Adviesrapport project beveiliging e-assessment faculteit Diergeneeskunde

Transcriptie

1 Adviesrapport project beveiliging e-assessment faculteit Diergeneeskunde Renske Belt faculteit Diergeneeskunde Onderwijs- en Studentenzaken Utrecht, 12 juni 2013

2 Inhoudsopgave Samenvatting 1. Inleiding 1.1 Achtergrond 1.2 Probleemstelling 1.3 Doelstelling 1.4 Opbouw 2. Project beveiliging e-assessment 2.1 Betrouwbaar afnemen van toetsen 2.2 Ongeoorloofde acties 2.3 Veiligheidsrisico s 2.4 Technische knelpunten 2.5 Overige bevindingen 3. Tot slot 3.1 Conclusie 3.2 Voorstel Nawoord Bijlagen Begrippenlijst Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

3 Samenvatting Het voornemen is om toetsen in de bacheloropleiding diergeneeskunde digitaal in plaats van schriftelijk af te nemen. Een belangrijk aspect hierbij is het op een betrouwbare wijze afnemen van summatieve toetsen. Op het gebied van technische veiligheid is er getest met een nieuw ontwikkeld image op een usbstick om de toetsomgeving op de laptop af te schermen. Er is beperkt getest met monitoren en log gegevens om ongeoorloofde acties te detecteren. Studenten van de faculteit Bètawetenschappen hebben meegewerkt aan het in kaart brengen van de technische veiligheidsrisico s. Uitgangspunt is een toetsafname met behulp van een webbased toetsprogramma op de laptop van de student via het draadloos netwerk. Het voortzetten van het project op basis van de huidige randvoorwaarden heeft als consequentie dat: het image op de usb-stick en het detectiesysteem verder moeten worden ontwikkeld; er aandacht nodig is voor de rol en opleiding van surveillanten; het functioneel ontwerp verder moet worden uitgewerkt; permanent onderhoud en service plaats moet vinden ten aanzien van het image op de usb-stick en het detectiesysteem. Uit de tests komt naar voren dat er extra veiligheidsrisico s zijn bij digitaal toetsen op bovengenoemde wijze. Er zijn minimaal vijf veiligheidsrisico s en in dit stadium van het project worden ongeoorloofde acties van studenten soms wel en soms niet opgemerkt door surveillanten en/of monitoren/log gegevens. Daarnaast zijn nog enkele technische knelpunten: het opstarten met de usb-stick is laptop afhankelijk en duurt lang en de draadloze internetverbinding lijkt onbetrouwbaar. Het is mogelijk om een aantal veiligheidsrisico s en ongeoorloofde acties in te perken en frauderen te bemoeilijken of te voorkomen door als beveiliger steeds een stap voor de fraudeur te blijven en de rol van de surveillant te vergroten. Dit vereist continue expertise en tijd in het aanpassen van het image op de usb-stick en het detectiesysteem. Het is echter onmogelijk het draadloos netwerkverkeer af te sluiten en daarmee onmogelijk om ieder risico van fraude uit te sluiten. Het afnemen van summatieve digitale toetsen op de laptop van de student met usb-stick via een draadloos netwerk verbinding en het detectiesysteem zal niet kunnen resulteren in een volledig beveiligde toetsomgeving. Voor de technische knelpunten is een aantal oplossingen gedefinieerd. Echter, de grote diversiteit aan laptops maakt standaardisatie onmogelijk en veroorzaakt een gevoel van onzekerheid over de gedefinieerde oplossingen. Voorstel is een nadere inventarisatie uit te voeren ten aanzien van hardware, software en een bedraad netwerk om vast te stellen welke andere mogelijkheden er zijn om toetsen volledig veilig af te kunnen nemen. Daarnaast zal nader bekeken moeten worden in welke mate we aan andere veiligheidsaspecten en maatregelen kunnen voldoen. Het is gewenst het project te vervolgen in nauwe samenwerking met de projectgroep digitaal toetsen van de Universiteit Utrecht. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

4 1. Inleiding 1.1 Achtergrond De faculteit Diergeneeskunde heeft het voornemen zowel formatieve als summatieve* toetsen in de bacheloropleiding diergeneeskunde digitaal af te nemen in plaats van schriftelijk. Er zijn daarom drie projecten opgestart. Project laptop Het project heeft er toe geleid dat eerstejaarsstudenten bij aanvang van het academisch collegejaar verplicht zijn om in het bezit te zijn van een laptop. De laptop moet voldoen aan door de faculteit gestelde minimum eisen. Er is ook een uitgebreid draadloos netwerk aangelegd. Dit project is afgerond. Project e-assessment Het project richt zich op het digitale toetsprogramma en de organisatie/logistiek van het digitaal afnemen van toetsen. Dit project loopt nog. Project beveiliging e-assessment Het project heeft als doel de veiligheidsaspecten die een rol spelen bij het afnemen van digitale toetsen in te vullen zodat het mogelijk is summatieve digitale toetsen op een betrouwbare wijze af te nemen. Dit project is een pilot voor de Universiteit Utrecht. Dit verslag vloeit voort uit het laatstgenoemde project. In december 2012 is besloten om met behulp van een usb-stick met daarop een te ontwikkelen image* invulling te geven aan het technische veiligheidsaspect. De student stopt bij aanvang van de digitale toets de usb-stick in de laptop, zet de laptop aan en vervolgens zal via de usb-stick de laptop worden opgestart. Het image op de usb-stick zorgt ervoor dat de toetsomgeving is afgeschermd; de student heeft bijvoorbeeld geen toegang tot het internet. Daarnaast is gekozen voor een systeem van detectie van fraude; op een monitor tijdens de toetsafname en door analyse van log gegevens na de toetsafname worden ongeoorloofde handelingen gedetecteerd. Aan deze handelingen worden sancties verbonden. 1.2 Probleemstelling Uitgangspunt is dat digitale toetsen op de laptop van de student worden afgenomen en dat er via het draadloos netwerk een verbinding wordt gemaakt met de server waarop de toets wordt aangeboden. De studenten mogen geen gebruik maken van andere data dan voor de toets is toegestaan, hetgeen betekent dat de toetsomgeving desgewenst afgeschermd moet worden van internet en data op de laptop van de student. Om digitale toetsen summatief af te nemen zal een beveiligde en betrouwbare toetsafname moeten worden gecreëerd zodat fraude kan worden voorkomen. Kan een usb-stick met image en een systeem van detectie een oplossing bieden? Of gaan we op zoek naar alternatieven. 1.3 Doelstelling Om een antwoord te kunnen geven op de vraag in de probleemstelling zal vastgesteld moeten worden: of en in welke mate fraude kan worden tegengegaan; of het toepassen van een usb-stick met image en een systeem van detectie een technisch adequate oplossing is. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

5 Om bovengenoemde vast te stellen is in februari een kleinschalige en in maart een grootschalige formatieve digitale toets afgenomen op de laptop van de student via het draadloos netwerk en met de usb-stick met image. De toetsen zijn tests. De projectleden zullen observeren en er wordt een evaluatie onder de studenten uitgezet na afronding van de toets in maart. Studenten van de faculteit Bètawetenschappen worden aangetrokken om ongeoorloofde acties uit te voeren tijdens de toets in maart en om onze technische beveiligingsoplossingen op de proef te stellen. In bijlage 1. een overzicht van de gemaakte kosten bij de tests. 1.4 Opbouw Dit verslag geeft inzicht in genoemde problematiek en doet een voorstel over het vervolg van het project beveiliging e-assessment. Daarnaast dient dit verslag als informatie voor de projectgroep digitaal toetsen van de Universiteit Utrecht in het kader van universiteitsbreed digitaliseren van toetsen en andere geïnteresseerden. In paragraaf 1 staat een korte toelichting op betrouwbaar afnemen van een digitale toets. In paragraaf 2 en 3 komen ongeoorloofde acties en veiligheidsrisico s aan bod. In paragraaf 4 en 5 worden de technische knelpunten en overige bevindingen genoemd. Daarna volgt een samenvatting, conclusie en ten slotte een voorstel. Bij sommige woorden in het verslag staat een asterix*. Dit betekent dat het woord is opgenomen in de begrippenlijst. De bijlagen bij dit verslag dienen als aanvullende informatie. Meer aanvullende documentatie zoals verslagen van project overleggen, rapportages van de tests en van de studenten van de faculteit Bètawetenschappen, concepten van het functioneel en technisch ontwerp staan op een gezamenlijke uniteamsite van de projectleden. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

6 2. Project beveiliging e-assessment 2.1 Betrouwbaar afnemen digitale toets Het voornemen is om formatieve en summatieve toetsen in de bacheloropleiding diergeneeskunde digitaal in plaats van schriftelijk af te nemen. Deze verandering heeft op meerdere gebieden consequenties voor het afnemen van toetsen. Het project beveiliging e-assessment is gefocust op het beveiligd en betrouwbaar afnemen van summatieve digitale toetsen en fraude* door studenten tegen te gaan. Het tegengaan van fraude en minimaliseren van risico s is mogelijk door het inbouwen van veiligheidsaspecten op verschillende gebieden. In het projectplan van Rob van den Heuvel, projectleider digitaal toetsen van Universiteit Utrecht, is een model opgenomen waarin een aantal gebieden genoemd staan waarmee rekening gehouden kan worden. In het project beveiliging e- assessment is tot nu toe aandacht voor het technische veiligheidsaspect; het afschermen van de toetsomgeving op de laptop van de student met behulp van een usb-stick met image en het beperkt monitoren van handelingen van studenten op de laptop. Het onderwerp fraude komt regelmatig aan de orde tijdens overleggen met de projectleden. Daarover is samengevat het volgende gezegd: frauderen is niet voor 100% tegen te gaan; als frauderen aantrekkelijk en/of de motivatie om te frauderen aanwezig is, bijvoorbeeld omdat het gemakkelijk is door fraude een toets te halen, dan ontstaat er automatisch vraag naar frauderen; het veiligheidsaspect bij digitaal toetsen lijkt onder een vergrootglas te liggen, bij het schriftelijk afnemen van toetsen zijn er immers ook mogelijkheden om te frauderen die nauwelijks onder de aandacht worden gebracht; frauderen bij digitale toetsen lijkt (in een aantal specifieke situaties) beter te camoufleren dan bij schriftelijke toetsen, omdat het ongrijpbaar is. Daarnaast zijn er ook andere maatregelen om fraude tegen te gaan, zoals: student aanspreken op professioneel gedrag (ethiek, integriteit, moraal); sancties aanscherpen en/of (extra) communiceren; een gevarieerd toetsprogramma aanbieden zodat het niet mogelijk is voor een student om een aanzienlijk deel van of de bacheloropleiding in zijn geheel frauduleus te doorlopen; zorgen voor een beperkt aantal vaste, reeds opgestarte computers in de toetsomgeving ; studenten willekeurig bij een toets indelen op een vaste computer of laptop; door middel van statistische analyse achteraf aan de hand van monitorgegevens, bij ontdekken of vermoeden van frauduleuze handelingen, de betreffende student bij volgende toetsen indelen op aanwezige vaste computers; het regelmatig wijzigen van de image op de usb-stick. In het vervolg van het project beveiliging e-assessment is het belangrijk om met de veiligheidsaspecten en genoemde maatregelen rekening te houden en op te nemen in een plan van uitvoering. 2.2 Ongeoorloofde acties Welke veiligheidsrisico s zijn er bij het via het draadloos netwerk afnemen van digitale toetsen op de laptop van de student en met gebruikmaking van de usb-stick met image? Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

7 Een aantal studenten van de faculteit Bètawetenschappen hebben hiertoe een tweeledige opdracht gekregen om een antwoord te krijgen op deze vraag. In deze paragraaf een toelichting op de eerste opdracht. In de paragraaf hierna een toelichting op de tweede opdracht. Eerste opdracht: maak kennis met de wijze waarop de faculteit Diergeneeskunde toetsen digitaal afneemt en verricht vervolgens tijdens de formatieve toets (op 7 maart) ongeoorloofde acties. De faculteit Diergeneeskunde creëert een normale toetssetting en detecteert ongeoorloofde acties. Zie bijlage 2. voor een overzicht van ongeoorloofde acties door studenten van de faculteit Bètawetenschappen. Hieronder volgen de conclusies op basis van de observaties bij de formatieve toets op 7 maart 2013: De surveillanten merken een aantal, maar niet alle ongeoorloofde acties op. Enkele voorbeelden van niet opgemerkte ongeoorloofde acties: o smokkelen van een usb-stick uit de toetsruimte; o spiekbrief onder de laptop; o veelvuldig opstarten van de laptop, omdat de student contact maakt met een andere student buiten de toetsruimte. Enkele voorbeelden van wel opgemerkte ongeoorloofde acties: o geen usb-stick in de laptop van de student aanwezig; o geen vermelding van naam/studentnummer op het scherm van de laptop; o student is in een ander scherm bezig. In het logbestand van het detectiesysteem is een aantal maar niet alle ongeoorloofde acties terug te vinden. Er zijn eveneens afwijkingen geconstateerd bij gegevens van studenten die niet ingezet zijn om ongeoorloofde acties uit te voeren. Een voorbeeld van een niet gedetecteerde ongeoorloofde actie: o een student buiten de toetsruimte heeft de toets gemaakt van een student in de toetsruimte met behulp van een naar buiten gesmokkelde stick. Enkele voorbeelden van gedetecteerde ongeoorloofde acties: o er staat een spatie voor het eerste serienummer, hetgeen duidt op virtualisatie; o student stuurt fake informatie; dit is een hack. NB: deze conclusies zijn op basis van een beperkt aantal monitor gegevens. Voorafgaand aan de toets is besloten om veiligheidsredenen voorlopig geen keylogs* te registreren. De detectie van fraude via monitoren moet verder ontwikkeld worden om een echte uitspraak te kunnen doen over de effectiviteit. In bijlage 3. staat een overzicht met daarin per student van de faculteit Bètawetenschappen of en hoe de ongeoorloofde actie is opgemerkt. Uit het bovenstaande komt een aantal aandachtspunten naar voren die in het plan van uitvoering bij het vervolgen van het project beveiliging e-assessment moeten worden opgenomen: verder uitwerken van het functioneel ontwerp; aandacht voor de instructie en opleiden van surveillanten; het verder ontwikkelen van detectie via monitoren tijdens en na toetsafname. 2.3 Veiligheidsrisico s Naast de opdracht in de vorige paragraaf hebben de studenten van de faculteit Bètawetenschappen een tweede opdracht gekregen. De opdracht was onderzoek of er fundamentele knelpunten zijn ten aanzien van het veilig afnemen van digitale toetsen bij de gekozen opzet; via het draadloos netwerk Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

8 afnemen van digitale toetsen op de laptop van de student met gebruikmaking van de usb-stick met image. Uit het onderzoek dat de studenten van de faculteit Bètawetenschappen hebben gedaan blijkt dat er minstens vijf methoden van fraude zijn waarbij de gekozen opzet te omzeilen is en detectie niet of nauwelijks mogelijk is: 1. het maken van een directe verbinding via het draadloos netwerk met iemand buiten de toetsruimte ( de lus ); 2. wijzigingen aanbrengen in het BIOS*; 3. wijzigingen aanbrengen in de kernel*; 4. virtualisatie*; 5. aanbrengen van hardware veranderingen* in de laptop waardoor de usb-stick een andere connectie maakt, of door een router* in te bouwen. Bijlage 4. bevat een korte toelichting per methode van fraude. Dit betekent dat er extra veiligheidsrisico s zijn bij het digitaal afnemen van een toets, op de laptop van de student met de usb-stick en via het draadloos netwerk, in vergelijking met het schriftelijk afnemen. Alhoewel het gevoel onder projectleden leeft dat een student van de bacheloropleiding diergeneeskunde op deze manier niet snel fraude zal (kunnen) plegen, kan het risico niet uitgesloten worden. Bovendien houdt het ook in dat we moeten investeren in expertise en tijd om het image van de usbstick en het detectiesysteem regelmatig verder te ontwikkelen om fraude tegen te gaan. Overigens is dit laatste ook nodig om in te spelen op de voortdurende ontwikkelingen in hardware waarmee de diversiteit aan laptops toeneemt. 2.4 Technische knelpunten Er zijn twee formatieve digitale toetsen afgenomen op de laptop van de student, via het draadloos netwerk en met gebruikmaking van de usb-stick met image. De toetsen waren tests; bevindingen en observaties van betrokkenen en een evaluatie onder alle deelnemers hebben veel informatie opgeleverd. Op het gebied van de techniek zijn er drie categorieën te benoemen die tot problemen hebben geleid gedurende de tests: 1. opstarten van de usb-stick via de BIOS* duurt lang en is laptop afhankelijk; 2. de draadloze internetverbinding in relatie tot de laptop van de student is onbetrouwbaar; 3. het usb-stick image is onvolledig. Bijlage 5. bevat per categorie een samenvatting van de onderliggende knelpunten. Per categorie is/zijn er oplossing(-en) gedefinieerd die in het plan van uitvoering opgenomen kunnen worden: 1. installeren van een boot loader* op de laptop van de student (nagaan welke operating systems er zijn, opstellen boot menu per operating system, plaatsen juiste boot menu op laptop student, aanpassen instructie student); 2. een aparte netwerkkaart toepassen of combineren van netwerkkaart en usb stick als gezamenlijke tool (bepalen welk type netwerkkaart de student moet aanschaffen, wifi-netwerk en usb-stick image zo goed mogelijk afstemmen op dit type, onderzoeken wat de kosten zijn van wifi-kaart en usb-stick en gecombineerde kaart) en/of het access point UU-conference * gebruiken als een dedicated netwerk* met verbinding naar het toetsprogramma (nagaan wat de mogelijkheden zijn om UU conference te gebruiken) en/of extra usb-wifi-sticks*; 3. verder uitwerken van het technisch ontwerp en ontwikkelen van de usb-stick met image. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

9 Let wel: de ontwikkelingen op het gebied van hardware en de toenemende diversiteit aan laptops hebben tot gevolg dat er blijvend geïnvesteerd moet worden in expertise en tijd om een boot loader te installeren op laptops. Wat mogelijk ook een rol speelt bij deze oplossing is de beleving van de student en het feit dat de faculteit aan de laptop van de student zit. Mocht de student zelf de keuze worden gegeven wel of niet de boot loader te installeren, blijft het risico bestaan dat het opstarten met de usb-stick voor problemen zorgt tijdens de toetsafname. De grote diversiteit aan laptops maakt standaardisatie onmogelijk en veroorzaakt een gevoel van onzekerheid over de gedefinieerde oplossingen. 2.5 Overige bevindingen Zoals gezegd hebben de tests veel informatie opgeleverd, ook op onderdelen die niet direct te maken hebben met de betrouwbaarheid van het afnemen van een toets en thuishoren in het project e-assessment. Het kunnen ook bevindingen zijn die bijvoorbeeld wel te maken hebben met veiligheidsaspecten maar niet direct van invloed zijn op het te geven advies. De bevindingen zijn onder te verdelen in verschillende categorieën, zoals: de instructie aan studenten en het opleiden van surveillanten; het voorbereiden en de nazorg van de toetsafname; het proces van toetsafname; de locaties; het toetsprogramma; de communicatie. Bijlage 6. bevat een overzicht van de overige bevindingen. Uit de evaluatie onder de deelnemers aan de test bij de formatieve digitale toets van 7 maart 2013, zie bijlage 7., blijkt bovendien dat er een groep studenten is die de voorkeur geeft aan het schriftelijk maken van een toets. Bij het vervolgen van de projecten is het van belang deze bevindingen mee te nemen. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

10 3. Tot slot 3.1 Conclusie Kan met een usb-stick met image en een systeem van detectie een beveiligde en betrouwbare toetsafname worden gecreëerd? Of gaan we op zoek naar alternatieven? Uitgangspunt is een toetsafname op de laptop van de student via het draadloos netwerk. Ongeoorloofde acties van studenten zullen soms wel en soms niet worden opgemerkt. Er blijven veiligheidsrisico s bestaan. Er ontstaat een wedloop tussen beveiliger en fraudeur waardoor permanente ontwikkeling van het image en het detectiesysteem nodig is. Het opstarten met de usb-stick duurt lang en is laptop afhankelijk, het is onzeker of dit oplosbaar is. De draadloze internet verbinding in relatie tot de laptop van de student is onbetrouwbaar, het is onzeker of dit oplosbaar is. Usb-stick image en detectiesysteem van fraude is onvolledig en behoeft aanvullende expertise en tijd voor het verder ontwikkelen. Het afnemen van summatieve digitale toetsen op de laptop van de student met usb-stick via een draadloos netwerk verbinding en het detectiesysteem zal niet kunnen resulteren in een volledig beveiligde toetsomgeving. Voor de technische knelpunten is een aantal oplossingen gedefinieerd. Echter, de grote diversiteit aan laptops maakt standaardisatie onmogelijk en veroorzaakt een gevoel van onzekerheid over de gedefinieerde oplossingen. 3.2 Voorstel Het voorstel is om een nadere inventarisatie uit te voeren om vast te stellen welke andere mogelijkheden er zijn om toetsen volledig veilig af te kunnen nemen, ten aanzien van: Hardware: o mogelijkheden onderzoeken om te voorkomen dat de student veranderingen aan kan brengen in de hardware; o aan welke specificaties moet een ander device dan de laptop van de student voldoen als daar alleen webbased toetsen mee worden afgenomen en welke kosten zijn hieraan verbonden. Software: o mogelijkheden onderzoeken om er voor te zorgen dat de student de digitale toets in een afgeschermde omgeving kan maken (bijvoorbeeld met behulp van lockdown browser*), een inschatting maken van de kosten en indien nodig ontwikkeltijd. Draadloos netwerk: o kunnen we een bedraad netwerk faciliteren, over welke voorzieningen beschikken we al en wat zijn de aanvullende kosten. De faculteit Diergeneeskunde heeft daarbij expertise van de centrale ICT dienst nodig. Naast het technisch veiligheidsaspect zijn er andere veiligheidsaspecten en maatregelen die we kunnen treffen om digitale toetsen betrouwbaar af te nemen, zie daarvoor paragraaf 2.1. Er zal nader bekeken moeten worden in welke mate we aan andere veiligheidsaspecten en maatregelen kunnen voldoen. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

11 De Universiteit Utrecht is inmiddels ook gestart met een universiteitsbreed project digitaal toetsen en heeft expertise aangetrokken op het gebied van betrouwbaar afnemen van digitale toetsen. De bedoeling is in nauwe samenwerking met Universiteit Utrecht het project voort te zetten. De faculteit Diergeneeskunde zal nagaan in hoeverre het mogelijk is een alternatieve oplossing uit te voeren als pilot in samenspraak met het universiteitsbrede project van de Universiteit Utrecht. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

12 Nawoord De afgelopen maanden hebben medewerkers van de faculteit Diergeneeskunde en de Universiteit Utrecht zich ingezet om de resultaten te bereiken genoemd in dit verslag. Graag wil ik deze mensen hier noemen en bedanken voor al hun inspanningen. De projectleden van het project beveiliging e-assessment: Stephan van Duren, Jan Haarhuis, Antonie van Harteveld, Lennart Herlaar, Hans Koeslag, Chris van de Lest, Willeke Veltman en Anneke Wijnalda. Enkele medewerkers van de faculteit Diergeneeskunde betrokken bij de tests: Marc de Roos, Kelly Stolk en Ronald Zwart. Ook dank aan de studenten van de faculteit Bètawetenschappen: Tom Bannink, Selene Broers, Damaz de Jong, Jasper Klein, Arno Pol, Tom Tervoort en Abe Wits. Van dit project heb ik veel geleerd. Onder andere op het gebied van het betrouwbaar afnemen van een digitale toets en wat daar allemaal bij komt kijken. Maar het meest heb ik opgestoken van mijn rol als coördinator van dit project. Ik wil graag hier twee punten vermelden. Na een periode van hectische voorbereidingen op een test en de spanning van de test zelf kwam een periode van bezinning en terugkijken en verwerken van alle opgedane ervaringen. Tijdens de tests ging natuurlijk veel goed maar niet alles liep op rolletjes. En uit de observaties kwamen nogal wat problemen naar voren. Soms zorgde dit voor een gevoel van teleurstelling. Ik denk achteraf dat dit inherent is aan een project dat met een nieuwe ontwikkeling bezig is. En gelukkig zijn er daarna altijd weer momenten waarop de puzzelstukjes op de juiste plek vallen. Wat ik daarnaast tijdens het project geleerd heb is dat je als coördinator meerdere stappen vooruit moet denken. En dat het goed is om al aan het begin van een project na te denken over het einde. Zetten we nu de juiste stappen om straks een juiste conclusie te trekken? Volgens mij hebben we dat gedaan. Renske Belt Coördinator project beveiliging e-assessment Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

13 Bijlagen Bijlage 1: Een overzicht van gemaakte kosten Bijlage 2: Een overzicht van ongeoorloofde acties door studenten van de faculteit Bètawetenschappen Bijlage 3: Een overzicht met daarin per student van de faculteit Bètawetenschappen of en hoe de ongeoorloofde actie is opgemerkt Bijlage 4: Een korte toelichting per methode van fraude Bijlage 5: Per categorie een samenvatting van de onderliggende knelpunten Bijlage 6: Een overzicht van de overige bevindingen Bijlage 7: Een evaluatie onder de deelnemers aan de formatieve digitale toets van 7 maart 2013 Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

14 Bijlage 1: Een overzicht van gemaakte kosten USB-sticks 10 x usb stick Staples, eerste versie image op stick (week 21 januari 2013): totaal 69,00 ex BTW. 20 x usb stick Staples, tbv 1e test op 5 februari 2013 (week 28 januari 2013): totaal 138,00 ex BTW. 225 x usb stick Flashbay uniek genummerd, t.b.v. test op 7 maart: totaal 1640,50 ex BTW. 12 x wifi usb stick ( Logilink WLAN USB 2.0 nano adapter 150) t.b.v. test 7 maart: 12 x 6,60 ex BTW. totaal inclusief BTW 95,83. Test 5 februari 2013 medewerking studenten van de faculteit Bètawetenschappen en en de faculteit Diergeneeskunde 10 x 10 boekenbonnen voor test op 5 februari 2013: totaal 100,00. Surveillant 1 x surveillant: 2 uur. Test 7 maart 2013 Planning surveillanten. Instructie voorafgaand: 13 tot 15 x 2 uur: 26 tot 30 uur. Urendeclaratie studenten van faculteit Bètawetenschappen Inclusief inloopsessies op 25, 26 en 27 februari en extra individuele afspraken. 115 uur, tarief per uur: 18.44, totaal: 2120,60. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

15 Bijlage 2: Een overzicht van ongeoorloofde acties door studenten van de faculteit Bètawetenschappen Ongeoorloofde acties door studenten de faculteit Bètawetenschappen Smokkelen van usb-stick uit de toetsruimte, opstarten met deze usb-stick en maken van de toets buiten de toetsruimte van een student in de toetsruimte. Maken van een toets van een student in een andere toetsruimte door virtualisatie; het is mogelijk de toets 'over te hevelen' naar een andere locatie/webbrowser* (student start in toetsomgeving en stuurt gegevens door en de ontvanger vult de toets in). Maken van een toets van een andere student en vervolgens je eigen toets maken. Verkrijgen van toegang tot internet en eigen bestanden tijdens de toets via eigen script dat alles nabootst. Afbeelden van een 'nep' scherm op de laptop; simuleren toets door middel van powerpoint. Chatten (bijvoorbeeld: uitwisselen ip-adressen) met een student in een andere toetsruimte of buiten de toetsruimte. Inloggen in TestVision als verkeerde student en de toets maken. Spieken via een vooraf op de laptop voorbereide spiekbrief tijdens de toets. Spieken met een 'ouderwetse' spiekbrief onder de laptop. Spieken door te kijken op het scherm van je buurman. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

16 Bijlage 3: Een overzicht met daarin per student van de faculteit Bètawetenschappen of en hoe de ongeoorloofde actie is opgemerkt Naam USB nr Ruimte Bevindingen over surveilleren Klein, Jasper 108 C102 Surveillant heeft opgemerkt dat student met een ander scherm bezig was. Jong, Damaz de 124 CLZ 138 Student was er niet, is niet door surveillant genoteerd op de deelnemerslijst. Tervoort, Tom 15 4 Surveillant heeft opgemerkt dat op het scherm van de student niet de naam/student nr staat. Wits, Abe 35 8 Surveillant heeft opgemerkt dat er geen usb stick in de laptop zat. Bannink, Tom Surveillant heeft niets opgemerkt. Bevindingen uit log USB-serial niet OK, solisid Hack poging student stuurt fake info (Ipaddressen iserial) Student heeft twee keer wifi verbinding gemaakt. Extra file op stick. Virtualisatie, er staat een spatie voor het eerste serienummer. Broers, Selene 18 8 Surveillant heeft niets opgemerkt. 3 keylogs (sticknummer staat niet in database). Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

17 Bijlage 4: Een korte toelichting per methode van fraude 1 Kernprobleem Korte omschrijving Oplossing Maken van een directe verbinding via het draadloos netwerk met iemand buiten de toetsruimte ( de lus ). Indien goed voorbereid kan een student in de toetsruimte informatie naar iemand buiten de toetsruimte sturen. Degene buiten de toetsruimte kan vervolgens de toets maken en terugzenden. Vaste computers en die van tevoren opstarten in toetsomgeving. Fraude bemoeilijken door: moeilijk maken van het terugsturen van beelden, rol van de surveillant vergroten. 2 Aanbrengen wijziging in BIOS. De communicatie tussen besturingssyteem en hardware verloopt bij het opstarten anders dan beoogd. Hierdoor kan de beveiliging via de USB stick worden omzeild. Detectiemogelijkheden blijven ontwikkelen, continu updates van software op usb-stick maken (kan niet geautomatiseerd!). 3 Aanbrengen wijziging in kernel. 4 Virtualisatie. 5a Aanbrengen hardware veranderingen in laptop waardoor usb-stick een andere connectie maakt. Door kernelwijzigingen aan te brengen kan via het besturingssysteem bijvoorbeeld ongemerkt verbinding worden gemaakt met harde schijf of het web Een ander besturingssysteem kan de besturing overnemen. Door het solderen van een andere connectie met de USB poort kan de USB beveiliging worden omgeleid Detectiemogelijkheden blijven ontwikkelen, continu updates van software op usb-stick maken (kan niet geautomatiseerd!). Detectiemogelijkheden blijven ontwikkelen. Detectiemogelijkheden blijven ontwikkelen. 5b Inbouwen router. Vrij in- en uitgaand netwerkverkeer is hiermee mogelijk waardoor toetsvragen makkelijker kunnen worden beantwoord. Detectiemogelijkheden blijven ontwikkelen. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

18 Bijlage 5: Per categorie een samenvatting van de onderliggende knelpunten 1. Opstarten met usb-stick via de BIOS duurt lang en is laptop afhankelijk. BIOS afhankelijke instellingen: o opstarten met usb op Mac werkt niet; o handeling nodig bij booten is verschillend per laptop; o instellingen moeten worden aangepast voordat het werkt; o lastig uitleggen one-time-boot-key, precies op juiste moment (veelvuldig) drukken; o laptop boot niet direct op usb-stick; o laptop doet anders dan bij instructie (andere boot-key); o extra op enter drukken verschillende bootmenu s; o menu s bij opstarten onduidelijk, bijv: menu geeft geen usb-stick optie, Staples kiezen en meldingen over certificate en opstart/herstelmelding, met systeem herstel herstellen; o het opstartmenu bij toets is anders dan bij instructie (oorzaak: gebruik andere usb-sticks; sleutel terwijl studenten Staples verwachten in het boot menu). Usb-stick in verkeerde poort/verschilt per laptop. Intensieve ict ondersteuning nodig /veel incidenten/hulp nodig bij opstarten en inloggen TestVision. 2. Wifi/draadloze internetverbinding is onbetrouwbaar. Verbinding komt niet tot stand of duurt lang of is instabiel (verbinding gaat verloren): o meerdere pogingen nodig om verbinding te maken; o verbinding naar Testvision.nl gaat sloom; o tijd tussen opstart wifi en opstart TestVision duurt lang; o verificatie duurt lang; o meeste laptops maakten verbinding met 2.4 GHz ipv 5 GHz. Worden de juiste drivers geladen? Worden instellingen gewijzigd door usb-stick: na afloop problemen om op wifi (Eduroam) te komen. 3. Usb image is nog onvolledig. Geen of onjuiste drivers (stuurprogramma s voor hardware): o vraag rijst: kan laptop stuk gaan bij gebruik usb-stick; o laptop loopt warm of werkt niet met hardware wifi schakelaars (Clevo); o muis werkt niet; o verwisselen toetsenbordfuncties (cijfers in plaats van letters, numlock springt aan). Algemeen probleem / onbekende oorzaak: o usb-stick stuk/werkt niet meer na herhaald opstarten; o hoort bij beveiliging: bepaalde zaken zijn te gebruiken (ctrl-alt-del, drive beschrijfbaar, terminal openen); o er verschijnt foutmelding. Opstartscript is conceptversie: o beginscherm (vóór) TestVision is verwarrend, daar staat dat er geen toets klaar staat terwijl dat wel het geval is als je doorklikt op hier om (TestVision) (dit is het scherm dat door het script wordt getoond als het solisid niet klopt), kwam voor als solisid onjuist was ingevuld (case sensitive); o type/taalfouten en klein lettertype naam student en studentnr. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

19 Bijlage 6: Een overzicht van de overige bevindingen Instructie Respons Surveillanten beter instrueren/voorbereiden/opleiden, ook op veiligheidsaspecten 17 Duidelijk vermelden 4 Duidelijke startcommando s; start opstarten, start toets 3 Wifi smartphone uit en in tas, CD-rom moet leeg zijn 3 In computerleerzaal andere instructie nodig dan in andere zalen 2 Afspraken maken over geluid laptop aan/uit 2 Plaatjes in instructie opnemen met correct ingevulde instellingen/schermen 2 Kladpapier, flesjes, appelschillen op tafel wel/niet 2 Laptop pas aan na instructie 1 Bij problemen hand omhoog afspreken 1 Voorbereiding/nazorg toets Organiseren reserve usb-sticks (wifi), reserve laptops en accu s, briefjes op deuren 4 Gereedmaken ruimte kost meer tijd dan bij huidige toets, bijv. computers uitzetten in 4 CLZ, microscopen opruimen Uitvoeren controle op functioneren reserve laptop, laptop deed het niet 1 Nazorg kost tijd, bijvoorbeeld microscopen weer terugzetten 1 Proces Onduidelijkheid over afsluiten 8 Afspraken maken over uitdelen/ophalen/bewaren usb-sticks met/zonder surveillant 7 Afspraken over ID pas controle/ ID scherm controle 7 Uitdelen, ophalen en in de gaten houden usb-sticks kost tijd/aandacht, minder aandacht 4 voor andere zaken Wat als student geen opgeladen accu heeft, laptop het niet doet 3 Wanneer is de docent, waar en hoe vragen beantwoorden bij zoveel locaties 3 Intensieve surveillance nodig 3 Afspraken maken over plek/wijze waarop omgaan met, student als laptop niet doet en 2 hij/zij naar CLZ gaat Afspraken maken over toetreden/verlaten toetsruimte 2 Afspraken maken over wat als student te laat komt 1 Vermijden dat studenten elkaar gaan helpen bij bijvoorbeeld opstart 1 Hoe communicatie tussen locaties 1 Wat als er iets fout gaat, bijvoorbeeld verbinding Eduroam 1 Locatie Onhandige indeling van de ruimte, zaalindeling belangrijk 4 Collegezaal is lastig voor surveillant om op scherm te kijken 3 Contact tussen locaties/met docent organiseren 2 1 Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

20 Collegezaal is lastig te verlaten, over de stoelen klimmen 1 TestVision Juist instellen begin- en eindtijd toets/resterende toets tijd te kort 4 Opmerkingen van allerlei aard; inloggen op scherm, wachtwoorden, vinden van 25 startknop, opslag antwoorden, te klein scherm, TestVision schermen. Ook vaak positief Communicatie aan studenten Studenten van te voren opgeladen accu 2 Studenten van te voren instrueren dat bestanden op laptop ververst moeten zijn, kost tijd NB: cursief gedrukte bevindingen zijn gerelateerd aan veiligheidsaspecten. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

21 Bijlage 7: Een evaluatie onder de deelnemers aan de formatieve digitale toets van 7 maart 2013 Samenvatting studentenquête laptop project Respons Vraag 13: Graag vernemen we je ervaring met de digitale toets 44% Zat op pc van faculteit en het opstarten daar ging goed (ik heb nl. een mac) 10 Problemen met verbinden wifi/server was overvol waardoor ik moest wachten 7 Toetsenbord deed vreemd, numlock stond aan (en kon daardoor niet mijn wachtwoord 4 invoeren) Inloggen duurde lang, maar het is gelukt 4 Liever toets op papier want ik kan het moeilijk lezen van het scherm (lettertype te klein) 2 Liever toets op papier want dat vind ik fijner 2 Opstarten met usb-stick lukte niet/ging moeilijk 2 Te weinig mensen die konden helpen met pc problemen 1 Andere opties te zien in het boot lock scherm dan geoefend 1 Firefox crashte meerdere keren tijdens de toets 1 Op formulier melden dat je bij het opstarten op ESC moet drukken 1 Liever toets op papier want ik kan me moeilijk concentreren door het scherm 1 Eerste usb-stick werkte niet en door de tweede stick kan ik mijn computer niet meer 1 opstarten Niet alle stof van de toets was reeds behandeld, kon er niet serieus aan werken 1 Als ik via de usb-stick probeer op te starten gaat het licht van mijn beeldscherm uit 1 waardoor ik niets meer zie Ik heb geen enkel probleem gehad met het opstarten en maken van de toets 1 Duidelijke uitleg en begeleiding, het systeem werkte goed voor mij 1 Laptop gaf in het boot menu 2 mogelijkheden aan voor de usb-stick 1 Nadat ik de test had aangeklikt kreeg ik een wit scherm 1 Vraag 14a: Geef je mening over: de instructie bij de test 78% Redelijk tot goed 39 Matig tot slecht 6 Surveillanten hadden weinig tot geen technische kennis 5 Surveillant was onvriendelijk 5 Rommelig 3 Onduidelijk hoe ik moet inloggen (wat moet ik met soliscom) 2 Aan instructie toevoegen welke keuze je moet klikken in het boot menu 2 Onduidelijk wanneer ik mijn laptop mocht opstarten 2 Te weinig hulp aanwezig 1 De aanwezige (technische) hulp was goed 1 Uitstekend 1 Duidelijk door aanwezige instructie op papier 1 Vraag 14b: Geef je mening over: het proces in het algemeen 78% Redelijk tot goed 27 Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

22 Matig tot slecht, chaotisch/rommelig 13 Ik maak liever een toets op papier, digitale methode vind ik niet fijn 11 Matig tot slecht, veel studenten hadden (opstart) problemen 10 Surveillant was onvriendelijk 4 Surveillant was te streng/ te serieus 3 Surveillanten hadden weinig tot geen technische kennis 2 Usb-stick werd voortijdig door surveillant uit laptop gehaald, daardoor crashte mijn 2 laptop Niet alle stof van de toets was reeds behandeld, kon er niet serieus aan werken 1 Goed dat er eerst mee geoefend wordt 1 Vervelend dat er geen stopcontacten waren 1 Duidelijk door aanwezige instructie op papier 1 Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

23 Begrippenlijst Access point UU-conference Een access point is een toegang tot internetverbinding. UUconference is de naam van een netwerk dat bedoeld is voor UU conferentiegasten en die de gasten beperkte internetfaciliteit geeft. Dit netwerk gaat spoedig verdwijnen. BIOS Het Basis Input Output System. Het is een bibliotheek met een set basisinstructies voor de communicatie tussen het besturingssysteem en de hardware. Tijdens het opstarten van een pc, wanneer het besturingssysteem nog niet geladen is, is dit ook de enige software die beschikbaar is. Wanneer een computer wordt gestart, wordt eerst de Power-On Self Test (POST) in het BIOS doorlopen. Als alles in orde lijkt, roept het BIOS vervolgens de bootloader aan (meestal door de eerste sector van een aanwezige harde schijf te lezen). Dit opstarten wordt 'booten genoemd: de bootstrap-routines in het BIOS zijn de eerste stap waarmee de computer zichzelf start. Dedicated netwerk Het netwerk waarmee je werkt. Image Een image is een computerbestand waarin een exacte kopie van een opslagmedium, zoals een harde schijf, een cd of een dvd, is opgeslagen. Het bevat alle informatie die nodig is om de structuur en gegevens van het medium opnieuw te construeren, zoals de bestanden, de bestandsstructuur en meta-informatie. Een image verschilt hierin met een gewone back-up waarbij alleen de bestanden worden overgenomen. Hardware veranderingen Veranderingen in de ICT devices door het toevoegen, verwijderen of veranderen van tastbare ICT componenten. Formatieve toets Bij een formatieve toets ga je na hoe de student er voor staat en wat er nog aan gedaan moet worden. Dit zijn toetsen die voor de (zelf)evaluatie zijn. Testen van de actuele kennis of tot dan toe geleerde vaardigheden. Dit kan ook een ingangstoets zijn: formatieve toets vooraf aan een vak of deel van het onderwijs om benodigde basiskennis te evalueren. Gericht op de ontwikkeling van het leren / zelfstudie. Formatief: feedbackdoel. Fraude In de bachelor onderwijs- en examenregeling staat in artikel 5.14 Fraude en plagiaat: Onder fraude en plagiaat wordt verstaan het handelen of nalaten van een student waardoor een juist oordeel over zijn kennis, inzicht en vaardigheden geheel of gedeeltelijk onmogelijk wordt. Kernel De hoofdcomponent van het besturingssysteem. Het verbindt de applicatie met de fysieke dataverwerking (CPU, geheugen etc.). Keylogs Een vastlegging van de toetsaanslagen. Lockdown browser Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni

24 Software die moet voorkomen dat je het internet buiten de toetsomgeving bezoekt. Router Verbindt computernetwerken. Summatieve toets Een summatieve toets heeft de functie een oordeel over de kennis en vaardigheden van een student uit te spreken. Dit zijn toetsen die meetellen als (eind)beoordeling. Summatief beoordelen heeft meestal als doel het kwalificeren of certificeren van de student. Tijdens een leertraject kan een summatieve toets zijn gepland om bijvoorbeeld tot een hoger jaar van een opleiding te worden toegelaten. Summatief: beoordelingsdoel. Usb-wifi-sticks Hardware (usb-stick) waarmee je gelijk over het draadloos netwerk beschikt. Virtualisatie Er zijn verschillende softwareoplossingen beschikbaar waarbinnen een tweede besturingssysteem opgestart kan worden. Het besturingssysteem dat binnen zo'n programma draait kan niet zomaar gebruikmaken van bijvoorbeeld de harde schijf of het toetsenbord want dat is al in gebruik door het hoofdbesturingssysteem. Maar het programma spiegelt als het ware een denkbeeldige (virtuele) computer voor, met een virtuele harde schijf en een virtueel toetsenbord etc. Omdat zo'n programma zich voor doet als een virtuele computer, heet de methode 'virtualisatie'. Het is mogelijk om meerdere virtuele computers te maken en zo meerdere gastbesturingssystemen tegelijkertijd te laten werken. NB: bij enkele begrippen is voor de vertaling gebruik gemaakt van Wikipedia. Adviesrapport beveiliging e-assessment, faculteit Diergeneeskunde, juni