Datum van inontvangstneming : 15/02/2013

Transcriptie

1 Datum van inontvangstneming : 15/02/2013

2 Vertaling C-460/12-1 Zaak C-460/12 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 15 oktober 2012 Verwijzende rechter: Krajský súd v Prešove Datum van de verwijzingsbeslissing: 2 oktober 2012 Verzoekende partij: SKP, k.s. Verwerende partij: Ján Bríla BESCHIKKING De Krajský súd v Prešove (regionaal hof van Prešov) heeft in het geding van SKP, k.s., [omissis] Banská Bystrica, verzoekster, curator in het faillissement van KFZ Sys, s.r.o., in liquidatie, [omissis] Sládkovičovo, [omissis] tegen Ján Bríla, [omissis] Poprad, [omissis] verweerder, betreffende de betaling van een bedrag van 136,96 EUR vermeederd met rente, zich uitsprekende op het door verzoekster ingestelde hoger beroep tegen de uitspraak van de Okresný súd de Poprad (regionale rechtbank van Poprad) [omissis] van 23 februari 2011 [omissis] als volgt beslist: I.A. Moeten artikel 38 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en de artikelen 6, lid 1, en 7, lid 1, van richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten in die zin worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een regeling van een lidstaat als aan de orde in het hoofdgeding, op grond waarvan het de nationale rechter die in het kader van een door een verkoper ingesteld beroep kennis neemt van een verjaarde schuldvordering op de consument, niet is toegestaan ambtshalve rekening te houden met de verjaring, NL

3 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-460/12 zelfs wanneer jegens de consument uitvoering wordt gevorderd van prestaties die voortvloeien uit oneerlijke contractuele bedingen? B. Indien de eerste vraag ontkennend wordt beantwoord, moeten de artikelen 6, lid 1, en 7, lid 1, van richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten dan in die zin worden uitgelegd dat de rechter gehouden is de consument ambtshalve te informeren over zijn recht om zich op de verjaring van de schuldvordering van de schuldeiser te beroepen? [omissis] [Or. 2] Motivering I De verwijzingsbeslissing heeft betrekking op de uitlegging van de volgende bepalingen: artikel 6, lid 1, van richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten (PB L 95, blz. 29), artikel 4, lid 1, van richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten (PB L 95, blz. 29), artikel 7, lid 1, van richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten (PB L 95, blz. 29), artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, artikel 38 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. II Toepasselijke bepalingen Unieregeling Richtlijn 93/13 De twaalfde overweging van de considerans van richtlijn 93/13 luidt als volgt: Overwegende evenwel dat bij de huidige stand van de nationale wetgevingen slechts een gedeeltelijke harmonisatie in aanmerking komt; dat met name alleen 2

4 SKP de bedingen in overeenkomsten waarover niet afzonderlijk is onderhandeld onder deze richtlijn vallen; dat het van belang is de lidstaten de mogelijkheid te geven met inachtneming van het Verdrag in een hoger beschermingsniveau voor de consument te voorzien door middel van nationale voorschriften die strenger zijn dan die van deze richtlijn. De eenentwintigste overweging van de considerans van deze richtlijn luidt: Overwegende dat de lidstaten de nodige maatregelen dienen te treffen om te voorkomen dat in overeenkomsten tussen een verkoper en een consument oneerlijke bedingen worden opgenomen; dat, als toch dergelijke bedingen zijn opgenomen, deze de consument niet binden en de overeenkomst de partijen blijft binden indien zij zonder de oneerlijke bedingen kan voortbestaan. De vierentwintigste overweging van de considerans van deze richtlijn is preciseert: Overwegende dat de gerechtelijke en administratieve instanties van de lidstaten over passende en doeltreffende middelen moeten beschikken om een eind te maken aan de toepassing van oneerlijke bedingen in overeenkomsten met consumenten. Artikel 6 van richtlijn 93/13/EG luidt: 1. De lidstaten bepalen dat oneerlijke bedingen in overeenkomsten tussen een verkoper en een consument onder de in het nationale recht geldende voorwaarden de consument niet binden en dat de overeenkomst voor de partijen bindend blijft indien de overeenkomst zonder de oneerlijke bedingen kan voortbestaan. Artikel 7, lid 1, van deze richtlijn is als volgt geformuleerd: De lidstaten zien erop toe dat er in het belang van de consumenten alsmede van de concurrerende verkopers, doeltreffende en geschikte middelen bestaan om een eind te maken aan het gebruik van oneerlijke bedingen in overeenkomsten tussen consumenten en verkopers. Artikel 4, lid 1, van deze richtlijn bepaalt: Onverminderd artikel 7 worden voor de beoordeling van het oneerlijke karakter van een beding van een overeenkomst alle omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst, alsmede alle andere bedingen van de overeenkomst of van een andere overeenkomst waarvan deze afhankelijk is, op het moment waarop de overeenkomst is gesloten in aanmerking genomen, rekening houdend met de aard van de goederen of diensten waarop de overeenkomst betrekking heeft. 3

5 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-460/12 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie Artikel 38: In het beleid van de Unie wordt zorg gedragen voor een hoog niveau van consumentenbescherming. Artikel 47: Eenieder wiens door het recht van de Unie gewaarborgde rechten en vrijheden zijn geschonden, heeft recht op een doeltreffende voorziening in rechte, met inachtneming van de in dit artikel gestelde voorwaarden. Eenieder heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat vooraf bij wet is ingesteld. Eenieder heeft de mogelijkheid zich te laten adviseren, verdedigen en vertegenwoordigen. Rechtsbijstand wordt verleend aan degenen die niet over toereikende financiële middelen beschikken, voor zover die bijstand noodzakelijk is om de daadwerkelijke toegang tot de rechter te waarborgen. Artikel 169, lid 1, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie: Om de belangen van de consumenten te bevorderen en een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen, draagt de Unie bij tot de bescherming van de gezondheid, de veiligheid en de economische belangen van de consumenten alsmede tot de bevordering van hun recht op voorlichting en vorming, en hun recht van vereniging om hun belangen te behartigen. 1. Hoofdgeding Op 17 juni 2002 heeft verweerder, Ján Bríla, met het bedrijf Drukos, a.s., een huurovereenkomst gesloten betreffende een consumptiegoed (telefoon), waarin was bepaald dat deze aan het einde van de huur kon worden gekocht. De huursom was vastgesteld op 263,53 EUR (7 939 SKK) en verweerder Ján Bríla moest deze huur betalen in maandelijkse bedragen van 19,75 EUR (595 SKK). Verweerder had een achterstand in de betalingen van deze betalingen opgelopen en bij betalingsbevel van de Okresný súd Poprad van 22 augustus 2005 [omissis], werd hem gelast 208,82 EUR aan verschuldigde maandbedragen te betalen. De schuldvordering is verschillende keren gecedeerd: 4 1. Op 16 maart 2006 (...), heeft het bedrijf Drukos de schuldvordering gecedeerd aan Ján Holec. [omissis] [vermelding van de bedrijven waaraan de schuldvordering opeenvolgend werd gecedeerd] [omissis] 5. Op 25 juli 2008 heeft een rechter KFZ Sys. failliet verklaard. Acht jaar later, op 15 maart 2010, na verschillende cessies van de schuldvorderingen van het bedrijf Drukos, heeft de schuldeiser opnieuw een vordering ingesteld tegen Ján Bríla. Hierover gaat het onderhavige geding. De

6 SKP vordering betreft dit keer een boetebeding van 0,1 % per dag over het verschuldigde bedrag en een vermeerdering uit hoofde van proceskosten. Tussen partijen is tevens omstreden of de schuldvordering was voldaan en met welk bedrag. De rechter in eerste aanleg heeft het beroep verworpen op grond dat het boetebeding een oneerlijk beding in een consumentenovereenkomst is. In het kader van het hoger beroep heeft verzoekster verschillende andersluidende uitspraken van andere rechters aangevoerd en te kennen gegeven het oneens te zijn met het standpunt van de rechter in eerste aanleg. Volgens verzoekster is het boetebeding geen oneerlijk beding. 2. Nationaal recht Artikel 100, lid 1, van wet nr. 40/1964 Zb. tot vaststelling van het burgerlijk wetboek (hierna: BW ) bepaalt dat een recht verjaart wanneer de rechthebbende dit niet binnen de in het wetboek (artikelen 101 tot en met 110) gestelde termijn doet gelden. De rechter houdt met de verjaring alleen rekening indien deze door de schuldenaar wordt aangevoerd. Indien de schuldenaar verjaring aanvoert, kan het verjaarde recht niet worden toegekend aan de schuldeiser. Volgens artikel 5, lid 1, van wet nr. 99/1963 Zb. tot vaststelling van het wetboek van burgerlijke rechtsvordering (hierna: Rv ), stelt de rechter in uitoefening van zijn taken partijen in een civiele procedure in kennis van hun procedurele rechten en verplichtingen. Ingevolge artikel 5, lid 2, BW is de rechter niet gebonden door de in lid 1 bedoelde verplichting indien de partij in een civiele procedure wordt bijgestaan door een advocaat. Krachtens artikel 53, lid 1, BW mag een consumentenovereenkomst geen bepaling bevatten die het evenwicht tussen de rechten en verplichtingen van de partijen bij de overeenkomst ten nadele van de consument aanzienlijk verstoort (hierna: oneerlijk beding ). Een contractueel beding betreffende het eigenlijke voorwerp van de overeenkomst en de gepastheid van de prijs wordt niet als een oneerlijk beding beschouwd, wanneer het nauwkeurig, duidelijk en begrijpelijk is geformuleerd, of over het oneerlijke beding individueel is onderhandeld. Volgens artikel 879f, lid 3, BW moeten consumentenovereenkomsten in de zin van artikel 52 die vóór de inwerkingtreding van de onderhavige wet zijn gesloten, in overeenstemming worden gebracht met het bepaalde in de artikelen 53 en 54 van dit wetboek. Artikel 879f, lid 4, BW bepaalt: De bepalingen in consumentenovereenkomsten die niet ingevolge lid 3 in overeenstemming zijn gebracht met het bepaalde in de 5

7 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-460/12 artikelen 53, 54 en 57 van dit wetboek, zijn nietig na het verstrijken van drie maanden na de inwerkingtreding van de onderhavige wet. 3. Prejudiciële vraag De schuldvordering is mogelijkerwijs verjaard. Het is nog niet bekend waarom de schuldeiser niet in 2005 tevens reeds het boetebeding ten uitvoer heeft gelegd in het kader van de procedure in rechte over de verschuldigde maandelijkse bedragen (betalingsbevel 17Ro/228/2005) en evenmin waarom hij het boetebeding pas in 2010 heeft toegepast. Een groot tijdsverloop maakt de situatie moeilijker vanuit het gezichtspunt van de bewijsvoering, daaronder begrepen de bepaling van de relevante omstandigheden in de zin van artikel 4, lid 1, van richtlijn 93/13/EEG van de Raad. De rechter in eerste aanleg heeft beslist, maar nog niet met kracht van gewijsde, dat het betrokken boetebeding een oneerlijk beding vormt, hetgeen door verzoekster in hoger beroep wordt betwist. De beoordeling van de oneerlijkheid van het betrokken boetebeding zou echter niet meer actueel zijn en althans gedeeltelijk irrelevant indien de rechter een conclusie uit de verjaring zou kunnen trekken. De nationale regeling staat de rechter evenwel niet toe rekening te houden met de verjaring indien deze niet wordt aangevoerd door een procespartij. Uit artikel 5, lid 1, Rv blijkt uitdrukkelijk dat de rechter alleen verplicht is informatie te verstrekken over procedurele rechten en verplichtingen. Verjaring is daarentegen een materieelrechtelijk concept en de rechters verstrekken geen informatie over de verjaring. In deze context rijst de vraag of dit nationale voorschrift niet in strijd is met het Unierecht. In het arrest van 4 oktober 2007, Rampion en Godard (C-429/05, Jurispr. blz. I-8017, punt 61) heeft het Hof vastgesteld: In punt 26 van het arrest Océano Grupo Editorial en Salvat Editores, voornoemd, heeft het Hof geoordeeld dat de doelstelling van artikel 6 van richtlijn 93/13, volgens hetwelk de lidstaten moeten bepalen dat oneerlijke bedingen de consument niet binden, niet kan worden bereikt indien de consument het oneerlijke karakter van dergelijke bedingen zelf aan de orde moet stellen. In geschillen betreffende kleine geldvorderingen kunnen de advocatenhonoraria hoger zijn dan het gevorderde bedrag, hetgeen de consument ervan kan weerhouden om zich te verweren tegen de toepassing van een oneerlijk beding. Volgens de procesregels van tal van lidstaten mogen particulieren in dergelijke geschillen weliswaar zelf verweer voeren, doch er bestaat een niet te verwaarlozen gevaar dat de consument met name uit onwetendheid geen beroep zal doen op het oneerlijke karakter van het beding dat hem wordt tegengeworpen. Bijgevolg kan een doeltreffende bescherming van consumenten enkel worden 6

8 SKP bereikt, indien aan de nationale rechter de bevoegdheid wordt toegekend om een dergelijk beding ambtshalve te toetsen. In de Slowaakse Republiek is vertegenwoordiging door een advocaat in een gerechtelijke [civiele] procedure niet verplicht. Een aanzienlijk risico dat de consumentenrechten niet worden toegepast lijkt voort te vloeien niet alleen uit het feit dat de consument de oneerlijke bedingen niet betwist, maar ook uit het feit dat hij verzuimt in het kader van een gerechtelijke procedure een materieel recht aan te voeren, of dit uit onwetendheid niet doet, daaronder begrepen het recht om verjaring in te roepen. Bovendien is het rechtsinstituut van de verjaring beslist niet eenvoudig. [omissis] [omissis] [beschrijving van het rechtsinstituut van de verjaring] Het onderzoek van de kwestie in de zin van artikel 4, lid 1, van de richtlijn is niet mogelijk zonder bewijsvoering, en de relevante omstandigheden in de zin van artikel 4, lid 1, worden slechts genoemd als voorbeeld. Met een tijdsverloop van tien jaar kan, ook in de onderhavige zaak, niet worden uitgesloten dat dit lange tijdsverloop (ongeveer tien jaar) de beantwoording van de vraag of er sprake is van een oneerlijk beding bemoeilijkt. Het zou kunnen zijn dat gelet op het feit dat het rechtsinstituut van het oneerlijke beding pas per 1 april 2004 (wet nr. 150/2004 Z.z.) is ingesteld, de vraag naar de strekking van de richtlijn zinloos is. De relevante bepaling is echter artikel 879f, lid 3, BW, volgens hetwelk met ingang van 1 april 2004 oneerlijke bedingen die in strijd zijn met de bij wet nr. 150/2004 Z.z. ingevoerde wijziging van het burgerlijk wetboek, ongeldig zijn. De vraag of de betrokken overeenkomst in strijd is met het instituut van het oneerlijke beding in de zin van artikel 53, lid 1, BW is dus van belang. Daarom moet de rechter ook de omstandigheden als bedoeld in artikel 4 van richtlijn 93/13 van de Raad onderzoeken, en indien het boetebeding voldoet aan de criteria van een oneerlijk beding, zou dit drie maanden na de inwerkingtreding van wet nr. 150/2004 Z.z. van rechtswege ongeldig zijn geworden. Het lijkt echter nuttiger om eerst de kwestie van de verjaring op te lossen, doch enkel indien de consument de verjaring heeft ingeroepen. Tegelijkertijd valt echter te vrezen dat er voor de consument, wegens onwetendheid of onervarenheid, een belemmering bestaat om zijn rechten te beschermen middels een beroep op de verjaring. [omissis] [omissis] Het grote belang dat de Europese Unie hecht aan de verbetering van het leven van de consument kan echter ook relevant zijn om druk uit te oefenen op de schuldeisers opdat zij hun vorderingen jegens consumenten vanuit het oogpunt van de verjaringstermijn tijdig doen gelden. Deze doelstelling zou kunnen worden bereikt indien de rechter ambtshalve rekening zou kunnen houden met de 7

9 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-460/12 verjaring of op zijn minst de consument zou kunnen informeren over zijn rechten, opdat de consument vervolgens zijn beslissing neemt. Dergelijke informatieverstrekking door de rechter zou het gebrek aan informatie of aan juridische kennis kunnen compenseren in het geval waarin de consument geen advocaat heeft. [omissis] [beschrijving van de situatie van de sociaal zwakkere bevolking] Het zou kunnen blijken dat het niet noodzakelijk is om in te gaan op de vraag van de verjaring, omdat de rechter hoe dan ook aan de schuldeiser geen recht kan toekennen dat een uit een oneerlijk beding voortvloeiende verplichting wordt nagekomen. Niettemin moet de rechter voor de vaststelling dat het om een oneerlijk beding gaat, rekening houden met alle omstandigheden als bedoeld in artikel 4, lid 1, van richtlijn 93/13, daaronder begrepen omstandigheden rond de sluiting van de overeenkomst. En dit is waar het grootste probleem ligt: het verstrijken van een lange termijn werkt voor de vaststelling en de beoordeling van de omstandigheden rond de sluiting van een overeenkomst ongeveer tien jaar eerder, in het nadeel van de consument. De verjaring is voorts van belang voor andere verplichtingen dan die welke voortvloeien uit ontoelaatbare contractsbedingen, bijvoorbeeld wanneer aan verplichtingen werd voldaan terwijl jegens de consument tegelijkertijd oneerlijke handelspraktijken werden toegepast. [omissis] Prešov, 2 oktober 2012 [omissis] 8