Stappenplan. Taal Werkt. Leidraad voor verbetering taalvaardigheid in 5 stappen

Transcriptie

1 Stappenplan Taal Werkt Leidraad voor verbetering taalvaardigheid in 5 stappen

2 Stappenplan Taal Werkt Zet laaggeletterheid op de agenda Beter lezen en schrijven is pure winst 1 op de 10 mensen in Nederland heeft grote moeite met lezen en schrijven. Binnen de beroepsbevolking is dit 7%. Ten onrechte wordt er vaak van uitgegaan dat alleen allochtone medewerkers moeite hebben met lezen en schrijven in het Nederlands. Ook autochtone medewerkers kunnen verborgen lees- en schrijfproblemen hebben. Maar liefst 69% van de 1,1 miljoen laaggeletterden tussen de 16 en 65 jaar is autochtoon. Laaggeletterden zijn vooral werkzaam in de sectoren zorg & welzijn (25%), industrie & energie (20%), handel & horeca (17%) of de financiële & zakelijke dienstverlening (11%). 1 Wanneer u de taalvaardigheid van medewerkers verbetert, zorgt u voor: Winst door grotere productiviteit en flexibiliteit van medewerkers Geletterde medewerkers zijn minder afhankelijk van collega s, kunnen zelf - standiger werken en zijn productiever. Dat komt omdat ze bijvoorbeeld werk - instructies beter kunnen lezen en begrijpen, die door digitalisering van werkprocessen steeds vaker schriftelijk worden gegeven. Medewerkers zijn bovendien op meerdere functies inzetbaar. Winst door een lager ziekteverzuim Geletterde medewerkers ervaren minder stress op de werkvloer omdat ze zelfredzamer zijn. Ze zijn minder vaak ziek en kunnen hun eigen gezondheid beter regelen: ze kunnen bijsluiters van medicijnen lezen en gemakkelijker zelf informatie inwinnen over de behandeling van gezondheidsklachten. Winst door meer veiligheid op de werkvloer Geletterde medewerkers kunnen beter kennis nemen van veiligheidsvoorschriften en werkinstructies. Winst door betere communicatie met de klant Een geletterde medewerker communiceert beter met de klant. Door de communicatie richting de klant te vereenvoudigen bereikt u de klant beter en is deze sneller tevreden. 1 D. Fouarge, W. Houtkoop & R. van der Velden, Laaggeletterdheid in Nederland. Utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ECBO), Stappenplan Taal op de werkvloer 1 Stappenplan Taal werkt Stappenplan Taal op de werkvloer

3 Leidraad in 5 stappen De vijf stappen in deze brochure bieden u een leidraad voor de aanpak. U kunt ze stap voor stap volgen, maar uiteraard ook specifieke stappen kiezen en combineren. Het introduceren van uw plan om taalvaardigheden te verbeteren vraagt draagvlak. Het onderwerp is vaak onbekend bij management en medewerkers en wordt vaak verborgen gehouden door diegenen die het betreft. Door het niet goed kunnen lezen en schrijven bespreekbaar te maken en op de agenda te houden, vergroot u uw kans op succes. Mocht u uw plan willen versnellen, dan is het opnemen van het taalniveau in bestaande overleggen of bestaande processen rondom een medewerker aan te raden. Denk dan aan het meenemen van het onderwerp in ontwikkelgesprekken of aan het behandelen van taalvaardigheid tijdens bestaande cursussen, waarbij certificaten behaald moeten worden. Hebt u vragen over dit stappenplan, of wilt u graag meer informatie ont - vangen? Kijk dan op Ook kunt u contact opnemen met Stichting Lezen & Schrijven. Stap 1 Strategieontwikkeling Stap 2 Bewustwording Stap 3 Brede werving en scholing Stap 4 Monitoring en effectmeting Stap 5 Verankering in beleid Stap 1 Strategieontwikkeling U stelt vast welk doel u wilt bereiken met het verbeteren van de taalvaardigheid op de werkvloer en welke argumenten hieraan ten grondslag liggen. Daarnaast kunt u berekenen hoeveel medewerkers in uw organisatie mogelijk moeite met lezen en schrijven hebben. Bovendien is het in deze fase belangrijk helder te krijgen welke soort scholing binnen uw organisatie effectief zal zijn. 2 Stappenplan Taal werkt 3 Stappenplan Stap 1 Strategieontwikkeling

4 Breng omvang in kaart Breng de omvang van laag geletterdheid in kaart Door in kaart te brengen hoeveel medewerkers moeite hebben met lezen en schrijven, kunt u goed inschatten hoe breed uw aanpak moet zijn. Beperkte taalvaardigheid komt bij verschillende groepen mensen voor. Zij delen relatief vaak de volgende kenmerken: laagopgeleid (basisonderwijs of voorbereidend beroepsonderwijs); ouder dan 46 jaar en vrouw. 7% van de beroepsbevolking heeft moeite met lezen en schrijven. Als u 7% neemt van uw medewerkers, krijgt u een indicatie van het aantal laaggeletterden in uw organisatie. Probeer dit aantal bij te stellen aan de hand van informatie over doelgroepen in uw organisatie (bijvoorbeeld relatief veel laagopgeleide medewerkers) of over de branche waarin u werkzaam bent, zie de percentages op pagina 3. Ook concrete signalen van leidinggevenden zijn belangrijk om mee te nemen bij het maken van een schatting Stel een projectleider aan Tip: Taal voor het Leven voor taalscholing Het programma Taal voor het Leven is in zes regio s 1 opgezet om te onderzoeken of er meer manieren zijn om laag geletterden te bereiken en hen naar een hoger lees- en schrijfniveau te helpen. Bestaande lokale kennis en infrastructuur wordt benut, versterkt en verbreed, nieuwe manieren uitgeprobeerd en resultaten gemeten en inzichtelijk gemaakt. Taal voor het leven verbindt de wereld van de taalvrijwilligers die cursisten vinden, enthousiasmeren en begeleiden met de wereld van professionele docenten die naast lesgeven ook taal vrijwilligers ondersteunen en opleiden. Meer informatie vindt u op Vul het stappenplan in Vul het stappenplan in Vul aan de hand van de tips uit dit boekje een stappenplan in. Een format hiervoor kunt u downloaden op stappenplan. Bepaal de scholingsbehoefte Naast het bepalen van de omvang van het vraagstuk kunt u ook de scholingsbehoefte van uw medewerkers op het gebied van lezen en schrijven bepalen. De onderstaande vragen helpen u daarbij: Welke vaardigheden van uw medewerkers wilt u verbeteren? Welk niveau verwacht u van uw medewerkers? Is er scholingsbudget beschikbaar, via bijvoorbeeld uw branche, uw gemeente of uw eigen organisatie? Stelt u de cursus verplicht of is deze op vrijwillige basis? Kunnen medewerkers scholing onder werktijd volgen? Waar wilt u de taalcursus laten plaatsvinden? De antwoorden op bovenstaande vragen helpen u bij het kiezen voor een intensieve of juist een korte taakgerichte taalcursus. Bij de laatste kunt u denken aan het inbedden van een lees- en schrijfmodule in een cursus rapporteren of veilig gedrag op de werkvloer. Afhankelijk van de gekozen scholingsbehoefte en beschikbare middelen kiest u voor het taalaanbod van een particuliere taalaanbieder, een regionaal opleidingscentrum (ROC) of een alternatieve cursus via vrijwilligersorganisaties. Meer informatie over de verschillende aanbieders van cursussen lezen en schrijven vindt u op onder Taalaanbieders. Zorg voor draagvlak Draagvlak is essentieel om uw plan te laten slagen. Zowel op het niveau van directie als beslissingsbevoegde managers. Betrek hen in een zo vroeg mogelijk stadium. De uitvoering van het stappenplan vraagt een structurele aansturing door één of meerdere interne projectleider(s). Het is van belang hen in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken, zodat u het eigenaarschap van het project bij de projectleider borgt. Denk hierbij aan een medewerker van HR of de afdelingen MVO, kwaliteit of strategie. 1 Taal voor het Leven kan in 6 regio s ingezet worden: Amsterdam, Rijnmond, Haaglanden, Flevoland, Utrecht, Zwolle en Twente. Resultaat van stap 1 Akkoord van directie/bestuur en startklaar voor uitvoer van het stappenplan. 4 Stappenplan Stap 1 Strategieontwikkeling 5 Stappenplan Stap 1 Strategieontwikkeling

5 Stap 2 Bewustwording Betrek leidinggevenden bij de aanpak Zorg voor een interne bewustwordingscampagne De belangrijkste stap in een interne bewustwordingscampagne is ervoor zorgen dat de leidinggevenden van de aanwezigheid van taal- of communicatieproblemen op de werkvloer bewust worden. In een later stadium kunt u zich richten op de mogelijkheden en voordelen van het volgen van een cursus lezen en schrijven (zie hiervoor stap 3: brede werving en scholing). Bij het ontwikkelen van een interne campagne kunt u de volgende punten meewegen: Zijn er verschillende doelgroepen die elk een eigen communicatiestrategie nodig hebben? Hoe worden medewerkers het best en meest effectief bereikt? Welke succesvolle acties heeft uw organisatie eerder uitgevoerd rond laaggeletterdheid of andere werk-gerelateerde scholing de afgelopen jaren? Wilt u de bestaande campagnemiddelen van Stichting Lezen & Schrijven inzetten? Deze campagnematerialen zijn gratis te downloaden op campagnematerialen Motiveer leidinggevenden om mee te doen Inventariseer welke leidinggevenden mogelijk te maken hebben met collega s die niet goed kunnen lezen en schrijven. Betrek hen bij de aanpak, maar denk daarbij ook andere belanghebbenden, zoals HR, opleidingscoördinatoren, communicatie en de OR. Op is een standaardpresentatie te downloaden. Deze kunt u gebruiken ter ondersteuning van uw aanpak. U vindt de presentatie onder Materialen. Bij het vergroten van de bewustwording kunt u starten bij collega s; directie/management, leidinggevenden en teamleiders. U maakt hen bewust van de aanwezigheid van taal- of communicatieproblemen op de werkvloer en welke consequenties dit mogelijk heeft. Zo ontstaat een situatie waarin het onderwerp bespreekbaar wordt en men graag actie wil ondernemen. 6 Stappenplan Bewustwording creëren 7 Stappenplan Bewustwording creëren

6 Organiseer een presentatie of cursus Organiseer een presentatie Het doel van de presentatie is leidinggevenden kennis te laten maken met de problematiek van mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Na de presentatie weten zij hoe ze collega s met beperkte taalvaardigheid kunnen herkennen, hoe zij het onderwerp bespreekbaar kunnen maken en hoe zij hun collega s kunnen doorverwijzen naar de juiste taalscholing. Resultaat van stap 2 Interne bekendheid en aanpak is gerealiseerd. Er is binnen uw organisatie draagvlak voor het starten met het verbeteren van de taalvaardigheden. Uw leidinggevenden en teamleiders zijn in staat om beperkte taalvaardigheid in hun teams te herkennen en de juiste actie te ondernemen. Organiseer een train-de-trainer cursus Afhankelijk van de grootte van uw organisatie kunt u leidinggevenden een train-de-trainer cursus aanbieden, zodat zij anderen kunnen opleiden in het herkennen en doorverwijzen van collega s die moeite hebben met lezen en schrijven. Wanneer uw organisatie meerdere vestigingen heeft, is deze training een aanrader. Neem voor meer informatie contact op met het adviesteam van Stichting Lezen & Schrijven. Stap 3 Brede werving en scholing Aan de hand van uw doelstellingen, uw inventarisatie en de gecreëerde bewustwording kunt u een campagne starten om deelnemers voor taalscholing te werven. U kunt daarbij alle mogelijke kanalen inzetten. Zo brengt u de boodschap bij een zo groot mogelijke groep medewerkers onder de aandacht. Bovendien kunt u via deze weg een helder aanbod van taalscholing communiceren. 8 Stappenplan Bewustwording creëren 9 Stappenplan Brede werving en aanbieden scholing

7 Start werving deelnemers Start werving deelnemers U zorgt voor een heldere manier van het aanbieden van taalscholing. Succesvolle onderdelen daarbij kunnen zijn: Bekendheid met uw plan en het cursusaanbod genereren via nieuwsbrieven, intranet of (digitale) prikborden. Herkenningswijzers (ook digitaal). Deze zijn te downloaden via of gedrukt te bestellen via taalwerkt@lezenenschrijven.nl. Een Taalambassadeur, een ervaringsdeskundige. Deze kan goed voorlichting geven aan medewerkers. Als medewerkers zich kunnen identificeren met zijn of haar ervaringen, komen zij makkelijker voor hun taalprobleem uit. Een informatiestand en voorlichtingsbijeenkomst. Dit kunt u combineren met een markt over diverse opleidingen of over een ander thema. Filmpjes die gerelateerd zijn aan problemen met lezen en schrijven. Zie hiervoor het aanbod op Een ludiek evenement met als thema lezen en schrijven, zoals een workshop of theatervoorstelling waarmee u het thema bespreekbaar maakt. Een brievenactie, waarbij iedere medewerker een eenvoudig geschreven persoonlijke brief ontvangt, zich bewust wordt van het probleem, collega s herkent die moeite hebben met lezen of schrijven of zich op kan geven voor een cursus lezen en schrijven. Training Herkennen & Doorverwijzen voor teamleiders. Meten is weten Voor het meten van het aantal medewerkers met beperkte taalvaardigheid, kunt u een taalscan uitvoeren. Hiervoor heeft u verschillende mogelijkheden tot uw beschikking: De Taalscan van FNV en VNO-NCW: De Taalmeter. Dit is een online screening waarmee u op een snelle en eenvoudige wijze mensen op het spoor kunt komen die mogelijk moeite hebben met lezen en schrijven. Een groot aantal laaggeletterden kan met de Taalmeter eenvoudig worden herkend, die anders onopgemerkt zou blijven. Een taalaanbieder kan ook een taalscan uitvoeren. Benaderen (vermoedelijk) laaggeletterde medewerkers Medewerkers die (vermoedelijk) niet goed kunnen lezen en schrijven kunt u laten benaderen door een directe leidinggevende of een vertrouwenspersoon. Zij kunnen het onderwerp bespreekbaar maken door de signalen die ze opmerken op tafel te leggen en na te gaan of hun vermoeden klopt. Wat vaak helpt, is om uit te leggen dat deze persoon niet de enige is die moeite heeft met taal. En dat er iets aan te doen is. Moedig medewerkers aan om deel te nemen aan een cursus lezen en schrijven. Inzicht in de persoonlijke voordelen, zoals meer werkplezier, minder stress, meer zelfvertrouwen en meer doorgroei- Overzicht van aanmeldingen voor cursussen mogelijkheden in het werk helpt daarbij. En koppel lezen en schrijven aan een andere (beroeps)cursus. Leg afspraken over taalscholing vast, zodat u er later in functioneringsgesprekken of werkoverleggen weer op terug kunt komen. Bijhouden van aanmeldingen voor een cursus Het bijhouden van de aanmeldingen voor een cursus zorgt dat u makkelijker schakelt met de taalaanbieder. U heeft altijd een overzicht van het aantal cursisten. Dit is ook handig richting uw opleidingsfonds. Bereid de start van de cursus voor Op basis van het aantal aanmeldingen maakt u afspraken met de taalaanbieder om de taalcursus te starten. Wanneer er veel gewerkt wordt met flexkrachten, kunt u afspraken maken met het uitzendbureau over de taalscholing. De uitzendbranche heeft in haar CAO opgenomen laaggeletterdheid aan te pakken. Vraag of het uitzendbureau bij de eerste intake al de Taalmeter kan uitvoeren. Ook kan zij de laaggeletterde doorverwijzen naar een ROC in de buurt. De intercedent kan zelf bellen of doorverwijzen naar de Nationale Bellijn Lezen & Schrijven: Maak afspraken over het te behalen taalniveau Bij aanvang van de cursus wordt altijd het exacte taalniveau van uw medewerkers bepaald. Zo kunnen vorderingen van uw medewerkers worden vastgesteld. Spreek op dit punt goed af welke leidinggevenden de vorderingen van welke medewerkers in de gaten houden. Maak duidelijke afspraken met de taalaanbieder over het niveau dat de medewerkers moeten bereiken. Begeleid medewerkers ook tijdens de cursus Als de cursus daadwerkelijk is begonnen, is gebleken dat elke deelnemer gebaat is bij belangstelling vanuit zijn collega s. Dit motiveert en steunt hen. Zeker als ze complimenteren krijgen over hun voortgang. Uiteraard zijn leidinggevenden hiervoor de aangewezen personen. Het bijwonen van een cursus is zeker aan te raden. Resultaat van stap 3 Medewerkers die moeite hebben met lezen en schrijven, volgen een cursus op maat en maken vorderingen. 10 Stappenplan Brede werving en aanbieden scholing 11 Stappenplan Brede werving en aanbieden scholing

8 Meet het resultaat en evalueer Evaluatie met medewerkers Door regelmatig met de medewerkers in gesprek te gaan over hun taalscholing, zowel formeel als informeel, draagt u bij aan zijn of haar enthousiasme en aan het versterken van het eindresultaat. Vragen naar het plezier van de medewerker, de aard van de opdrachten of de invloed die de voortgang heeft op hun werk en privéleven levert u al heel veel relevante informatie op. Evalueer met taalaanbieder Periodiek vastgestelde evaluatiemomenten met de taalaanbieder geven u inzicht in de voortgang van uw medewerkers en maken het mogelijk om cursus gedurende het traject bij te sturen. Monitor het stappenplan Effectmeting Bij organisaties die u voorgingen in het verbeteren van de taalvaardigheid op de werkvloer is gebleken dat de effecten van de cursus goed merkbaar zijn in het werk. Diverse taalaanbieders voeren een nulmeting en eindmeting uit en meten daarmee de effecten van de cursus lezen en schrijven voor de medewerker en werkgever. U kunt natuurlijk ook zelf een onderzoek uitvoeren of de effectmeting naar veranderingen op de werkvloer tijdens een tevredenheidsonderzoek meenemen. Resultaat van stap 4 Overzicht van de aantallen cursisten en effecten van de cursus voor de mede werker en werkgever. Stap 4 Monitoring en effectmeting Bij organisaties die u voorgingen, is gebleken dat de effecten van de cursus goed merkbaar zijn in het werk. Wanneer u deze effecten ook voor uw organisatie duidelijk wilt maken, kunt u starten met het volgen en evalueren van uw uitgevoerde acties en de taalscholing. Desnoods past u uw aanpak aan. De effecten kunt u zichtbaar maken door veranderingen op de werkvloer te monitoren en deze te benoemen. Zo houdt u het onderwerp onder de aandacht. Ter verbetering van uw aanpak kunt u de positieve en negatieve aandachtspunten uit het stappenplan als leerpunten voor een volgend project of voor een structurele borging benoemen. Kijk voor goede voorbeelden op voorbeelden. Tip: Stichting Lezen & Schrijven voert de komende jaren samen met Universiteit Maastricht een grootschalige monitoring en effectmeting van taalscholing uit. Uw organisatie kan hier ook aan mee doen. Neem hiervoor contact op via taalwerkt@lezenenschrijven.nl. 12 Stappenplan Monitoring en effectmeting 13 Stappenplan Monitoring en effectmeting

9 Stap 5 Verankering in beleid Structureel aanbieden van taalcursussen Veranker geletterdheid in standaardprocessen U kunt de aanpak structureel een plek geven door bijvoorbeeld: taalbeheersing een standaard bespreekpunt te maken van ontwikkelgesprekken. leidinggevenden een train-de-trainer cursus aan te bieden. een training Herkennen & Doorverwijzen opnemen in de introductiecursus van nieuwe leidinggevenden. het aanwijzen van werkvloerambassadeurs. Zij vormen een aanspreekpunt voor collega`s. het onderwerp mee te nemen in werkoverleggen, VCA-examens, arbeidsvoorwaarden, kwaliteits- en veiligheidsbeleid, functieprofielen en het MVO en duurzame inzetbaarheidsbeleid. Structureel aanbod cursussen U kunt de taalcursussen structureel aanbieden door: het inkopen van interne trajecten een samenwerking met het plaatselijke ROC aan te gaan. het inrichten van een leestafel met cursusmaterialen en eenvoudige boeken. het inrichten van e-learningplekken, waar medewerkers gebruik kunnen maken van online cursussen. Meer informatie hierover kunt u verkrijgen via Vanuit Stichting Lezen & Schrijven bieden wij ook de mogelijkheid voor een duurzame verankering van geletterdheid binnen uw organisatie. Zo kunt u medewerkers laten opleiden tot taal - coaches en hen inzetten op de werkvloer. Meer informatie over deze manier van scholing? Neem dan contact op via taalwerkt@lezenenschrijven.nl. Na alle activiteiten en hun effecten wilt u zorgen dat het verbeteren van de taalvaardigheid een belangrijk aandachtspunt blijft. Dit kunt u realiseren door het een duurzaam onderdeel van uw bedrijfsvoering te maken. Zo is het van belang het onderwerp op te nemen in een aantal standaardinstrumenten op bijvoorbeeld het vlak van HR en veiligheid. Op deze wijze is het een blijvend aandachtspunt bij de huidige medewerkers en bij de werving van nieuwe medewerkers. Resultaat van stap 5 Het thema is bespreekbaar en duurzaam verankerd 14 Stappenplan Verankeren en opnemen in beleid 15 Stappenplan Verankeren en opnemen in beleid

10 Notities Praktische ondersteuning: Uitgave augustus 2013 Stichting Lezen & Schrijven Parkstraat 105, 2514 JH Den Haag T Een format voor uw eigen stappenplan: Goede voorbeelden van organisaties die u voorgingen: Het instrument om snel te meten of iemand moeite heeft met lezen en schrijven: De plek om een medewerker aan te melden voor scholing: Een eigen plek voor cursisten om te oefenen: Contact met het adviesteam via taalwerkt@lezenenschrijven.nl of Stappenplan 3 Stappenplan Taal op de werkvloer

11 4 Stappenplan Taal op de werkvloer