hennie 2 augustus 2002 t

Transcriptie

1 Rituelen zijn vrmen m verdriet draaglijker te maken. Een ritueel werkt p zichzelf, is eenvudig en direct, kmt tegemet aan de persnlijke nd en biedt huvast in een vergangstijd. Een witte steen kan die rl vervullen bij het verlies van iets dierbaars. Kinderen willen graag iets tastbaars in hun buurt hebben na een verlies van iets dierbaars. Of dat nu de dde gudvis, hamster, knijn, pa f ng dichter bij is zals brertje,lusje, mama f papa. Het vrdeel van een steen is dat je de steen kunt mvatten met je beide handen. Dat alleen al geeft een stukje warm verdriet. Een steen met je nit pdringen. Je kunt de mgelijkheden van de steen uitleggen. Die steen heeft namelijk al een hele reis afgelegd. In verleg met het kind kun je er een naam pschrijven en eventueel de datum met een watervaste stift. Smmige kinderen willen er graag een kruisje, vlinder f vgel bij. Wat den kinderen zal met die stenen? Eerst de rest van de schldag in de klas bij een kaarsje. Dan mee naar huis. Ze leggen ze p hun slaapkamer neer. Eerst meestal p hun nachtkastje, later p een dierbaar piekje elders in de kamer bij bv een ft van de verledene. Smmige kinderen leggen de steen p het graf. Vaak vragen ze dan m een extra steen vr thuis. hennie 2 augustus 2002 t

2 Besturenraad DE ORGANISATIE VAN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS

3 Prtcl Sterfgeval van een gezinslid van een leerling. Het bericht kmt birmen De ntvanger zrgt vr: '" De pvang van degene die het meldt.!/! De verdracht van de melding rechtstreeks aan de schlleiding. Schlleiding cördineert '" Verifiëren van de mstandigheden waarnder de gebeurtenis plaatsvnd. e Het bericht tt nader rder geheim huden.., Cntact pnemen met nabestaanden. f!i Cl Zrgen vr telefnische bereikbaarheid van de schl. Zrg dragen vr de pvang van de nauwst betrkken leerkracht. " Samenstellen van cördinatieteam. (Iemand van de schlleiding, grepsleerkracht, ruwcördinatr. Wanneer een gezinslid van een leerling verngelukt f verlijdt in een schlvakantie geldt hetzelfde prtcl met enkele aanvullingen... Prbeer als ntvanger van het bericht de schlleiding in te lichten. '" Prbeer z mgelijk met enkele cllega's crisisteam te vrmen. Cördinatieteam Het verstrekken van de infrmatie: Persneel... Klas van de leerling/ leerlingen van de hele schl. '" Familieleden zals brertjes, zusjes, neven, nichten die p schl zitten. " Chauffeur van de taxi en leerlingen waar het betreffende (ruwende) kind mee reist.., Ouders van alle leerlingen: De gebeurtenis. Organisatrische rsterwijzigingen. De zrg vr de leerlingen p schl. Cntactpersnen p schl. Regels ver aanwezigheid. Ruwbezek en aanwezigheid bij de uitvaart. Eventuele afscheidsdienst p schl. Nazrg vr de leerlingen... MRI schlbestuur... Persnen en instanties die mgelijk cntact pnemen met de familie zals externe hulpverlening, GGD, RIAGG, Bureau Jeugdzrg e.d... Afspreken wie wie infrmeert... Cntact met pers; artikel/ ruwadvertentie Opvang leerlingen:.. Tijd en ruimte vrijmaken vr emties.., Wees erp vrbereid dat dit drevige bericht andere verlieservaringen kan reactiveren, zwel bij leerlingen als bij leerkrachten. Ol Ok denken aan afwezige cllega's en leerlingen.

4 I!J Het betrkken klaslkaal als rustige ruimte beschikbaar stellen in pauzes en eventueel k na schltijd vr klasgenten tt en met de dag van de uitvaart Geen ruw pdringen. Geen mausleum van de klas maken. Ok persneel mag emties hebben en tnen. Ruimte bieden aan kinderen die een persnlijk briefje willen schrijven aan klasgent die ruwt, bv een trstbek. Opvang in grepsverband van de klas. Dd bespreekbaar maken. Bereid je ged vr als grepsleerkracht; wat ga je zeggen, wees duidelijk, eerlijk en feitelijk znder ermheen te draaien, welke effecten kun je verwachten. In eerste instantie alleen de hgst ndzakelijke infrmatie geven. Neem vldende tijd vr emties. Wanneer de emties wat luwen kun je verstappen naar de vlgende infrmatie: m Vertel he het cntact verlpt met de familie. " Geef uitleg ver gevelens van verdriet die naar bven kmen. (Huilen mag, niet huilen is k nrmaal.) 8 Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek. " Laat de kinderen weten he het prgramma van deze dag en de kmende dagen eruit ziet. " Geef als er naar gevraagd wrdt, heel summier uitleg ver ruwbezek en uitvaart. (Vaak kan dat beter in een later stadium.) Stilteplek in de klas creëren p een tafeltje. Bedenk met de klas he je het best kunt gedenken; ft, kaars, blemen, attributen. Cd's draaien met geschikte muziek. (Cnquest f paradise van Vangelis bv werkt erg rustgevend en ntspannend bij kinderen evenals zachte klassieke muziek.) Zrg dat er werkvrmen bij de hand zijn die verwerking stimuleren. (gekleurd A4 papier vr trstbek, papieren vlinders, vgels etc.) Maak zndig gebruik van speciale lessen m met de leerlingen te praten ver hun gevelens en te werken aan het afscheid nemen. (Is hiervr materiaal p schl aanwezig?) Bespreek de bij de kmende uitvaartdienst gebruikelijke symblen. (Dit kunnen christelijke, niet christelijke, islamitische, Rms-kathlieke en andere rituelen zijn.) " Bijwnen uitvaartdienst indien mgelijk dr de grepsleerkracht en de ruwcördinatr... Hud rekening met cultuurverschillen; een Mlukse begrafenis is cmpleet anders dan een Rms-kathlieke f Turks/ Markkaanse viering. (Is hiervr literatuur p schl aanwezig?) Cntact uder(s), verzrger(s) Het eerste bezek: 11 Maak z snel mgelijk een afspraak vr een huisbezek. I! Ga bij vrkeur niet alleen als grepsleerkracht. Stel je van te vren p de hgte van de rituelen die je thuis kunt verwachten. In bepaalde culturen is het de gewnte dat je in het zwart gekleed kmt, een aantal uren blijft en mee de maaltijd gebruikt... Hud er k rekening mee dat het eerste bezek meestal alleen een uitwisseling van gevelens is... Vraag f je een tweede bezek mag brengen m wat verdere afspraken te maken. Het tweede bezek:.. Vraag wat de schl kan betekenen vr de uders. Dit zal nauw samenhangen met wie er verleden is. Is dat de vader f meder van de leerling f het brertje f zusje e.d.

5 " Overleg ver alle te nemen stappen: Bezekmgelijkheden van enkele klasgenten. Het plaatsen van de ruwadvertentie. Nazrg il Creëer vr enige tijd (maximaal een kleine week) een blijvende plek vr de verledene, maar laat de leerlingen k merken dat het leven weer drgaat. " Omgaan met de zichtbare leegte. Ergens tussen: het er niet meer ver hebbenen erver blijven praten. e Organiseer eventueel enkele gerichte activiteiten m het ruwprces bij het betreffende ruwkind te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. (Zijn er videbanden p schl aanwezig, die aanleiding kunnen geven tt gesprek?) Let p signalen van het kind. Smmige kinderen stellen hun ruw uit en tnen pas na maanden verdriet... Let speciaal p risicleerlingen, zals kinderen die al eerder verlies hebben geleden. Sta af en te stil bij herinneringen, besteedt aandacht aan speciale dagen zals de verjaardag en de sterfdag van het verleden gezinslid. Denk p speciale dagen k aan de familie van de leerling in kwestie. Heb g vr de meilijke mmenten van de leerling; schlreisjes, uderavnden, afscheidsavnd eindgrep en dergelijke. Een kaartje f een gebaar p die mmenten is vr het gezin heel ndersteunend. Administratieve zaken Dit draaibek blijven aanpassen en verbeteren.

6 Bestl1renraad DE ORGANISATIE VAN HET CHRISTElIJI( ONDERWIJS

7 Prtcl Pltseling sterfgeval van een leerling als gevlg van een ddelijk ngeluk p f nabij de schl. Het bericht kmt binnen De ntvanger zrgt vr:., De pvang van degene die het meldt en de eventuele getuigen. De verdracht van de melding rechtstreeks aan de schlleiding. Schlleiding cördineert., Verifiëren van de mstandigheden waarnder de gebeurtenis plaatsvnd. Hulpverlening p gang brengen... Nagaan f iedereen die p schl dient te zijn er k werkelijk is... Er vr zrgen dat leerlingen die zich p de plaats van het ngeval bevinden naar schl wrden gehaald.., Gegevens van de verledene nagaan... Het bericht tt nader rder geheim huden... Cntact pnemen met nabestaanden. (In samenwerking met plitie, huisarts, schlarts, slachtfferhulp en dergelijke.).. Zrgen vr telefnische bereikbaarheid van de schl... Zrg dragen vr de pvang van de nauwst betrkken leerkracht. > Samenstellen van cördinatieteam. (Iemand van de schlleiding, grepsleerkracht, ruwcördinatr, aangevuld met eventueel andere cllega's.).. Wanneer een leerling verngelukt f pltseling verlijdt in een schlvakantie geldt hetzelfde prtcl met enkele aanvullingen: Prbeer als ntvanger van het bericht de schlleiding in te lichten. Prbeer z mgelijk met enkele cllega's crisisteam te vrmen. Prbeer zveel mgelijk leerlingen van de klas in te lichten. (adreslijst) Prbeer zveel mgelijk cllega's in te lichten. (adreslijst) Prbeer met de te bereiken leerlingen en leerkrachten p schl bij elkaar te kmen. Cördinatieteam Het verstrekken van de infrmatie:.. Persneel.., Klas van de leerling/ leerlingen van de hele schl.., Familieleden zals brertjes, zusjes, neven, nichten die p schl zitten. " Vrienden en vriendinnen in andere klassen... Chauffeur van de taxi en leerlingen waar de kinderen mee reizen. <) Ouders van alle leerlingen: De gebeurtenis. Organisatrische rsterwijzigingen. De zrg vr de leerlingen p schl. Cntactpersnen p schl. Regels ver aanwezigheid. Ruwbezek en aanwezigheid bij de uitvaart. Eventuele afscheidsdienst p schl. Nazrg vr de leerlingen. " MR/ schlbestuur.

8 (ji e Ol Eventueel buurtschlen (nazrg aanwezige leerlingen bij het ngeval) en buurthuizen rndm de schl indien ndzakelijk geacht. Persnen en instanties die mgelijk cntact pnemen met de familie zals externe hulpverlening, leerplichtambtenaar, GGD, RIAGG, Bureau Jeugdzrg e.d. Afspreken wie wie infrmeert. > Cntact met pers; artikel/ ruwadvertentie -1- leerlingen hierbij betrekken. Opvang leerlingen en cllega's: Q Tijd en ruimte vrijmaken vr emties. Wees erp vrbereid dat dit drevige bericht andere verlieservaringen kan reactiveren, zwel bij leerlingen als bij leerkrachten. Ok denken aan afwezige cllega's en leerlingen... Het betrkken klaslkaal als rustige ruimte beschikbaar stellen in pauzes en eventueel k na schltijd vr klasgenten tt en met de dag van de uitvaart: Geen ruw pdringen. Geen mausleum van de klas maken. Ok persneel mag emties hebben en tnen. Ruimte bieden aan kinderen die een persnlijk briefje willen schrijven aan klasgent die nabestaande is gewrden. Opvang in grepsverband van de klas. Dd bespreekbaar maken. Dit kan vr de betrkken grepsleerkracht alleen te zwaar zijn. Overleg hierver in cördinatieteam. Elkaar hierin ndersteunen als cllega's. Bereid je ged vr; wat ga je zeggen, wees duidelijk, eerlijk en feitelijk znder ermheen te draaien, welke effecten kun je verwachten. In eerste instantie alleen de hgst ndzakelijke infrmatie geven. Neem vldende tijd vr emties. Wanneer de emties wat luwen kun je verstappen naar de vlgende infrmatie: m Vertel he het cntact verlpt met de familie. m m Geef uitleg ver gevelens van verdriet die naar bven kmen. (Huilen mag, niet huilen is k nrrnaai.) Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek. Laat de kinderen weten he het prgramma van deze dag en de kmende dagen eruit ziet. Geef als er naar gevraagd wrdt, heel summier uitleg ver ruwbezek en uitvaart. (Vaak kan dat beter in een later stadium.) Als leerlingen perse naar huis willen, ga dan na f de uders thuis zijn, p de hgte zijn en hun kind kunnen phalen f zrg vr begeleiding naar huis. Regel desgewenst de rganisatie van een afscheidsdienst p schl. Stilteplek in de klas creëren p de tafel van de gestrven leerling. Laat zijn/haar tafel nit een lege plek zijn in deze dagen en zeker niet wegzetten. Bedenk met de klas he je het best kunt gedenken; ft, kaars, blemen, attributen van het kind, speelged en dergelijke. Cd's draaien met geschikte muziek. (Cnquest f paradise van Vangelis bv werkt erg rustgevend en ntspannend bij kinderen evenals zachte klassieke muziek.) Opvang bieden buiten de klas in een daarvr geschikte ruimte aan individuele kinderen die alleen maar kunnen huilen/ erg verstuur zijn. Zrg dat er werkvrmen bij de hand zijn die verwerking stimuleren. (gekleurd A4 papier vr trstbek, papieren vlinders, vgels etc.)

9 Creëer veel ruimte vr leerlingen die niet z verbaal zijn, zij uiten zich liever creatief. Vr de jngere kinderen kan spelen, bv in de pppenhek (begrafenisje spelen) de verwerking bevrderen. Maak zndig gebruik van speciale lessen m met de leerlingen te praten ver hun gevelens en te werken aan het afscheid nemen. (Is hiervr materiaal p schl aanwezig?) Spreek af wie het cntact met de uders nderhudt. Ga na verleg met de uders van de verledene, met de kinderen aan het werk m bijdragen te leveren vr de dienst(en); teksten, tekstbekjes maken, muziek maken, blemen dragen, etc. Bespreek de bij de kmende uitvaartdienst gebruikelijke symblen. (Dit kunnen christelijke, niet christelijke, islamitische, Rms-kathlieke en andere rituelen zijn.) Cntrleer zndig f de verleden leerling tnbaar is alvrens met de kinderen p ruwbezek te gaan. Als het maar enigszins mgelijk is dit bezek dr laten gaan. Het is heel belangrijk m echt reëel afscheid te kunnen nemen, k vr jnge kinderen. Bereid het bijwnen van de uitvaart ged vr. Vertel aan de leerlingen wat ze kunnen verwachten. Bijwnen uitvaartdienst. Samen heen, samen terug, napraten. Hud rekening met cultuurverschillen; een Mlukse begrafenis is cmpleet anders dan een Rms-kathlieke f Turks/ Markkaanse viering. (Is hierver literatuur p schl aanwezig?)., Is er een vlaggenstk p schl, verweeg dan de vlag halfstk te hangen... Algemene stilteplek creëren in gemeenschappelijke ruimte: Een plek waar tt en met de dag van de uitvaart een paaskaars brandt, Eventueel een ft van de gestrvene staat (altijd in verleg met de familie) en Waar kinderen uit andere klassen die daar behefte aan hebben een tekening f iets dergelijks neer kunnen leggen Ruwregister penen... Organisatrische aanpassingen lesrsters. Ontzien grepsleerkracht. Cntact uder(s), verzrger(s) Het eerste bezek:.. Maak z snel mgelijk een afspraak vr een huisbezek. " Ga bij vrkeur niet alleen als grepsleerkracht. Stel je van te vren p de hgte van de rituelen die je thuis kunt verwachten. In bepaalde culturen is het de gewnte dat je in het zwart gekleed kmt, een aantal uren blijft en mee de maaltijd gebruikt... Hud er k rekening mee dat het eerste bezek meestal alleen een uitwisseling van gevelens is... Vraag f je een tweede bezek mag brengen m wat verdere afspraken te maken. Het tweede bezek:.. Vraag wat de schl kan betekenen vr de uders. " Overleg ver alle te nemen stappen: Bezekmgelijkheden van leerlingen. Het plaatsen van de ruwadvertentie. Het afscheid nemen van de verleden leerling. Bijdragen aan de uitvaart. Bijwnen van de uitvaart.

10 Afscheidsdienst p schl. (Om zveel mgelijk kinderen de kans te geven afscheid te nemen. Niet verplicht, maar k niet te vrijblijvend. Het kan zijn dat een leerling verngelukt is in de schlvakantie. Dan zeker iets rganiseren na de vakantie, f als slechts enkelen de plechtigheid knden f mchten bijwnen. Nazrg e Creëer vr enige tijd een blijvende plek vr de verledene, maar laat de leerlingen k merken dat het leven weer drgaat. Omgaan met de zichtbare leegte. Ergens tussen: <I> '" het er niet meer ver hebbenen erver blijven praten. Prbeer z mgelijk de dag na de uitvaart weer te starten met de lessen. Organiseer gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. (Zijn er videbanden p schl aanwezig, die aanleiding kunnen geven tt een gesprek?) ~ Let p signalen van kinderen die het meilijk hebben. Smmige kinderen stellen hun ruw uit en tnen pas na maanden verdriet. Ij) Let speciaal p risicleerlingen, zals kinderen die al eerder verlies hebben geleden. Sta af en te stil bij herinneringen, besteedt aandacht aan speciale dagen zals de verjaardag en de sterfdag van de verleden leerling. " Denk p speciale dagen k aan brers en zussen en de uders van de verleden leerling. " Heb g vr de meilijke mmenten van de uders van de verledene; schlreisjes, uderavnden, afscheidsavnd eindgrep en dergelijke. Een kaartje f een gebaar p die mmenten is vr uders heelndersteunend. Rnd aan het einde van het schljaar iets af met de kinderen van de klas van de veledene. '" Hud g vr de brertjes en zusjes van het verleden kind indien p dezelfde schl aanwezig. Administratieve zaken Handel de administratieve zaken zrgvuldig af:.. Ga zrgvuldig m met alles wat er van het verleden kind ng p schl is. Vr uders zijn dat hele waardevlle zaken. Geef geen bezittingen mee aan brertjes f zusjes.!lo Ol!lO Tijdens latere cntacten kunnen k financiële zaken ter sprake kmen, zals eventueel gedeeltelijke restitutie van uderbijdragen. Administratie. Streep geen namen dr. Wel een andere cde. Onmiddellijk uitgaande pst blkkeren... Dit draaibek blijven aanpassen en verbeteren.

11 Besturenraad DE ORGANISATIE VAN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS

12 Prtcl Sterfgeval van een leerling als gevlg van een ziekteprces. Hei: bericht kmt binnen De ntvanger zrgt vr: G De pvang van degene die het meldt. & De verdracht van de melding rechtstreeks aan de schlleiding. Schlleiding cördineert " Het bericht tt nader rder geheim huden. " Cntact pnemen met nabestaanden.., Zrgen vr telefnische bereikbaarheid van de schl. " Zrg dragen vr de pvang van de nauwst betrkken klas. ~ Samenstellen van cördinatieteam. (Iemand van de schlleiding, de grepsleerkracht ruwcördinatr en enkele cllega's... Wanneer een leerling verlijdt in een schlvakantie geldt hetzelfde prtcl met enkele aanvullingen: Prbeer als ntvanger van het bericht de schlleiding in te lichten. Prbeer z mgelijk met enkele cllega's crisisteam te vrmen. Prbeer zveel mgelijk cllega's in te lichten. (adreslijst) Prbeer met de te bereiken leerlingen van de klas en leerkrachten p schl bij elkaar te kmen. Cördinatieteam Het verstrekken van de infrmatie:., Persneel. " Klas van de leerling... Leerlingen van de hele schi... Ouders van alle leerlingen: De gebeurtenis. Organisatrische rsterwijzigingen. De zrg vr de leerlingen p schl. Cntactpersnen p schl. Regels ver aanwezigheid. Ruwbezek en aanwezigheid bij de uitvaart. Eventuele afscheidsdienst p schl. Nazrg vr de leerlingen. " MR/ schlbestuur... Persnen en instanties die mgelijk cntact pnemen met de familie zals externe hulpverlening, leerplichtambtenaar, indien van tepassing de VOKK= vereniging van uders van kinderen en kanker. e.d... Afspreken wie wie infrmeert. " Cntact met pers; artikel/ ruwadvertentie -+ cllega's en leerlingen hierbij betrekken. Opvang leerlingen en cllega's:.. Tijd en ruimte vrijmaken vr emties: Wees erp vrbereid dat dit drevige bericht andere verlieservaringen kan reactiveren, zwel bij leerlingen als bij leerkrachten.

13 "" Ok denken aan afwezige cllega's en leerlingen. '" Het betrkken klaslkaal als rustige ruimte beschikbaar stellen in pauzes en eventueel k na schltijd vr klasgenten tt en met de dag van de uitvaart: Geen ruw pdringen. Geen mausleum van de klas maken. Ok persneel mag emties hebben en tnen. Ruimte bieden aan kinderen die een persnlijk briefje willen schrijven aan de leerling die nabestaande is gewrden. Opvang in grepsverband van de klas. Dd bespreekbaar maken. Dit kan dr de ruwcördinatr gebeuren. Overleg hierver in cördinatieteam. Elkaar hierin ndersteunen als cllega's. Bereid je ged vr; wat ga je zeggen, wees duidelijk, eerlijk en feitelijk znder ermheen te draaien, welke effecten kun je verwachten. In eerste instantie alleen de hgst ndzakelijke infrmatie geven. Neem vldende tijd vr emties. Wanneer de emties wat luwen kun je verstappen naar de vlgende infrmatie: Vertel he het cntact verlpt met de familie. Geef uitleg ver gevelens van verdriet die naar bven kmen. (Huilen mag, niet huilen is k nrmaal.) g m Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek. Laat de kinderen weten he het prgramma van deze dag en de kmende dagen eruit ziet. Geef als er naar gevraagd wrdt, heel summier uitleg ver ruwbezek en uitvaart. (Vaak kan dat beter in een later stadium.) Als leerlingen perse naar huis willen, ga dan na f de uders thuis zijn, p de hgte zijn en hun kind kunnen phalen f zrg vr begeleiding naar huis. Regel desgewenst de rganisatie van een afscheidsdienst p schl. Stilteplek in de klas creëren. Laat zijn/haar tafel nit een lege plek zijn in deze dagen en zeker niet wegzetten. Bedenk met de klas he je het best kunt gedenken; ft, kaars, blemen, attributen van de leerling, speelged en dergelijke. Cd's draaien met geschikte muziek. (Cnquest f paradise van Vangelis bv werkt erg rustgevend en ntspannend bij kinderen evenals zachte klassieke muziek.) Opvang bieden buiten de klas in een daarvr geschikte ruimte aan individuele kinderen die alleen maar kunnen huilen/ erg verstuur zijn. Zrg dat er werkvrmen bij de hand zijn die verwerking stimuleren. (gekleurd A4 papier vr trstbek, papieren vlinders, vgels etc.) Creëer veel ruimte vr leerlingen die niet z verbaal zijn, zij uiten zich liever creatief. Vr de jngere kinderen kan spelen, bv in de pppenhek (begrafenisje spelen) de verwerking bevrderen. Maak zndig gebruik van speciale lessen m met de leerlingen te praten ver hun gevelens en te werken aan het afscheid nemen. (Is hiervr materiaal p schl aanwezig?) Spreek af wie het cntact met de naaste familie nderhudt. Ga na verleg met de familie van de verledene, met de kinderen aan het werk m bijdragen te leveren vr de dienst( en); teksten, tekstbekjes maken, muziek maken, blemen dragen, etc. Bespreek de bij de kmende uitvaartdienst gebruikelijke symblen. (Dit kunnen christelijke, niet-christelijke, islamitische, Rms-kathlieke en andere rituelen zijn.)

14 Wanneer de familie testemming geeft dat de leerlingen persnlijk afscheid kunnen nemen cntrleer zndig f de verleden leerling tnbaar is alvrens met de kinderen p ruwbezek te gaan. Als het maar enigszins mgelijk is dit bezek dr laten gaan. Het is heel belangrijk m echt reëel afscheid te kunnen nemen, k vr jnge kinderen. Keuze uiteraard vrijlaten. Bereid het bijwnen van de uitvaart ged vr. Vertel aan de leerlingen wat ze kunnen verwachten. Bijwnen uitvaartdienst Samen heen, samen terug, napraten. Hud rekening met cultuurverschillen; een Mlukse begrafenis is cmpleet anders dan een Rms-kathlieke f Turks/ Markkaanse viering. (Is hierver literatuur p schl aanwezig?) '" Is er een vlaggenstk p schl, verweeg dan de vlag halfstk te hangen. " Algemene stilteplek creëren in gemeenschappelijke ruimte: Een plek waar tt en met de dag van de uitvaart een paaskaars brandt, Eventueel een ft van de gestrvene staat (altijd in verleg met de familie) en Waar kinderen uit andere klassen die daar behefte aan hebben een tekening f iets dergelijks neer kunnen leggen. Ruwregister penen... Organisatrische aanpassingen lesrsters. Cntact met de nabestaanden Het eerste bezek: Ol Maak z snel mgelijk een afspraak vr een huisbezek dr bv. 2 mensen uit het cördinatieteam, waarnder de grepsleerkracht. " Ga bij vrkeur niet alleen. Stel je van te vren p de hgte van de rituelen die je thuis kunt verwachten. In bepaalde culturen is het de gewnte dat je in het zwart gekleed kmt, een aantal uren blijft en mee de maaltijd gebruikt. e '" Hud er k rekening mee dat het eerste bezek meestal alleen een uitwisseling van geveiens is. Vraag f je een tweede bezek mag brengen m wat verdere afspraken te maken. Het tweede bezek:.. Vraag wat de schl kan betekenen vr de nabestaanden... Overleg ver alle te nemen stappen: Bezekmgelijkheden van leerlingen. Het plaatsen van de ruwadvertentie. Het afscheid nemen van de verleden leerling. Bijdragen aan de uitvaart. Bijwnen van de uitvaart. Afscheidsdienst p schl. (Om zveel mgelijk kinderen de kans te geven afscheid te nemen. Niet verplicht, maar k niet te vrijblijvend. Het kan zijn dat een leerling gestrven is in de schlvakantie. Dan zeker iets rganiseren na de vakantie, f als slechts enkelen de plechtigheid knden f mchten bijwnen. Nazrg Ol Creëer vr enige tijd een blijvende plek vr de verledene, maar laat de leerlingen k merken dat het leven weer drgaat... Omgaan met de zichtbare leegte. Ergens tussen: () het er niet meer ver hebben en

15 erver blijven praten. Prbeer z mgelijk de dag na de uitvaart weer te starten met de lessen.!; Organiseer gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. (Zijn er videbanden p schl aanwezig, die aanleiding kunnen geven tt een gesprek?) <11 Let p signalen van kinderen die het meilijk hebben. Smmige kinderen stellen hun ruw uit en tnen pas na maanden verdriet e let speciaal p risicleerlingen, zals kinderen die al eerder verlies hebben geleden.., Sta af en te stil bij herinneringen, besteedt aandacht aan speciale dagen zals de verjaardag en de sterfdag van de verleden leerkracht. " Denk p speciale dagen k aan vruw! man! partner! kinderen van de verleden cllega. e Heb g vr de meilijke mmenten van de familie van de verledene; schlreisjes, uderavnden, afscheidsavnden en dergelijke. Een kaartje f een gebaar p die mmenten is vr familie heelndersteunend. \!> Rnd aan het einde van het schljaar iets af met de kinderen van de klas van de verleden leerkracht... Hud g vr alle cllega's. Administratieve zaken.. Handel de administratieve zaken zrgvuldig af... Ga zrgvuldig m met alles wat er van het verleden kind ng p schl is. Vr uders! verzrgers zijn dat hele waardevlle zaken. Geef geen bezittingen mee aan brertjes f zusjes. " Tijdens latere cntacten kunnen k financiële zaken ter sprake kmen, zals eventueel gedeeltelijke restitutie van uderbijdragen... Administratie. Streep geen namen dr. Wel een andere cde. " Onmiddellijk uitgaande pst blkkeren... Dit draaibek biijven aanpassen en verbeteren.

16 Besturenraad DE ORGANISATIE VAN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS

17 Prtcl Pltseling sterfgeval van een cllega als gevlg van een ngeluk, hartstilstand e.d. Het bericht kmt binnen De ntvanger zrgt vr: De pvang van degene die het meldt. /) De verdracht van de melding rechtstreeks aan de schlleiding. Schlleiding cördineert G In geval van een ngeluk in de buurt van de schl verifiëren van de mstandigheden waarnder de gebeurtenis plaatsvnd. Er vr zrgen dat leerlingen die zich p de plaats van het ngeval bevinden naar schl wrden gehaald. Gegevens van de verledene nagaan. Het bericht tt nader rder geheim huden. Cntact pnemen met nabestaanden. (In samenwerking met plitie, huisarts, schlarts, slachtfferhulp en dergelijke.) " Zrgen vr telefnische bereikbaarheid van de schl. lil Zrg dragen vr de pvang van de nauwst betrkken klas. 11> Samenstellen van cördinatieteam. (Iemand van de schlleiding, ruwcördinatr en enkele cllega's.) lil Wanneer een leerkracht verngelukt f pltseling verlijdt in een schlvakantie geldt hetzelfde prtcl met enkele aanvullingen: Prbeer als ntvanger van het bericht de schlleiding in te lichten. Prbeer z mgelijk met enkele cllega's crisisteam te vrmen. Prbeer zveel mgelijk cllega's in te lichten. (adreslijst) Prbeer met de te bereiken leerlingen van de klas en leerkrachten p schl bij elkaar te krnen. Cördinatieteam Het verstrekken van de infrmatie: 11> Persneel.., Klas van de leerkracht. 11> Leerlingen van de hele schl. " Ouders van alle leerlingen: De gebeurtenis. Organisatrische rsterwijzigingen. De zrg vr de leerlingen p schl. Cntactpersnen p schl. Regels ver aanwezigheid. Ruwbezek en aanwezigheid bij de uitvaart. Eventuele afscheidsdienst p schl. Nazrg vr de leerlingen. 11> MR/ schlbestuur. Eventueel buurtschlen (nazrg aanwezige leerlingen bij het ngeval) en buurthuizen rndm de schl indien ndzakelijk geacht. e Persnen en instanties die mgelijk cntact pnemen met de familie zals externe hulpverlening, leerplichtambtenaar, GGD, RIAGG, Bureau Jeugdzrg e.d.

18 '" a Afspreken wie wie infrmeert. Cntact met pers; artikel! ruwadvertentie ---+ cllega's en leerlingen hierbij betrekken. Opvang leerlingen en cllega's: & Tijd en ruimte vrijmaken vr emties: Wees erp vrbereid dat dit drevige bericht andere verlieservaringen kan reactiveren, zwel bij leerlingen als bij leerkrachten... Ok denken aan afwezige cllega's en leerlingen. '" Het betrkken klaslkaal als rustige ruimte beschikbaar stellen in pauzes en eventueel k na schltijd vr klasgenten tt en met de dag van de uitvaart: Geen ruw pdringen. Geen mausleum van de klas maken. Ok persneel mag emties hebben en tnen. Ruimte bieden aan kinderen die een persnlijk briefje willen schrijven aan de leerkracht die nabestaande is gewrden. Opvang in grepsverband van de klas. Dd bespreekbaar maken. Dit kan dr de ruwcördinatr gebeuren. Overleg hierver in cördinatieteam. Elkaar hierin ndersteunen als cllega's. Bereid je ged vr; wat ga je zeggen, wees duidelijk, eerlijk en feitelijk znder ermheen te draaien, welke effecten kun je verwachten. In eerste instantie alleen de hgst ndzakelijke infrmatie geven. Neem vldende tijd vr emties. Wanneer de emties wat luwen kun je verstappen naar de vlgende infrmatie: ~ Vertel he het cntact verlpt met de familie. m w m Geef uitleg ver gevelens van verdriet die naar bven kmen. (Huilen mag, niet huilen is k nrmaal.) Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek. Laat de kinderen weten he het prgramma van deze dag en de kmende dagen eruit ziet. Geef als er naar gevraagd wrdt, heel summier uitleg ver ruwbezek en uitvaart. (Vaak kan dat beter in een later stadium.) Als leerlingen perse naar huis willen, ga dan na f de uders thuis zijn, p de hgte zijn en hun kind kunnen phalen f zrg vr begeleiding naar huis. Regel desgewenst de rganisatie van een afscheidsdienst p schl. Stilteplek in de klas creëren als het m een grepsleerkracht gaat. Laat zijn/haar bureau nit een lege plek zijn in deze dagen en zeker niet wegzetten. Bedenk met de klas he je het best kunt gedenken; ft, kaars, blemen, attributen van de leerkracht en dergelijke. Cd's draaien met geschikte muziek. (Cnquest f paradise van Vangelis bv werkt erg rustgevend en ntspannend bij kinderen evenals zachte klassieke muziek.) Opvang bieden buiten de klas in een daarvr geschikte ruimte aan individuele kinderen die alleen maar kunnen huilen! erg verstuur zijn. Zrg dat er werkvrmen bij de hand zijn die verwerking stimuleren. (gekleurd A4 papier vr trstbek, papieren vlinders, vgels etc.) Creëer veel ruimte vr leerlingen die niet z verbaal zijn, zij uiten zich liever creatief. Vr de jngere kinderen kan spelen, bv in de pppenhek (begrafenisje spelen) de verwerking bevrderen.

19 Maak zndig gebruik van speciale lessen m met de leerlingen te praten ver hun gevelens en te werken aan het afscheid nemen. (is hiervr materiaal p schl aanwezig?) Spreek af wie het cntact met de naaste familie nderhudt. Ga na verleg met de familie van de verledene, met de kinderen aan het werk m bijdragen te leveren vr de dienst(en); teksten, tekstbekjes maken, muziek maken, blemen dragen, etc. Bespreek de bij de kmende uitvaartdienst gebruikelijke symblen. (Dit kunnen christelijke, niet christelijke, islamitische, Rms-kathlieke en andere rituelen zijn.) Wanneer de familie testemming geeft dat de leerlingen persnlijk afscheid kunnen nemen cntrleer zndig f de verleden leerkracht tnbaar is alvrens met de kinderen p ruwbezek te gaan. Als het maar enigszins mgelijk is dit bezek dr laten gaan. Het is heel belangrijk m echt reëel afscheid te kunnen nemen, k vr jnge kinderen. Keuze uiteraard vrijlaten. Bereid het bijwnen van de uitvaart ged vr. Vertel aan de leerlingen wat ze kunnen verwachten. Bijwnen uitvaartdienst. Samen heen, samen terug, napraten... Hud rekening met cultuurverschillen; een Mlukse begrafenis is cmpleet anders dan een Rms-kathlieke f Turks/ Markkaanse viering. (Is hierver literatuur p schl aanwezig?).. Is er een vlaggenstk p schl, verweeg dan de vlag halfstk te hangen... Algemene stilteplek creëren in gemeenschappelijke ruimte: Een plek waar tt en met de dag van de uitvaart een paaskaars brandt, Eventueel een ft van de gestrvene staat (altijd in verleg met de familie) en Waar kinderen uit andere klassen die daar behefte aan hebben een tekening f iets dergelijks neer kunnen leggen. Ruwregister penen,., Organisatrische aanpassingen lesrsters, Cntact met de nabestaanden Het eerste bezek: <& Maak z snel mgelijk een afspraak vr een bezekje dr bv. 2 mensen uit het cördinatieteam... Ga bij vrkeur niet alleen. Stel je van te vren p de hgte van de rituelen die je thuis kunt verwachten. In bepaalde culturen is het de gewnte dat je in het zwart gekleed kmt, een aantal uren blijft en mee de maaltijd gebruikt. Hud er k rekening mee dat het eerste bezek meestal alleen een uitwisseling van gevelens is. Vraag f je een tweede bezek mag brengen m wat verdere afspraken te maken. Het tweede bezek:., Vraag wat de schl kan betekenen vr de nabestaanden.., Overleg ver alle te nemen stappen: Bezekmgelijkheden van leerlingen. Het plaatsen van de ruwadvertentie. Het afscheid nemen van de verleden leerkracht. Bijdragen aan de uitvaart. Bijwnen van de uitvaart.

20 Afscheidsdienst p schl, (Om zveel mgelijk kinderen de kans te geven afscheid te nemen. Niet verplicht, maar k niet te vrijblijvend. Het kan zijn dat een leerkracht verngelukt is in de schlvakantie. Dan zeker iets rganiseren na de vakantie, f als slechts enkelen de plechtigheid knden f mchten bijwnen. Nazrg Creëer vr enige tijd een blijvende plek vr de verledene, maar laat de leerlingen k merken dat het leven weer drgaat. " Omgaan met de zichtbare leegte. Ergens tussen: het er niet meer ver hebben en erver blijven praten. Ol Prbeer z mgelijk de dag na de uitvaart weer te starten met de lessen. e Organiseer gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. (Zijn er videbanden p schl aanwezig, die aanleiding kunnen geven tt een gesprek?) " Let p signalen van kinderen die het meilijk hebben. Smmige kinderen stellen hun ruw uit en tnen pas na maanden verdriet. Let speciaal p risicleerlingen, zals kinderen die al eerder verlies hebben geleden. Ol Sta af en te stil bij herinneringen, besteedt aandacht aan speciale dagen zals de verjaardag en de sterfdag van de verleden leerkracht... Denk p speciale dagen k aan vruw/ man/ partner/ kinderen van de verleden cllega. " Heb g vr de meilijke mmenten van de familie van de verledene; schlreisjes, uderavnden, afscheidsavnden en dergelijke. Een kaartje f een gebaar p die mmenten is vr familie heel ndersteunend. " Rnd aan het einde van het schljaar iets af met de kinderen van de klas van de verleden leerkracht. " Hud g vr alle cllega's. Administratieve zaken '" Handel de administratieve zaken zrgvuldig af. " Ga zrgvuldig m met alles wat er van de verleden cllega ng p schl is. Vr familie zijn dat hele waardevlle zaken. Geef geen bezittingen mee aan derden. " Tijdens latere cntacten kunnen k financiële zaken ter sprake kmen. '" Administratie. Streep geen namen dr. Wel een andere cde. " Onmiddellijk uitgaande pst blkkeren. " Dit draaibek blijven aanpassen en verbeteren.

21 Bestul'enraad DE ORGANISATIE VAN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS

22 Prtcl Sterfgeval van een cllega als gevlg van een ziekteprces. Het bericht kmt binnen De ntvanger zrgt vr: lil De pvang van degene die het meldt De verdracht van de melding rechtstreeks aan de schlleiding. Schlleiding cördineert Het bericht tt nader rder geheim huden. '" '" Cntact pnemen met nabestaanden. Zrgen vr telefnische bereikbaarheid van de schl. Zrg dragen vr de pvang van de nauwst betrkken klas. Samenstellen van cördinatieteam. (Iemand van de schlleiding, ruwcördinatr en enkele cllega's. " Wanneer een leerkracht verlijdt in een schlvakantie geldt hetzelfde prtcl met enkele aanvullingen: Prbeer als ntvanger van het bericht de schlleiding in te lichten. Prbeer z mgelijk met enkele cllega's crisisteam te vrmen. Prbeer zveel mgelijk cllega's in te lichten. (adreslijst) Prbeer met de te bereiken leerlingen van de klas en leerkrachten p schl bij elkaar te kmen. Cördinatieteam Het verstrekken van de infrmatie: " Persneel.., Klas van de leerkracht " Leerlingen van de hele schl. " Oudms van alle leerlingen: De gebeurtenis. Organisatrische rsterwijzigingen. De zrg vr de leerlingen p schl. Cntactpersnen p schl. Regels ver aanwezigheid. Ruwbezek en aanwezigheid bij de uitvaart Eventuele afscheidsdienst p schl. Nazrg vr de leerlingen. " MRI schlbestuur. " Eventueel buurtschlen en buurthuizen rndm de schl indien ndzakelijk geacht.. Persnen en instanties die mgelijk cntact pnemen met de familie zals externe hulpverlening, leerplichtambtenaar e.d... Afspreken wie wie infrmeert " Cntact met pers; artikel/ ruwadvertentie -0 cllega's en leerlingen hierbij betrekken. Opvang leerlingen en cllega's:.. Tijd en ruimte vrijmaken vr emties: Wees erp vrbereid dat dit drevige bericht andere verlieservaringen kan reactiveren, zwel bij leerlingen als bij leerkrachten... Ok denken aan afwezige cllega's en leerlingen.

23 \\l Het betrkken klaslkaal als rustige ruimte beschikbaar stellen in pauzes en eventueel k na schltijd vr klasgenten tt en met de dag van de uitvaart Geen ruw pdringen, Geen mausleum van de klas maken, Ok persneel mag emties hebben en tnen, Ruimte bieden aan kinderen die een persnlijk briefje willen schrijven aan de leerkracht die nabestaande is gewrden, Opvang in grepsverband van de klas, Dd bespreekbaar maken, Dit kan dr de ruwcördinatr gebeuren, Overleg hierver in cördinatieteam, Elkaar hierin ndersteunen als cllega's, Bereid je ged vr; wat ga je zeggen, wees duidelijk, eerlijk en feitelijk znder ermheen te draaien, welke effecten kun je verwachten, In eerste instantie alleen de hgst ndzakelijke infrmatie geven, Neem vldende tijd vr emties, Wanneer de emties wat luwen kun je verstappen naar de vlgende infrmatie: Vertel he het cntact verlpt met de familie, Geef uitleg ver gevelens van verdriet die naar bven kmen, (Huilen mag, niet huilen is k nrmaal.) ~ Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek, ~ Laat de kinderen weten he het prgramma van deze dag en de kmende dagen eruit ziet. Geef als er naar gevraagd wrdt, heel summier uitleg ver ruwbezek en uitvaart (Vaak kan dat beter in een later stadium,) ~ Als leerlingen perse naar huis willen, ga dan na f de uders thuis zijn, p de hgte zijn en hun kind kunnen phalen f zrg vr begeleiding naar huis, Regel desgewenst de rganisatie van een afscheidsdienst p schl. Stilteplek in de klas creëren als het m een grepsleerkracht gaat Laat zijn/haar bureau nit een lege plek zijn in deze dagen en zeker niet wegzetten, Bedenk met de kias he je het best kunt gedenken; ft, kaars, blemen, attributen van de leerkracht en dergelijke, Cd's draaien met geschikte muziek, (Cnquest f paradise van Vangelis bv werkt erg rustgevend en ntspannend bij kinderen evenals zachte klassieke muziek.) Opvang bieden buiten de klas in een daarvr geschikte ruimte aan individuele kinderen die alleen maar kunnen huilen/ erg verstuur zijn, Zrg dat er werkvrmen bij de hand zijn die verwerking stimuleren, (gekleurd A4 papier vr trstbek, papieren vlinders, vgels etc.) Creëer veel ruimte vr leerlingen die niet z verbaal zijn, zij uiten zich liever creatief. Vr de jngere kinderen kan spelen, bv in de pppenhek (begrafenisje spelen) de verwerking bevrderen, Maak zndig gebruik van speciale lessen m met de leerlingen te praten ver hun gevelens en te werken aan het afscheid nemen, (Is hiervr materiaal p schl aanwezig?) Spreek af wie het cntact met de naaste familie nderhudt. Ga na verleg met de familie van de verledene, met de kinderen aan het werk m bijdragen te leveren vr de dienst(en); teksten, tekstbekjes maken, muziek maken, blemen dragen, etc, Bespreek de bij de kmende uitvaartdienst gebruikelijke symblen, (Dit kunnen christelijke, niet christelijke, islamitische, Rms-kathlieke en andere rituelen zijn,)

24 Wanneer de familie testemming geeft dat de leerlingen persnlijk afscheid kunnen nemen cntrleer zndig f de verleden leerkracht tnbaar is alvrens met de kinderen p ruwbezek te gaan. Als het maar enigszins mgelijk is dit bezek dr laten gaan. Het is heel belangrijk m echt reëel afscheid te kunnen nemen, k vr jnge kinderen. Keuze uiteraard vrijlaten. Bereid het bijwnen van de uitvaart ged vr. Vertel aan de leerlingen wat ze kunnen verwachten. Bijwnen uitvaartdienst. Samen heen, samen terug, napraten. Hud rekening met cultuurverschillen; een Mlukse begrafenis is cmpleet anders dan een Rms-kathlieke f Turks/ Markkaanse viering. (Is hierver literatuur p schl aanwezig?) Is er een vlaggenstk p schl, verweeg dan de vlag halfstk te hangen. Algemene stilteplek creëren in gemeenschappelijke ruimte. Een plek waar tt en met de dag van de uitvaart een paaskaars brandt, Eventueel een ft van de gestrvene staat (altijd in verleg met de familie) en Waar kinderen uit andere klassen die daar behefte aan hebben een tekening f iets dergelijks neer kunnen leggen. Ruwregister penen... Organisatrische aanpassingen lesrsters. Cntact met de nabestaanden Het eerste bezek: " Maak z snel mgelijk een afspraak vr een bezekje dr bv. 2 mensen uit het cördinatieteam. " Ga bij vrkeur niet alleen. Stel je van te vren p de hgte van de rituelen die je thuis kunt verwachten. In bepaalde culturen is het de gewnte dat je in het zwart gekleed kmt, een aantal uren blijft en mee de maaltijd gebruikt... Hud er k rekening mee dat het eerste bezek meestal alleen een uitwisseling van gevelens is. " Vraag f je een tweede bezek mag brengen m wat verdere afspraken te maken. Het tweede bezek: " Vraag wat de schl kan betekenen vr de nabestaanden... Overleg ver alle te nemen stappen: Bezekmgelijkheden van leerlingen. Het plaatsen van de ruwadvertentie. Het afscheid nemen van de verleden leerkracht. Bijdragen aan de uitvaart. Bijwnen van de uitvaart. Afscheidsdienst p schl. (Om zveel mgelijk kinderen de kans te geven afscheid te nemen. Niet verplicht, maar k niet te vrijblijvend. Het kan zijn dat een leerkracht verngelukt is in de schlvakantie. Dan zeker iets rganiseren na de vakantie, f als slechts enkelen de plechtigheid knden f mchten bijwnen. Nazrg '" Creëer vr enige tijd een blijvende plek vr de verledene, maar laat de leerlingen k merken dat het leven weer drgaat... Omgaan met de zichtbare leegte. Ergens tussen: het er niet meer ver hebben en

25 erver blijven praten. \!) Prbeer z mgelijk de dag na de uitvaart weer te starten met de lessen. Organiseer gerichte activiteiten m het ruwprces te bevrderen zals schrijven, tekenen f het werken met gevelens. (Zijn er videbanden p schl aanwezigd, die aanleiding kunnen geven tt gesprek?) Let p signalen van kinderen die het meilijk hebben. Smmige kinderen stellen hun ruw uit en tnen pas na maanden verdriet. \!) Let speciaal p risicleerlingen, zals kinderen die al eerder verlies hebben geleden. '1> Sta af en te stil bij herinneringen, besteedt aandacht aan speciale dagen zals de verjaardag en de sterfdag van de verleden leerkracht. Denk p speciale dagen k aan vruw/ man/ partner/ kinderen van de verleden cllega. Heb g vr de meilijke mmenten van de familie van de verledene; schlreisjes, uderavnden, afscheidsavnden en dergelijke. Een kaartje f een gebaar p die mmenten is vr familie heel ndersteunend. Rnd aan het einde van het schljaar iets af met de kinderen van de klas van de verleden leerkracht... Hud g vr alle cllega's. Administratieve zaken.. Handel de administratieve zaken zrgvuldig af... Ga zrgvuldig m met alles wat er van de verleden cllega ng p schl is. Vr familie zijn dat hele waardevlle zaken. Geef geen bezittingen mee aan derden... Tijdens latere cntacten kunnen k financiële zaken ter sprake kmen. Administratie. Streep geen namen dr. Wel een andere cde. \!) Onmiddellijk uitgaande pst blkkeren. Dit draaibek blijven aanpassen en verbeteren.

26 BesturenrlJiild DE ORGANISATIE VAN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS

27 Prtcl Sterfgeval van de levenspartner van een cllega. Het bericht kmt binnen De ntvanger zrgt vr: e De pvang van degene die het meldt. De verdracht van de melding rechtstreeks aan de schlleiding. Schlleiding cördineert l Het bericht tt nader rder geheim huden. Cntact pnemen met nabestaanden. " Zrg dragen vr de pvang van de nauwst betrkken leerkrachten... Samenstellen van cördinatieteam. (Iemand van de schlleiding, grepsleerkracht, l ruwcördinatr, aangevuld met eventueel andere cllega's.) Wanneer een sterfgeval zich vrdet in de schlvakantie geldt hetzelfde prtcl met enkele aanvullingen: Prbeer als ntvanger van het bericht de schlleiding in te lichten. Prbeer z mgelijk met enkele cllega's crisisteam te vrmen. Prbeer zveel mgelijk cllega's in te lichten. (adreslijst) Prbeer met de te bereiken leerkrachten p schl bij elkaar te kmen. Cördinatieteam Het verstrekken van de infrmatie: Ol Persneel. " Klas van de leerling/ leerlingen van de hele schl. <ll Ouders van alle leerlingen: t De gebeurtenis. Organisatrische rsterwijzigingen. De zrg vr de leerlingen p schi. Cntactpersnen p schl. Regels ver aanwezigheid. Nazrg vr de leerlingen. MRI schlbestuur. '" Afspreken wie wie infrmeert... Cntact met pers; artikel/ ruwadvertentie. Opvang leerlingen en cllega's. '" Tijd en ruimte vrijmaken vr emties: Wees erp vrbereid dat dit drevige bericht andere verlieservaringen kan reactiveren, zwel bij leerlingen als bij leerkrachten... Ok denken aan afwezige cllega's en leerlingen... Opvang in grepsverband van de cllega's. Dd bespreekbaar maken. (Zie vr details: pvang in grepsverband van de klas.) Ol Opvang in grepsverband van de klas. Dd bespreekbaar maken. Elkaar hierin ndersteunen als cllega's. Bereid je ged vr; wat ga je zeggen, wees duidelijk, eerlijk en feitelijk znder ermheen te draaien, welke effecten kun je verwachten. In eerste instantie alleen de hgst ndzakelijke infrmatie geven. Neem vldende tijd vr emties. Wanneer de emties wat luwen kun je verstappen naar de vlgende infrmatie: Vertel he het cntact verlpt met de familie.

28 e Geef uitleg ver gevelens van verdriet die naar bven kmen" (Huilen mag, niet huilen is k nrmaal) Vertel bij wie de leerlingen terecht kunnen vr een persnlijk gesprek" Laat de kinderen weten he het prgramma van deze dag en de kmende dagen eruit ziet Geef als er naar gevraagd wrdt, heel summier uitleg ver ruwbezek en uitvaart (Vaak kan dat beter in een later stadium") Eventueel stilteplek in de klas creëren" Bedenk met de klas he je het best kunt gedenken; ft, kaars, blemen en dergelijke" Cd's draaien met geschikte muziek" (Cnquest f paradise van Vangelis bv werkt erg rustgevend en ntspannend bij kinderen evenals zachte klassieke muziek,).. Zrg dat er werkvrmen bij de hand zijn die verwerking stimuleren. (gekleurd A4 papier vr '" trstbek, papieren vlinders, vgels etc,) Creëer veel ruimte vr leerlingen die niet z verbaal zijn, zij uiten zich liever creatief. Vr de jngere kinderen kan spelen, bv in de pppenhek (begrafenisje spelen) de verwerking bevrderen... Maak zndig gebruik van speciale lessen m met de leerlingen te praten ver hun Ol e gevelens en te werken aan afscheid nemen. (Is hiervr materiaal p schl aanwezig?) Bespreek de bij de kmende uitvaartdienst gebruikelijke symblen, (Dit kunnen christelijke, niet christelijke, islamitische, Rms-kathlieke en andere rituelen zijn, Afgevaardigden naar de ruwdienst Samen heen, samen terug, " Hud rekening met cultuurverschillen; een Mlukse begrafenis is cmpleet anders dan een Rms-kathlieke f Turksl Markkaanse viering, (Is hierver literatuur p schl aanwezig?).. Algemene stilteplek creëren in gemeenschappelijke ruimte: Een plek waar tt en met de dag van de uitvaart een paaskaars brandt, Waar kinderen uit andere klassen die daar behefte aan hebben een tekening f iets dergelijks neer kunnen leggen, Rûuwregister ûpenen, Organisatrische aanpassingen lesrsters, Ontzien grepsleerkrachl Cntact met de betrkken cllegal kinderen... Maak z snel mgelijk een afspraak vr een bezek,.. Ga bij vrkeur niet alleen, Ol Hud er k rekening mee dat het eerste bezek meestal alleen een uitwisseling van gevelens is, Een tweede bezek is misschien prettig, " Vraag wat de schl kan betekenen, e Overleg ver alle te nemen stappen: Het plaatsen van de ruwadvertentie, Het afscheid nemen van de verledene dr cllega's en verdere betrkkenen, Bijwnen van de uitvaart. Nazrg " Omgaan met de zichtbare leegte, Ergens tussen: het er niet meer ver hebbenen erver blijven praten, " Het starten van het lesgeven dr de betrkken leerkracht in verleg met directie regelen, " Let p signalen van ruw,

29 IJ> '" Sta stil bij herinneringen, besteedt aandacht aan speciale dagen zals de verjaardag en de sterfdag van de verledene. Heb g vr de meilijke mmenten. Gezamenlijke persneelsuitjes e.d. Rnd aan het einde van het schljaar iets af met alle cllega's. Administratieve zaken Dit draaibek blijven aanpassen en verbeteren.