DE LEUKSTE PLEK OM TE LEREN MEERWAARDE VAN DE LEERAFDELING. Een meer dan geschikt alternatief voor de reguliere stage

Transcriptie

1 DE LEUKSTE PLEK OM TE LEREN MEERWAARDE VAN DE LEERAFDELING Een meer dan geschikt alternatief voor de reguliere stage

2 Aanleiding In opdracht van het ROC Midden Nederland (ROC MN) is onderzoek gedaan naar de meerwaarde van de leerafdeling in de zorg als stagevorm voor studenten. Betrokken organisaties De regio ROC Midden Nederland en Hogeschool Utrecht (ROCMN-HU) neemt met het concept De Leerafdeling deel aan het Doorbraakproject Werkplekleren (Dbp). Het ROC MN en de HU werken samen met verschillende instellingen waar een leerafdeling is, zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen. Aan het Dbp nemen drie leerafdelingen deel. Deze leerafdelingen horen bij de instellingen Birkhoven Zorggoed (verpleeghuis te Amersfoort), Diakonessenhuis Utrecht en Meander Medisch Centrum Amersfoort. De betrokken scholen en instellingen wilden met het onderzoek meer zicht krijgen op de meerwaarde van de leerafdeling en het onderzoek benutten om het rendement van de leerafdeling te verbeteren. Het onderzoek is uitgevoerd vanaf het voorjaar 2010 tot februari 2011, het onderzoeksverslag is in mei 2011 verschenen. Bedoeling van dit boekje Voor medewerkers van opleidingen en zorginstellingen en andere geïnteresseerden zijn er twee beknopte boekjes samengesteld over de resultaten van dit onderzoek. We hopen u hiermee informatie en inspiratie te bieden wat betreft de leerafdeling als stagevorm; de leukste plek om te leren, aldus een student. De leerafdeling De leerafdeling is een innovatieve stagevorm: een afdeling in een zorginstelling met echte zorgvragers waar ongeveer 10 mbo- en hbo-studenten samen werken en leren. De studenten vormen samen een team dat geleidelijk verantwoordelijk wordt voor alle voorkomende werkzaamheden op de leerafdeling. Zij worden hierbij gecoacht door gediplomeerde werkbegeleiders (coaches). Dit is een belangrijk verschil met de situatie tijdens een reguliere stage, die gekenmerkt wordt door de een-op-een relatie tussen werkbegeleider en student. Vanuit school (zowel hbo als mbo) is een docent verbonden aan de leerafdeling. De docenten verzorgen de wekelijkse scholingsactiviteiten op de werkplek en ondersteunen de studenten in het leerproces. Meerwaarde van de leerafdeling 3

3 Twee onderzoeksvragen In het onderzoek zijn twee vragen beantwoord. 1. Wat is de meerwaarde van de leerafdeling ten opzichte van de reguliere stage? a. Wat is het leerrendement van de leerafdeling? b. Hoe goed sluiten school en praktijk binnen de leerafdeling op elkaar aan? 2. Hoe kan het contact docenten-coaches (school-praktijk) rondom de leerafdeling worden versterkt? Het contact tussen docenten en coaches is heel belangrijk voor het verhogen van het rendement van de leerafdeling en de aansluiting tussen school en praktijk. Het onderzoek was gericht op de vraag wat beide partijen graag willen bespreken, welke aanpak hiervoor het beste geschikt is, welk tijdschema hiervoor haalbaar is en welke resultaten dit moet opleveren. De resultaten van beide onderzoeksvragen worden in twee aparte boekjes gepubliceerd. Dit boekje betreft de resultaten van onderzoeksvraag 1. Co-makership school en praktijk HAAL HET BESTE IN JE NAAR BOVEN Onderzoeksopzet en -resultaten zijn in samenwerking met de betrokken opleidingen en zorginstellingen tot stand gekomen. Gedurende het onderzoek zijn hiervoor een aantal bijeenkomsten geweest met vertegenwoordigers van de betrokken partijen. Er was bij alle deelnemers een groot enthousiasme voor de leerafdeling. In een afsluitende bijeenkomst hebben alle partijen geformuleerd wat de resultaten van het onderzoek betekenen voor hun toekomstige werk rond de leerafdeling. Alle partijen hebben de intentie om het concept van de leerafdeling qua leren en begeleiden stagebreed verder te ontwikkelen. In het traject contact docenten-coaches is steeds vanuit de visie en vragen van de deelnemers zelf gewerkt om tot verbetering te komen. Zo heeft het onderzoek een duidelijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de leerafdeling in de praktijk. Meerwaarde van de leerafdeling 5

4 WAT IS DE MEERWAARDE VAN DE LEERAFDELING TEN OPZICHTE VAN DE REGULIERE STAGE? Onderzoeksopzet Resultaten De onderzoeksvraag over de meerwaarde van de leerafdeling is beantwoord met behulp van evaluatieonderzoek. Hiervoor is gebruik gemaakt van documentanalyse, vragenlijsten, analyse van diplomerings- en uitvalscijfers, observatie en interviews. Er zijn gegevens verzameld met behulp van coaches, praktijkopleiders 1, docenten en studenten. Documentanalyse Uit de documentanalyse komen vooral positieve punten naar voren voor de leerafdeling. Studenten leren meer en sneller op de leerafdeling Het leerrendement is op een leerafdeling hoger dan tijdens een reguliere stage. Dankzij dagelijkse en georganiseerde reflectie, zelfsturing, de toenemende complexiteit van zorgverlening en het leren in een realistische beroepssituatie. De reguliere stage vraagt minder verantwoordelijkheid van studenten. Studenten van een leerafdeling voelen zich samen een team: ook met studenten van een andere opleiding en van andere niveaus. Het intensief samenwerken heeft een positief effect op het leren: de studenten delen kennis en lossen samen complexe problemen op. Ze ervaren steun van elkaar. De verantwoordelijkheid en wisselende diensten op de leerafdeling kunnen wel pittig zijn voor studenten. Studenten vinden de begeleiding op de leerafdeling in het algemeen goed. Er wordt dagelijks in het team gereflecteerd en wekelijks tijdens de scholingsmiddag. De integratie van kennis, vaardigheden en attituden, evenals persoonlijke eigenschappen komt goed tot uiting binnen de leerafdeling. Dit sluit aan bij de doelstelling van Competentie Gericht Onderwijs (CGO). De kloof tussen theorie en praktijk wordt overbrugd De studenten van de leerafdeling vinden, na hun stage op de leerafdeling, dat theorie en praktijk veel beter op elkaar zijn afgestemd en geïntegreerd dan de studenten die een reguliere stage volgden. Dit komt door intervisie, door de scholingsmiddagen en door meer contact met de stagedocenten. 1 Praktijkopleider = verantwoordelijk voor het geheel aan scholing binnen de zorginstelling; begeleidt de coach en kan ook als aanspreekpunt voor studenten fungeren. Het aantal scholingsbijeenkomsten verhoogt wel de werkdruk. Sommige bronnen vermelden dat de invulling van de scholingsmiddag beter zou kunnen. De directe inzetbaarheid van de gediplomeerden is hoger en er komt meer gekwalificeerd personeel dankzij de leerafdeling Gediplomeerden van een leerafdeling hebben een kortere inwerkperiode en ze stromen vaker door naar een baan binnen de instelling. Kwaliteit zorgverlening verbetert De klanttevredenheid op een leerafdeling blijft gelijk of is hoger dan op een afdeling met reguliere stages. De kosten worden door de begroting gedekt en mogelijk zelfs gereduceerd door een verlaging van werkdruk en wervingskosten Er zijn meer stageplaatsen beschikbaar dankzij de leerafdelingen Verbeterpunten Ook komen verbeterpunten naar voren. Het contact tussen docenten en coaches kan beter. Leerafdelingen vereisen een intensiever contact tussen zorginstellingen en opleidingen dan reguliere stageplaatsen. Het begeleiden op maat door coaches, het leerrendement en de organisatie zijn aandachtspunten. Interviews met studenten en begeleiders Alle geïnterviewde studenten en begeleiders van de bij het onderzoek betrokken opleidingen en zorginstellingen hebben ook ervaring met de reguliere stage. Ze kunnen beide stagevormen dus goed met elkaar vergelijken. De geïnterviewden zijn heel positief over de leerafdeling. Samenwerking school-praktijk De samenwerking tussen school en praktijk wordt als beter ervaren dan in de reguliere stage: de lijnen zijn korter. Sommige begeleiders hebben behoefte aan individuele informatie over studenten vanuit school, om ze beter te kunnen begeleiden. De uitwisseling tussen school en praktijk via de scholingsmiddag of intervisie vindt nog niet altijd plaats. Studenten leren meer en sneller op de leerafdeling De voorbereiding van studenten en het inwerken op de afdeling gaan bij de leerafdelingstage beter dan bij een reguliere stage. De samenwerking tussen de studenten onderling bevalt goed: Je kunt echt van elkaar leren. Het is makkelijker om met leeftijdgenoten te werken en dingen te bespreken. Op reguliere stages is dit veel minder. 6 Meerwaarde van de leerafdeling Meerwaarde van de leerafdeling 7

5 JE KUNT VAN ELKAAR LEREN

6 Studenten zijn heel erg tevreden over hun coaches. Ze ervaren de mogelijkheden om te leren en de begeleiding op de leerafdeling als beter dan in een reguliere stage. Je krijgt vertrouwen, mag meer. Ze vinden dat ze goed worden begeleid op hun individuele leerpunten en geleidelijk meer verantwoordelijkheid krijgen. Door vragen te stellen leren ze bewuster. Volgens alle betrokkenen leren studenten op een leerafdeling meer dan in de reguliere stage. Hierbij worden onderwerpen genoemd als visie op zorg, de klinische blik, hoe een afdeling functioneert, het coördineren van zorg en leidinggeven. Maar ook de gebruikelijke onderdelen zoals verpleegtechnische handelingen en ziektebeelden. De leerafdeling is volgens studenten heel erg leuk en zeker aan te raden aan medestudenten. Kwaliteit zorgverlening is beter en meer uitwisseling van kennis De leerafdeling heeft een positieve invloed op de kwaliteit van de zorgverlening. Die wordt door betrokkenen als goed ervaren en vaak beter dan op een afdeling met reguliere stageplaatsen. Ook is de uitwisseling van kennis actiever en beter geregeld op een leerafdeling. Zowel tussen de studenten onderling als tussen de studenten en hun begeleiders. De werkbegeleiders/coaches worden dankzij de leerafdeling zelf ook meer geprikkeld om te leren. De leerafdeling heeft een uitstraling naar de rest van de instelling. Bij de betrokken zorginstellingen zijn ook andere afdelingen geïnteresseerd geraakt in de leerafdeling en het leer- en begeleidingsconcept dat erachter zit. Begeleiding studenten intensief De begeleiding van studenten op een leerafdeling is intensiever, pittiger dan op een reguliere stage. Het is goed als de zorginstelling hiermee rekening houdt bij de aanstelling van coaches op een leerafdeling. De instelling kan coaches ook de mogelijkheid bieden te rouleren en niet elke periode op de leerafdeling te staan als coach. Competentieontwikkkeling Studenten op zowel leerafdelingen als reguliere stageplaatsen is gevraagd wat ze vinden dat ze geleerd hebben tijdens hun stage. Uit de antwoorden concluderen we dat de leerafdeling niet onderdoet voor de reguliere stage. Het is echter niet aangetoond dat de studenten op de leerafdeling meer leren. Uitvals- en diplomeringsgegevens Het uitvalpercentage (zonder en met diploma) is voor leerafdelingstudenten veel lager dan voor studenten die alleen reguliere stage hebben gedaan. Het percentage dat het diploma haalt is bij leerafdelingstudenten veel hoger. Maar, uitval- en diplomeringsgegevens naar stagevorm geven zeker geen volledig beeld van het rendement van de leerafdeling. Uitval wordt immers vaak door persoonlijke omstandigheden van studenten veroorzaakt. En de studenten die de leerafdeling hebben gedaan zijn meestal al verder in hun opleiding, en hebben daarmee vanzelf een kleinere kans op uitval. Conclusies De leerafdeling is een meer dan geschikt alternatief voor de reguliere stage De eindconclusie van het onderzoek naar de leerafdeling in de regio ROCMN-HU is dat dit een aantrekkelijk alternatief is voor de reguliere stage. Er is binnen de leerafdeling een intensievere samenwerking waardoor het leerproces van de student optimaal kan verlopen. Het enthousiasme van alle betrokkenen voor het proces én het resultaat van de leerafdelingstage wijst op een meerwaarde. Een opvallend positief resultaat is dat de begeleiding vanuit praktijk en school door studenten sterk gewaardeerd wordt en dat alle betrokkenen ervaren dat theorie en praktijk daadwerkelijk geïntegreerd aan bod komen. Studenten worden echt op hun individuele leerpunten begeleid volgens henzelf (waar coaches dat soms nog meer zouden willen). Een verbeterpunt is de loopbaanbegeleiding in de praktijk. Het betreft zowel het contact tussen de loopbaanbegeleider (lbb er 2 ) en de coaches, als het contact tussen de lbb er en de studenten. Een aantal studenten vindt dat op dit gebied weinig aandacht vanuit school is. De loopbaanbegeleider komt zelden op de leerafdeling. De coaches zouden meer individuele informatie over de studenten willen ontvangen om de begeleiding beter op hen te kunnen afstemmen. De toekomst van de leerafdeling Vanwege de positieve resultaten van het onderzoek zijn, in een afsluitende bijeenkomst met alle betrokken partijen, drie stellingen besproken over de toekomst van de leerafdeling. Stelling 1 Stelling 2 Stelling 3 Elke bpv 3 -plaats moet een leerafdeling zijn. Elke student moet een keer stage op een leerafdeling doen. Het concept (van leren en begeleiden) van de leerafdeling moet in elke stage ingevoerd worden. Ad 1) De meeste betrokkenen zijn het hiermee oneens. Zij denken niet dat de leerafdeling altijd voor iedere student het beste aansluit bij haar/zijn ontwikkeling. De keuze tussen leerafdeling en de reguliere stage moet blijven bestaan. Ad 2) Deze stelling komt uit het groepsinterview met studenten, zij vinden een leerafdelingstage - vanaf het tweede leerjaar - leerzaam voor iedere student. De meeste betrokkenen zijn het hiermee eens. Het grote enthousiasme van studenten na kennismaking op de leerafdeling kun je inzetten bij de voorlichting op school, om de keuze voor de leerafdeling te bevorderen. Ad 3) In de derde stelling kan iedereen zich vinden. De manier waarop het leren van studenten centraal staat, theorie en praktijk op elkaar aansluiten en de begeleiding meer grip op leren krijgt, werkt zeer bevorderend. Deze aanpak kan stagebreed worden bevorderd om de gebruikelijke knelpunten in het leren tijdens de bpv het hoofd te bieden. 2 Lbb er = loopbaanbegeleider. Deze begeleidt de individuele studenten van het mbo ook tijdens de stage. 3 Bpv = beroepspraktijkvorming: het praktijkleren in de beroepsopleiding. 10 Meerwaarde van de leerafdeling Meerwaarde van de leerafdeling 11

7 Hoe verder in de praktijk? De betrokken opleidingen en zorginstellingen hebben uitgesproken hoe ze verder willen met de resultaten van het onderzoek. Het ROC Midden Nederland werkt uit hoe het concept (leren en begeleiden) van de leerafdeling verder ontwikkeld kan worden. De stafmedewerkers willen de resultaten van het onderzoek gebruiken voor het stagebeleid en het professionaliseringsplan. Een concreet voorstel is om meer contact tussen de loopbaanbegeleiders (docenten) en coaches te organiseren. Dit kan door (scholings-) bijeenkomsten te organiseren waar ze elkaar ontmoeten. Ook kan de informatievoorziening over de leerafdeling binnen het ROC verbeterd worden. Meander Medisch Centrum Amersfoort wil meer tijd en energie steken in het contact met docenten. Een concreet idee is om aansluitend aan de intervisiebijeenkomsten tussen coaches ook regelmatig met docenten te overleggen. Vooral de richtlijn uit het traject van Birkhoven Zorggoed: eerst een plan maken voor verbetering van de communicatie en dan pas uitvoeren, wordt ter harte genomen. Birkhoven Zorggoed wil het verbeterde contact tussen docenten en coaches voortzetten. Ze wil de voorlichting en introductie aan studenten verbeteren. Ook wordt er gewerkt aan een een ontwikkelingsplan voor coaches, om de begeleiding door coaches verder te verbeteren. Het Diakonessenhuis Utrecht wil het aantal leerafdelingen uitbreiden. Het concept van de leerafdeling wil men verder uitbreiden naar de reguliere stage. Een concreet idee hiervoor is het invoeren van duo-stages, waarbij twee studenten tegelijkertijd stage lopen op een afdeling. De Hogeschool Utrecht wil een grotere rol spelen in de begeleiding van coaches. WE WERKEN INTENSIEF SAMEN 12 Meerwaarde van de leerafdeling

8 COLOFON Samenstelling en redactie Nicole van der Spank, Vivant Consult, Driebergen Vormgeving Mevrouw Lynch, Eindhoven Drukwerk Drukkerij van Horssen, Bergeijk Dit boekje is gebaseerd op het onderzoeksverslag van Cindy Poortman ( en Marian Graus (ROC MN) voor het Doorbraakproject Werkplekleren, mei Uitgave juni 2011

9