2 Overleg met de sector

Transcriptie

1 Omzendbrief 3600/JT/JS/ juni 2011 Aan de verantwoordelijken van de (semi-) residentiële voorzieningen, ambulante diensten en revalidatiecentra Vragen naar: Jos Theunis Telefoon: 02/ Bijlage(n): 2 Besluit van de Vlaamse Regering van 4 februari 2011 betreffende de algemene erkenningsvoorwaarden en kwaliteitszorg van voorzieningen voor opvang, behandeling en begeleiding van personen met een handicap Geachte Mevrouw, Geachte Heer, Op 4 februari 2011 hechtte de Vlaamse Regering haar definitieve goedkeuring aan het besluit betreffende de algemene erkenningsvoorwaarden en kwaliteitszorg van voorzieningen voor opvang, behandeling en begeleiding van personen met een handicap. Met deze omzendbrief willen wij een algemene toelichting geven bij het besluit (hoofdstuk 1 en 2). In hoofdstuk 3 worden de belangrijkste wijzigingen samengevat en kort besproken. Verder zal in hoofdstuk 4 de implementatie van het besluit toegelicht worden. Een gedetailleerde toelichting vindt u in de bijlagen van deze omzendbrief. Bijlage 1 omvat een nadere toelichting wat betreft de bepalingen die verband houden met het decreet rechtspositie van de minderjarige van 7 mei 2004 dat van toepassing is voor de hulpverlening aan minderjarigen, ook binnen de VAPH voorzieningen. Bijlage 2 bevat een artikelsgewijze bespreking. Voor de revalidatiecentra blijft het besluit van 15 december 2000 betreffende de kwaliteitszorg in de voorzieningen voor sociale integratie van personen met een handicap van kracht (hoofdstuk 5). 1 Historiek Met het besluit van 15 december 1993 tot vaststelling van algemene erkenningsvoorwaarden van voorzieningen bedoeld in het decreet van 27 juni 1990 houdende de oprichting van een Vlaams Fonds voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap, werden een aantal erkenningsvoorwaarden opgenomen die de rechten en de plichten van gebruikers en voorzieningen bepalen. Dit besluit wordt ook het Inspraakbesluit genoemd juist omdat daarin enkele belangrijke rechten voor de gebruikers voor het eerst reglementair verankerd werden. Meer bepaald regelt het reglement van orde de collectieve wederzijdse rechten en plichten van gebruikers en voorziening, waaronder ook proefperiode en ontslag. Het protocol van verblijf, opvang, behandeling of begeleiding regelt de individuele verhoudingen tussen gebruiker en voorziening. Verder worden in het inspraakbesluit de klachtenprocedure, de individuele en collectieve inspraak geregeld, naast het gebruik van het rijksregisternummer en herkenbaarheid van de financiering door het VAPH. De bepalingen met betrekking tot inspraak, klachten, protocol, ontslag, proefperiode en het non- 3600/JT/JS/

2 discriminatiebeginsel die hierin opgenomen zijn, kunnen beschouwd worden als kwaliteitseisen voor de ondersteuning van personen met een handicap. Het besluit van de Vlaamse Regering van 15 december 2000 betreffende de kwaliteitszorg in de voorzieningen voor sociale integratie van personen met een handicap gaf uitvoering aan het decreet van 29 april 1997 inzake de kwaliteitszorg in de welzijnsvoorzieningen. Dit uitvoeringsbesluit (het kwaliteitsbesluit) voerde het hanteren van een kwaliteitssysteem en kwaliteitshandboek in en legde ook sectorspecifieke minimale kwaliteitseisen (SMK) op met betrekking tot de ondersteuning van personen met een handicap. Deze kwaliteitseisen overlappen ten dele met de bepalingen van het inspraakbesluit. De SMK s en de procedures uit het kwaliteitshandboek regelen immers ondermeer ook het individuele dienstverleningsplan, leggen op dat er rekening moet gehouden worden met de wensen van de gebruiker (inspraak en zelfbeschikkingsrecht) zowel individueel als collectief, bevatten ook het non-discriminatiebeginsel, het afhandelen van klachten en zo verder. Het decreet van 17 oktober 2003 betreffende de kwaliteit in de gezondheids- en welzijnsvoorzieningen beoogt sectoroverschrijdend een zelfde basisregeling voor kwaliteitszorg zowel in de gezondheids- als in de welzijnsvoorzieningen. Dit decreet vervangt het decreet van Met dit decreet wil de wetgever nog meer gestalte geven aan het continu en dynamische proces van kwaliteitszorg waarbij de voorzieningen de resultaten van hun kwaliteitsactiviteiten zichtbaar en aantoonbaar maken voor de gebruikers en de overheid in een zelfevaluatie. De zelfevaluatie moet aantonen hoe de voorziening op systematische wijze gegevens verzamelt en registreert over de kwaliteit van de zorg, hoe ze die gegevens aanwendt om kwaliteitsdoelstellingen te formuleren en het stappenplan om deze doelstellingen te realiseren. De voorziening moet ook aantonen hoe en met welke frequentie geëvalueerd wordt, of de doelstellingen bereikt worden en welke de stappen zijn die ze onderneemt als de doelstelling niet bereikt is. Op deze wijze is er niet alleen zorg voor kwaliteit, maar wordt de kwaliteit van de zorg bewaakt en gerealiseerd. Om uitvoering te geven aan het decreet van 17 oktober 2003 is het noodzakelijk het uitvoeringsbesluit van 15 december 2000 aan te passen of te vervangen. Met het decreet van 7 mei 2004 betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp heeft de wetgever voor de minderjarigen een aantal rechten met betrekking tot hulpverlening decretaal verankerd. Het betreft ondermeer het recht op instemming, informatie en duidelijke communicatie, recht op een dossier, klachtrecht en menswaardige behandeling. Deze bepalingen worden mee gevat door de bepalingen van dit besluit. De overige bepalingen van het decreet rechtspositie minderjarige, die niet in dit uitvoeringsbesluit expliciet opgenomen worden, zijn ook van toepassing op de voorzieningen erkend en gesubsidieerd door het VAPH die hulpverlening bieden aan minderjarigen en moeten door deze voorzieningen dan ook uitgevoerd worden. 2 Overleg met de sector Zoals hierboven aangegeven is het noodzakelijk het uitvoeringsbesluit kwaliteitszorg in overeenstemming te brengen met het decreet van 17 oktober Net als voor het uitvoeringsbesluit van 15 december 2000 is het VAPH in overleg getreden met de sector door middel van de Sectorale Overleggroep Gehandicaptenzorg, waarin zowel de voorzieningen, de gebruikers als het agentschap Zorginspectie vertegenwoordigd zijn. Van 28 mei 2008 tot 21 oktober 2009 is deze werkgroep 10 keer bijeengekomen. Bij aanvang van de besprekingen werd een overzicht opgesteld van de bepalingen die betrekking hebben op de kwaliteit van zorg, zowel in decreten als in uitvoeringsbesluiten. Er werd aangetoond dat de bepalingen van het inspraakbesluit ook als kwaliteitseisen kunnen beschouwd worden. De bepalingen van het inspraakbesluit en het kwaliteitsbesluit overlappen niet alleen elkaar, ze zijn niet steeds in overeenstemming met elkaar. Ook de bepalingen van het decreet van 7 mei 2004 aangaande de rechtspositie van de minderjarige bevatten elementen die kwaliteitseisen vormen. Er werd voor gekozen om in één uitvoeringsbesluit 3600/JT/JS/

3 alle bepalingen met betrekking tot kwaliteit van zorg, en zorg voor kwaliteit op te nemen, zodat een consistent en overzichtelijk besluit de rechten en plichten van zowel gebruikers als voorzieningen vastlegt. 3 Essentiële veranderingen 3.1 Definitie van gebruiker De gebruiker wordt gedefinieerd als de persoon die een beroep doet op de ondersteuning van een voorziening. Gebruikers zijn echter gezien hun leeftijd of de aard van hun beperking niet altijd in staat de rechten en de plichten die bepaald worden in dit besluit uit te oefenen. Daarom wordt in artikel 2 de vertegenwoordiging van de gebruiker geregeld. Hier wordt naar analogie van de wet patiëntenrechten een getrapte vertegenwoordiging voorzien. In de eerste plaats zal de gebruiker of zijn wettelijke vertegenwoordiger de rechten uitoefenen. Indien een handelingsbekwame gebruiker de rechten met betrekking tot persoonsgebonden materie niet zelfstandig kan uitoefenen, wordt dit gedaan door de samenwonende echtgenoot of de wettelijk of feitelijk samenwonende partner. Onder persoonsgebonden materie wordt verstaan alle zaken die geen betrekking hebben tot het patrimonium of bezit van de gebruiker. Dit zijn met name beslissingen in verband met gezondheid, opvoeding, vrije tijd onderwijs en zo meer. Indien de echtgenoot of partner dit niet wil doen of als er geen echtgenoot of partner is, worden de rechten in dalende volgorde uitgeoefend door beide of een van de ouders, door een persoon aangeduid door de persoon met een handicap, zijn ouders of de voogd, door een meerderjarig kind of door een meerderjarige broer of zus. 3.2 Protocol van verblijf, behandeling of begeleiding en de individuele dienstverleningsovereenkomst Het protocol van verblijf, behandeling of begeleiding herneemt nagenoeg dezelfde bepalingen als die van het inspraakbesluit. Het protocol omvat de contractuele bepalingen betreffende de financiële aspecten van de opname of begeleiding. Nieuw element is de individuele dienstverleningsovereenkomst waarin de voorziening en de gebruiker overeenkomen welke ondersteuning door de voorziening geboden wordt en de wijze waarop. 3.3 Het dossier In het decreet rechtspositie van de minderjarige wordt uitdrukkelijk het recht op een dossier geregeld. Ook in de gezondheidszorg is het recht op een dossier gewaarborgd in de wet patiëntenrechten. Vermits het niet logisch zou zijn het recht op een dossier uitsluitend voor de minderjarigen vast te leggen, wordt ook voor de meerderjarige personen met een handicap op analoge wijze het recht op een dossier en de wijze waarop inzage kan verkregen worden geregeld. Hierover vindt u meer uitleg in de bijlage 1 bij deze omzendbrief. 3.4 Collectief overleg Net zoals in het inspraakbesluit wordt binnen de voorzieningen met residentiële opvang een collectief overlegorgaan (gebruikersraad) geïnstalleerd. De andere voorzieningen organiseren voor hun gebruikers of hun vertegenwoordigers de mogelijkheid van collectieve inspraak. De wijze waarop dit georganiseerd wordt, zal door de voorziening opgenomen worden in het charter collectieve rechten en plichten (het vroegere reglement van orde). 3600/JT/JS/

4 3.5 Ontslag van de gebruiker Omstandigheden die aanleiding tot ontslag kunnen geven Het nieuwe besluit herneemt dezelfde redenen die aanleiding kunnen geven tot ontslag door de voorziening als in het inspraakbesluit. Toegevoegd zijn enkele bepalingen in verband met de toepassing van de wettelijke subrogatie. Er wordt wel uitdrukkelijk bepaald dat het ontslag schriftelijk moet gemotiveerd worden. Reden hiervoor is dat de gebruiker die niet akkoord gaat met het ontslag of de beëindiging van de ondersteuning de mogelijkheid heeft dit ter bemiddeling voor te leggen aan de klachtencommissie van de voorziening Ontslagbemiddeling Voor de bemiddeling in geval van ontslag wordt de klachtencommissie uitgebreid met een onafhankelijke derde, die bij voorkeur een expert is inzake bemiddeling. De onafhankelijke derde wordt aangeduid in overleg met het collectief overlegorgaan, of met de gebruikers via de collectieve inspraak. Hij heeft een mandaat van 4 jaar dat hernieuwbaar is Verbrekingsvergoeding De verbrekingsvergoeding bij eenzijdig ontslag voor de (semi-)residentiele sector blijft dezelfde. Voor de voorzieningen en diensten waar geen dagprijs voorzien is, wordt de verbrekingsvergoeding door het agentschap bepaald, binnen de grenzen die in het besluit voorzien zijn 1. De maximale bijdrage binnen de thuisbegeleidingsdiensten bedraagt vanaf 1 mei ,80. De verbrekingsvergoeding wordt dus bepaald op ten hoogste 30 maal 4, Bescherming van de integriteit In eerste instantie wordt hier de verplichte procedure met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag uit het kwaliteitsbesluit hernomen. Binnen afzienbare termijn zal binnen het VAPH een meldpunt opgericht worden voor de melding van grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van gebruikers. In dit besluit worden naar analogie met het decreet rechtspositie minderjarige de afzonderingsmaatregelen die ten aanzien van een gebruiker moeten getroffen worden, geregeld. De voorziening moet hiertoe een procedure hanteren, en kan slechts in duidelijk omschreven omstandigheden overgaan tot afzonderingsmaatregelen. 3.7 Kwaliteitszorg Kwaliteitshandboek De voorzieningen dienen net als voorheen te beschikken over een kwaliteitshandboek en kwaliteitssysteem. Er is een vereenvoudiging doorgevoerd wat betreft de op te nemen procedures in het kwaliteitshandboek. De sectorspecifieke minimale kwaliteitseisen zijn nu opgenomen in de bepalingen van het besluit Kwaliteitsplanning Er moet geen kwaliteitsplanning meer ingediend worden bij het agentschap Zelfevaluatie Ter uitvoering van het decreet van 17 oktober 2003 wordt de zelfevaluatie opgenomen in het kwaliteitssysteem. De zelfevaluatie houdt een evaluatie in van de gebruikersgerichte processen, de 1 Art 40, /JT/JS/

5 organisatiegerichte processen en de ingezette middelen. Deze zelfevaluatie gebeurt in samenspraak met de gebruikers en de medewerkers van de voorziening. Gedurende een cyclus van 5 jaar moeten volgende stappen in de zelfevaluatie doorlopen worden: 1. de voorziening toont aan hoe ze op systematische wijze gegevens verzamelt en registreert over de kwaliteit van de zorg 2. hoe ze deze gegevens aanwendt om kwaliteitsdoelstellingen te formuleren 3. welk stappenplan met tijdspad ze opstelt om deze doelstellingen te bereiken 4. hoe en met welke frequentie ze evalueert of de doelstellingen bereikt zijn 5. welke stappen ze onderneemt indien een doelstelling niet bereikt is Kwaliteitsindicatoren De Vlaamse Regering zal, in overleg met de sector, een lijst van aspecten van zorg opstellen die een bijzondere maatschappelijke waarde hebben. Deze aspecten van zorg zullen deel uitmaken van de zelfevaluatie. In overleg met de sector zullen de indicatoren bepaald worden die bij de evaluatie van deze aspecten van zorg gehanteerd zullen worden. 3.8 Toezicht en handhaving Zorginspectie zal instaan voor het toezicht. De rapporten van Zorginspectie met de resultaten en de bevindingen van het toezicht moeten telkens ter beschikking gesteld worden van de gebruikers en de medewerkers van de voorziening. Wanneer tekorten worden vastgesteld zal in eerste instantie de voorziening gevraagd worden binnen een termijn van zes tot twaalf maanden aan de verplichtingen te voldoen. Na verstrijken van deze termijn zal Zorginspectie met betrekking tot deze tekorten een nieuwe evaluatie uitvoeren. Indien zou blijken dat de voorziening na deze termijn niet voldoet aan de verplichtingen, kan de leidend ambtenaar van het Vlaams Agentschap voor Personen met een handicap begeleidende maatregelen opleggen om binnen een termijn van zes tot twaalf maanden aan de verplichtingen te voldoen. De voorziening moet de gebruikers op de hoogte brengen van deze maatregel. Zorginspectie zal na verstrijken van de termijn nagaan of de begeleidende maatregelen er toe geleid hebben dat de voorziening aan de verplichtingen voldoet. Indien de voorziening nog steeds niet aan de verplichtingen voldoet, kan de leidend ambtenaar een administratieve geldboete opleggen van 100 tot in functie van de ernst en de frequentie van de inbreuken. De voorziening is er toe gehouden de gebruikers hiervan op de hoogte te brengen. De leidend ambtenaar gelast de voorziening ook binnen een termijn van zes tot twaalf maanden de nodige maatregelen te treffen zodat aan de verplichtingen voldaan wordt. Na verstrijken van deze termijn zal Zorginspectie een nieuwe evaluatie uitvoeren. Indien blijkt dat de voorziening nog steeds niet aan de verplichtingen voldoet, wordt de voorziening een laatste maal een termijn toegekend van zes tot twaalf maanden om de verplichtingen na te komen. Wanneer na verstrijken van deze termijn de voorziening nog steeds in gebreke blijft, kan de leidend ambtenaar de erkenning van de voorziening schorsen of intrekken. De voorziening moet hiervan de gebruikers of hun vertegenwoordigers onverwijld op de hoogte brengen. De voorziening kan op straffe van verval binnen de veertien dagen beroep aantekenen bij de leidend ambtenaar met betrekking tot alle maatregelen, behalve de schorsing of het intrekken van de vergunning. Voor deze laatste maatregel wordt beroep ingediend volgens de bepalingen van artikel 15 tot en met 17 van het besluit van de Vlaamse Regering van 15 december 1993 tot vaststelling van de algemene regels inzake het verlenen van vergunningen en erkenningen door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. 3600/JT/JS/

6 4 Implementatie 4.1 Inwerkingtreding De datum van inwerkingtreding is bepaald op de eerste dag van de derde maand volgend op de publicatie in het Belgisch Staatsblad. De publicatiedatum is 8 april 2011, wat de datum van inwerkingtreding van het besluit brengt op 1 juli Niet alle bepalingen hebben echter onmiddellijke uitwerking Luik algemene erkenningsvoorwaarden Deze bepalingen hebben onmiddellijke uitwerking, dus vanaf 1 juli Het betreft de hoofdstukken 1 tot en met 8, hoofdstuk 10 en 11. Zorginspectie kan bij het uitoefenen van haar opdracht enkel de feitelijke situatie toetsen aan de reglementaire bepalingen. Het is, zoals bepaald in artikel 55, 2, de bevoegdheid van de leidend ambtenaar van het VAPH om eventueel gevolg te geven aan de vaststellingen van Zorginspectie. Wat de essentiële wijzigingen betreft is het VAPH er zich terdege van bewust dat deze maatregelen niet op korte termijn geïmplementeerd kunnen worden door de voorzieningen. De leidend ambtenaar zal dus een redelijke termijn (van maximaal 1 jaar) in acht nemen eer een gevolg zal gegeven worden aan vastgestelde tekorten, met betrekking tot wijzigingen die met dit besluit ingevoerd worden. Ernstige tekortkomingen die de integriteit van de gebruikers in het gedrang brengen, kunnen geen voorwerp uitmaken van enige uitzonderingsmaatregel Luik kwaliteitszorg Er is wat betreft hoofdstuk 9 van het besluit een overgangsfase voorzien om het kwaliteitshandboek in overeenstemming te brengen met het nieuwe uitvoeringsbesluit tot 31 december De bepalingen met de zelfevaluatie, artikel 47 en 48 treden in werking op 1 januari Informatiecampagne Infosessies Vanaf 1 september 2011 zullen in de verschillende provincies infosessies gepland worden met betrekking tot dit uitvoeringsbesluit. Vragen kan u mailen naar het adres opgenomen in de volgende paragraaf. De vragen zullen gebundeld worden en als dusdanig behandeld op de infosessies. Aan de hand van deze vragen en antwoorden zal een FAQ opgesteld worden, waarin ook de vragen opgenomen worden die in de infosessies aan bod komen adres en FAQ Op het adres kwaliteitszorg@vaph.be kan u terecht met vragen met betrekking tot deze nieuwe regelgeving. Aan de hand van de geformuleerde vragen zal een FAQ opgesteld worden die op de website geconsulteerd kan worden. Wij proberen in de mate van het mogelijke deze vragen snel te beantwoorden. Bedoeling blijft om de FAQ-lijst zo actueel mogelijk te houden Gebruikers Voor de gebruikers zal een infobrochure opgesteld worden met een actualisering van de rechten en plichten van gebruikers of hun vertegenwoordiger. 3600/JT/JS/

7 5 Revalidatiecentra In het besluit van 15 december 2000 betreffende de kwaliteitszorg in de voorzieningen voor sociale integratie van personen met een handicap werd een afzonderlijke regeling voorzien voor de revalidatiecentra waarin reeds de zelfevaluatie is opgenomen. Voor de revalidatiecentra blijft dus dat besluit, met behoud van de Sectorspecifieke Minimale Kwaliteitseisen van toepassing. De bepalingen van toepassing op de andere voorzieningen worden opgeheven in het uitvoeringsbesluit van 15 december Het hanteren van een kwaliteitssysteem en kwaliteitshandboek is reeds goed ingeburgerd in de voorzieningen. De evaluatie op regelmatige tijdstippen in samenspraak met de gebruikers en de medewerkers, gevolgd door het bepalen van doelstellingen en een stappenplan moet mogelijk maken dat de kwaliteit van de zorg de evoluties in de opvattingen over verantwoorde zorg volgt. De zelfevaluatie zal zo aanleiding geven tot een systematische verbetering van de kwaliteit van de zorg aangepast aan de gangbare vereisten. Laurent Bursens Administrateur-generaal 3600/JT/JS/