ADLO demoproject "Verbetering van de rendabiliteit in de vleesveehouderij door beperking van de kalversterfte"

Transcriptie

1 ADLO demoproject "Verbetering van de rendabiliteit in de vleesveehouderij door beperking van de kalversterfte" Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn Platteland Nieuwsbrief Maart 2012 TEN GELEIDE Beste Vleesveehouder, Verschillende onderwerpen kwamen in de vorige nieuwsbrieven aan bod, zoals abortus, het belang van de stierkeuze met betrekking tot het voorkomen van erfelijke afwijkingen, de voeding (inclusief vitaminen en mineralen) tijdens het einde van de dracht, het biestmanagement en de ziekten die voorkomen tijdens het eerste jaar van het kalf. Om economisch rendabel te zijn op een Witblauw vleesveebedrijf is het niet alleen belangrijk om zo weinig mogelijk kalversterften te hebben, het is ook wenselijk dat de kalveren een groei halen van minstens 750 g per dag. Dit is de laatste nieuwsbrief binnen het lopende ADLO-project. Hij handelt over de parasiet Giardia duodenalis en de factoren die van belang zijn bij het optreden van deze parasiet. De lijst met oorzaken van ziekte en sterfte bij het kalf is uitgebreid. Daarom zijn niet alle onderwerpen uitvoerig aan bod gekomen in de nieuwsbrieven. We hebben het niet gehad over onder andere: hartafwijking waarbij de ductus arteriosus (ductus van Botalli) na de geboorte niet sluit, bloederkalveren, blauwtong, Q-koorts, het Schmallenbergvirus, We adviseren daarom om permanent op de hoogte te blijven van de nieuwe tendensen. Het ADLO demoproject in verband met kalversterfte loopt af op 31 maart We hopen dat jullie door middel van onze nieuwsbrieven en via de analysen van kadavers, bloed en mest, iets bijgeleerd hebben over de verschillende facetten die van belang zijn tijdens de kalveropfok. We hopen dat dit kan bijdragen om gezonde kalveren te bekomen, die gelijkmatig groeien zonder perioden van groeistilstand. We wensen je veel succes met de Witblauwe dikbilfokkerij, en we bedanken je voor jouw medewerking! Iris Kolkman, Vakgroep Verloskunde, Voortplanting en Bedrijfsdiergeneeskunde, Universiteit Gent Leo Fiems, ILVO-Dier 1

2 WAAROM GIARDIA BELANGRIJK KAN ZIJN VOOR U EN UW BEDRIJF Giardia duodenalis is een eencellige parasiet die chronische diarree kan veroorzaken bij kalveren van 1 tot 3 maand oud. Bij Giardiosis zijn de dieren niet echt ziek, ze blijven normaal eten en drinken, maar groeien slecht of niet. Giardia is eigenlijk de meest voorkomende parasitaire oorzaak van diarree bij de mens. De parasiet besmet wereldwijd ongeveer 280 miljoen personen per jaar. Bij kinderen kan een aanslepende Giardia-besmetting leiden tot een aanzienlijke groeivertraging en slechte cognitieve functies op het vlak van waarneming, taal en denken. Omdat Giardia veelvuldig voorkomt bij rundvee beschouwen sommigen de parasiet als een mogelijk gevaar voor de mens. In Oost- Vlaanderen zou deze parasiet aanwezig zijn op 64% van de vleesveebedrijven en op 48% van de melkveebedrijven (Doctoraat Thomas Geurden, Vakgroep Parasitologie, Faculteit Diergeneeskunde). Dit is in overeenkomst met de uitslagen van de meststalen die genomen zijn tijdens het ADLO-demoproject bij kalveren van 1-2 maand oud. Ook hier zagen we dat ongeveer 80% van de stalen positief was voor Giardia. GIARDIA: WAT VOOR EEN BEESTJE IS DAT EIGENLIJK? Giardia heeft een relatief eenvoudige en directe levenscyclus met twee verschillende stadia. Het eerste stadium is een besmettelijke cystevorm (soort eitje, onderaan in de figuur) die resistent is tegen allerlei omgevingsfactoren. Daarnaast kent de parasiet ook een stadium (trofozoïet, bovenaan in de figuur) dat de darm van de gastheer koloniseert en bijgevolg verantwoordelijk is voor ziekteverschijnselen zoals het optreden van diarree. De dieren nemen de cysten op via de muil. Deze ontwikkelen zich in het zure milieu van het spijsverteringskanaal verder tot trofozoïeten. Aangezien één cyste in de gastheer aanleiding kan geven tot meerdere trofozoïeten kan een kleine hoeveelheid parasieten al een infectie veroorzaken. De trofozoïeten hechten zich vast aan de darmwand, maar dringen niet binnen in de darmwandcellen. Ten slotte worden er opnieuw besmettelijke cysten gevormd die de gastheer uitscheidt via de mest. Amper drie dagen na de opname van besmettelijke cysten via de muil zien we al nieuwe cysten in de mest van kalveren. Deze uitscheiding is het grootst bij kalveren van 2-3 weken oud en neemt daarna geleidelijk af. Dergelijke jonge kalveren zijn bijgevolg de belangrijkste bron van besmetting voor andere vatbare soortgenoten. Maar men mag oudere runderen die kleine hoeveelheden cysten kunnen uitscheiden niet volledig uit het oog verliezen. Slechts enkele cysten zijn al voldoende voor het aanslaan van de infectie. Een besmetting kan het gevolg zijn van direct contact met een besmet dier. Ze kan ook indirect gebeuren door een verblijf in een besmette omgeving. Overdracht kan dan plaatsvinden via besmet materiaal zoals drinkemmers, die meerdere kalveren achtereenvolgens gebruiken. Overdracht van dier naar mens kan zowel gebeuren via accidente- 2

3 le orale opname van besmette mest bijvoorbeeld tijdens contact met een besmet kalf als via opname van besmet water of voedsel (zie figuur). HOE GIARDIA-DIARREE HERKENNEN? Aanvankelijk bestonden er twijfels of Giardia op zichzelf wel in staat was om kalveren ziek te maken. Recent onderzoek toonde echter aan dat Giardia bij kalveren een groeivertraging teweeg brengt van 100 g per dag. Een besmetting met Giardia leidt tot beschadiging van de dunne darm en bijgevolg tot een verstoorde opname van voedingsstoffen en water. Aangezien de afweer sterk varieert tussen verschillende dieren, kunnen de waargenomen symptomen ook erg uiteenlopend zijn. Vaak hebben de aangetaste dieren last van deegachtige tot vloeibare en vaak slijmerige vetrijke mest en een dof haarkleed. Acute diarree kan optreden, maar meestal gaat het om een meer chronisch of met tussenpozen verschijnend probleem. Deze diarree reageert niet goed op een klassieke antibioticabehandeling. Ondanks het op peil blijven van de eetlust, blijkt een verminderde gewichtsaanzet een typische klacht in het geval van Giardia-problemen. Door de vage ziekteverschijnselen is het niet eenvoudig om een diagnose te stellen zonder bijkomend labo-onderzoek. De diagnose op basis van de klinische waarnemingen moeten we daarom bevestigen door de parasiet aan te tonen in de mest. De meststalen moeten vers genomen worden (rectaal, niet van de grond) en het best van zieke en gezonde kalveren in dezelfde leeftijdscategorie. Vermits de uitscheiding van cysten via de mest niet voortdurend plaatsvindt, zeker in de meer chronische gevallen, kan onderzoek van meerdere meststalen nodig zijn. Men kan drie opeenvolgende dagen mest verzamelen van eenzelfde dier, ofwel een meststaal nemen van verschillende kalfjes die samen gehuisvest zijn. Wanneer er op een bedrijf een vermoeden is van een Giardia-probleem, wordt er best mest genomen van kalveren van twee tot vier weken oud. Bij deze dieren is de uitscheiding namelijk meestal het hoogst. BEHANDELING EN PREVENTIE VOOR GIARDIA De klassieke antibiotica helpen helaas niet tegen deze parasiet. De basisprincipes bij behandeling van een kalf met diarree zijn: behandel het kalf in plaats van de diarree en zorg, indien nodig, eerst voor een goede ondersteunende therapie door middel van vocht en elektrolyten. De standaardbehandeling van kalveren besmet met Giardia bestaat uit een orale toediening van mg/kg albendazole (Albenza) of fenbendazole (Panacur) tijdens drie opeenvolgende dagen. Deze behandeling kan de uitscheiding van besmettelijke cysten via de mest niet volledig onderdrukken, maar de ziektetekens verminderen wel sterk. Daarnaast werkt ook paromomycine (Gabbrovet) tegen Giardiabesmettingen. Onderzoek van Thomas Geurden aan de vakgroep Parasitologie van de Faculteit Diergeneeskunde heeft aangetoond dat orale toediening van 25, 50 of 75 mg paromomycine per kilogram lichaamsgewicht tijdens vijf opeenvolgende dagen de uitscheiding van besmettelijke cysten voor 93 tot 100% doet afnemen. De medicatie lijkt ook de gewichtsaanzet en de diarree gunstig te beïnvloeden, maar resulteerde niet in significante verschillen tussen de behandelde en de controle groep. Dit product heeft bovendien geen langdurige werking. 3

4 Voor de rest zijn parasympaticolytica (Buscopan) bij de behandeling van diarree kalveren tegenaangewezen, omdat ze de darmtransit vertragen waardoor de kiemen, maar vooral de gifstoffen, langer aanwezig blijven in de darm en er meer schade kunnen aanrichten. Door de darmmotoriek te remmen, zorgen deze producten er weliswaar voor dat er minder waterige mest wordt gemaakt, maar de uitdroging blijft even erg, aangezien er nog steeds veel vocht in de dunne darm verloren gaat. Ontstekingsremmers of corticosteroïden kunnen een zware belasting zijn voor de toch al vaak zwakke kalveren. Ze kunnen aanleiding geven tot beschadiging van de maagdarmwand, met zweren en bloedingen tot gevolg, en ze verhogen bovendien de nierbelasting. Aangezien de uitgescheiden cysten zeer resistent zijn en maanden kunnen overleven in de omgeving, is het van groot belang dat men naast de behandeling van de aangetaste kalveren ook de omgeving grondig onder handen neemt om het besmettingsgevaar te verminderen. Hierbij geldt het advies om regelmatig de hokken of iglo s uit te mesten, goed te reinigen, vervolgens te ontsmetten met een oplossing van 10% ammoniak in lauw water of met andere ammoniakhoudende producten, opnieuw volledig af te spoelen en te laten opdrogen. In alle gevallen waarbij een parasiet kalverdiarree veroorzaakt (zoals Giardiosis, Coccidiose en Cryptosporidiose) zijn managementmaatregelen uitermate belangrijk. De kalveren scheiden de ziekteverwekkers dan ook in grote aantallen uit. Deze zijn onmiddellijk of snel besmettelijk, zeer resistent in de omgeving en weinig gevoelig voor de standaard ontsmettingsproducten. Daardoor ontstaat er al gauw een zeer hoge besmettingsdruk op het bedrijf. Het is dus aangewezen om de huisvesting van de kalveren optimaal te verzorgen. Het is wenselijk de kalveren direct na de geboorte gedurende minstens twee weken onder te brengen in afzonderlijke, individuele kalverboxen of iglo s. De boxen moeten voldoende hoge scheidingswanden hebben die onderling contact tussen de dieren onmogelijk maken. Daarnaast is een hellende ondergrond aan te raden. Op die manier vloeien mest en urine niet van het ene hok naar het andere. Zoals gezegd moeten de boxen of iglo s eerst gereinigd en nadien ontsmet worden, vooraleer er nieuwe kalfjes in ondergebracht worden. Vermijd contact met oudere of zieke kalveren door ervoor te zorgen dat elk kalfje zijn eigen eventueel genummerde melkemmer en voederbakje heeft tijdens de individuele opfok. Bij het voederen gaat men best van jong naar oud, om te eindigen bij de zieke afgezonderde kalveren. Zo wordt een infectie van jonge gevoelige kalfjes vermeden. Idealiter gebruikt men voor de verzorging van de zieke kalveren aparte kledij en laarzen. 4

5 BESLUITEN Giardia-diarree is in opmars en kan zeker economische gevolgen hebben voor een vleesveebedrijf. Wanneer kalveren ouder dan één maand kampen met diarree, moeten we niet enkel denken aan Coccidiose, maar ook rekening houden met Giardiosis. Men moet echter niet vergeten dat de meeste kiemen die diarree veroorzaken (Rota-, coronavirus, Cryptosporidium, Giardia) ook voorkomen bij gezonde kalveren, dus de interpretatie van de uitslag is altijd in samenspraak met het voorkomen van deze chronische vorm van diarree. Dieren kunnen leven met Giardia zonder ziektesymptomen. Dit werd ook waargenomen bij de kalveren waarvan de stalen binnen het huidige ADLO-demoproject zijn genomen, aangezien geen enkel kalf er ziek of vermagerd uitzag. Het al dan niet ziek worden en diarree krijgen, heeft alles te maken met de weerstand die kalveren op dat moment hebben. Dit benadrukt nogmaals de belangrijkheid van een goed biestbeleid. Bij onvoldoende groei is niet alleen een Giardia-besmetting een mogelijke reden. Er zijn andere meer voor de hand liggende oorzaken die eerst onderzocht moeten worden. 5