het TKI/TIFN-stafbureau bespreekt thema's met NWO. NWO heeft de voorkeur voor onderwerpen die passen bij de NWO-uitgangspunten. Het TKI/TIFN-stafbureau stelt een Principal Investigator aan die samen met de Themaregisseur en in samenwerking met onderzoeksinstellingen (op basis van verwachte competenties) op basis van de Project Brief een project uitwerkt in de vorm van een Outline Project Proposal en vervolgens een Full Project Plan. Een Outline Project Proposal (OPP) wordt vastgesteld i.s.m. betrokken partners (bedrijven en onderzoeksinstellingen). Op basis van de OPP worden Letters of Intent opgesteld en wordt NWO geïnformeerd. Full Project Plan (FPP) wordt vastgesteld i.s.m. betrokken partners. In de FPP wordt de financiële bijdrage van de bedrijven vastgelegd in de vorm van een Letter of Commitment. Het project volgt dan de NWOprocedure, waarbij de Scientific Peer Review van de FPP wordt uitgevoerd samen met NWO. AIO'S worden aangesteld op NWO-budget; andere onderzoekers kunnen worden aangesteld vanuit de directe financiële bijdrage van het bedrijfsleven. Het TKI/TIFN-stafbureau zorgt voor projectuitvoering en rapporteert aan partners en NWO. Een midterm scientific peer review wordt uitgevoerd i.s.m. NWO. De nadere detaillering van de procedure wordt in 2014 afgerond en het resultaat ter finale afstemming aan het ALW-gebiedsbestuur voorgelegd. Voorts zal een planning voor de programmering 2015 worden opgesteld. 14 Topsector Agri&Food Grand Design

21 Topsector Agri&Food Grand Design

22 5. Samenwerking DLO-TNO Scope en visie Op 1 januari 2015 starten DLO en TNO met een gemeenschappelijk onderzoekscentrum op het gebied van voedsel-, voedings- en (daaraan gerelateerd) biobased onderzoek. Dit centrum zal actief zijn onder één naam en met één samenhangende portfolio van funderend en toegepast onderzoek en zal daarmee dè onderzoekpartner voor nationale en internationale bedrijven en overheden op deze terreinen zijn. Startend met twee SIP's op de huidige twee locaties Wageningen en Zeist, wordt uiterlijk vanaf eind 2017 een gezamenlijke locatie in Wageningen ingericht, met als oogmerk doorgroei naar een geïntegreerde TNO/DLO-organisatie. De snelheid en omvang van deze ontwikkelingen worden bepaald door de financiële mogelijkheden van de beide organisaties en zijn afhankelijk van het private en publieke (inclusief departementale) commitment dat deze samenwerking kan versnellen. Doel van de samenwerking is om de mogelijkheden in de markt voor beide organisaties binnen het werkveld te vergroten. Daarbij is een goede interactie met marktpartijen, zowel multinationals als MKB en zowel nationaal als internationaal essentieel. Voor de markt is het belangrijk dat de nieuwe samenwerking tussen DLO en TNO het beste onderzoek kan leveren, de juiste faciliteiten heeft en open staat voor alle vormen van interactie. Het centrum zal zich nadrukkelijk profileren als één van de locaties voor een EIT-KIC op dit terrein (KIC-FOOD in oprichting). Om dit toekomstbeeld te realiseren, zijn drie elementen belangrijk: Inhoudelijke samenwerking Fysieke samenwerking Organisatorische ontwikkeling 5.2. Inhoudelijke samenwerking Programmalijnen Vooruitlopend op de formele start van het onderzoekscentrum, wordt in 2014 gestart met de voorbereiding voor twee nieuwe geïntegreerde programmalijnen. Deze SIP's 'Customized processed food quality and health' en 'Biorefinery for raw materials availability and flexibility' (zie hoofdstukken 7 en 8) vormen de start van de programmatische samenwerking en geven de mogelijkheid om intensief met elkaar de markt te benaderen. Daarbij is het doel om interne processen op elkaar af te stemmen, de positie in de markt gezamenlijk te versterken en gebruik te maken van eikaars kennis en faciliteiten. De SIP's zullen worden uitgevoerd binnen het kader van de PPS-en zoals ingericht vanuit het TKI Agri&Food en zullen de vastgestelde procedures voor toetsing volgen. Bij de start van de SIP's zal de governance en de gezamenlijke werkwijze m.b.t. de programmatische samenwerking worden ingeregeld. Vanaf 2015 zal het onderzoeksveld waarin wordt samengewerkt worden verbreed naar 5 gezamenlijke programmalijnen: 1. Food Product & Process Innovation 2. Biobased 3. Food Chains 4. Food & Health 16 I Topsector Agri&Food Grand Design

23 5. Food Safety Voor wat betreft de 5 programmalijnen ligt in de uitgangssituatie het zwaartepunt bij TNO op lijn 4 en 5 en bij DLO op 2, 3 en 5. De lijnen 1 en 2 worden binnen beide organisaties bewerkt. Dit illustreert de complementariteit tussen de beide organisaties en toont de breedte van de huidige en toekomstige portfolio aan. Voor wat betreft het Food Safety deel ligt voor TNO het zwaartepunt bij het meer toegepaste onderzoek in samenwerking met het bedrijfsleven en ligt bij DLO (RIKILT) het zwaartepunt bij de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van de wettelijke taken. Momenteel Is RIKILT in een vergevorderd stadium van fusie met het NVWA-laboratorium Voeder- en Voedselveiligheid. De verdere afstemming tussen taken en verplichtingen op het gebied van Food Safety vraagt een aparte discussie, waarbij extra gelet moet worden op de wettelijke status van het RIKILT. De samenwerking behelst het terrein van toegepast onderzoek, het primaire domein van DLO en TNO. Omwille van de eenduidigheid naar private stakeholders zal de programmering in samenhang met het TKI Agri&Food worden vastgesteld. Een belangrijke meerwaarde van de interactie tussen TKI en de TNO/DLO programmering is de versterking van de continuïteit tussen het de verschillende kolommen: valorisatie, toegepast en funderend. Doel is om vanuit het Grand Design gedachte te werken aan de versterking van de Nederlandse kennisinfrastructuur op het gebied van food en biobased. Actieve betrokkenheid van een diversiteit aan academische partners, zowel nationaal als internationaal, is daarbij van groot belang voor zowel de doorontwikkeling van het funderende als het toegepaste onderzoek. Competenties Voor het onderzoek binnen de nieuwe samenwerking zullen door TNO en DLO experts met hoogwaardige competenties worden ingezet. Daarnaast kunnen binnen programma's de aanvullende competenties vanuit de moederorganisaties worden benut. Doel is om de competenties op het gebied van voedsel-, voedings- en (daaraan gerelateerd) biobased onderzoek te versterken en, indien relevant, te verbreden. Bij de start van de uitvoering van de SIP's zal ten behoeve van een efficiënte uitwisseling van personeel een oplossing gevonden worden voor de verschillen in de huidige operationele en financieel-economische bedrijfsvoering van beide moederorganisaties. Ook kan gebruik worden gemaakt van een flexibele schil van personeel van universiteiten en private kennisaanbieders, en kunnen ook de competenties van andere instellingen en bedrijven worden ingezet. Participerende bedrijven krijgen de gelegenheid om vla industriële gastmedewerkers op onderdelen te participeren en daarmee competenties op te bouwen dan wel over te dragen. Financiering Startend met een financiering vanuit EZ (2 x 2 M transitiemiddelen) ten behoeve van de hiervoor genoemde SIP's zal de omvang oplopen tot ca M in De totale omvang en snelheid van ontwikkeling van de samenwerking worden bepaald door de beschikbare en de te verwerven financiële middelen. 1^ I Topsector Agri&Food Grand Design

24 I-- (-..ti. Belangrijk hierbij is een financieel gezonde situatie waarin voldoende ruimte is voor strategische kennisopbouw. Een verhouding van 30% basisfinanciering, 30% funding via PPS-en en 40% volledig private funding is daarbij het uitgangspunt. Deze verhouding biedt voldoende ruimte voor strategische kennisontwikkeling, waarbij de private bijdrage in de PPS-en sturend is voor de middellange termijn ontwikkeling en de 40% private funding proeve is van de marktrelevantie en vraaggestuurdheid van het innovatiepotentieel van het centrum. Relevante financieringsbronnen zijn: TNO onderzoekfinanciering DLO onderzoekfinanciering DLO wettelijke taken budget T02-Flexbudget Privaat cash commitment TKI-toeslag vanuit topsectoren A&F, Tuinbouw, Chemie, Energie en LSH. Departementale bijdrage Regionale programma's Internationale projecten Bijdrage EU (waaronder EIT-KIC) en EU-matchingfonds In wisselwerking mettifn/nwo: NWO-middelen (PPS-modaliteit 3) Het streven is om de omvang van de externe onderzoekfinanciering van TNO en DLO te laten groeien. De betrokkenheid van het bedrijfsleven op het programma van het centrum zal worden georganiseerd via een Advisory Board (zie Organisatiestructuur). Vanuit de intentie een samenhangende krachtig centrum te positioneren zal gewerkt worden vanuit een meerjarige programmatische aanpak en zal inhoudelijk richting worden gegeven aan de volle breedte van de portfolio. Dit bij voorkeur met een eenduidig aansturingsmechanisme vanuit EZ. Stakeholders en partners Universiteiten: Wageningen Universiteit, de Universiteiten van Nijmegen, Maastricht, Groningen en Utrecht, en internationale universiteiten. Bedrijven: huidige opdrachtgevers van TNO en DLO, huidige partners van TIFN, (inter)nationaal MKB. Regionale partners. NWO in samenwerking met universitaire partners. Topsectoren Agri&Food, Tuinbouw & Uitgangsmaterialen, Chemie, Life Sciences & Health, en Energie., NVWA, ILT, ministeries EZ, I&M en VWS (voor de wettelijke taken van het RIKILT) Fysieke samenwerking De samenwerking start vanuit de TNO-locatie in Zeist en de DLO-locatie in Wageningen. De eerste 2 SIP's zullen geconcentreerd worden uitgevoerd in Wageningen (1) en Zeist (1), waarbij personeel Over en weer zal worden uitgewisseld. Tegelijkertijd met de verdere uitbouw Van samenwerkingsprojecten en programma's wordt de overgang naar één gemeenschappelijke locatie (Wageningen) voorbereid. Doel is om dit eind 2017 te realiseren. De ',18 I Topsector Agri&Food Grand Design

25 haalbaarheid en snelheid van dit proces wordt aan de TNO-kant in sterke mate bepaald door de financiële aspecten van de oude locatie Zeist en de nieuwe locatie Wageningen (te denken valt onder meer aan dubbele huisvestingslasten). Hierbij zal voor elk van de vier hoofdonderdelen bekeken worden of overgang naar de locatie Wageningen de geprefereerde optie is. In dit bestek wordt voorgesorteerd op de overgang van het Voedingsonderzoek en het Biobased Onderzoek van TNO. Voor TNO's Biomedische Onderzoek en de activiteiten van TNO-Triskelion moet nog bezien worden of Wageningen of een andere locatie het meest geschikt is. Aan de DLO-kant speelt vooral de beschikbaarheid van bestaande ruimte dan wel de realiseerbaarheid van nieuwe ruimten een belangrijke rol. Het is hierbij goed denkbaar dat in de periode van 2014 tot 2017 bepaalde deelactiviteiten van TNO eerder overgebracht worden dan andere Organisatorische ontwikkeling Aansturingswi^ze Het Steering Committee (vertegenwoordigers RvB TNO en DLO) bewaakt aspecten als inhoudelijke excellentie en performance, draagvlak en tevredenheid private en publieke partners, duurzaamheid en strategische ontwikkeling van het kennisportfolio en financiële resultaten en hebben geregeld overleg met EZ ten aanzien van voortgang en ontwikkeling. De Advisory Board bestaat uit een vertegenwoordiging van de co-financierende private partijen, inclusief vertegenwoordiging van MKB. Daarnaast is er een vertegenwoordiging vanuit het TKI-bestuur en EZ (DIK en DAK). Het managementteam bestaat uit TNO (Snoelj) en DLO (Bino). Daaronder per programmalijn een programmadirecteur en de verdere programma-, en projectinrichting kan analoog aan de huidige en beproefde werkwijze van TIFN opgezet worden. Om een eenduidige financiële verantwoording voor de inzet van betrokken medewerkers van beide organisaties te realiseren, wordt binnen het centrum een gezamenlijke projectadministratie ingericht. Gefaseerde opbouw naar een geïntegreerde TNO/DLO-organisatie In 2014 wordt gestart met de opzet van de 2 SIP's, die de basis vormen voor een bredere portfolio van samenwerkingsprogramma's. Met de formele start per 1 januari 2015 wordt het centrum gekenmerkt door een programmatische samenwerking: dit betekent dat de moederorganisaties verantwoordelijk zijn voor hun personeel en het in stand houden van de kritische massa. In deze fase wordt een gezamenlijke contractvorm opgesteld en worden IP-afspraken gemaakt, zodat samenwerking met externe partijen op eenzelfde basis kan plaatsvinden. Ook de processen van vraagsturing vanuit de topsectoren en verantwoording naar EZ zullen voor DLO en TNO in deze fase worden geüniformeerd. In de daaropvolgende fase (vanaf eind 2017) zal In samenhang met het proces van fysieke eenwording de organisatorische integratie starten. Dit proces zal zeker 1 jaar in beslag nemen, zodat voorzien wordt dat per 1 januari 2019 de activiteiten van TNO, die vanuit Zeist overkomen en de activiteiten van FBR- DLO als één DLO/TNO-organisatie worden aangestuurd. De te kiezen ^ Topsector Agri&Food Grand Design

26 organisatievorm moet zijn afgestemd op de externe markt, open staan voor samenwerking met externe partijen, voldoen aan de verwachtingen vanuit EZ en passen bij de inhoud èn strategie van het centrum en de beide moederorganisaties. Uiteraard zijn in dit hele proces het inhoudelijke succes en de financiële levensvatbaarheid de kritische succesfactoren voor het welslagen van dit centrum. Naast TNO en DLO spelen de vele publieke en private stakeholders hierin een beslissende rol. Aansturing van de transitie SIP's De twee transitie SIP's hebben een financiële toezegging voor de periode vanuit de transitiemiddelen, met een cofinancieringseis vanuit het bedrijfsleven. De SIP's vallen binnen het vigerende TKI Agri&Food kader voor toegepast onderzoek conform de middelste kolom van het innovatiecontract. Het streven is om 100% matching door bedrijfsleven te realiseren voor beide SIP's (= gelijke delen transitiemiddelen en bedrijfsbijdrage per SIP). De SIP's zullen voldoen aan de regels m.b.t. toegang tot IPR, staatssteun, financieringsregels en accountancy, TOz-gedragsregels, publicaties, etc. Omwille van het speciale karakter van beide transitie SIP's en de verantwoording aan EZ stellen TNO en DLO twee programmaleiders aan die samen de SIP's gaan leiden en die samenwerken met de betreffende programmacommissies van het TKI Agri&Food. TNO en DLO ontwikkelen momenteel een samenwerkingsovereenkomst, op basis waarvan samenwerking op programma- en projectbasis juridisch mogelijk wordt gemaakt. Deze cooperation agreement is ultimo beschikbaar. De begeleiding van de beide SIP's gebeurt op dagelijkse basis door het Managementteam en daarnaast buigt de Advisory Board zich meerdere malen per jaar over de inhoud en ontwikkeling van de SIP's (zie pag. 18). De verantwoordingssystematiek wordt in overleg met EZ en het TKI-bestuur nader vorm gegeven. 20 I ' Topsector Agri&Food Grand Design

27 6. Appendix 1 - Functionalities of TIFN, TKI Agri&Food and TKI 2.0"^ Research programming and execution TKI Agri&Food develops the content of the Innovation Contract on basis of a close interaction between the representatives of the Golden Triangle. The Innovation Contract is the top-line compass for programming research and innovation activities along the entire knowledge chain from Fundamental research, Applied research to Valorisation. In the design of the processes in the new cooperation around the TKI A&F 2.0 the rules in relation to NWO and T02, which have been presented to the Dutch parliament on June 25, 2013, and the MoU signed between the TKI A&F and TNO are leading. The content direction of the Innovation Contract Is the responsibility of Theme Committees that are composed of highly ranked representatives from the Golden Triangle. Hereunder a description of the new TKI 2.0 is being made a result of the transition process taking place from 1/1/2015 till 1/1/2017. The TKI 2.0 will build on three pillars divided on basis of the type of research/ innovation is being pursued: Fundamental versus Applied versus Valorisation. For each one those pillars a Directors function is present in the TKI office that is responsible for the programming of the research and innovation performed and the formation and performance of the PPPs active in their pillar. For the execution thereof they have a number of Regisseurs', who are responsible for the operational affairs. l ahlc.v I asks, rlspoiisihililit s and functionalities of TIFN, TKI Agri&Food and TKI 2.0 Current situation I KI Current.situatitm TIl'N 1'uture situation I KI 2.0 Indu.strial participation TKI A&F Board responsible for strategic direction, approval Innovation Contract, allocation of TKI benefit, budget allocation for valorization, proper allocation of all T02 capacities and NWO investments. In the TI Food and Nutrition context this is secured at Board, Theme Council and Expert levels, leading to a very close interaction with and commitment by industry. Idem " Cuirent Sifn TKI A&F' For each pillar a set of 'regisseurs' will be appointed that will be responsible for attracting Industries to the participation in PPPs. These PPPs with public and private partners will align private investments, (the WHAT) with excellent scientific and technological research and innovation. Build further on the current relations and existing networks in national and international industry Prograniming fundamental research Develops hinovation Contract, defining the themes with theme leaders and theme committees Various themes are developed based on a close interaction between private parties (WHAT, industry experts and theme directors) and research organizations and industry experts (HOW), hiterdisciplinary approach- Develops and maintain the Innovation Contract, which is topline compass. Crew: theme leaders with the respective committees. Theme Directors ('regisseurs' F/S research) define fundamental research propositions on basis of interaction with Industry and create PPP consortia. The financial basis can be formed by Updated version per of Appendix 1 of the Transition plan Top-sector Agri&Food I Topsector Agri&Food Grand Design

Nederland: de Maritieme Wereldtop

Nederland: de Maritieme Wereldtop 1 Nederland: de Maritieme Wereldtop Veilig, duurzaam en economisch sterk Maritiem Cluster in de Topsector Water: Innovatiecontract en Topconsortium Kennis en Innovatie V2.0, Samenvatting, 23 december 2011

Nadere informatie

1. Ambitie, doelstellingen, acties

1. Ambitie, doelstellingen, acties 1. Ambitie, doelstellingen, acties Van Nederlandse distributie naar Nederlandse ketenregie Uitvoering van het Nationaal Innovatieprogramma Logistiek en Supply Chain Management 1 Agri-Food Chemie Hightech

Nadere informatie

Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT. RvT maart 2013

Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT. RvT maart 2013 Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT RvT maart 2013 Het topsectorenbeleid Overheid, Rijksdient voor ondernemend Nederland Tenders voor Demo, pilot en Early adapter projecten Topcluster voor

Nadere informatie

Best? New practice industry-university cooperation. Chemelot InSciTe. www.chemelot-inscite.com

Best? New practice industry-university cooperation. Chemelot InSciTe. www.chemelot-inscite.com Best? New practice industry-university cooperation Chemelot InSciTe www.chemelot-inscite.com Aanleiding / Externe ontwikkelingen Wetenschappelijke competitie neemt toe; universiteit moet zich op sterktes

Nadere informatie

Topsector HTSM. Innovatie Contract LRN Subthema (Aero)space

Topsector HTSM. Innovatie Contract LRN Subthema (Aero)space Topsector HTSM Innovatie Contract LRN Subthema (Aero)space Netwerkmeeting NSO 28-10-2011 1 Inhoud HTSM en LRN Wat is een innovatiecontract? Hoe ziet de organisatie eruit? Hoe gaat de werking in de Gouden

Nadere informatie

Life Sciences & Health TKI 2015

Life Sciences & Health TKI 2015 Life Sciences & Health TKI 2015 TKI LSH Match regeling voor publiek-private samenwerking Oproep tot het indienen van aanvragen voor de TKI- regeling voor de Topsector Life Sciences & Health 1. Regeling

Nadere informatie

Nota inzake Economic Development Board

Nota inzake Economic Development Board Nota inzake Economic Development Board Inleiding De economische ontwikkeling van Noord-Limburg krijgt een grote impuls met de campusontwikkeling, maar daarmee zijn niet alle economische uitdagingen deze

Nadere informatie

28753 Publiek-private samenwerking Bedrijfslevenbeleid. Brief van de minister van Economische Zaken

28753 Publiek-private samenwerking Bedrijfslevenbeleid. Brief van de minister van Economische Zaken 28753 Publiek-private samenwerking 32637 Bedrijfslevenbeleid Nr. 33 Brief van de minister van Economische Zaken Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 4 april 2014 Hierbij

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2014 2015 34 000 XIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) en de Diergezondheidsfonds (F) voor het jaar 2015

Nadere informatie

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum: 22 april 2013 Betreft: Beleidsreactie op het advies "De

Nadere informatie

Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren

Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren 2016-2017 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoudsopgave Toelichting op de NWO-bijdrage Topsectoren 2016-2017 1 Inleiding en werkwijze

Nadere informatie

Duurzame kennis door publiek-private samenwerking. Annet Zweep Directie Agrokennis

Duurzame kennis door publiek-private samenwerking. Annet Zweep Directie Agrokennis Duurzame kennis door publiek-private samenwerking Annet Zweep Directie Agrokennis Opbouw van mijn verhaal 1. Introductie van mijzelf 2. Topsector en proces 3. Per PPS van vandaag: doel, opzet en wijze

Nadere informatie

MIT2015 MKB Innovatiestimulering Topsectoren 2015

MIT2015 MKB Innovatiestimulering Topsectoren 2015 Beknopte toelichting MIT2015 MKB Innovatiestimulering Topsectoren 2015 Voorbehoud: dit betreft beknopte toelichting MIT2015 officiële tekst in De Staatscourant is leidend 15-4-2015 I 1 Afspraken MKB samenwerkingsagenda

Nadere informatie

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top! Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid

Nadere informatie

Voorstel inrichting TKI HTSM. Fred van Roosmalen Roadmapdag Eindhoven 25 juni 2012 Executive Council Utrecht 26 juni 2012

Voorstel inrichting TKI HTSM. Fred van Roosmalen Roadmapdag Eindhoven 25 juni 2012 Executive Council Utrecht 26 juni 2012 Voorstel inrichting TKI HTSM Fred van Roosmalen Roadmapdag Eindhoven 25 juni 2012 Executive Council Utrecht 26 juni 2012 Agenda Uitgangspunten Structuur TKI HTSM Uitvoering TKI toeslag (onder voorbehoud)

Nadere informatie

Bijlage 2. Human Capital Agenda s

Bijlage 2. Human Capital Agenda s Bijlage 2 Capital s De topsectoren gaan een human (onderwijs en scholing) voor de langere termijn opstellen en zullen onderwijsinstellingen hierbij betrekken. De s bevatten o.a. een analyse van de behoefte

Nadere informatie

Innovatie-instrumenten voor bedrijven in Nederland. Naar de top! Ino Ostendorf MT-lid directie Innovatie & Kennis

Innovatie-instrumenten voor bedrijven in Nederland. Naar de top! Ino Ostendorf MT-lid directie Innovatie & Kennis Innovatie-instrumenten voor bedrijven in Nederland Naar de top! Ino Ostendorf MT-lid directie Innovatie & Kennis Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Innovatie-instrumenten voor bedrijven

Nadere informatie

Nederlands Kennis-en Innovatiecontract d.d. 11 december 2017

Nederlands Kennis-en Innovatiecontract d.d. 11 december 2017 Nederlands Kennis-en Innovatiecontract 2018-2019 d.d. 11 december 2017 Toelichting Kennis- en Innovatiecontract 2018-2019 Voor u ligt het nieuwe Kennis- en Innovatiecontract voor de jaren 2018 en 2019.

Nadere informatie

32673 Voordracht ter vervulling van twee vacatures in de Hoge Raad

32673 Voordracht ter vervulling van twee vacatures in de Hoge Raad 28753 Publiek-private samenwerking 32673 Voordracht ter vervulling van twee vacatures in de Hoge Raad Nr. 30 Brief van de minister van Economische Zaken en de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en

Nadere informatie

Tilburg University 2020 Toekomstbeeld. College van Bestuur, april 2013

Tilburg University 2020 Toekomstbeeld. College van Bestuur, april 2013 Tilburg University 2020 Toekomstbeeld College van Bestuur, april 2013 Strategie in dialoog met stakeholders Open voor iedere inbreng die de strategie sterker maakt Proces met respect en waardering voor

Nadere informatie

Innovatie instrument en financierings mogelijkheden

Innovatie instrument en financierings mogelijkheden HealthGrain Holland, Den Haag 5 juli 2011 Innovatie instrument en financierings mogelijkheden Frans van den Berg, Innovatiemakelaar Food & Nutrition Delta Food & Nutrition Delta? FND is deel van het Innovatieprogramma

Nadere informatie

Het creëren van een innovatieklimaat

Het creëren van een innovatieklimaat Het creëren van een innovatieklimaat Bertholt Leeftink Directeur- Generaal Bedrijfsleven & Innovatie Inhoud 1. Waarom bedrijven- en topsectorenbeleid? 2. Verdienvermogen en oplossingen voor maatschappelijke

Nadere informatie

BIJLAGE 1a ONDERTEKENING NEDERLANDS KENNIS & INNOVATIE CONTRACT OP 2 APRIL 2012

BIJLAGE 1a ONDERTEKENING NEDERLANDS KENNIS & INNOVATIE CONTRACT OP 2 APRIL 2012 BIJLAGE 1a ONDERTEKENING NEDERLANDS KENNIS & INNOVATIE CONTRACT OP 2 APRIL 2012 NEDERLANDS KENNIS- EN INNOVATIE CONTRACT Op 4 februari 2011 heeft het Kabinet de brief Naar de top: de hoofdlijnen van het

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA s-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Bedrijfsleven Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594

Nadere informatie

Datum 4 september 2015 Betreft Beantwoording vragen over toekenning DLO-gelden via de topsectoren

Datum 4 september 2015 Betreft Beantwoording vragen over toekenning DLO-gelden via de topsectoren > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio

Nadere informatie

MIT2015 beknopte toelichting. Voorbehoud: dit betreft beknopte toelichting MIT2015 officiële tekst in De Staatscourant is leidend

MIT2015 beknopte toelichting. Voorbehoud: dit betreft beknopte toelichting MIT2015 officiële tekst in De Staatscourant is leidend MIT2015 beknopte toelichting Voorbehoud: dit betreft beknopte toelichting MIT2015 officiële tekst in De Staatscourant is leidend 1 update dd 6 mei 2015 Afspraken MKB samenwerkingsagenda gezamenlijke instrumentenkoffer

Nadere informatie

Introductie: CMI NEN als nieuwe Publiek - Private Samenwerking (PPS) in de context van het IMDI.nl

Introductie: CMI NEN als nieuwe Publiek - Private Samenwerking (PPS) in de context van het IMDI.nl Het CMI NEN wordt opgericht door drie initiatiefnemers: UT, Siemens en UMCG/RUG Introductie: CMI NEN als nieuwe Publiek - Private Samenwerking (PPS) in de context van het IMDI.nl Matchmaking Event Prof.

Nadere informatie

Symposium Groene chemie in de delta

Symposium Groene chemie in de delta DPI Value Centre als onderdeel van TKI SPM en het valorisatienetwerk 2.0 Symposium Groene chemie in de delta A. Brouwer, 12 November 2012 TKI Smart Polymeric Materials Topresearch in polymeren 5-10 jaar

Nadere informatie

Het Bedrijfslevenbeleid

Het Bedrijfslevenbeleid Het Bedrijfslevenbeleid NAAR DE TOP! Sjoerd Visser Programmadirectie Topsectoren i.o. Inhoud Regeerakkoord Bedrijfslevenbeleid - ambitie - topsectoren - ruimtelijke aspecten - financiering - Proces fasering

Nadere informatie

ONDERTEKENING NEDERLANDS KENNIS & INNOVATIE CONTRACT OP 2 APRIL 2012

ONDERTEKENING NEDERLANDS KENNIS & INNOVATIE CONTRACT OP 2 APRIL 2012 ONDERTEKENING NEDERLANDS KENNIS & INNOVATIE CONTRACT OP 2 APRIL 2012 NEDERLANDS KENNIS- EN INNOVATIE CONTRACT Op 4 februari 2011 heeft het Kabinet de brief Naar de top: de hoofdlijnen van het nieuwe bedrijfslevenbeleid

Nadere informatie

DORDRECHT. Aan. de gemeenteraad

DORDRECHT. Aan. de gemeenteraad *P DORDRECHT Retouradres: Postbus 8 3300 AA DORDRECHT Aan de gemeenteraad Gemeentebestuur Spuiboulevard 300 3311 GR DORDRECHT T 14 078 F (078) 770 8080 www.dordrecht.nl Datum 4 december 2012 Begrotingsprogramma

Nadere informatie

MIT2015 MKB Innovatiestimulering Topsectoren 2015

MIT2015 MKB Innovatiestimulering Topsectoren 2015 Beknopte toelichting MIT2015 MKB Innovatiestimulering Topsectoren 2015 Voorbehoud: dit betreft beknopte toelichting MIT2015 officiële tekst in De Staatscourant is leidend update dd 6 mei 2015 6-5-2015

Nadere informatie

MKB als speerpunt van topsectoragrofood

MKB als speerpunt van topsectoragrofood MKB als speerpunt van topsectoragrofood Jan van Rijsingen- MKB vertegenwoordiger Topsector Agro&Food Top-sector Agro-Food Food for Healthy Ageing 1 juni 2012, Groningen Topsector Agro&Food Onze Ambitie

Nadere informatie

Functieprofiel: Manager Functiecode: 0202

Functieprofiel: Manager Functiecode: 0202 Functieprofiel: Manager Functiecode: 0202 Doel Zorgdragen voor de vorming van beleid voor de eigen functionele discipline, alsmede zorgdragen voor de organisatorische en personele aansturing van een of

Nadere informatie

Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB

Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB High Tech Systems & Materials Life Sciences & Health Agro-Food Logistiek BEDRIJVEN Water Topsectoren en de Samenwerkingsagenda EZ-provincies-MKB Creatieve Industrie Energie Meer geld en betere dienstverlening

Nadere informatie

Informatiemanager. Doel. Context

Informatiemanager. Doel. Context Informatiemanager Doel Ontwikkelen, in stand houden, evalueren, aanpassen en regisseren van het informatiemanagement, de digitale informatievoorziening en de ICT-facilitering van de instelling en/of de

Nadere informatie

Datum 2 juli 2015 Betreft Evaluatierapport Regeling subsidie Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek en Kennisbasisprogramma

Datum 2 juli 2015 Betreft Evaluatierapport Regeling subsidie Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek en Kennisbasisprogramma > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Agro en Directie Agro en kennis Bezoekadres Bezuidenhoutseweg

Nadere informatie

Verbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie

Verbinden van wetenschap en samenleving. NWO-strategie Verbinden van wetenschap en samenleving NWO-strategie 2019-2022 Verbinden van wetenschap en samenleving Dit strategisch plan beschrijft de koers van NWO voor de jaren 2019 tot en met 2022. NWO legt hierin

Nadere informatie

Hoe ontwikkel je een regionale economy?

Hoe ontwikkel je een regionale economy? 1 Hoe ontwikkel je een regionale economy? Model van 5 elementen Excellent Science World leading and accessible positions in sciences People make the difference Attracting world class scientists and talented

Nadere informatie

RESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & SURF

RESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & SURF RESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & DIENSTONTWIKKELING @ SURF Wat is Research Management? Research data management is an explicit process covering the creation and stewardship of research materials to

Nadere informatie

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen

Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Topsector High Tech Systemen en Materialen Amandus Lundqvist Voorzitter Topteam HTSM 21 maart 2014 Topteam HTSM advies toename private én publieke

Nadere informatie

Innovatiecontract High Tech Systemen & Materialen. Bart Reijnen Voorzitter SpaceNed

Innovatiecontract High Tech Systemen & Materialen. Bart Reijnen Voorzitter SpaceNed Innovatiecontract High Tech Systemen & Materialen Bart Reijnen Voorzitter SpaceNed NSO Netwerkbijeenkomst, 10 april 2012 Voortgang sinds NSO Netwerkbijeenkomst oktober 2011 Roadmap Aerospace in 2 delen:

Nadere informatie

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW)

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) 14 november 2014 2 PROGRAMMA ESFRI Roadmap, wat is het en waar doen we het voor? Roadmap 2016 Verschillen met vorige Schets

Nadere informatie

Programmaplan regionale werkgeversbenadering Haaglanden

Programmaplan regionale werkgeversbenadering Haaglanden Programmaplan regionale werkgeversbenadering Haaglanden Inleiding De gemeenten in de regio Haaglanden en het UWV hebben in 2011 een convenant gesloten over de wijze waarop zij gezamenlijk de werkgeversbenadering

Nadere informatie

Historie maritieme sector

Historie maritieme sector 09-02-2010 1 Historie maritieme sector Sanering maritieme sector in 80 er jaren: lage kosten strategie, Maritieme sector daarna pieken en dalen Huidig streven: excelleren in hoogwaardige niches met acceptabel

Nadere informatie

Advanced Instrumentation. Hans van Gageldonk, Henk Hoevers, Gerard Cornet. 10 Oktober 2012

Advanced Instrumentation. Hans van Gageldonk, Henk Hoevers, Gerard Cornet. 10 Oktober 2012 Advanced Instrumentation Hans van Gageldonk, Henk Hoevers, Gerard Cornet 10 Oktober 2012 Agenda Wat is Advanced Instrumentation? Hoe past Advanced Instrumentation in de keten van fundamenteel onderzoek

Nadere informatie

Visie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils

Visie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils Visie op Valorisatie van onderzoeken naar ondernemen InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011 Maarten van Gils Agenda Persoonlijke introductie Het onderzoeken bij MICORD De overgang in

Nadere informatie

Addendum ondersteuning Kwaliteitsinstituut. bij Programma Kwaliteit van Zorg: Versnellen, verbreden, vernieuwen

Addendum ondersteuning Kwaliteitsinstituut. bij Programma Kwaliteit van Zorg: Versnellen, verbreden, vernieuwen Addendum ondersteuning Kwaliteitsinstituut bij Programma Kwaliteit van Zorg: Versnellen, verbreden, vernieuwen December 2012 1. Inleiding In de algemene programmatekst Kwaliteit van Zorg zijn drie programmalijnen

Nadere informatie

Stimulering Europees Onderzoek

Stimulering Europees Onderzoek Call for proposals Stimulering Europees Onderzoek 2016 Den Haag, oktober 2016 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoud 1 Inleiding 1 1.1 Achtergrond 1 1.2 Beschikbaar budget 1 1.3

Nadere informatie

Stimulering Europees Onderzoek

Stimulering Europees Onderzoek Call for proposals Stimulering Europees Onderzoek 2015 Den Haag, juli 2015 Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Inhoud 1 Inleiding 1 1.1 Achtergrond 1 1.2 Beschikbaar budget 1 1.3 Geldigheidsduur

Nadere informatie

14 december 2011 Amandus Lundqvist voorzitter topteam HTSM

14 december 2011 Amandus Lundqvist voorzitter topteam HTSM 14 december 2011 Amandus Lundqvist voorzitter topteam HTSM Topteam HTSM: advies Toename private èn publieke R&D investeringen in HTSM Herkenbaar en attractief technisch vakonderwijs Overheid als innovatieve

Nadere informatie

Meerjaren speurwerkprogramma Thema Voeding Voortgangsrapportage 2016 P202 Gezonde en veilige voeding

Meerjaren speurwerkprogramma Thema Voeding Voortgangsrapportage 2016 P202 Gezonde en veilige voeding TNO-rapport TNO 2017 R10127 R Meerjaren speurwerkprogramma 2015-2018 Thema Voeding Voortgangsrapportage 2016 P202 Gezonde en veilige voeding Gezond Leven Utrechtseweg 48 3704 HE Zeist Postbus 360 3700

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 10598 30 mei 2012 Regeling van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie van 21 mei 2012, nr. WJZ/12061523,

Nadere informatie

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Onderwerp Evaluatierapport Kunstraad Groningen Steller M.M.A. Blom De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Telefoon (050) 367 62 50 Bijlage(n) 1 Ons kenmerk 6616761 Datum Uw brief van

Nadere informatie

Navigatie topsectoren

Navigatie topsectoren Navigatie topsectoren Beleidsthema s en - doelen Beleid in cijfers Beleidsinstrumentarium 1 Versie oktober 215 Beleidsthema s en doelen topsectoren Specifiek beleid, ondersteunend aan doelen Bedrijvenbeleid:

Nadere informatie

Overzicht gespreksonderwerpen uit de afgelopen IP-vergaderingen

Overzicht gespreksonderwerpen uit de afgelopen IP-vergaderingen Bijlage 1 Overzicht gespreksonderwerpen uit de afgelopen IP-vergaderingen Vergadering van 7 juli Sociale innovatie Gesproken over sociale innovatie. Er is een eerste gesprek geweest tussen leden van de

Nadere informatie

Terugblik in cijfers

Terugblik in cijfers Terugblik in cijfers 2012-2016 Terugblik in cijfers 2012-2016 Inhoud Inleiding... 2 Doel... 2 Scope... 2 Grondslag van de cijfers... 2 De brede blik... 3 Aantal energie-innovatieprojecten... 3 De subsidie...

Nadere informatie

CCvD Datastandaarden Een gezamenlijk initiatief van SIKB en IHW

CCvD Datastandaarden Een gezamenlijk initiatief van SIKB en IHW CCvD Datastandaarden Een gezamenlijk initiatief van SIKB en IHW versie 2013.12.04 (definitief) 1. Inleiding De Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB) en het InformatieHuis Water

Nadere informatie

PPS4BigScience. dr Rens Vandeberg senior program officer

PPS4BigScience. dr Rens Vandeberg senior program officer PPS4BigScience dr Rens Vandeberg senior program officer r.vandeberg@stw.nl Big Science => PPS Rapid developments [Ponds 2008] Growth in scientific (sub)fields [Stichweh 1996] and interdisciplinary fields

Nadere informatie

VERGADERING GEMEENTERAAD d.d. 9 januari 2012 AGENDA NR. 10. VOORSTEL tot oprichting NV Greenport Venlo Innovation Center. Aan de Gemeenteraad

VERGADERING GEMEENTERAAD d.d. 9 januari 2012 AGENDA NR. 10. VOORSTEL tot oprichting NV Greenport Venlo Innovation Center. Aan de Gemeenteraad VOORSTEL tot oprichting NV Greenport Venlo Innovation Center. Aan de Gemeenteraad VERGADERING GEMEENTERAAD d.d. 9 januari 2012 AGENDA NR. 10 Geachte raad, Het college van burgemeester en wethouders vraagt

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Verbinden van Duurzame Steden

Verbinden van Duurzame Steden Verbinden van Duurzame Steden Managen van verwachtingen Jan Klinkenberg, Netwerkmanager VerDuS Startbijeenkomst URD2-projecten 11 oktober 2012 Programma vanmiddag 13.00-13.15 uur Introductie VerDuS 13.15-15.15

Nadere informatie

Datum : 26 oktober 2004 Nummer PS : PS2004IME11 Dienst/sector : MEC/ERT Commissie : IME Registratienummer : 2004MEC001993i Portefeuillehouder : G.

Datum : 26 oktober 2004 Nummer PS : PS2004IME11 Dienst/sector : MEC/ERT Commissie : IME Registratienummer : 2004MEC001993i Portefeuillehouder : G. S T A T E N V O O R S T E L Datum : 26 oktober 2004 Nummer PS : PS2004IME11 Dienst/sector : MEC/ERT Commissie : IME Registratienummer : 2004MEC001993i Portefeuillehouder : G. Mik Titel : Inzet middelen

Nadere informatie

28 april 2014 ECN-O--14-008. Gedragsregels ECN

28 april 2014 ECN-O--14-008. Gedragsregels ECN 28 april 2014 ECN-O--14-008 Gedragsregels ECN Toelichting De gedragsregels ECN zijn gebaseerd op de gedragsregels die ECN worden opgelegd via de beschikking door het Ministerie van Economische Zaken. Aanvullend

Nadere informatie

VASTSTELLING GEWIJZIGDE HOOFDSTRUCTUUR BESTUURSDIENST (BSD)

VASTSTELLING GEWIJZIGDE HOOFDSTRUCTUUR BESTUURSDIENST (BSD) Gemeente Den Haag Ons kenmerk BSD/2015.99 RIS 280748 VASTSTELLING GEWIJZIGDE HOOFDSTRUCTUUR BESTUURSDIENST (BSD) HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS, Gezien: - de ambities in het coalitieakkoord

Nadere informatie

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen DG Onderzoek en Innovatie mei 2013 Inhoud presentatie Opzet toekomstig Europees R&I beleid Hoofdlijnen Horizon 2020 Waar staan we nu? Kansen voor hogescholen in Horizon

Nadere informatie

Uw brief van Ons kenmerk Contactpersoon Zoetermeer

Uw brief van Ons kenmerk Contactpersoon Zoetermeer OC enw De heer T. Kok p/a Cool Capital BV Singel 53 1012 VD AMSTERDAM Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen Europaweg 4 Postbus 25000 2700 LZ Zoetermeer Telefoon (079) 323 Telefax (079) 323

Nadere informatie

BETROKKENHEID EN FINANCIERING PUBLIEK PRIVATE KATAPULT NETWERKEN

BETROKKENHEID EN FINANCIERING PUBLIEK PRIVATE KATAPULT NETWERKEN BETROKKENHEID EN FINANCIERING PUBLIEK PRIVATE KATAPULT NETWERKEN TEKST EN ANALYSE DR. HENK DE POOT (NOBIS) NOVEMBER 2017 Betrokkenheid en financiering Publiek Private Katapult Netwerken 1 INHOUD 1 Betrokken

Nadere informatie

Nr.: a/6/A.22, C Groningen, 10 februari 2005

Nr.: a/6/A.22, C Groningen, 10 februari 2005 Aan de leden van Provinciale Staten Nr.: 2005-02544a/6/A.22, C Groningen, 10 februari 2005 Behandeld door: R. Krämer, F. Martens Telefoonnummer : (050) 316 4457, 3164033 Bijlage : 1 Onderwerp : marsrouteplan

Nadere informatie

Samenvatting. Balans van de topsectoren 2014 5

Samenvatting. Balans van de topsectoren 2014 5 Samenvatting Aanleiding In 2010 kondigde het kabinet Rutte I de topsectorenaanpak aan. Inmiddels is de aanpak een aantal jaren in uitvoering en kan er worden geleerd van de ervaringen tot nu toe. Daarom

Nadere informatie

Auditrapportage 2014. Bijlage 1 Typologieën en het fasemodel. Dynamiek onderweg

Auditrapportage 2014. Bijlage 1 Typologieën en het fasemodel. Dynamiek onderweg Auditrapportage 2014 Bijlage 1 Typologieën en het fasemodel Dynamiek onderweg De vier geïdentificeerde typologieën van de Centra co-creator; incubator; transformator; facilitator - zijn hieronder kort

Nadere informatie

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw de rol van onderzoek 19 oktober 2017, prof.dr.ir. Jack van der Vorst, lid concernraad Wageningen University & Research Wereldwijde uitdagingen land-

Nadere informatie

Hoe kan ik een project indienen? INFORMATIESESSIE TOPSECTOR LOGISTIEK

Hoe kan ik een project indienen? INFORMATIESESSIE TOPSECTOR LOGISTIEK Hoe kan ik een project indienen? INFORMATIESESSIE TOPSECTOR LOGISTIEK 1 Agenda 1. Welkom Aad Veenman 2. Topsector overzicht Machteld Leijnse 3. Niet-onderzoeksprojecten Machteld Leijnse, Herman Wagter

Nadere informatie

Verleden, heden en toekomst van Publiek Private Partnerships

Verleden, heden en toekomst van Publiek Private Partnerships Verleden, heden en toekomst van Publiek Private Partnerships Colja Laane Netherlands Genomics Initiative 2 maart 2011 In den beginne start TTI s > 1997 Heden: wildgroei bèta PPPs? Heden: enkele gamma PPPs?

Nadere informatie

Procedure 2016 nieuwe Smart Industry Fieldlabs

Procedure 2016 nieuwe Smart Industry Fieldlabs Procedure 2016 nieuwe Smart Industry Fieldlabs Smart Industry Programma Bureau email: info@smartindustry.nl De actieagenda Smart Industry startte in 2015 met 10 fieldlabs. Voor 2016 komt een uitbreiding

Nadere informatie

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN Dr Doede J Binnema Programm leader Food&Nutrition HANNN Why is a cluster needed? Healthy Ageing has become an important pillar of R&D (e.g. Lifelines & ERIBA) in the three provinces of the Northern Netherlands

Nadere informatie

De kansen en mogelijkheden voor serious gaming in de logistieke sector. 25 mei 2016

De kansen en mogelijkheden voor serious gaming in de logistieke sector. 25 mei 2016 De kansen en mogelijkheden voor serious gaming in de logistieke sector 25 mei 2016 Agenda Serious gaming lijkt overal op te komen in de logistiek. Een bekend en veel gebruikt voorbeeld van serious gaming

Nadere informatie

DE IMPACT VAN SAMENWERKING

DE IMPACT VAN SAMENWERKING DE IMPACT VAN SAMENWERKING Ir. Marcel Kloosterman 16 mei 2017 Programma Ontwikkelingen Voorbeelden van samenwerking IXA Polifysiek Amsterdam Data Science Playgrounds Projectaanvraag Smart Culture Leerpunten

Nadere informatie

INNOVATIEF MKB? MET MIT DOET U MEE!

INNOVATIEF MKB? MET MIT DOET U MEE! INNOVATIEF MKB? MET MIT DOET U MEE! MIT-programma Topsector Life Sciences and Health (Health~Holland), 2016 en EFRO Innovatie Samenwerking tussen bedrijfsleven (MKB), kennis- en onderwijsinstellingen en

Nadere informatie

Koersvast en bijsturen. Agenda Topsectoren 2014

Koersvast en bijsturen. Agenda Topsectoren 2014 Koersvast en bijsturen Agenda Topsectoren 2014 Inhoudsopgave I. Kader van de agenda 2014: koersvast en bijsturen II. Koersvast: Doorgaan op vijf thema s III.Bijsturen: Prioriteiten 2014 A. Relatie met

Nadere informatie

Bantopa Terreinverkenning

Bantopa Terreinverkenning Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking

Nadere informatie

Van: Jolanda Braam (braam@tifn.nl) Kees de Gooijer (kees.degooijer@wur.nl) Voor: Projectdragers Datum: 19-12-2013

Van: Jolanda Braam (braam@tifn.nl) Kees de Gooijer (kees.degooijer@wur.nl) Voor: Projectdragers Datum: 19-12-2013 TKI toeslagregeling 2014 Van: Jolanda Braam (braam@tifn.nl) Kees de Gooijer (kees.degooijer@wur.nl) Voor: Projectdragers Datum: 19-12-2013 Zie voor meer informatie de publicatie in de Staatscourant (WJZ/13135860),

Nadere informatie

Samenwerking met buitenlandse universiteiten

Samenwerking met buitenlandse universiteiten Samenwerking met buitenlandse universiteiten INSPIRATIE- EN KENNISDAG PLANT & FOOD, 25 november 2014 Rik Eweg Lector Duurzame Agribusiness in Metropolitane Gebieden Opzet workshop 1. Ervaringen binnen

Nadere informatie

Functieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303

Functieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303 Functieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303 Doel (Mede)zorgdragen voor de vormgeving en door het geven van adviezen bijdragen aan de uitvoering van het beleid binnen de Hogeschool Utrecht kaders en de ter

Nadere informatie

Bantopa Kennismaken met Samenwerken

Bantopa Kennismaken met Samenwerken Bantopa Kennismaken met Samenwerken Vernieuwen door Samenwerken Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking met andere bedrijven

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren

Nadere informatie

KvK dienstverlening topsectoren

KvK dienstverlening topsectoren MIT regeling 2014 KvK dienstverlening topsectoren Bon Uijting senior adviseur KvK 15 mei 2014 KvK verzorgt vele MKB loketten topsectoren Telnr MKB Loket MKB loketten topsectoren MKB loket Agro Food 088-585

Nadere informatie

Internationale Kennisstrategie Topsector Energie. Internationale afstemming TKI WOZ 6 juli 2016

Internationale Kennisstrategie Topsector Energie. Internationale afstemming TKI WOZ 6 juli 2016 Internationale Kennisstrategie Topsector Energie Internationale afstemming TKI WOZ 6 juli 2016 Internationale ambities TSE uit KIA 2016-19 I. Een zo hoog mogelijke Nederlandse participatie in het Europese

Nadere informatie

College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel. Aan Provinciale Staten, PS2008MME13-1 -

College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel. Aan Provinciale Staten, PS2008MME13-1 - PS2008MME13-1 - College van Gedeputeerde Staten statenvoorstel Datum : 6 mei 2008 Nummer PS : PS2008MME13 Afdeling : ECV Commissie : MME Registratienummer : 2008int221948 Portefeuillehouder : Ekkers Titel

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 5 februari 2015 Autoriteit woningcorporaties

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 5 februari 2015 Autoriteit woningcorporaties De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van BZK www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Uw kenmerk Betreft Autoriteit woningcorporaties Inleiding

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren

Nadere informatie

DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen. Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis. 19 oktober 2016

DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen. Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis. 19 oktober 2016 DOC en EZ-innovatiebeleid: dat moet (kunnen) passen Luuk Klomp Plv directeur Innovatie en Kennis 19 oktober 2016 Beleidsthema s en doelen innovatie 1 Generiek spoor: ruimte voor ondernemers Doelen: NL

Nadere informatie

B elangenverklaring. behorend bij de Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling

B elangenverklaring. behorend bij de Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling B elangenverklaring behorend bij de Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling In het kader van de Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling

Nadere informatie

Doel. Context VSNU UFO/INDELINGSINSTRUMENT FUNCTIEFAMILIE MANAGEMENT & BESTUURSONDERSTEUNING DIRECTEUR BEDRIJFSVOERING VERSIE 3 APRIL 2017

Doel. Context VSNU UFO/INDELINGSINSTRUMENT FUNCTIEFAMILIE MANAGEMENT & BESTUURSONDERSTEUNING DIRECTEUR BEDRIJFSVOERING VERSIE 3 APRIL 2017 Directeur bedrijfsvoering Doel Zorgdragen voor de beleidsontwikkeling en, na vaststelling van het te voeren beleid door anderen, voor beleidsimplementatie en -evaluatie van (deel)processen in de bedrijfsvoering

Nadere informatie

Enterprise Portfolio Management

Enterprise Portfolio Management Enterprise Portfolio Management Strategische besluitvorming vanuit integraal overzicht op alle portfolio s 22 Mei 2014 Jan-Willem Boere Vind goud in uw organisatie met Enterprise Portfolio Management 2

Nadere informatie

Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304

Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304 Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304 Doel Bijdragen aan de formulering van het strategische en tactische (financieel-)economische beleid van de instelling of onderdelen daarvan, alsmede vorm en

Nadere informatie

Mkb Innovatiestimulering Topsectoren (TKI mkb-versterking en Mkb innovatiestimulering Topsectoren) - Subsidieregeling sterktes in innovatie

Mkb Innovatiestimulering Topsectoren (TKI mkb-versterking en Mkb innovatiestimulering Topsectoren) - Subsidieregeling sterktes in innovatie Mkb Innovatiestimulering Topsectoren (TKI mkb-versterking en Mkb innovatiestimulering Topsectoren) - Subsidieregeling sterktes in innovatie Doel van het onderdeel Mkb Innovatiestimulering Topsectoren (MIT)

Nadere informatie

ez02000001 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 20 december 2001

ez02000001 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 20 december 2001 ez02000001 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 20 december 2001 Sinds najaar 2000 is het BioPartner-programma operationeel. Dit programma heeft ten doel om het aantal

Nadere informatie

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut Opleidingsmanager Doel Ontwikkelen van programma( s) van wetenschappenlijk onderwijs en (laten) uitvoeren en organiseren van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen de faculteit, uitgaande van een faculteitsplan

Nadere informatie