Kaders voor het Waterbeheerplan 5

Transcriptie

1 Kaders voor het Waterbeheerplan 5 Achtergronddocument 2 Kaders & Keuzes Droge voeten, schoon water

2 Kaders voor het Waterbeheerplan 5 Achtergronddocument 2 Kaders & Keuzes CONCEPT Hoogheemraadschap van Rijnland 23 april 2014 Versie 1.0 Corsanummer 14.XXXXXX 2

3 Samenvatting Inleiding In deze nota is voor de planperiode uitgewerkt welke kaders voor het regionale waterbeheer gelden en welke keuzes hierin door Rijnland zijn te maken. De Europese Unie, Rijk en provincies zijn voor een groot aantal onderwerpen kaderstellend. De waterschappen vertalen deze kaders in uitvoeringsgericht beleid en beheermaatregelen. Onderscheid wordt gemaakt naar: Strategische doelen: De gewenste situaties voor de lange termijn, in termen van maatschappelijke effecten. Deze worden voornamelijk vastgesteld door de Europese Unie, Rijk en provincies. Tactische doelen: Vertaling strategische kaders door het waterschap in gewenste situaties voor de planperiode. Operationele doelen: de handelingen (maatregelen) van het waterschap in het veld om de tactische en strategische doelen te kunnen halen. Het WBP5 bestaat uit twee delen. Een statisch deel waarin de kaders en doelen voor de lange termijn en voor de planperiode worden opgenomen (strategische en tactisch niveau). En een dynamisch uitvoeringsprogramma, gekoppeld aan de jaarlijkse planning & controlcyclus, met daarin de maatregelen die noodzakelijk zijn om aan de strategische en tactische doelen te voldoen (operationeel niveau). Door het scherp definiëren van de strategische en tactische kaders wordt inzichtelijk gemaakt welke opgaven in de WBP5- planperiode voor Rijnland gelden en welke keuzes daarin door Rijnland zijn te maken. Vervolgens kan tijdens de planperiode goed worden gemonitord of we op koers liggen. In de volgende paragrafen zijn de verschillende kaders verder uitgewerkt. In onderstaande figuur zijn de Rijnlandse thema s en bijhorende doelenstructuur weergegeven. 3

4 Resultaten Strategische kaders Ook op de lange termijn moet de waterveiligheid en het optimaal functioneren van het watersysteem geborgd zijn. Om dit te bereiken gelden voor het gebied van Rijnland de volgende strategische kaders: Thema Waterveiligheid Voldoende Water Strategische kaders, gewenste situatie lange termijn De overstromingsrisico s zijn maatschappelijk aanvaardbaar. Rijnland zorgt* samen met andere betrokken voor voldoende (zoet) water; niet te veel en niet te weinig, duurzaam passend bij de functie. Schoon en Gezond Water Het oppervlaktewater bevindt zich in een goede toestand, zowel chemisch, bacteriologisch als ecologisch, duurzaam passend bij de functie. Het op een doelmatige en duurzame wijze afnemen en verwerken van afvalwater waarbij Waterketen wordt voldaan aan de wettelijk gestelde emissienormen voor volksgezondheid, omgeving en oppervlaktewaterkwaliteit. * onder normale omstandigheden (zoals vastgelegd in betreffende normen) De strategische kaders zijn door de kaderstellers vertaald in concrete doelen en normen voor de lange termijn (2025 tot 2050). Voor het thema Waterveiligheid gaat het dan bijvoorbeeld om normen voor de primaire en regionale waterkeringen. Bij Voldoende Water om het op orde krijgen van het regionale watersysteem met normen voor wateroverlast. Bij het thema Schoon en Gezond Water ligt de nadruk op het bereiken van een goede toestand voor de waterlichamen en de overige wateren en bij de waterketen op de transitie van afvalwater zuiveren naar het terugwinnen van waardevolle stoffen en op het realiseren van de in het Bestuursakkoord Water genoemde besparingen en kwaliteitsverbetering door samenwerking. Welke keuzes zijn hierin te maken door Rijnland? Op strategisch niveau heeft Rijnland een relatief beperkte keuzevrijheid. De Europese Unie, het Rijk en de provincies stellen de strategische kaders vast. Wel moet dit gebeuren in een interactief proces tussen belanghebbenden, waaronder Rijnland. Waterschappen krijgen daarbij de mogelijkheid om inbreng te geven over technische, financiële en maatschappelijke haalbaarheid. Momenteel lopen er diverse trajecten waarin de verschillende kaders worden heroverwogen, zoals: het Deltaprogramma, de provinciale structuurvisies en waterplannen. Inzet van Rijnland is om in nauwe samenwerking met de koepelorganisaties (voor de landelijk kaders), de collega-waterschappen (voor de regionale kaders) en de gebruikers te komen tot doelmatige en duurzame kaders waarbij voldoende ruimte is voor maatwerk (van norm- naar doelgericht); daarin moet duidelijk zijn waar de verantwoordelijkheden van het waterschap ophouden en die van de inwoners en ondernemers beginnen. De opgaven waar Rijnland voor staat, kan Rijnland niet alleen oplossen. Deze dienen samen met gebruikers, de markt, kennisinstituten en collega overheden te worden aangepakt, waarbij er voldoende ruimte moet zijn voor innovatie en duurzaamheid. 4

5 Tactische kaders In de tabel zijn de strategische kaders vertaald naar kaders voor de planperiode : Thema Tactische kaders, gewenste situatie eind planperiode Preventie: Bescherming tegen overstromingen, de keringen voldoen aan de norm. Gevolgbeperking: beïnvloeding van ruimtelijke inrichting en crisisbeheersing. Weten wat de gevolgen Waterveiligheid van overstromingen zijn, deze actief beperken en waar mogelijk derden stimuleren in het beperken van de gevolgen. Voldoende Water Handhaven waterpeil: Met de inrichting, (peil)beheer en onderhoud van het watersysteem kan het afgewogen en vastgestelde waterpeil gehandhaafd worden. Schoon en Gezond Water Waterketen Beïnvloeding van de belasting: De belasting van stoffen en organismen is voldoende laag om te kunnen voldoen aan het strategische doel. Inrichting: Het watersysteem is en wordt zodanig ingericht en beheerd dat aan de vereiste waterkwaliteitsdoelstellingen voldaan kan worden. Afnemen afvalwater: De afname van stedelijk afvalwater voldoet aan een van te voren afgesproken kwaliteit, kwantiteit en spreiding van de kwantiteit. Verwerking afvalwater: Het op een doelmatige wijze verwerken van het afvalwater waarbij wordt voldaan aan de wettelijke emissienormen ter bescherming van de omgeving. Waar mogelijk worden grondstoffen teruggewonnen en het energieverbruik gereduceerd. De tactische kaders moeten door Rijnland in WBP5 per thema vertaald worden in concrete doelen die gedurende of aan het eind van de planperiode moeten zijn bereikt. Het gaat hierbij vooral om het voldoen aan bepaalde inrichtingseisen (vorm en afmetingen watergangen en keringen) en waterkwaliteits- en duurzaamheideisen. Een voorbeeld is de doelstelling dat eind 2021 een bepaald percentage van het watersysteem voldoet aan de normen voor regionale wateren. Welke keuzes zijn hierin te maken door Rijnland? Op tactisch niveau heeft Rijnland een relatief grote keuze vrijheid, zolang maar aan de strategische doelen wordt voldaan. Het gaat daarbij om drie zaken: Ambitieniveau: De hoogte en het tempo waarin het tactische doel wordt bereikt. De speelruimte voor dit onderdeel is bij de verschillende thema s vrij beperkt. Er kan wat in de planning worden geschoven (jaartje eerder of later), maar de opgaven zijn nog dermate groot dat komende jaren veel inspanningen noodzakelijk zijn om de strategische doelen te halen. Uitvoeringsniveau van de onderliggende (operationele) maatregelen: Uitgangspunt is dat maatregelen op operationeel niveau sober en doelmatig worden uitgevoerd. Het gaat hierbij om een optimale levensduurcyclus van de assets waarin een juiste afweging wordt gemaakt tussen functie, risico s en kosten. Centrale vraag hierin is welke risico s (nog net) aan vaardbaar zijn en welke niet. In het kader van Assetmanagement zijn hierin eerste stappen gezet, die de komende planpe riode verdere uitwerking krijgen. Dit geldt niet alleen voor technische oplossingen, maar ook voor de passieve instrumenten die we hiervoor kunnen inzetten. Deregulering is hiervan een goed voorbeeld, het volgt uit een methode van regulering die is gebaseerd op de risico s van een handeling in het watersysteem. Rol van het waterschap: Wil Rijnland alles zelf doen of meer optreden als regisseur? En wat is daarbij de balans tussen actief beheer (zelf werken uitvoeren) en passief beheer (door regulering behalen van de doelen)? Dit speelt bij alle thema s. Een paar voorbeelden: > Voldoende Water: Overname van onderhoud van stedelijk water. Hoe gaan we hiermee verder? > Waterveiligheid: De rol van Rijnland bij overstromingsbestendige inrichting. Proactief of volgend? > Schoon & Gezond Water: De rol van Rijnland bij de reductie van landbouwemissies. > Waterketen: Samenwerken met ketenpartners en op afstand zetten van zuiveringen. Belangrijk aandachtspunt hierbij is dat helder moet worden gemaakt waar de verantwoordelijkheden van het waterschap ophouden en het aan de burgers en bedrijven is om eventueel zelf maatregelen te nemen. Dit is een boeiend proces waarbij de overheid niet alleen als regisseur kan optreden maar ook in dialoog moet durven gaan. 5

6 Operationeel niveau Om de doelstellingen op strategisch en tactisch niveau te kunnen realiseren is op operationeel niveau een goed beheerd en onderhouden watersysteem noodzakelijk. Naast fysieke maatregelen (actief beheer), zoals het uitvoeren van het peilbeheer en het onderhouden van de waterstaatswerken is ook het passieve beheer van belang, zoals: informatievoorziening, regulering, planadvies, vergunningverlening, toezicht en handhaving. We maken onderscheid in twee hoofdrichtingen. Allereerst is er in Rijnland een bestaand fysiek systeem met een uitgebreide infrastructuur. Deze infrastructuur moet zo efficiënt als mogelijk in stand worden gehouden. Daarnaast moeten delen van dit systeem fysiek worden aangepast. Daarmee kunnen we inspelen op regionale en landelijke ontwikkelingen. Financiële kaders Voor het bereiken van de doelen is veel geld nodig. De jaarlijkse exploitatiebegroting bedraagt in 2016 bijna 200 miljoen euro. Voor een gezonde financiële huishouding in de komende planperiode kunnen als eerste voorlopige denklijnen de volgende cijfers worden gehanteerd: Aandeel kapitaallasten, bijvoorbeeld maximaal 33% van de jaarlijkse belastingopbrengst. Weerstandsvermogen, bijvoorbeeld 5% van de jaarlijkse exploitatiekosten, netto voor egalisatie. Op termijn een investeringsniveau van circa 50 miljoen per jaar. Maximale lastendrukstijging tussen inflatie en 5%. Rijnland heeft zich verplicht tot besparingen in het kader van het Bestuursakkoord Water (BAW). Circa 35 miljoen per jaar in 2020, waarvan circa 11 miljoen in de waterketen. Aandachtspunten Continue afstemming met kaderstellers en collega-waterschappen is noodzakelijk om te komen tot haalbare en betaalbare strategische doelen en de daarvan afgeleide tactische doelen. Flexibel: Wees flexibel bij het definiëren van de doelen op tactisch niveau. Focus daarnaast niet te veel op wat Rijnland zelf moet doen, maar zoek de samenwerking op. Ook de inzet van het passieve instrumentarium kan heel effectief zijn om doelen te bereiken. Waterveiligheid (meerlaagsveiligheid): Preventie tegen overstromingen blijft de basis. Om de strategische doelen te kunnen bereiken is het noodzakelijk de goed op koers liggende uitvoeringsprogramma s, zoals van de regionale keringen en de Hollandsche IJssel dijk, voort te zetten. Naast preventie moet met de (veiligheids)partners ook ingezet worden op gevolgbeperking. Voldoende Water: Ook hier geldt dat de uitvoeringsprogramma s in het watersysteem moeten worden doorgezet om de strategische doelen te bereiken. Daarnaast dient voor de gebruikers in het gebied inzichtelijk te worden gemaakt wat de risico s zijn op watertekort en welke maatregelen hiervoor worden genomen. Niet alleen door Rijnland, maar ook door andere overheden en de gebruikers. Schoon Water: Voor de waterlichamen gaat het in de komende planperiode om de verdere uitwerking en implementatie van het KRW-programma. Ander belangrijk punt is dat Rijnland ook aan de slag moet met de overige wateren, te beginnen met het maken van een ambitiekeuze voor de ecologische doelen. Bij zwemwater ligt de vraag voor of we verder willen gaan dan waar Rijnland minimaal toe verplicht is. Waterketen: In de waterketen is het van belang dat Rijnland de goede zuiveringsresultaten handhaaft en de komende planperiode een belangrijke opgave (BAW) heeft voor het verder realiseren van efficiency en besparingen, onder andere door verdergaande samenwerking. 6

7 Inhoudsopgave 0. Samenvatting.. blz Inleiding... blz Verdeling verantwoordelijkheden in het waterbeheer.. blz Inleiding... blz Kaderstelling regionale watersysteem... blz Vertaling landelijke kaders naar het Waterbeheerplan blz Kaders & keuzes voor het thema Waterveiligheid... blz Opgaven en keuzes op strategisch niveau... blz Opgaven en keuzes op tactisch niveau. blz Verkenning operationeel niveau.. blz Kaders & keuzes voor het thema Voldoende Water.... blz Opgaven en keuzes op strategisch niveau... blz Opgaven en keuzes op tactisch niveau. blz Verkenning operationeel niveau.. blz Kaders & keuzes voor het thema Schoon Water... blz Opgaven en keuzes op strategisch niveau... blz Opgaven en keuzes op tactisch niveau. blz Verkenning operationeel niveau.. blz Kaders & keuzes voor het thema waterketen... blz Opgaven en keuzes op strategisch niveau... blz Opgaven en keuzes op tactisch niveau... blz Verkenning operationeel niveau. blz Kaders & keuzes bij de overkoepelende thema s blz Financiële kaders.. blz Passief beheer blz Duurzaamheid blz. 34 7

8 1. Inleiding Rijnland is verantwoordelijk voor het waterbeheer, inclusief de afvalwaterzuivering en waterveiligheid in de vierhoek tussen Wassenaar, Gouda, IJmuiden en Amsterdam. In dat gebied, dat voor helft onder zeeniveau ligt, wonen circa 1,3 miljoen mensen. Elke zes jaar leggen waterschappen het beleid en de aanpak die noodzakelijk zijn om de waterbeheertaken goed te kunnen uitvoeren, vast in een zogenoemd Waterbeheerplan (WBP). Het huidige Waterbeheerplan (WBP4) van hoogheemraadschap van Rijnland is in 2009 vastgesteld en heeft een looptijd tot en met Voor de periode komt er dus een volgend Waterbeheerplan: WBP5. Daarin beschrijven we welke doelen (in termen van maatschappelijke effecten) we in 2021 bereikt willen hebben en wat we daarvoor gaan doen. Dit gaat gepaard met keuzes maken. Wat willen de burgers en bedrijven? Welke voorwaarden worden door de Europese, landelijke en regionale overheden gesteld? Welke rol pakt het waterschap? Welke prioriteiten worden gesteld? Enzovoort, enzovoort. Als voorbereiding op het nieuwe WBP wordt het speelveld beschreven. Dit speelveld wordt gevormd door de volgende vier hoekpunten: 1. Leerpunten WBP4: wat heeft Rijnland de afgelopen planperiode bereikt en wat zijn daarbij de leerpunten? 2. Kaders en keuzes: welke kaders worden door andere overheden aan het waterschap opgelegd en welke keuzeruimtes heeft het waterschap hierbij? 3. Toekomstverkenning: welke ontwikkelingen, zoals maatschappelijke en klimaatverandering, zijn voor het waterbeheer in de planperiode van belang? 4. Omgeving: welke waterbeheerzaken vindt de omgeving voor de komende planperiode van belang? Deze nota is het tweede deel in de reeks en gaat over Kader en Keuzes. 8

9 2. Verdeling verantwoordelijkheden in het waterbeheer 2.1 Inleiding Het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben elk een eigen rol in het waterbeheer. Rijk en provincie zijn voor een groot aantal onderwerpen kaderstellend en het waterschap is uitvoerend. Deze paragraaf geeft aan hoe de onderlinge verantwoordelijkheden liggen en de samenwerking vorm wordt gegeven. Het Bestuursakkoord Water speelt hierbij een essentiële rol. Bestuursakkoord Water Het Bestuursakkoord Water dat in 2011 is vastgesteld is één van de vijf onderdelen die vallen onder het Hoofdlijnenakkoord tussen rijk en decentrale overheden over decentralisatie. Doel van het Nationaal Bestuursakkoord Water is om het watersysteem op orde te krijgen. Het Bestuursakkoord Water gaat uit van de algemene uitgangspunten van het kabinet: rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven beperken zich tot hun kerntaken; taken worden op een niveau zo dicht mogelijk bij de burger gelegd; per terrein zijn ten hoogste twee bestuurslagen betrokken bij hetzelfde onderwerp. 2.2 Kaderstelling regionale watersysteem Het waterdomein onderscheidt zich van andere beleidsdomeinen in de leefomgeving omdat een deel van de taken is belegd bij een functionele bestuurslaag: het waterschap. Als algemene democratie hebben de provincies in relatie tot de functionele democratie een kaderstellende rol voor het regionale watersysteem. Van de waterschappen wordt als waterbeheerder verwacht dat zij rekening houden met de kaders van de provincies bij het opstellen van de waterbeheerplannen. Kaders stellen wil zeggen dat de provincies de strategische doelen voor het regionaal waterbeleid vaststellen. Provinciale kaders komen in een interactief proces tussen provincies, waterschappen, gemeenten, drinkwaterbedrijven en andere belanghebbende partijen tot stand. Waterschappen krijgen vooraf de mogelijkheid om de provinciale kaders te toetsen op technische, financiële en maatschappelijke haalbaarheid. Waterschappen vertalen de provinciale kaders in uitvoeringsgericht beleid en beheermaatregelen. Provincies doen in beginsel geen richtinggevende uitspraken over de keuze van (type) maatregelen. Dat is de verantwoordelijkheid van het waterschap. Waterschappen betrekken de provincies in een vroeg stadium bij het opstellen van het waterbeheerplan en maken met elkaar afspraken over de fasering van de maatregelen. Provincies hebben drie kerntaken: ruimtelijke ordening, economie en natuur. Vanuit deze kerntaken en vanuit haar rol als gebiedsregisseur verbindt zij belangen met elkaar en komt tot een integrale afweging tussen deze belangen. Functietoekenning aan water en land is daarvan de uitkomst. Water kan faciliterend zijn aan provinciale doelen of kan juist randvoorwaarden stellen aan het realiseren van provinciale doelen. Kaders en plannen binnen het waterdomein voor de periode worden opgesteld vanuit de Waterwet. Daarbij wordt aanvullend gewerkt conform de afspraken uit het Bestuursakkoord Water en geanticipeerd op de uitgangspunten van de concept Omgevingswet Het Bestuursakkoord Water (mei 2011) en de concept Omgevingswet (29 februari 2013) zorgen zowel voor een scherpere afbakening van de taken tussen de waterschappen en de provincies als voor voldoende eigen ruimte voor waterschappen om deze taken zo goed mogelijk in te vullen. In de concept Omgevingswet wordt gesproken over rekening houden met. De kaders van de provincie houden rekening met voldoende ruimte voor waterschappen om buiten de kaders te treden én de waterschappen houden rekening met de kaders die de provincie stelt. 9

10 2.3 Vertaling landelijke kaders naar het Waterbeheerplan In essentie worden in een Waterbeheerplan de volgende zaken vastgelegd: Strategische doelen: afkomstig van hogere overheden. Tactische doelen: de door het waterschap gewenste situatie op een bepaald moment. Operationele doelen: de maatregelen van het waterschap om de tactische en strategische doelen te halen Strategische doelen Strategische doelen geven de ambitie (of lange termijn doel ) weer. Het is de gewenste situatie die op de lange termijn nagestreefd wordt (tijdshorizon: tientallen jaren). Dit wordt meestal geformuleerd in termen van de zogenaamde maatschappelijke effecten die we willen bereiken op de lange termijn. Waar willen we naartoe? Deze strategische kaders worden grotendeels door Rijk en provincies aangereikt en vastgelegd in omgevingsvisies, waterplannen, wetten en/of verordeningen. Het waterschap heeft op dit niveau de volgende beïnvloedingsmogelijkheden: Beïnvloeding normstelling door kaderstellers vooraf: Provinciale kaders komen in een interactief proces tot stand. Waterschappen krijgen vooraf de mogelijkheid om inbreng te geven op de provinciale kaders over technische, financiële en maatschappelijke haalbaarheid. Verhogen norm: Het staat de waterschappen vrij om, in overleg met de provincie, eigen strengere normen toe te passen. Dat kan zijn om een gebied, in overleg met de omgeving, een hogere veiligheidsniveau te geven. (Aanvragen van) verlagen norm: Verschuiving van generieke normering naar gebiedsgerichte normering. De norm is een hulpmiddel voor een strategisch doel en het halen van die norm is geen doel op zich. Als maatregelen niet kosteneffectief zijn of er andere goede redenen zijn om af te zien van de generieke normering bestaat de mogelijkheid tot maatwerk (gebiedsgerichte norm). In de kaders moet hiervoor wel ruimte zijn aangebracht. Bovendien moet de gewenste aanpassing goed onderbouwd zijn en in overleg met het gebied en de provincie plaatsvinden. Dergelijk maatwerk is vooral bedoeld voor uitzonderlijke situaties waar de kosten-baten verhouding van maatregelen scheef is, maar ook bijvoorbeeld cultuurhistorische of andere maatschappelijke bezwaren bestaan. Een voorbeeld is het beschermingsniveau voor de hoogwaardige teelt in Boskoop. Om het gewenste beschermingsniveau te halen zou het percentage open water in deze greenport van 20 naar 40 moeten gaan; of de peilen in het veengebied zouden sterk omlaag moeten, wat zowel economisch als ook landschappelijk ongewenst is Tactische doelen Met tactische doelen wordt de gewenste situatie aangeduid die op de middellange termijn bereikt moet worden (tijdshorizon: planperiode). Wat is op een bepaalde datum binnen de planperiode bereikt? Het tactisch niveau bestaat per thema uit zogeheten stuurknoppen, waarover het waterschap zelf de regie voert en aan kan draaien om de strategische doelstellingen te kunnen realiseren. Op tactisch niveau heeft Rijnland een relatief grote keuzevrijheid, zolang maar aan de strategische doelstellingen wordt voldaan. Drie zaken zijn hierbij essentieel: Ambitieniveau: De hoogte van de doelstellingen en het tempo waarin deze worden bereikt. Fictief voorbeeld: Stel het strategisch doel is dat in 2025 alle waterkeringen op orde moeten zijn en we zitten in 2015 op 80%; dan kan Rijnland als tactisch doel bepalen dat aan het eind van de planperiode (2021) 90% aan de norm moet voldoen. De keuze kan ook zijn als dat financieel en technisch haalbaar is een lager of hoger streefpercentage te hanteren. Uitvoeringsniveau: Het uitvoeringsniveau van de onderliggende maatregelen op operationeel niveau. Gaan we voor robuust of voor scherp aan de wind? Het gaat hierbij om een optimale levensduurcyclus van onze assets waarin we een juiste af weging maken tussen functie, risico s en kosten (assetmanagement). Goed (risicogestuurd) beheer en onderhoud is essentieel om alle bedrijfsmiddelen op het gewenste moment tegen zo laag mogelijke kosten te kunnen inzetten. Dit geldt niet alleen voor technische oplossingen maar ook voor de passieve instrumenten. (De)regulering is hiervan een goed voorbeeld. Rol van het waterschap: Wil Rijnland alles zelf doen of meer optreden als regisseur? Belangrijk aandachtspunt hierbij is dat de slag naar meer transparantie over de overheidstaak ook duidelijk bedoeld is om helder te maken dat er ook een particuliere taak ligt. Dit is een boeiend proces waarbij de overheid niet alleen als regisseur kan optreden maar ook in dialoog moet durven gaan. 10

11 2.3.3 Operationele doelen Operationele doelen zijn de handelingen (maatregelen) die het waterschap verricht om de tactische en strategische doelen te kunnen bereiken. Dat kunnen fysieke maatregelen (projecten) zijn, maar ook de inzet van (beleids)instrumenten, het maken van regelgeving et cetera. Onderscheid kan worden gemaakt naar: Gegevens op orde: het gaat hierbij om alle gegevens die noodzakelijk zijn om de waterbeheertaken effectief te kunnen uitvoeren. Naast actuele leggers & beheerregisters gaat het ook om studies waarin de systeemwerking wordt onderzocht en de invloed van het klimaat en dergelijke hierop. Verbeterprogramma s zijn de activiteiten van het hoogheemraadschap gericht op het realiseren van een situatie waar nog niet aan de norm wordt voldaan. Actief beheer omvat de activiteiten die we in het veld uitvoeren om het systeem op orde te houden door middel van het instand houden van waterkeringen, de bediening van de kunstwerken en het operationeel houden van installaties die bedoeld zijn om de veiligheid te waarborgen en de waterkwaliteit en waterkwantiteit te reguleren. Passief beheer: Initiatieven van derden kunnen het functioneren van het watersysteem beïnvloeden. Met verschillende instrumenten voorkomt of beperkt Rijnland de negatieve effecten daarvan op het watersysteem. De belangrijkste instrumenten zijn: regulering, planadvies, vergunningverlening, toezicht en handhaving. Actief en passief beheer zijn gericht op het handhaven van de bestaande gewenste situatie (standstill). Verbeterprogramma s zijn gericht op het realiseren van een situatie die nog niet aan de norm voldoet. 11

12 3. Kaders & keuzes voor het thema Waterveiligheid 3.1 Opgaven en keuzes op strategisch niveau Strategische kaders Strategisch doel: De overstromingsrisico s in het beheergebied van Rijnland zijn maatschappelijk aanvaardbaar. In 2050 voldoen de primaire waterkeringen aan de (nieuwe) norm zoals in 2017 in de Waterwet wordt vastgelegd (doelstelling uit HWBP). In 2025 voldoen de regionale waterkeringen aan de (huidige, 2014) norm. Strategisch doel voor het thema Waterveiligheid is dat de overstromingsrisico s in het gebied van Rijnland maatschappelijk aanvaardbaar zijn. Waterveiligheid betekent veiligheid tegen overstromingen. Het gebied van Rijnland kan vanuit twee kanten overstromen: vanuit het buitenwater (zee en de grote rivieren), of vanuit de boezem naar de polders. Het eerste type wordt tegengegaan met primaire waterkeringen, het tweede met de regionale waterkeringen. Waterkeringen zijn er in verschillende vormen: dijken, duinen, boezemkades, harde constructies zoals dammen en damwanden. In de regel zijn de gevolgen van een primaire overstroming veel groter dan bij een regionale. Het overstromingsrisico bestaat uit twee elementen: de kans op het falen van de waterkering en de gevolgen van de overstroming. Kans x gevolg is het risico. Dat betekent dat een te groot overstromingsrisico via twee wegen kan worden beheerst: verkleinen van de kans op overstroming en/of verkleinen van de gevolgen. De risicobenadering is uitgewerkt in het principe van Meerlaagsveiligheid (MLV): Laag 1 = Preventie (waterkeringen op orde, en/of beperken extreme waterstand). Laag 2 = Gevolgbeperking (bijvoorbeeld niet bouwen op kwetsbare plekken, extra beveiligen kwetsbare infrastructuur zoals electriciteitsstations, bouwen op terpen). Laag 3 = Crisisbeheersing (bijvoorbeeld early warning, evacueren, noodpompen, compartimentering). De algemene democratie stelt vast welk overstromingsrisico maatschappelijk aanvaardbaar is op basis van mogelijke slachtoffers en schades. Dit risiconiveau is vervolgens door de normsteller vertaald in een norm voor de preventie (waterkeringen): Er bestaan vooralsnog geen normen voor het beperken van gevolgen of crisisbeheersing. Voor de primaire waterkeringen stelt het Rijk de normen, inclusief de ligging, vast in de Waterwet. Ook de procedures en methodes om de keringen te toetsen aan de normen hebben wettelijke status (Wettelijk Toets Instrumentarium, WTI). Versterking wordt in principe geprogrammeerd en voor 90% gefinancierd vanuit het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Voor de regionale waterkeringen zijn dit voor Rijnland de provincies Zuid- en Noord-Holland. De ligging van de keringen en de norm zijn vastgelegd in de Waterverordening Rijnland. Opmerking: Rijnland kent ook nog een beperkt areaal polderkeringen die wel in de legger zijn opgenomen maar geen formele status hebben als regionale kering, vanwege de beperkte gevolgen bij falen van de kering. Versterking wordt voor 100% door Rijnland gefinancierd. 12

13 Toelichting normen: Primair: In het kader van het Deltaprogramma is de overstap op een nieuw normeringssysteem voor de primaire keringen voorbereid. De oude overschrijdingskansen (van maatgevende waterstand) per dijkring worden vervangen door overstromingskansen (kans dat de dijk faalt, onder andere door extreme waterstand) per dijkvak waardoor betere prioritering en maatwerk mogelijk zijn. Daarbij hoort een aangepast toetsinstrumentarium (WTI 2017). Het ministerie van I en M bereidt de wetswijziging voor, die in 2017 van kracht zou moeten worden (planning 2014). Bovendien wordt de toetscyclus verlengd naar eens per 12 jaar (vanaf 2017 start de 4e Landelijke ToetsRonde die in 2024 moet zijn afgerond). De waterschappen (maar ook de andere overheden) zijn in het Deltaprogramma intensief betrokken geweest bij de ontwikkeling van het nieuwe normeringssysteem en het bepalen van de normhoogte. De achterliggende keuzes (bijvoorbeeld de Basisveiligheid kans door overlijden < 10-5 per jaar) zijn op nationaal niveau gemaakt. De waterschappen zijn co-financier van het HWBP (Bestuursakkoord Water), voor 160 miljoen /jaar. Zoals alle waterschappen betaalt Rijnland een jaarlijkse solidariteitsbijdrage aan het HWBP (voor Rijnland xxx miljoen /jaar). Regionaal: De provinciale normen worden in samenspraak met de waterschappen vastgesteld. De invloed is hier groter dan bij de landelijke normen, de kadeversterkingen worden dan ook voor 100% door de waterschappen gefinancierd, en de effecten bij overstroming beperken zich tot het beheergebied. Er bestaan geen landelijke normen, in West-Nederland is er wel een nauwe samenwerking tussen de provincies Noord- en Zuid-Holland en Utrecht en de inliggende waterschappen. Op verzoek van Rijnland is het verleden al eens een kadenorm naar beneden bijgesteld op basis van een risico-afweging. Voor de toekomst is de wens om de normen beter af te stemmen met die voor wateroverlast. Een belangrijk aspect is wel de schade aan het boezemsysteem zelf bij een kadedoorbraak (instabiliteit keringen en constructies door val waterpeil na dijkdoorbraak), dit kan reden zijn voor een strengere norm dan alleen op basis van de gevolgen in de polder Welke keuzes zijn hierin te maken? Primaire keringen Het Rijk stelt de normen van de primaire keringen vast. De politieke discussie wat is het veilig genoeg, hoeveel mag dat kosten en wanneer moet die veiligheid zijn bereikt vindt plaats in de Tweede Kamer. Daarbij hebben de gemeentes en provincies formeel een adviserende rol. De waterschappen worden formeel alleen geconsulteerd naar de uitvoerbaarheid van de nieuwe normen. De discussie met gemeenten en provincies heeft al grotendeels plaatsgevonden in het Deltaprogramma. Ook de waterschappen hebben de afgelopen jaren veel inbreng geleverd via de regionale deelprogramma s en via de Unie. De politieke discussie in de Tweede Kamer loopt al enkele jaren. Er is brede steun voor de nieuwe veiligheidsbenadering. In het kader van het Deltaprogramma zijn de bestaande doelen (in de vorm van het beschermingsniveau) herijkt, in 2017 wordt de bijbehorende wetswijziging van kracht. Een belangrijke keuze die in samenspraak met onder andere Rijnland is gemaakt is het beperken van het overstromingsrisico vanuit de Lek door het verbeteren van de Lekdijken in plaats van het versterken van de (vanaf 2017 voormalige) c-keringen. Daarmee vervalt de functie van die keringen in het primaire systeem. Primaire keringen worden verbeterd in het Hoogwaterbeschermingsprogramma, de prioriteit wordt op landelijk niveau bepaald. Rijnland kan besluiten tot voorfinanciering om bij een lagere prioriteit dan volgens Rijnland wenselijk, sneller het doel te bereiken. Het meekoppelen van andere belangen dan waterveiligheid was goed mogelijk bij de kustversterkingen Katwijk en Noordwijk. Deze mogelijkheid zal zich naar verwachting de komende decennia niet meer voordoen. Wel kan er in het beheer van de zandige kust worden gezocht naar een combinatie met andere belangen (zie verderop). 13

14 Regionale keringen Voor de regionale keringen is er meer ruimte om, in samenspraak met de provincie, te komen tot doelmatige normen: onderbouwd met een goede risico-analyse. Daarbij dienen de stakeholders wel betrokken te worden. Zolang het systeem nog niet op orde is kan worden gekozen op welke termijn het op orde doel moet zijn bereikt. Een belangrijke vraag voor de lange termijn is hoe lang het huidige boezemsysteem kan worden gehandhaafd in verband met de bodemdaling in het veengebied. De doelen van Waterveiligheid hangen daarmee samen met die voor Voldoende Water. Mogelijk moet in de toekomst een deel worden afgekoppeld. In sommige gevallen kan het areaal worden ingekort door het afsluiten van inhammen en doodlopende watergangen. 3.2 Opgaven en keuzes op tactisch niveau Tactische kaders Analoog aan het principe van Meerlaagsveiligheid wordt op tactisch niveau onderscheid gemaakt naar de preventie en gevolgbeperking. Tactisch doel 1: Preventie: bescherming tegen overstromingen: de keringen voldoen aan de vastgestelde norm Stabiele primaire keringen: Eind 2021 voldoen alle primaire keringen aan de norm, behalve de C -keringen: Er vindt een kosten- baten afweging plaats voor het Centraal Holland project, op basis van de uitkomst wordt een beslissing genomen. En met uitzondering van delen van de IJsseldijk Gouda, westelijk van de Waaierssluis, hier moet nog een beslissing over worden genomen in het kader van nhwbp. Stabiele regionale keringen: Eind 2021 voldoen de in 2012 afgekeurde grondconstructies aan de norm. Overige keringen: In 201X heeft Rijnland onderzocht wat het met de niet genormeerde waterkeringen wil. Tactisch doel 2: Gevolgbeperking: beïnvloeding van ruimtelijke inrichting en crisisbeheersing: Weten wat de gevolgen van overstromingen zijn, deze actief beperken en waar mogelijk derden stimuleren in het beperken van de gevolgen Derden stimuleren: de gevolgen van overstromingen worden vanaf 201X beperkt door keuzes in de ruimtelijke planning. Actief beperken: Rijnland beheert op een dusdanige wijze de compartimenteringswerken dat de inzetbaarheid in geval van calamiteuze situaties gegarandeerd is. Weten wat de gevolgen zijn: In 201X heeft Rijnland voor 100% van het gebied inzicht in toekomstige gevolgen van overstromingen en geschikte maatregelen voor duurzame ruimtelijke inrichting. Crisisbeheersing*: De Rijnlandse crisisbeheersing waarborgt slagvaardig en doelmatig optreden voorafgaand, tijdens en na afloop van een (dreigende) overstromingsramp. * Een goede crisisbeheersingsorganisatie is niet alleen van belang voor het thema Waterveiligheid, maar ook voor de andere thema s. Om dubbelingen te voorkomen is er in deze notitie voor gekozen crisisbeheersing alleen bij het thema Waterveiligheid op te nemen Welke keuzes zijn hierin te maken? Preventie Het voorkomen van overstromingen (preventie) is de kerntaak van de waterschappen en het Rijk. Rijnland beheert 10 km primaire dijken en kunstwerken, 40 km duinen en 1270 km regionale waterkeringen. Maar we zijn ook afhankelijk van keringen bij de buren : de noordelijke Lekdijken tussen Amerongen en Schoonhoven, de stormvloedkering in de Hollandsche IJssel en het sluizencomplex in IJmuiden. Het Deltaprogramma heeft uitgewezen dat voor de primaire waterveiligheid in Nederland preventie de meest doelmatige oplossing is. In het algemeen geldt dit ook voor het regionale watersysteem, maar hier moeten zeker ook de kansen van gevolgbeperking worden onderzocht. Bovendien kan door aanpassingen van het boezembeheer de kans op extreme waterstanden worden beperkt. Hier is een sterk raakvlak met het thema Voldoende Water. 14

15 Het beheer is erop gericht om het systeem sober en doelmatig in stand te houden. Risicogestuurd beheer en onderhoud is de basis, dijkversterking de uitzondering. Daarbij worden waar mogelijk andere doelen van Rijnland of van andere partijen (medegebruik) gefaciliteerd of meegekoppeld. Dit mag niet tot kostenstijging voor Rijnland of tot aantasting van de veiligheid leiden. Gevolgbeperking In principe heeft heel Nederland de mogelijkheid om het overstromingsrisico te verkleinen. Een bedrijf of een woning kan waterbestendig worden ingericht, burgers kunnen zich goed voorbereiden op calamiteiten. Overheden kunnen dit stimuleren. Bewustwording en informatievoorziening zijn hierin belangrijke componenten. Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting is de kerntaak van gemeenten en provincies. Rijnland kan hier vooral beïnvloeden en adviseren. De autonome ontwikkeling is dat door bodemdaling, toename van bebouwing en van de kwetsbaarheid van de infrastructuur de gevolgen van overstroming ernstiger worden. Rijnland spant zich in om te voorkomen dat dit wordt afgewenteld door strengere normen voor de waterkeringen. Dat doen we door de verantwoordelijke partijen te stimuleren tot een meer waterrobuuste inrichting. Wat betreft een meer overstromingsbestendige ruimtelijke ontwikkeling kan Rijnland kiezen voor meer of minder inzet, proactie richting collega-overheden en particulieren. Het zijn hier echter andere actoren die uiteindelijk de maatregelen moeten nemen. Crisisbeheersing Het risico op overstromingen is nooit nihil. Er bestaat altijd een kleine kans dat een waterkering faalt, hoe streng de norm ook is. Dit restrisico accepteren we als maatschappij, maar dat wil niet zeggen dat er geen aanvullende maatregelen worden genomen. De crisisbeheersing is er primair voor dat restrisico. Crisisbeheersing is de kerntaak van de veiligheidsregio s. Rijnland heeft als waterbeheerder een belangrijke adviserende rol in die richting, maar ook een eigenstandige rol (bijvoorbeeld noodpompen, noodkeringen). 3.3 Verkenning operationeel niveau Om de doelstellingen strategische en tactisch niveau te kunnen realiseren is op het operationele niveau een goed ingericht en beheerd watersysteem noodzakelijk. Concreet betekent dit dat de keringen moeten voldoen aan de maximale overstromingskans. Het gaat hierbij om het hebben en houden van voldoende stabiele primaire, regionale en overige waterkeringen. Rijnland doorloopt naast het reguliere onderhoud - continu cycli van normeren en toetsten van waterkeringen en voert zo nodig maatregelen uit om de beschermingsniveaus van wet- en regelgeving te bereiken. Beheren en onderhouden omvat een breed palet aan activiteiten. In de eerste plaats behoren hiertoe alle activiteiten om de bestaande kering zijn functies duurzaam te laten vervullen (een legger opstellen, de staat van de kering regelmatig inspecteren, regelgeving handhaven, werkzaamheden uitvoeren om de keringen op orde te houden). Onder beheer verstaan we ook de handelingen die nodig zijn om beweegbare keringen te openen en te sluiten. 15

16 In de tabel staat per tactisch doel globaal aan welke maatregelen en activiteiten in de planperiode wordt gedacht. Er geldt nog wel een voorbehoud voor wat betreft de c-keringen. Pas in 2017 wordt duidelijk of de c-keringen een nieuwe status als regionale keringen krijgen. Tactisch doel Maatregel Toelichting Stabiele primaire keringen Beheren en onderhouden Toetsen In 2017 start de 4 e landelijke toetsronde (kust en IJsseldijk Gouda) Stabiele regionale keringen, inclusief overige keringen* Derden stimuleren Actief beperken Weten wat de gevolgen zijn Op orde brengen Beheren en onderhoud Toetsten Op orde brengen Watertoets toepassen Beheer en onderhoud compartimenteringswerken Up-to-data overstromingsdatabase Kust: (Kleine) verbetering van de uitwateringssluis Katwijk. Rivieren: Hollandse IJssel kering bij Gouda (getijde deel) Inclusief muskusrattenbeheer. Niet Waterkerende Objecten (NWO s) TOP50: NWO s; C-keringen die regionaal zijn geworden (restopgave om aan toekomstige regionale status te laten voldoen) Crisisbeheersing Plannen op orde houden Periodieke actualisatie Opleiden trainen en oefenen Adequaat optreden, inclusief voorspellen en waarschuwen Herstel & nazorg Uitvoering opleidings- en trainingsprogramma s Het conform calamiteitenbestrijdingsplannen uitvoeren van de noodzakelijk acties ism de veiligheidspartners * Rijnland heeft naast de door de provincie genormeerde regionale waterkeringen, nog een beperkt aantal niet genormeerde waterkeringen in beheer (aangeduid met de term: overige keringen), die merendeels zijn opgenomen in de legger. Het betreft hierbij onder andere een aantal polderkaden en ook de land- en peilscheidingen. In de WBP5 planperiode wordt onderzocht wat Rijnland met deze keringen wil. Alsnog normeren, alleen opnemen in de legger of geen functie meer toekennen. 16

17 4. Kaders & keuzes voor het thema Voldoende Water 4.1 Opgaven en keuzes op strategisch niveau Strategische kaders Strategisch doel: Rijnland zorgt* samen met andere betrokkenen voor voldoende (zoet)water; niet teveel, niet te weinig, duurzaam** passend bij de functies Niet te veel: Eind 2027 voldoet het watersysteem aan de normen voor regionale wateren. Niet te weinig (verziltingsbestrijding): In de planperiode is voor de gebruikers in het gebied inzichtelijk gemaakt wat de risico s zijn op water tekort (vaststellen voorzieningenniveau zoetwater). Het grondwatersysteem wordt op duurzame wijze beheerd waarbij het evenwicht niet wordt verstoord. * onder normale omstandigheden (zoals vastgelegd in betreffende normen). ** De generieke (voor heel Rijnland geldende) duurzaamheidsopgaven zijn ook op het thema Voldoende Water van toepassing (oa. energiereductie). Dit is verder uitgewerkt in paragraaf 7.3. Strategisch doel voor het thema Voldoende Water is dat Rijnland binnen de daarvoor gestelde kaders zorgt voor voldoende water dus niet te veel en niet te weinig om de gebruiksfuncties in het gebied duurzaam te bedienen, daarbij anticiperend op klimaatontwikkeling. Dit is inclusief de verziltingsbestrijding. Als beheerder van het hele watersysteem is Rijnland verantwoordelijk voor de kwantiteit (en kwaliteit) van het oppervlaktewater en het grondwater. Toekomstbestendigheid, efficiency en duurzaamheid zijn daarbij sleutelbegrippen. Binnen Voldoende Water kijken we voor wat betreft de kwaliteit naar het zoutgehalte (verziltingsbestrijding), de overige waterkwaliteitsaspecten worden in Schoon en Gezond Water behandeld Welke keuzes zijn hierin te maken? De strategische kaders en normen voor Voldoende Water worden op nationaal (droogte) en provinciaal (wateroverlast en grondwater) niveau opgesteld. Deze normen zijn hard. Wel is er ruimte om in samenspraak met de kaderstellers te komen tot doelmatiger normen, mits onderbouwd met een goede risico-analyse. Daarbij moeten de stakeholders worden betrokken. Voor de planperiode zijn de volgende trajecten van belang: Wateragenda Zuid-Holland: In het kader van de Wateragenda worden momenteel de provinciale strategische structuurvisie en verordening voor wateroverlast herzien. Samen met de andere waterschappen heeft Rijnland zich ingezet om een generieke norm voor wateroverlast in graslanden vast te stellen en de mogelijkheid te creëren voor maatwerk samen met het gebied. Deltaprogramma: Voor de droogte en verzilting zijn er nog geen rijks en provinciale kaders anders dan de verdringingsreeks in droogtecalamiteiten. Op basis van het Deltaprogramma moeten de provincies, beheerders van rijks- en regionale wateren en gebruikers de komende planperiode samen aan de slag om te komen tot goede en evenwichtige kaders voor droogte en verzilting. Inzet van Rijnland hierbij is te komen tot realistische gebiedsspecifieke voorzieningenniveaus; daarin moet duidelijk zijn waar de verantwoordelijkheden van de overheid ophouden en die van de inwoners en ondernemers beginnen. 4.2 Opgaven en keuzes op tactisch niveau Tactische kaders Het faciliteren van de gebruiksfuncties op strategisch niveau vertaalt zich op tactisch niveau in het handhaven van het in actuele peilbesluiten vastgestelde waterpeil. In de toelichting op de peilbesluiten staat ook het beschermingsniveau tegen wateroverlast, afkomstig uit de provinciale verordening. Voor de handhaving van het waterpeil zijn een goed ingericht en adequaat beheerd watersysteem noodzakelijk. 17

18 In de tabel staan de stuurknoppen waar Rijnland zelf aan kan draaien om de strategische doelstellingen te kunnen halen. Tactisch doel: Met de inrichting, (peil)beheer en onderhoud van het watersysteem kan* het afgewogen en vastgestelde waterpeil gehandhaafd worden (inclusief verziltingsbestrijding). Behouden goede inrichting: Eind 2021 voldoet XX % van alle oppervlaktewateren en peilregulerende kunstwerken aan de in de leggers vastgestelde eisen en hebben ingrepen op het watersysteem geen negatieve effecten voor het waterbeheer. Hierbij geldt dat de in de legger vastgestelde onderhoudsplichtigen primair verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van het onderhoud. Realiseren goede inrichting (niet te veel): Eind 2021 voldoet 75 % van het watersysteem aan de normen wateroverlast voor regionale wateren Realiseren goede inrichting (niet te weinig): In 2021 is het gewenste voorzieningenniveau vastgesteld, zijn de maatregelen vastgesteld die hiervoor noodzakelijk zijn en welke partij verantwoordelijk is voor de uitvoering hiervan(dit kunnen ook derden zijn). Er is bovendien een start gemaakt met de implementatie van de eerste maatregelen. Uitvoeren goed peilbeheer: Eind 2021 heeft in 75 % van het beheergebied een actueel peilbesluit en wordt het peilbeheer conform dat peilbesluit uitgevoerd, inclusief de reguliere beheermaatregelen voor de verziltingsbestrijding. Voldoende grondwater van goede kwaliteit (zoet), geen grondwatertekort of overlast, behoud strategische zoetwaterreserve, gebruik grondwater heeft geen negatieve effecten op overige functies en systemen. * onder normale omstandigheden (zoals vastgelegd in betreffende normen) Welke keuzes zijn hierin te maken? Hoogte en tempo In de WBP4-planperiode zijn de huidige programma s (baggeren, wateroverlast en gemaal renovaties) reeds getemporiseerd. De keuze ligt voor of dit nog verder kan gaan of niet. De effectmonitoring (2013) laat zien dat we op koers liggen, maar dat de resterende opgaven nog aanzienlijk zijn, voordat rond 2025 kan worden overgegaan naar een reguliere beheer- en onderhoudscyclus. Uitvoeringsniveau Het gaat hierbij om een optimale levensduurcyclus van onze assets waarin we een juiste afweging maken tussen functie, risico s en kosten (principes van assetmanagement). Om dergelijke keuzes goed onderbouwd te kunnen maken moeten er breed geaccepteerde risicokaders zijn voor alle systemen en objecten. Dit is inclusief de eventuele beheer- en noodmaatregelen. Deze zijn er nog niet, maar komen tijdens dewbp5-planperiode beschikbaar. Tot die tijd hanteert Rijnland een sober uitvoeringsniveau, waarbij wordt gezocht naar verdergaande optimalisaties binnen de huidige infrastructuur. Dit geldt ook voor deregulering, waarbij de methode van regulering volledig wordt gebaseerd op de risico s van een handeling: Geen/beperkte risico s = zorgplicht. Matige risico s = algemene regel. Aanzienlijke risico s = vergunningplicht. Onbeheersbare risico s = absoluut verbod. Rol van het waterschap Verantwoordelijkheden onderhoud: Rijnland heeft sinds WBP2 de ambitie om de belangrijkste waterstaatkundige objecten in eigen beheer en onderhoud te hebben. Dit beleid komt onder andere tot uiting in de overname van de nog niet bij Rijnland in onderhoud zijnde primaire wateren en stedelijke wateren. In de WBP4-planperiode zijn we overgegaan van een actieve overname koers naar een wat passievere rol. Daarnaast bleek uit een aantal pilots dat ingelanden onder regie van en financieel gestimuleerd door 18

19 Rijnland - werkzaamheden (zoals baggeren) goed zelf kunnen doen. De keuze ligt voor of dit beleid ook in de volgende planperiode moet worden gecontinueerd of dat Rijnland zich zonder dat de doelstellingen van goed onderhoud worden verlaten meer richt op de rol van regisseur. Taakverdeling grondwaterbeheer: in het kader van de Wateragenda is gesproken over de taakverdeling in het grondwaterbeheer. Vanuit de doelmatige taakverdeling uit het BAW tussen kaderstellende provincie en operationeel waterbeheerder ligt het voor de hand om op termijn de vergunningstaken voor grote onttrekkingen naar de waterschappen over te laten gaan. Er is geen aanleiding voor versnelling omdat de taken nu goed bij de RUD liggen, de grondwaterexpertise bij de waterschappen nog in ontwikkeling is en bij de drinkwatersector nog wat terughoudendheid bestaat. 4.3 Verkenning operationeel niveau Om het waterpeil te kunnen handhaven is een goed ingericht en beheerd watersysteem noodzakelijk. In totaal gaat het om waterstaatkundige objecten en km aan watergangen, kanalen, meren en plassen. De belangrijkste (10% van de objecten en watergangen) heeft Rijnland zelf in onderhoud. In onderstaande tabel staat per tactisch doel aan welke maatregelen en activiteiten in de planperiode wordt gedacht. Tactisch doel Behouden Maatregel Actualiseren legger, beheer Toelichting Periodieke actualisatie. goede inrichting -registers en peilbesluiten. Watertoets Adviseren op welke wijze ruimtelijke plannen van derden een goede inrichting van het watersysteem faciliteren en mogelijk maken. Uitvoeren regulier beheer en onderhoud Onderhoud aan gemalen en watergangen zoals maaien en krozen, conform de Assetmanagement uitgangspunten. Inclusief de renovaties van de boezemgemalen Spaarndam en Gouda. Wegwerken onderhoudsachterstanden bij poldergemalen in de planperiode. Peilbeheer De bediening van de gemalen en overige peilregulerende kunstwerken, inclusief reguliere beheermaategelen voor de verziltingsbestrijding. Onderzoek naar en implementeren van slim sturen en anticiperend waterbeheer in het dagelijkse peilbeheer. Vaarwegbeheer In opdracht (en tegen betaling van de meerkosten) van de provincies uitvoeren van de vaarwegbeheertaken in de doorgaande recreatieve Realiseren goede inrichting (niet te veel) Realiseren goede inrichting (niet te weinig) Aanleg piekbergingen Baggeren primaire wateren Baggeren overige wateren Op orde brengen poldersystemen Actualisatie studie waterbezwaar Uitbreiding KWA Gebiedspilots Maatregelenprogramma voor bestrijding verzilting en kwel vaarwegen. Bouw van de Piekberging Haarlemmermeer vanaf De grondverwerving is al in uitvoering en het bestemmingsplan wordt in 2014 vastgesteld. De primaire boezemwateren zijn grotendeels op orde. De primaire polderwateren deels ook en worden verder in de planperiode op orde gebracht. Over moet worden gegaan naar een reguliere beheer en onderhoudcyclus. Zie onderstaande uitwerking alle polders moeten in 2027 beschikken over een actueel peilbesluit en voldoen aan de normen voor wateroverlast. Sober en doelmatig zijn hierbij belangrijke uitgangspunten. Het op basis van nieuwe klimaatscenario s doorrekenen van het polder- boezemsysteem, in samenhang met de regionale keringen en de waterkwaliteit. Dit leidt tot o.a. een actueel peilbesluit van de boezem en eventueel nieuwe maatregelen. In 2 stappen naar m3/s Uitvoering 3 gebiedspilots waarin de provinciale kaderstelling mbt. zoetwatervoorziening wordt uitgeprobeerd. Diverse projecten. 19