3DE GRAAD OPDRACHTENBOEK 4. SOWiEso ISBN

Transcriptie

1 3DE GRAAD OPDRACHTENBOEK 4 SOWiEso C op yr ig ht D E M E N S A L S D E E L VA N D E S A M E N L E V I N G ISBN _SOWI34W.indb 1 26/08/16 5:04 PM

2

3 SOWiEso 3de graad Opdrachtenboek 4 De mens als deel van de samenleving Plantyn

4 Plantyn Motstraat 32, 2800 Mechelen T F klantendienst@plantyn.com Ontwerp binnenwerk: Press Point Ontwerp omslag: De vlindervloer Opmaak omslag en binnenwerk: OKS Prepress Services Pvt Ltd Illustratieverantwoording: Alexander Raths Fotolia.com, flickr/jim Linwood, Reporters, Wikipedia/ Wikipedia/DoD photo by Erin A. Kirk-Cuomo, Wikipedia/KoS onder GNU-licentie voor vrije documentatie, Wikipedia/Mononomic, Wikipedia/Stichting Greenpeace Council NUR 138 Plantyn nv, Mechelen, België Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgeverij Plantyn heeft alle redelijke inspanningen geleverd om de houders van intellectuele rechten op het materiaal dat in dit leermiddel wordt gebruikt, te identificeren, te contacteren en te honoreren. Mocht u ondanks de zorg die daaraan is besteed, van oordeel zijn toch rechten op dit materiaal te kunnen laten gelden, dan kunt u contact opnemen met uitgeverij Plantyn. Dit boek werd gedrukt op papier van verantwoorde herkomst. ISBN /0 D2016/0032/0006

5 Inhoudsopgave Deel 1 De mens en zijn wereld 5 1 Ons waarden- en normenstelsel Onze waarden Onze normen 9 2 Ons mens- en wereldbeeld Ons mensbeeld Het Griekse mensbeeld Het Romeinse mensbeeld Het middeleeuwse mensbeeld Het mensbeeld in de nieuwe tijd Het mensbeeld in de nieuwste tijd Mensbeelden vandaag Ons wereldbeeld Het wereldbeeld in de oudheid Het middeleeuwse wereldbeeld Het wereldbeeld in de nieuwe tijd Het wereldbeeld in de nieuwste tijd Wereldbeelden vandaag 22 3 Mens & rechten Mensenrechten in de UVRM Het ontstaan van de UVRM Mensenrechten in beweging: gendergelijkwaardigheid? Genderstereotypering Van de 19de eeuw tot nu: is gelijk, gelijk? 31 Deel 2 Deelsystemen in de samenleving 33 1 Samenleving 35 2 Deelsystemen in de Belgische samenleving Onze samenleving als democratisch systeem Organisatie Participatie Onze samenleving als rechtssysteem Organisatie Participatie Onze samenleving als sociaal-maatschappelijk systeem Sociale zekerheid Verenigingsleven Onze samenleving als economisch systeem Organisatie Participatie Wisselwerking tussen de deelsystemen 46 Inhoudsopgave 3

6

7 C op yr ig ht Deel 1 De mens en zijn wereld 22115_SOWI34W.indb 5 26/08/16 5:04 PM

8 C op yr ig ht 1 leed dlerew njiz ne snem ed 22115_SOWI34W.indb 6 26/08/16 5:04 PM

9 1 Ons waarden- en normenstelsel 1.1 Onze waarden a) In de tweede graad en in tal van andere vakken oefende je je al in het begrip waarden. Weet je nog wat het precies betekent? Lees het voorbeeld over Fabio en Sonnür in het Informatieboek. Welke waarden komen tot uitdrukking? o Fabio: o Sonnür: Noteer in onderstaande tabel vijf waarden die in je stage(periode) belangrijk zouden kunnen zijn om na te streven. Zoek bij elke waarde een passende foto. Kleef de foto s op een aparte pagina en nummer ze. Noteer deze cijfers in de eerste kolom (Illustratie). Verwoord in de derde kolom (Motivering) bovendien bij elke waarde hoe je die waarde in je stage(periode) tot haar recht kunt laten komen. ILLUSTRATIE WAARDE MOTIVERING 7

10 ILLUSTRATIE WAARDE MOTIVERING b) Wat vind jij belangrijk? Hoe ziet jouw persoonlijke waardenhiërarchie eruit? Stel een persoonlijke waardenhiërarchie op. Noteer vijf waarden in volgorde van belangrijkheid. De waarde die je het hoogst noteert, is de waarde die jij momenteel het belangrijkst vindt. Noteer in de rechter kolom wat ervoor gezorgd heeft dat je de eerste twee waarden noteerde. Denk aan persoonlijke ervaringen, gebeurtenissen, wensen enzovoort. Wees concreet. PERSOONLIJKE WAARDENHIËRARCHIE BEÏNVLOEDENDE FACTOREN 8

11 PERSOONLIJKE WAARDENHIËRARCHIE BEÏNVLOEDENDE FACTOREN Vergelijk jouw waardenhiërarchie met die van je klasgenoten. Welke verschillen merk je op? Waardoor komt dat volgens jou? Kijk jouw persoonlijke waardenhiërarchie opnieuw na, na de leerstof uit deel 1 van het Informatieboek te hebben doorgenomen. Ziet je waardenhiërarchie er nu anders uit? Zo ja, motiveer en ga op zoek naar een mogelijke verklaring. 1.2 Onze normen a) Waarden zijn idealen die we nastreven. Normen zijn richtlijnen voor ons gedrag en zijn gebaseerd op waarden. Rekening houden met waarden en normen leidt tot een bepaald handelen in concrete situaties. Illustreer dit met voorbeelden. Noteer telkens een waarde, leidt daaruit een norm af en beschrijf het gedrag dat eruit kan voortvloeien in een concrete context. WAARDE NORM CONCREET GEDRAG 9

12 WAARDE NORM CONCREET GEDRAG 10

13 b) Noteer vijf voorbeelden van formele normen en vijf voorbeelden van informele normen uit jouw schoolcontext. FORMELE NORMEN INFORMELE NORMEN 11

14 2 Ons mens- en wereldbeeld Wat maakt jou uniek in vergelijking met je klasgenoten? Wat typeert jou? Wie ben je? 2.1 Ons mensbeeld a) De mens is een zoogdier, maar waarin onderscheidt de mens zich van het dierenrijk? Wat maakt een mens mens? 12

15 b) Neem de besproken mensbeelden aandachtig door. Maak individueel een mindmap. Jouw mindmap geeft een beknopt overzicht van de belangrijkste kernwoorden/kernzinnen die je aan elk wereldbeeld kunt linken. 13

16 14

17 2.1.1 Het Griekse mensbeeld a) Vorig schooljaar maakte je in Informatieboek 1 ( De mens in ontwikkeling ) kennis met de Oedipusmythe. Wat wilden de Grieken met die mythe benadrukken? Welk mensbeeld schuift het verhaal naar voren? b) Lees het intermezzo De doos van Pandora in het Informatieboek. Achterhaal het mensbeeld (vrouwbeeld) die deze mythe aanhaalt. c) De Griekse mythologie bulkt van de mythen die een blik werpen op de mensheid. Ga zelf op zoek naar een voorbeeld. Noteer de titel van de mythe, een korte samenvatting en het mensbeeld dat beschreven wordt. 15

18 d) Lees het intermezzo Allegorie van de grot. In de allegorie denkt Plato na over de existentiële vraag: Hoe moet een mens leven?. Achterhaal de betekenis van de parabel en geef zelf het antwoord op zijn vraag. 16

19 2.1.2 Het Romeinse mensbeeld Geen opdrachten Het middeleeuwse mensbeeld a) Het mensbeeld van Plato en het christelijke mensbeeld kennen een duidelijke link. Omschrijf de gelijkenis. b) Het boek Genesis bevat verschillende verhalen die de christelijke kijk op het mensbeeld verduidelijken. Lees de verhalen in het Informatieboek. Achterhaal de dieperliggende betekenis. Het gebed: Onzevader 17

20 Adam & Eva en Kaïn & Abel 18

21 2.1.4 Het mensbeeld in de nieuwe tijd Geen opdrachten Het mensbeeld in de nieuwste tijd Geen opdrachten Mensbeelden vandaag Geen opdrachten 2.2 Ons wereldbeeld a) Het wereldbeeld leiden we niet alleen af uit geschriften of uit wereldkaarten bij verschillende culturen. Ook kunst is een typische uitdrukking van het beeld dat over de wereld heerst en heerste. Verdiep je in een kunstwerk of kunststroming naar keuze. Situeer de kunst in haar tijdgeest en achterhaal het heersende wereldbeeld. Laat de link tussen de kunst en het wereldbeeld duidelijk naar voren komen. 19

22 b) De massamedia zijn met hun grote en uiteenlopende informatieaanbod verantwoordelijk voor een verregaande versnippering van de opinies in de maatschappij. Bekijk vanavond het journaal. Welk wereldbeeld wordt er geschetst? Op welke waarden wordt er gefocust? Motiveer je antwoord voldoende door in te gaan op de besproken actualiteit Het wereldbeeld in de oudheid Lees Plato s allegorie van de grot opnieuw. Naast een mensbeeld kun je er ook een wereldbeeld in onderscheiden. Noteer hieronder welk wereldbeeld Plato en de Griekse bevolking eropna hield. 20

23 2.2.2 Het middeleeuwse wereldbeeld Lees het scheppingsverhaal. Breng orde in de schepping. Doe dat door onderstaande tabel in te vullen. EERSTE DAG TWEEDE DAG DERDE DAG VIERDE DAG VIJFDE DAG ZESDE DAG ZEVENDE DAG Het wereldbeeld in de nieuwe tijd a) In de nieuwe tijd werd het eigen continent vaak als superieur beschouwd De gedachte dat het eigen continent, volk,... superieur is, is niet zo oeroud, jammer genoeg. Bewijs met een aantal recente voorbeelden. b) Cultureel racisme als gevolg van een collectief (of persoonlijk) wereldbeeld is tot op de dag van vandaag actueel. Lees het artikel De discussie over Zwarte Piet gaat ook over Pippi Langkous, Kuifje en Jommeke. Beantwoord onderstaande vragen. 21

24 Wat is jouw mening: schuilt er een racistische ondertoon in het kinderfeest van Sinterklaas en Zwarte Piet? Wat vind je van de aanpak van Hugo Matthysen: Zwarte Piet wordt een beetje Zwarte Piet? In verschillende kinderverhalen blijkt een racistische ondertoon te schuilen. Vind je de censuur op cultuurproducten gerechtvaardigd? Motiveer Het wereldbeeld in de nieuwste tijd Geen opdrachten Wereldbeelden vandaag Het verlies aan culturele homogeniteit en het wegvallen van de bestaande referentiekaders leidt bij bepaalde mensen en groepen tot onbehagen, vervreemding en desoriëntatie. Geef een aantal actuele voorbeelden. 22

25 3 Mens & rechten 3.1 Mensenrechten in de UVRM a) Lees de mensenrechten die genoteerd staan in de UVRM. Sommige mensenrechten zijn nogal moeilijk omschreven. In de tabel hieronder vind je daarom een eenvoudigere omschrijving van alle mensenrechten. Link elke omschrijving aan het passende mensenrecht in de UVRM. Doe dat door in de derde kolom het correcte artikelnummer te noteren. b) Mensenrechten zijn universeel, maar toch worden ze niet altijd en overal even strikt nageleefd. Ga op zoek naar voorbeelden (uit de actualiteit) waarbij de mensenrechten geschonden worden. Noteer de voorbeelden beknopt in de tabel hieronder. A Je hebt recht op een nationaliteit. ARTIKEL B C D E Schending: Alle regeringen moeten ervoor zorgen dat de mensenrechten worden nageleefd. Schending: Je mag uitkomen voor je mening en je mag overal informatie vandaan halen. Schending: Je hebt recht op bezit, dat mag niemand zomaar van je afnemen. Schending: Je hebt recht op werk naar keuze, met een eerlijk loon. Vakbonden zijn vrij. Schending: F Je hebt recht op erkenning door de wet. Schending: G Je hebt recht om te genieten van kunst en cultuur. Cultuur moet worden beschermd. Schending: 23