Vrijwilligerswerk en solidariteit tussen de generaties

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT Vrijwilligerswerk en Solidariteit tussen de generaties Verslag Veldwerk: april-mei 2011 Publicatie: oktober 2011 Speciale Eurobarometer / Wave 75.2 TNS Opinion & Social Dit onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Europees Parlement en gecoördineerd door het directoraat-generaal Voorlichting (Afdeling analyse van de publieke opinie). Dit document geeft niet de opvattingen van het Europees Parlement weer. De interpretaties en meningen in het document behoren toe aan de auteurs

2 EUROBAROMETER 75.2 VRIJWILLIGERSWERK EN SOLIDARITEIT TUSSEN DE GENERATIES Op verzoek van het Europees Parlement uitgevoerd door TNS Opinion & Social Onderzoek gecoördineerd door het directoraat-generaal Voorlichting TNS Opinion & Social Herrmann Debrouxlaan Brussel België - 2 -

3 Inhoudsopgave INLEIDING...4 SAMENVATTING VRIJWILLIGERSWERK Vrijwillige activiteiten van Europeanen Het type vrijwilligerswerk dat wordt verricht De gebieden waarop vrijwilligerswerk een belangrijke rol speelt De perceptie van de voordelen van vrijwilligerswerk Voorkeuren ten aanzien van een operationeel kader voor de vrijwilligerssector Steun voor het opzetten van vrijwillige regionale reddingsbrigades SOLIDARITEIT TUSSEN DE GENERATIES...22 CONCLUSIE...24 BIJLAGEN Technische specificaties - 3 -

4 INLEIDING 2011 is uitgeroepen tot het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk. Dit initiatief is bedoeld als eerbetoon aan het werk van miljoenen vrijwilligers in heel Europa en om de burgers die momenteel geen vrijwilligerswerk doen, aan te moedigen om zich in te zetten. Tevens wordt deze gelegenheid aangegrepen om de sleutelrol van verenigingen in het leven van de Europese Unie te bekrachtigen. Begin juni, tijdens het Hongaarse voorzitterschap van de Europese Unie, vestigde de president van de Republiek Hongarije, Pál Schmitt, de aandacht op het feit dat regeringen in het Verdrag van Lissabon worden aangemoedigd om samen te werken met ngo's. In 2012, dat is uitgeroepen tot het Europees Jaar voor actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties, zal de focus liggen bij senioren en de relatie tussen de generaties. Deze thema's zijn gekozen met het oog op de vergrijzing in Europa en de verwachte afname van de beroepsbevolking. Volgens demografische prognoses van Eurostat zal de beroepsgeschikte bevolking in 2030 met 6,8% zijn gekrompen. Dit betekent dat er dan voor elke gepensioneerde maar twee mensen van beroepsgeschikte leeftijd zijn die de behoeften van die gepensioneerde kunnen ondersteunen. De huidige verhouding is nog een op vier. De belangrijkste doelstellingen van 2012 zijn derhalve het behoud van de vitaliteit van ouderen, het vergroten van hun betrokkenheid bij de samenleving en het dichten van generatiekloven. In het licht van deze feiten is er op verzoek van het directoraat-generaal Voorlichting van het Europees Parlement (Afdeling analyse van de publieke opinie) tussen 13 april en 2 mei 2011 een speciale Eurobarometer-enquête uitgevoerd. Voor deze enquête zijn bijna inwoners van Europa van 15 jaar en ouder persoonlijk ondervraagd door interviewers van het TNS Opinion & Social-netwerk (de enquête werd door een interviewer bij de respondenten thuis afgenomen). Daarbij is gebruikgemaakt van de methode voor de gewone Eurobarometerenquêtes van het directoraat-generaal Voorlichting van het Europees Parlement (Afdeling analyse van de publieke opinie). Een technische noot over de vraaggesprekken die de instellingen van het TNS Opinion & Social-netwerk hebben gevoerd, is als bijlage bij dit verslag gevoegd 1. In deze noot worden tevens de spelregels voor de vraaggesprekken en de betrouwbaarheidsintervallen vermeld. Deze enquête heeft betrekking op de 27 lidstaten van de Europese Unie en maakt deel uit van Eurobarometer-enquêteronde In het eerste hoofdstuk wordt er een analyse van het vrijwilligerswerk in de Europese Unie gemaakt. Er wordt eerst gekeken naar de omvang van de vrijwilligerssector en de gebieden waarop vrijwilligerswerk wordt verricht. Vervolgens wordt de aandacht gericht op de Europese publieke opinie over vrijwilligerswerk. Zo wordt er gekeken naar de gebieden waarvoor vrijwilligerswerk 1 De resultatentabellen zijn in de bijlage te vinden. Er dient te worden opgemerkt dat de totaalpercentages in de tabellen de 100% kunnen overschrijden bij vragen waarbij meerdere antwoorden mogelijk waren

5 belangrijk wordt geacht en welke voordelen als de belangrijkste voordelen van vrijwilligerswerk worden beschouwd. Ten slotte wordt er gekeken naar de belangrijkste verwachtingen van Europese burgers ten aanzien van vrijwilligerswerk. In het tweede hoofdstuk wordt de Europese opinie geanalyseerd als het gaat om de verschillende maatregelen die zijn gericht op het bevorderen van de solidariteit tussen de generaties

6 Opmerking In dit verslag worden landen met hun officiële afkorting aangeduid. AFKORTINGEN EU27 WN De 27 lidstaten van de Europese Unie Weet niet BE CZ BG DK DE EE EL ES FR IE IT CY LT LV LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK België Republiek Tsjechië Bulgarije Denemarken Duitsland Estland Griekenland Spanje Frankrijk Ierland Italië Republiek Cyprus Litouwen Letland Luxemburg Hongarije Malta Nederland Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Slovenië Slowakije Finland Zweden Verenigd Koninkrijk De Eurobarometer-website kan worden geraadpleegd op het volgende internetadres: =40 Wij willen graag alle respondenten in de gehele Europese Unie bedanken voor de tijd die ze hebben genomen om deel te nemen aan deze enquête. Zonder hun actieve deelname zou dit onderzoek onmogelijk zijn geweest

7 SAMENVATTING Hierna volgt een overzicht van de voornaamste bevindingen van dit onderzoek. Bijna een kwart van de respondenten doet regelmatig of af en toe vrijwilligerswerk. In dit opzicht zijn er echter aanzienlijke verschillen tussen de lidstaten. De respondenten die vrijwilligerswerk doen, zijn voornamelijk actief bij sportclubs en culturele verenigingen. Vrijwilligerswerk wordt gezien als een belangrijke activiteit voor een groot aantal gebieden, waaronder logischerwijs solidariteit en humanitaire hulp, maar ook voor gebieden zoals sociaal leven, gezondheid, onderwijs en milieu. Volgens de respondenten heeft vrijwilligerswerk meerdere voordelen, zowel voor de samenleving als geheel (een versterking van de sociale samenhang, bevordering van de solidariteitswaarden binnen de EU) als voor het individu (persoonlijke ontwikkeling en voldoening voor de vrijwilligers, professionele ontwikkeling). De respondenten reageerden uiterst positief op het idee om regionale reddingsbrigades op te richten die hulp kunnen bieden bij natuurrampen. Er was echter meer verdeeldheid over de vraag of er een operationeel kader voor de vrijwilligerssector moet worden opgezet. Van de respondenten vindt 47% dat de lidstaten en de EU een dergelijk kader samen moeten vastleggen in een Europees Handvest voor vrijwilligers, terwijl 45% zegt dat iedere lidstaat zelf het beste een kader kan opzetten. Er zijn in dit opzicht aanzienlijke meningsverschillen tussen de lidstaten. Ten aanzien van de maatregelen die zijn bedoeld ter bevordering van de solidariteit tussen de generaties, vindt de meerderheid van de respondenten het een goed idee om jongerenbanen te creëren in de ouderenzorg en ervoor te zorgen dat mensen van alle leeftijden dezelfde toegang tot de arbeidsmarkt en dezelfde opleidingsmogelijkheden hebben. Er is echter veel meer verdeeldheid over het voorstel om 60-plussers aan te moedigen actief te blijven op de arbeidsmarkt. -7-

8 1. VRIJWILLIGERSWERK 1.1 Vrijwillige activiteiten van Europeanen Het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk is onder meer bedoeld als eerbetoon aan het werk van miljoenen Europeanen die een deel van hun vrije tijd besteden aan vrijwilligerswerk. Bijna een kwart (24%) van de respondenten doet momenteel vrijwilligerswerk. Van deze respondenten is 11% regelmatig actief als vrijwilliger en doet 13% af en toe vrijwilligerswerk. Variaties tussen lidstaten Als het gaat om het percentage vrijwilligers, zitten er aanzienlijke verschillen tussen de lidstaten. Tussen het land met het laagste en hoogste percentage vrijwilligers zit een verschil van 48 procentpunten. - Vrijwilligerswerk is wijdverspreid in Nederland, waar meer dan de helft van de respondenten (57%) vrijwilligerswerk doet en 31% van de respondenten dit ook regelmatig doet. Dit is eveneens het geval in Denemarken. Hier doet 43% vrijwilligerswerk en doet 21% dit regelmatig. In Finland (39%), Oostenrijk (37%), Luxemburg (35%), Duitsland (34%) en Slovenië (34%) is ruim een derde van de respondenten actief als vrijwilliger. -8-

9 - In de volgende landen ligt het aantal vrijwilligers daarentegen ruim onder het EUgemiddelde: Malta (16%), Spanje (15%), Griekenland (14%), Roemenië (14%), Bulgarije (12%), Portugal (12%) en Polen (9%). -9-

10 Sociaaldemografische analyse Uit een analyse van de sociaaldemografische variabelen blijkt dat het doen van vrijwilligerswerk niet wordt beïnvloed door geslacht of leeftijd. Het aantal vrijwilligers is echter ietwat hoger onder de beter opgeleide respondenten (32% van de respondenten die ten minste tot hun 20e een opleiding hebben gevolgd in vergelijking met 16% van de respondenten die vóór hun 16e het onderwijssysteem hebben verlaten), managers (34% in vergelijking met 22% van de arbeiders) en inwoners van het platteland en kleine plaatsen (25% in vergelijking met 20% van de inwoners van stedelijke agglomeraties). Het aantal vrijwilligers onder de gepensioneerde respondenten valt net onder het gemiddelde (22%), terwijl het aantal vrijwilligers onder de werkloze respondenten enigszins lager uitvalt (17%). De politieke voorkeur van de respondenten lijkt ten slotte geen belangrijke rol te spelen: 27% van de respondenten die actief is als vrijwilliger zegt links te zijn, 25% bevindt zich in het politieke midden en 24% is rechts. -10-

11 1.2 Het type vrijwilligerswerk dat wordt verricht De meerderheid van de Europese vrijwilligers (24%) werkt als vrijwilliger voor een sportclub of een vereniging voor buitenactiviteiten. Daarnaast zijn vrijwilligers vaak actief bij culturele of kunstzinnige organisaties (20%), liefdadigheidsinstellingen of sociale hulpverleningsorganisaties (16%), maatschappelijke of buurtverenigingen (13%) en religieuze organisaties (12%). Hierna komen organisaties die actief zijn op het gebied van milieubescherming, dierenrechten etc. (7%), verenigingen voor ouderen (7%) en jongeren (7%) en belangenverenigingen voor patiënten en/of gehandicapten (6%). Beroepsverenigingen, vakbonden en politieke partijen worden het minst genoemd (5% of minder). Het uitgangspunt: Europeanen die actief zijn als vrijwilliger (24% van de totale steekproef) -11-

12 Variaties tussen lidstaten Bij deze vraag zitten er aanzienlijke verschillen tussen de lidstaten. Onze focus ligt op de organisaties en verenigingen die door meer dan 10% van de Europese vrijwilligers worden genoemd: - Sportclubs werden het meest genoemd in Ierland (37%), Denemarken (35%) en Duitsland (34%). - Culturele organisaties werden het meest genoemd in Italië (31%), Griekenland (29%), Frankrijk (28%), Oostenrijk (27%) en Portugal (27%). Met uitzondering van Oostenrijk worden deze landen gekenmerkt door een vrijwilligersniveau dat dichtbij het EU-gemiddelde ligt (Italië en Frankrijk) of dat er aanzienlijk onder ligt (Griekenland en Portugal). - Liefdadigheidsinstellingen werden genoemd door een ruim een kwart van de respondenten die actief zijn als vrijwilliger in Spanje (34%), Luxemburg (28%) en Polen (28%). - Maatschappelijke of buurtverenigingen scoorden hoger in Slovenië (26%), Bulgarije (25%), Denemarken (22%) en Ierland (21%). - Religieuze organisaties werden het meest genoemd in Roemenië (27%), Malta (24%) en Slowakije (22%). Sociaaldemografische analyse Een analyse van de sociaaldemografische variabelen laat geen aanzienlijke verschillen zien. De beter opgeleide respondenten, die zoals we hebben gezien vaker vrijwilligerswerk doen, zijn echter vaker actief bij culturele organisaties (24% in vergelijking met een gemiddelde van 20%), terwijl respondenten die vóór hun 16e het onderwijssysteem hebben verlaten, zich vaker inzetten voor ouderenverenigingen (13% in vergelijking met een gemiddelde van 7%). -12-

13 1.3 De gebieden waarop vrijwilligerswerk een belangrijke rol speelt Bij de vraag op welke gebieden vrijwilligerswerk een belangrijke rol speelt, zet 37% van de respondenten solidariteit en humanitaire hulp op de eerste plaats, gevolgd door de gezondheidszorg (32%), onderwijs en opleiding (22%), het milieu (22%), de bescherming van mensenrechten (21%), de sociale inclusie van minder bevoorrechte mensen (21%), actief ouder worden (15%), werkgelegenheid (15%) en sport (15%). Cultuur (10%), de interculturele en interreligieuze dialoog (9%), de intergenerationele dialoog (9%) en consumentenbescherming (9%) worden ook gezien als gebieden waarop vrijwilligerswerk een belangrijke rol kan spelen. Lager op de lijst staan het democratisch bestel (7%) en de constructie van een Europese identiteit (3%). -13-

14 Sinds de laatste gewone Eurobarometer (EB73, voorjaar 2010) is er een beduidende verschuiving in de perceptie van de bijdrage van vrijwilligerswerk. Meer respondenten geloven nu dat de gezondheidszorg een gebied is waarop vrijwilligerswerk een belangrijke rol speelt (+8 procentpunten). Dit geldt tevens voor het onderwijs (+8), de werkgelegenheid (+5) en het milieu (+4). Deze laatste twee gebieden hebben de bescherming van mensenrechten en de sociale inclusie van minder bevoorrechte burgers ingehaald (gelijk gebleven sinds EB73). Variaties tussen lidstaten Tussen de lidstaten zitten er grote verschillen als het gaat over de meningen over het belang van vrijwilligerswerk. - Het belang van vrijwilligerswerk voor solidariteit en humanitaire hulp wordt vooral benadrukt in Cyprus (68%), Zweden (58%) en Frankrijk (57%). In Ierland (14%) en het Verenigd Koninkrijk (9%) worden deze gebieden daarentegen veel minder vaak genoemd. - Het belang van vrijwilligerswerk voor de gezondheidszorg wordt erg vaak genoemd in Polen (55%), Nederland (47%), Portugal (47%) en Oostenrijk (46%). - Het onderwijs wordt het meest genoemd in het Verenigd Koninkrijk (39%), Estland (31%) en Ierland (30%). In het Verenigd Koninkrijk en Ierland staat dit gebied zelfs op de eerste plaats. - Respondenten in Griekenland (50%), Estland (36%) en Slowakije (34%) zijn van mening dat vrijwilligerswerk vooral belangrijk is voor het milieu. Zoals we hebben gezien, is er in vergelijking met EB73 uit het voorjaar van 2010 voor een aantal gebieden een verschuiving in de perceptie van het belang van vrijwilligerswerk. In sommige lidstaten gaat het om een vergaande verschuiving: - De gezondheidszorg wordt veel vaker genoemd, vooral in Oostenrijk (+21 procentpunten), Polen (+19), Portugal (+18) en Griekenland (+14). - Het onderwijs heeft aanzienlijk aan terrein gewonnen in met name het Verenigd Koninkrijk (+16), Ierland (+14) en Zweden (+13). -14-

15 Sociaaldemografische analyse Een sociaaldemografische analyse van de antwoorden laat een aantal uitgesproken trends zien. Jonge Europeanen hechten veel belang aan vrijwilligerswerk op het gebied van onderwijs (26% van de jongeren tussen de 15 en 24 jaar in vergelijking met 18% van de respondenten van 55 jaar en ouder) en het milieu (27% in vergelijking met 19%). Respondenten van 55 jaar en ouder benadrukken het belang van vrijwilligerswerk voor de gezondheidszorg (36% in vergelijking met 30% van de jongeren tussen de 15 en 24 jaar). Bovendien dichten de beter opgeleide respondenten, die zoals we hebben gezien vaker vrijwilligerswerk doen, vaker dan gemiddeld een belangrijke rol toe aan vrijwilligerswerk op het gebied van solidariteit en humanitaire hulp (41%), terwijl respondenten die vóór hun zestiende het onderwijssysteem hebben verlaten, vaker de gezondheidszorg noemen (35%). * In deze tabel zijn alleen de gebieden vermeld die door meer dan 20% van de bevolking zijn genoemd. -15-

16 1.4 De perceptie van de voordelen van vrijwilligerswerk Op de vraag wat de twee belangrijkste voordelen van vrijwilligerswerk in de Europese Unie zijn, noemden de respondenten vooral het behoud en de versterking van de sociale samenhang (34%) en de versterking van de fundamentele solidariteitswaarden van de EU (25%). De voordelen voor de vrijwilligers zelf zijn echter ook belangrijk: voor de ondervraagden geeft vrijwilligerswerk voldoening en draagt dit bij aan de persoonlijke ontwikkeling van vrijwilligers (25%). Daarnaast vergemakkelijkt vrijwilligerswerk volgens 22% van de respondenten het verkrijgen van kennis en vaardigheden die de kansen op de arbeidsmarkt vergroten. Tevens geeft 20% van de respondenten aan dat vrijwilligerswerk Europeanen de kans geeft om actief te participeren in het maatschappelijk leven. Er is iets minder erkenning voor het belang van vrijwilligerswerk voor duurzame ontwikkeling en de bescherming van het milieu (18%). Hetzelfde geldt voor de rol van vrijwilligerswerk bij de economie van de Europese Unie (12%). -16-

17 Variaties tussen lidstaten Ten aanzien van de perceptie van de belangrijkste voordelen van vrijwilligerswerk zitten er een aantal verschillen tussen de lidstaten: - De rol van vrijwilligerswerk bij de versterking van de sociale samenhang wordt voornamelijk genoemd door respondenten in Duitsland (50%), Oostenrijk (48%) en Finland (47%). - De persoonlijke voldoening van vrijwilligerswerk wordt gezien als uiterst belangrijk in Denemarken (52%) en Nederland (41%), de twee landen waar het meest aan vrijwilligerswerk wordt gedaan, en tevens in België (38%), Estland (35%) en Ierland (35%). - Ruim een derde van de respondenten in Cyprus (46%), Slovenië (38%), Malta (35%) en Italië (34%) noemde de versterking van de fundamentele solidariteitswaarden van de EU. - In Zweden (33%) en het Verenigd Koninkrijk (32%) benadrukten respondenten vaker dan gemiddeld het belang van vrijwilligerswerk voor de opleiding en professionele integratie van vrijwilligers. - Respondenten uit het Verenigd Koninkrijk en Ierland erkennen vaker dan gemiddeld (20% in beide landen) de belangrijke rol die vrijwilligerswerk speelt bij de economie van de EU. -17-

18 Sociaaldemografische analyse Bij deze vraag zitten er erg weinig verschillen tussen de sociaaldemografische categorieën. Er dient te worden opgemerkt dat als het gaat om de perceptie van de voordelen van vrijwilligerswerk, er niet veel verschil zit tussen de respondenten die vrijwilligerswerk doen en de respondenten die dit niet doen. De respondenten die ervaring met vrijwilligerswerk hebben, erkennen echter vaker de rol hiervan bij het versterken van de sociale samenhang (39%, en 42% voor de respondenten die regelmatig vrijwilligerswerk doen). Uit de sociaaldemografische analyse blijkt dat managers, die zoals we hebben gezien vaker vrijwilligerswerk doen, vaker dan gemiddeld de versterking van de sociale samenhang noemen (41%). -18-

19 1.5 Voorkeuren ten aanzien van een operationeel kader voor de vrijwilligerssector De manier waarop vrijwilligerswerk wordt gedaan, verschilt momenteel per lidstaat. Dit geldt soms tevens voor het kader voor de vrijwilligerssector en de manier waarop dit functioneert. De respondenten zijn verdeeld over de vraag of er een operationeel kader voor de vrijwilligerssector moet worden opgezet. Van de respondenten vindt 47% dat de lidstaten en de EU samen een Europees Handvest voor vrijwilligers moeten opstellen, terwijl 45% van mening is dat hun eigen land zelf een kader moet opstellen. Variaties tussen lidstaten De meerderheid van de lidstaten (16 in totaal) ondersteunt het idee van een Europese samenwerking op dit gebied. De meningen over deze vraag lopen echter sterk uiteen, en tussen het laagste en het hoogste niveau van steun voor een Europees handvest zit een verschil van 62 procentpunten. - Het opzetten van een nationaal operationeel kader voor de vrijwilligerssector heeft het meeste draagvlak in Denemarken (84%) en Oostenrijk (65%). Samen met Nederland zijn dit de landen waar de meeste vrijwilligers actief zijn. Ook in Nederland steunt de meerderheid van de respondenten (59%) deze optie. Dit is echter tevens het geval in Letland (60%) en het Verenigd Koninkrijk (60%), waar minder dan een kwart van de respondenten actief is als vrijwilliger. - Een Europees Handvest voor vrijwilligers dat door de lidstaten en de Europese Unie gezamenlijk wordt opgesteld, wordt ondersteund door Spanje (68%), Cyprus (65%), België (60%), Griekenland (58%), Italië (57%) en Portugal (56%). Met uitzondering van België en Italië zijn dit landen waar vrijwilligerswerk niet erg wijdverspreid is (tussen de 12 en 15%). -19-

20 Sociaaldemografische analyse Een sociaaldemografische analyse laat een aantal interessante verschillen tussen de categorieën zien. Respondenten tussen de 15 en 24 jaar steunen een Europees operationeel kader voor de vrijwilligerssector (55% in vergelijking met 38% op nationaal niveau), terwijl 55-plussers een lichte voorkeur hebben voor een nationaal operationeel kader (46% in vergelijking met 44% voor een Europees kader). De antwoorden zijn ook enigszins verschillend al naargelang het beroep van de respondenten. Een nationaal operationeel kader heeft draagvlak onder managers (50% in vergelijking met 43%), terwijl er onder andere kantoorwerkers en arbeiders een gelijkere verdeling is (respectievelijk 46/48 en 47/47). Respondenten die vrijwilligerswerk doen, geven ten slotte vaker de voorkeur aan een nationaal operationeel kader voor vrijwilligerswerk. Het verschil is echter maar klein: 49% in vergelijking met 45% die de voorkeur geeft aan een Europees kader. Onder de respondenten die regelmatig vrijwilligerswerk doen, is het verschil groter (53% in vergelijking met 41%). -20-

21 1.6 Steun voor het opzetten van vrijwillige regionale reddingsbrigades Het Europees Parlement wil de lidstaten en hun lokale en regionale overheden oproepen om voor elke regio een vrijwillige reddingsbrigade op te richten die hulp kan bieden bij natuurrampen en ongevallen. De respondenten reageerden uiterst positief op dit voorstel: 88% was van mening dat dit nuttig zou zijn (in vergelijking met 9%, die dit "niet nuttig" vond), en bijna de helft hiervan (48%) was van mening dat dit "zeer nuttig" zou zijn. Variaties tussen lidstaten De meerderheid van de respondenten in Cyprus (79%), Malta (70%), Hongarije (65%), Griekenland (62%) en Slovenië (62%) was van mening dat deze maatregel "zeer nuttig" zou zijn. Er was echter minder steun in Finland (37%), Portugal en Nederland (40%). In geen van de landen waren de respondenten echt tegen het idee. De score was het laagst in Nederland, maar zelfs hier vond 78% van de respondenten dat dit voorstel nuttig was. Sociaaldemografische analyse Bij deze vraag zitten er marginale verschillen tussen de sociaaldemografische categorieën. In alle categorieën zijn de meeste respondenten voorstander van het opzetten van vrijwillige reddingsbrigades die hulp kunnen bieden bij natuurrampen en ongelukken. -21-

22 2. SOLIDARITEIT TUSSEN DE GENERATIES Het jaar 2012 is uitgeroepen tot het Europees Jaar voor actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties. De respondenten is daarom gevraagd de efficiëntie te beoordelen van drie maatregelen die erop zijn gericht de solidariteit tussen de generaties te versterken (met name tussen jongeren en ouderen). De maatregel om het creëren van jongerenbanen in de zorg te stimuleren heeft draagvlak onder de meeste respondenten. Van de respondenten vindt 89% dit een efficiënte maatregel. Hiervan denkt 45% dat deze maatregel "zeer efficiënt" zou zijn. Ook was er steun voor de maatregel die erop is gericht ervoor te zorgen dat Europeanen van alle leeftijden dezelfde toegang tot de arbeidsmarkt en dezelfde opleidingsmogelijkheden hebben. Van de respondenten is 83% van mening dat dit een efficiënte maatregel zou zijn. Hiervan denkt 38% dat dit "zeer efficiënt" zou zijn. Er was minder overeenstemming over het laatste voorstel, namelijk het stimuleren van 60-plussers om actief te blijven op de arbeidsmarkt om hun kennis en ervaring over te brengen op de jongere generaties. Hoewel de meerderheid van de respondenten voorstander is van deze maatregel (59% vindt dit een efficiënte maatregel, en hiervan vindt 23% deze maatregel "zeer efficiënt"), was ruim een derde ertegen (37% denkt dat deze maatregel niet efficiënt zou zijn, en hiervan denkt 13% dat deze maatregel "helemaal niet efficiënt" zou zijn). -22-

23 Variaties tussen lidstaten Voordat we de verschillen tussen de lidstaten gaan analyseren, moet er worden opgemerkt dat er voor de derde maatregel meer steun was in de landen die vóór 2004 zijn toegetreden (63%) dan in de landen die in 2004 en 2007 zijn toegetreden (51%). Voor de eerste twee voorstellen zijn er geen grote verschillen. - Het voorstel om het creëren van jongerenbanen in de zorg te stimuleren heeft een zeer groot draagvlak in alle lidstaten. De steun hiervoor varieert van 76% tot 95%. In acht landen is ruim de helft van de respondenten van mening dat deze maatregel "zeer efficiënt" zou zijn: Slovenië (63%), Spanje (60%), Bulgarije (58%), Cyprus (58%), Malta (55%), Roemenië (55%), Duitsland (53%) en Luxemburg (52%). Ook de maatregel die erop is gericht ervoor te zorgen dat Europeanen van alle leeftijden dezelfde toegang tot de arbeidsmarkt en dezelfde opleidingsmogelijkheden hebben, werd positief ontvangen in alle lidstaten. Steun voor deze maatregel varieert van 73% tot 93%. Het grootste draagvlak hiervoor was in Spanje (93%), Bulgarije (89%) en Malta (89%), waar meer dan de helft van de respondenten deze maatregel "zeer efficiënt" vond (respectievelijk 54%, 55% en 51%). Ook in Slowakije was men uiterst positief over deze maatregel (91%). Daarnaast werd deze maatregel goed ontvangen in België, Estland en Frankrijk (87% steunt de maatregel). - Er was meer verdeeldheid over het laatste voorstel, namelijk het stimuleren van 60-plussers om actief te blijven op de arbeidsmarkt om hun kennis en ervaring over te brengen op de jongere generaties. Tussen het land met het meeste draagvlak en het minste draagvlak voor deze maatregel zit een verschil van 43 procentpunten. Vooral Nederland (76%), Denemarken (75%), Estland (70%) en Zweden (70%) zijn voorstander van deze maatregel. Daarentegen steunt nauwelijks een derde van de respondenten deze maatregel in Slovenië (37%), Hongarije (34%) en Cyprus (33%). In deze landen vindt omstreeks een kwart van de respondenten dat deze maatregel "helemaal niet efficiënt" zou zijn. Sociaaldemografische analyse Uit een analyse van de sociaaldemografische variabelen blijkt dat er weinig verschillen zijn als gaat om eerste twee maatregelen, waarvoor grote steun is. Het laatste voorstel, waarbij 60-plussers worden gestimuleerd actief te blijven op de arbeidsmarkt, werd beter ontvangen door respondenten van 55 jaar en ouder (64%) dan door jongeren (58% van de jongeren tussen de 15 en 24 jaar). Daarnaast waren managers vaker voorstander van dit voorstel (66%) dan arbeiders (54%). -23-

24 CONCLUSIE Aan de hand van deze speciale Eurobarometer-enquête, die is uitgevoerd tussen 13 april en 2 mei 2011, kunnen we de betrokkenheid en verwachtingen van EU-burgers inventariseren als het gaat om twee onderwerpen die uiterst actueel zijn in de Europese Unie, namelijk vrijwilligerswerk (vanwege het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk in 2011) en solidariteit tussen de generaties (vanwege het Europees Jaar voor actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties in 2012). Hierna volgt een overzicht van de voornaamste bevindingen van dit onderzoek. - Bijna een kwart van de EU-burgers doet regelmatig of af en toe vrijwilligerswerk. - EU-burgers doen nog steeds het meest vrijwilligerswerk bij sportclubs, culturele en kunstzinnige organisaties en liefdadigheidsinstellingen. In sommige landen wordt er tevens meer vrijwilligerswerk gedaan in buurtverenigingen en religieuze organisaties. - EU-burgers zijn van mening dat vrijwilligerswerk op veel gebieden een belangrijke rol speelt. Solidariteit en humanitaire hulp blijft in dit opzicht de eerst plaats bezet houden (37%). De gezondheidszorg (32%, +8), het onderwijs (22%, +8) en het milieu (22%, +6) hebben sinds 2010 aanzienlijk aan terrein gewonnen, een aanwijzing dat vrijwilligers zich zorgen maken over de problemen die van invloed zijn op het dagelijks leven van de meerderheid van de EU-burgers. - EU-burgers zijn verdeeld over de vraag of er een operationeel kader voor de vrijwilligerssector moet worden opgezet. Van de respondenten is 47% voorstander van een Europees Handvest voor vrijwilligers dat door de lidstaten en de Europese Unie samen wordt opgesteld, terwijl 45% de voorkeur geeft aan een nationaal kader dat door hun eigen land wordt opgesteld. Tussen de lidstaten heerst in dit opzicht grote verdeeldheid, hoewel er geen verband lijkt te zijn tussen deze verschillen en het niveau van vrijwilligerservaring of -activiteit. - Van de drie maatregelen die zijn voorgesteld om de solidariteit tussen de generaties te bevorderen, worden er twee als efficiënt beschouwd door een grote meerderheid van de EU-burgers, namelijk het voorstel om het creëren van jongerenbanen in de zorg te stimuleren (89%) en het voorstel dat erop is gericht ervoor te zorgen dat Europeanen van alle leeftijden dezelfde toegang tot de arbeidsmarkt en dezelfde opleidingsmogelijkheden hebben (83%). -24-

25 - EU-burgers zijn daarentegen iets minder enthousiast over de efficiëntie van de laatste maatregel, namelijk het stimuleren van 60-plussers om actief te blijven op de arbeidsmarkt om hun kennis en ervaring over te brengen op de jongere generaties (59%). In de lidstaten wordt heel verschillend op deze maatregel gereageerd. In landen die vóór 2004 zijn toegetreden, is meer steun hiervoor (63%) dan in de landen die in 2004 en 2007 zijn toegetreden (51%). -25-

26 TECHNISCHE SPECIFICATIES -26-

27 generaties Vrijwilligerswerk en solidariteit tussen de EUROPEAN PARLIAMENT SPECIALE EUROBAROMETER TECHNISCHE SPECIFICATIES Op verzoek van het directoraat-generaal Voorlichting van het Europees Parlement (Afdeling analyse van de publieke opinie) heeft TNS Opinion & Social, een consortium dat is opgezet door TNS plc en TNS opinion, tussen 13 april en 2 mei 2011 Eurobarometer-enquêteronde 75.2 uitgevoerd. Deze speciale Eurobarometer inzake vrijwilligerswerk en solidariteit tussen de generaties maakt deel uit van enquêteronde 75.2 en bestrijkt de populatie van burgers die de respectieve nationaliteiten van de lidstaten van de Europese Unie hebben, verblijven in de lidstaten en 15 jaar of ouder zijn. De in alle landen als uitgangsbasis gehanteerde steekproefopzet was een aselecte meertrapssteekproef op basis van het toevalsbeginsel. In elk land werd een aantal steekproefpunten geselecteerd met een kans die proportioneel is aan de populatieomvang (met het oog op een volledige dekking van het land) en de populatiedichtheid. Met dit doel werden de steekproefpunten systematisch uit de "administratieve regionale eenheden" getrokken, na stratificatie per individuele eenheid en per type regio. Hierdoor representeren ze het hele grondgebied van de geënquêteerde landen volgens EUROSTAT-NUTS II (of daaraan equivalente criteria) en volgens de verdeling van de nationale geregistreerde bevolking over grootstedelijke, stedelijke en landelijke gebieden. In elk van de geselecteerde steekproefpunten werd op een willekeurige manier een startadres getrokken. Vervolgens werden op basis van het oorspronkelijke adres en met behulp van "random route"-procedures andere adressen (elk N e adres) geselecteerd. In elk huishouden werd de respondent willekeurig gekozen (op basis van het beginsel van de "dichtstbijzijnde verjaardag"). Alle interviews werden persoonlijk afgenomen bij de respondenten thuis en in de desbetreffende landstaal. Bij de gegevensvastlegging werd de CAPI-methode (Computer Assisted Personal Interview) gebruikt in landen waar deze techniek beschikbaar was. 27

28 EUROPEAN PARLIAMENT AFKORTINGEN LANDEN INSTITUTEN AANTAL INTERVIEWS VELDWERK BEVOLKING 15+ BE België TNS Dimarso /04/ /05/ BG Bulgarije TNS BBSS /04/ /04/ CZ Republiek Tsjechië TNS Aisa /04/ /04/ DK Denemarken TNS Gallup DK /04/ /05/ DE Duitsland TNS Infratest /04/ /05/ EE Estland Emor /04/ /05/ IE Ierland Ipsos MRBI /04/ /04/ EL Griekenland TNS ICAP /04/ /05/ ES Spanje TNS Demoscopia /04/ /05/ FR Frankrijk TNS Sofres /04/ /05/ IT Italië TNS Infratest /04/ /05/ CY Republiek Cyprus Synovate /04/ /05/ LV Letland TNS Latvia /04/ /05/ LT Litouwen TNS Gallup Lithuania /04/ /05/ LU Luxemburg TNS ILReS /04/ /04/ HU Hongarije TNS Hungary /04/ /05/ MT Malta MISCO /04/ /04/ NL Nederland TNS NIPO /04/ /05/ AT Oostenrijk Österreichisches Gallup-Institut /04/ /05/ PL Polen TNS OBOP /04/ /05/ PT Portugal TNS EUROTESTE /04/ /05/ RO Roemenië TNS CSOP /04/ /04/ SI Slovenië RM PLUS /04/ /05/ SK Slowakije TNS Slovakia /04/ /05/ FI Finland TNS Gallup Oy /04/ /05/ SE Zweden TNS GALLUP /04/ /05/ UK Verenigd Koninkrijk TNS UK /04/ /05/ TOTAAL EU /04/ /05/

29 EUROPEAN PARLIAMENT Voor elk land werd een vergelijking gemaakt tussen de steekproef en het universum. De universumbeschrijving is afgeleid van de bevolkingsgegevens van Eurostat of de nationale bureaus voor de statistiek. Voor alle geënquêteerde landen werd op basis van deze universumbeschrijving een nationale wegingsprocedure uitgevoerd (met behulp van marginale en gekruiste wegingen). In alle landen werden geslacht, leeftijd, regio en de omvang van de plaats opgenomen in de iteratieprocedure. Voor de internationale weging (d.w.z. de EU-gemiddelden) past TNS Opinion & Social de officiële bevolkingscijfers van Eurostat of de nationale bureaus voor de statistiek toe. De volledige cijfers voor de populaties die in deze postwegingsprocedure zijn gebruikt, zijn te vinden in de voorgaande tabel. De lezer wordt erop geattendeerd dat enquêteresultaten schattingen zijn waarvan de accuratesse, bij overigens gelijke omstandigheden, afhankelijk is van de omvang van de steekproef en van het waargenomen percentage. Bij steekproeven van ongeveer duizend interviews variëren de werkelijke percentages binnen de volgende betrouwbaarheidsgrenzen: Waargenomen percentages Betrouwbaarheidsgrenzen 10% of 90% 20% of 80% 30% of 70% 40% of 60% 50% ± 1,9 punten ± 2,5 punten ± 2,7 punten ± 3,0 punten ± 3,1 punten 29