Ministerie van Onderwijs, Cultuur, Wetenschappen T.a.v. de staatssecretaris, mevrouw J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Postbus BJ Den Haag

Transcriptie

1 Ministerie van Onderwijs, Cultuur, Wetenschappen T.a.v. de staatssecretaris, mevruw J.M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Pstbus BJ Den Haag Datum 1 december 2008 Kenmerk VO Betreft Advies VO-raad ver referentieniveaus taal en rekenen Geachte mevruw Bijsterveldt, In juli heeft u de VO-raad gevraagd binnen het vrtgezet nderwijs een veldraadpleging te rganiseren ver de referentieniveaus taal en rekenen, zals deze zijn vrgesteld dr de cmmissie Meijerink. Ondanks de krte tijd die daarvr beschikbaar was, heeft de VO-raad die pdracht p zich genmen. Bureau Anderssn Elffers Felix heeft ns ndersteund bij de uitvering van de veldraadpleging, die plaatsvnd in de eerste helft van nvember. De schlen vinden het belangrijk m extra aandacht te besteden aan de basisvaardigheden vr taal en rekenen. Ok is er een aantal zrg- en aandachtspunten bltgelegd. Met dit advies wil de VO-raad bijdragen aan verder verbeteren van het taal- en rekennderwijs. Na het verschijnen van het advies van de cmmissie Meijerink, Over de drempels met taal en rekenen, heeft de VO-raad u een schriftelijke reactie gestuurd (kenmerk , 6 mei 2008). Wij hebben ns daarbij nder meer gebaseerd p infrmatie verkregen via een ledenpanel. Het ledenpanel, waaraan hnderd schlen deelnamen, werd gerganiseerd m te achterhalen f de urgentie van het prbleem dr nze leden (h)erkend werd en in heverre schlen al bezig waren met rekenen en taal. In deze brief gaan wij in p de veldraadpleging, het belang dat schlen hechten aan referentieniveaus, de risic s, tetsing en mnitring, tezicht, prfessinalisering, invering en randvrwaarden. Ter cnclusie vlgen nze adviezen. Als bijlage bij deze brief vindt u de rapprtage van deze veldraadpleging. Ter tetsing van de rapprtage is p 20 nvember jl. een landelijke cnferentie gerganiseerd, waarbij afgevaardigden van schlen, externe betrkkenen en andere sectrraden aanwezig waren. U vindt tevens een bijlage met de verslaglegging van de veldraadpleging dr het praktijknderwijs. De veldraadpleging: schlenbezeken Om middels de veldraadpleging een advies ver de referentieniveaus vr taal en rekenen te kunnen geven, is vraf in genschuw genmen dat: alle referentieniveaus relevant zijn, van 1F, bij binnenkmst in het v, tt en met 4F, de tegang naar het wetenschappelijk nderwijs; deze niveaus vr de verschillende nderwijssrten (van praktijknderwijs tt en met gymnasium) tt uiteenlpende cnclusies kunnen leiden; binnen een schl niet alleen de dcenten wiskunde en Nederlands met de niveaus te maken krijgen.

2 Op basis van het bvenstaande is ervr gekzen de veldraadpleging te huden in de vrm van bezeken aan VO-schlen van alle nderwijssrten in het VO en gesprekken in teams bestaande uit betrkken persneelsleden (van schlleiders en decanen tt dcenten in diverse vakken). Schlen vinden landelijke referentieniveaus zinvl Schlen herkennen het belang m in de basisvaardigheden taal en rekenen te investeren. Dat blijkt uit het ledenpanel, de schlbezeken en de landelijk cnferentie.. Veel schlen ntwikkelen mmenteel plannen m deze investering cncreet te maken, f zijn daar zelfs al actief mee bezig. Daarbij merkt de VO-raad p dat het niveau van de basisvaardigheden een breed maatschappelijk prbleem is, dat niet alleen het nderwijs treft. Het nderwijs met wel een belangrijke bijdrage aan de plssing leveren. Het vrstel m landelijke referentieniveaus vast te stellen vinden schlen zinvl, mdat ze p die manier een ijkpunt en cmmunicatiemiddel tt hun beschikking hebben. Met de niveaus kmt er duidelijkheid en eenduidigheid ver het na te streven niveau. Bvendien bieden zij aanknpingspunten vr afspraken tussen de nderwijssectren ver wat men van elkaar mag verwachten. Referentieniveaus mgen geen struikelblk wrden Alle schltypen erkennen dat men hge verwachtingen mag en met hebben van zwel nderwijs als leerlingen. Ok vinden schlen dat het vr veel leerlingen van vmb-bb haast nmgelijk is m het vrgestelde niveau 2F te halen. Het gaat namelijk m leerlingen die naar verwachting meite zullen hebben m in het basisnderwijs het niveau 1F te halen. Een nauwkeurige analyse en cncrete uitwerking van de referentieniveaus zijn ndig m deze werkbaar te maken vr de verschillende delgrepen binnen het vmb. Hierbij is het cruciaal m deze leerlingen psitief te benaderen en te benadrukken wat ze wel kunnen met hun talenten. Schlen geven aan wel eisen te willen stellen. Een srtgelijk geluid hren we terug ver de zrgleerlingen. In het rapprt van de cmmissie Meijerink wrdt al specifiek aandacht gevraagd vr deze categrie leerlingen. Andere talenten van leerlingen mgen niet nder druk kmen wanneer zij referentieniveaus niet beheersen. Dit geldt verigens zwel vr leerlingen binnen het vmb als vr zrgleerlingen binnen hav en vw. Van praktijknderwijs tt en met gymnasium geven schlen aan dat dit betekent dat de referentieniveaus vral richtinggevend werken in het streven uit elke leerling het maximale te halen. Twee hfdcnclusies brengen we met klem nder uw aandacht: er met ng eens ged gekeken wrden naar de functie van niveau 2F vr het algemene burgerschapsniveau; een nulmeting met uitwijzen he realistisch de referentieniveaus zijn, met name niveau 2F vr vmb-bb-leerlingen, en f ze vldende basis vrmen vr het beleid.

3 De leerling centraal: geen tetscircus maar maatwerk, mnitring van ntwikkeling Bij het vaststellen van de niveaus bij leerlingen met de nadruk vral liggen p de ntwikkeling van de vaardigheden en p drlpende leerlijnen niet p drlpende tetslijnen. Om die taal- en rekenvaardigheden te ntwikkelen, zijn diagnstische tetsen en remediërend materiaal ndig. Leerlingen meten hiermee individueel aan hun niveau kunnen werken: er met maatwerk zijn. De tetsen en het remediërend materiaal meten tevens digitaal én kstels beschikbaar zijn. Dit bevrdert gede mnitring. Om vr leerlingen drlpende leerlijnen te realiseren en ptimaliseren met geïnvesteerd wrden in een gebruiksvriendelijk leerlingvlgsysteem dat aansluit p het basisnderwijs. De manier waarp leerlingen hun resultaten (zals een bepaald referentieniveau) bereiken, speelt daarin een grte rl. De leergeschiedenis van een kind is namelijk minstens z belangrijk als het uiteindelijke resultaat daarvan. Het is nuttig als leerlingen aan het einde van hun pleiding een prtfli vr de basisvaardigheden meekrijgen. Op basis van de verschillende dmeinen binnen de referentieniveaus kan bijvrbeeld van elke leerling een prfiel wrden gemaakt. Er is verigens ng niet vastgesteld wanneer een referentieniveau is behaald en wat de cnsequenties zijn indien een leerling een referentieniveau niet (helemaal) haalt. Schlen kunnen zich vrstellen dat dit een rl speelt bij de keuze vr een bepaalde studie. Daarbij wijzen wij p de eigen verantwrdelijkheid van vervlgnderwijs en bedrijfsleven m studiesucces en talentntwikkeling te ptimaliseren binnen de drlpende leerlijnen. Of het landelijk ingezette beleid juist is en de gede kers wrdt aangehuden met stelselmatig bijgemnitrd wrden. Na hun ervaringen met de mislukte basisvrmingstetsen zijn de schlen echter beducht vr landelijke tussentijdse tetsen. De VO-raad wil dat huidige nderzeken in het PO f VO met elkaar verbnden wrden. De schlen willen intersectrale (PO en VO) samenwerkingsverbanden pzetten en benutten vr het maken van afspraken ver zwel mnitring als het verdragen van resultaten. Uit de veldraadpleging blijkt dat het ng te vreg is m een antwrd te kunnen geven p de vraag he de referentieniveaus aan het eind van de pleiding meten wrden berdeeld. Schlen willen eerst ervaring pden met de niveaus. Het vrtgezet nderwijs wil te werk gaan p basis van feiten, en dat kan bij uitstek dr in de kmende twee jaar een aantal pilts in te richten. Onder meer met wrden nderzcht in heverre de basisvaardigheden aan de rde kmen bij andere vakken en/f versleuteld kunnen wrden in andere vakken dan Nederlands f wiskunde. Verantwrding dr schlen Schlen vinden het vanzelfsprekend dat zij zich verantwrden ver hun inspanningen en de resultaten die zij daarmee bereiken. Vrp staat penhartigheid ver de grei in ntwikkeling, kennis en vaardigheden die leerlingen drmaken. He heeft een leerling zich ntwikkeld tijdens zijn verblijf p schl? Heeft die schl zich ptimaal ingespannen vr die leerling? Hierbij benadrukken we het belang m aan te geven wat leerlingen wèl kunnen, zeker bij leerlingen in het praktijknderwijs, vrtgezet speciaal nderwijs, vmb-bb en leerlingen met een lw-indicatie. Tensltte wrden de eerder genemde samenwerkingsverbanden gezien als netwerken waarin verantwrding een plaats heeft. Hierbij staat centraal dat schlen met elkaar het gesprek aangaan ver verwachtingen en afspraken.

4 Prfessinalisering van dcent en nderwijs Dcenten meten zwel ndersteund wrden bij de aanscherping van de eigen taal- en rekenvaardigheid, als bij het zich eigen maken van didactische methdieken. Vral waar het gaat m taal- en rekenbeleid is schling van dcenten aan de rde. Daarnaast zrgt gedifferentieerd nderwijs ervr dat ieder kind p zijn f haar eigen niveau aangesprken wrdt en zich blijvend ntwikkelt. De VO-raad gaat ervan uit dat de daarvr bendigde kennis en vaardigheden een centrale plaats (gaan) innemen p de lerarenpleidingen. Schlen meten tijd en ruimte krijgen m met elkaar in gesprek te gaan ver de vrmgeving van taal- en rekenbeleid en met elkaar aan het werk te gaan. Dat elke dcent medeverantwrdelijk is vr taal en rekenen binnen de cntext van zijn vak lijkt vanzelfsprekend, echter dcenten vrezen dat dit ten kste gaat van de inhud. Gestreefd met wrden naar een win-winsituatie waarin de aandacht vr taal en rekenen juist bijdraagt aan die inhud. Invering en randvrwaarden De invering van de referentieniveaus met in de hele nderwijsketen plaatsvinden. Daarbij geldt een inspanningsverplichting. Schlen hebben vldende tijd (minimaal drie jaar) ndig m die inspanningen waar te maken. De kmende jaren meten schlen en leerlingen daarp ng niet wrden afgerekend. Zals een deelnemer aan de cnferentie het uitdrukt: Leerlingen mgen er niet de dupe van wrden dat ze wrden afgerekend p nderwijs dat ze niet hebben gehad. Daarnaast meten methden en tetsen serieus bekeken wrden p hun taaltegankelijkheid. Adviezen Naar aanleiding van nze veldraadpleging en de cnferentie kmen wij tt een aantal samenhangende adviezen: Zrg vr een grndige analyse van de haalbaarheid van de referentieniveaus en vertaling naar specifieke delgrepen binnen niveau 2F. Zrg vr een psitieve benadering van (zrg)leerlingen, vral in het vmb, praktijk- en speciaal nderwijs. Maak (adaptieve, digitale) tetsen kstels en eenvudig tegankelijk vr de ndzakelijke mnitring en schling. Cntrleer methden en technieken p taalgebruik. Taaltegankelijkheid in nze talige wereld is een ndzaak vr een grte grep inwners. Kijk naar drlpende, sectrverschrijdende lijnen, k via prgrammatische aansluiting (f via methden). Investeer in samenwerkingstrajecten tussen schlen ver de sectren heen. Investeer in een leerlingvlgsysteem ver de sectren heen (minimaal PO - VO). Bekijk de mgelijkheid dat resultaten en prfielen via een prtfli met de leerling meereizen en meegreien.

5 Pas p met landelijke mnitren: Streef naar een representatieve grep schlen. De werkdrukbelasting van schlen mag niet verder tenemen dr een te veel aan mnitren (nder andere vr Passend Onderwijs en de Zrg Advies Teams wrden k landelijke mnitren uitgeverd); Definieer explicieter de verantwrdelijkheid van het hger nderwijs en bedrijfsleven; Geef het VO een aantal jaar de tijd vr een ged, verantwrd inveringstraject en hud er rekening mee dat de planning gedurende het traject waar ndig zal meten kunnen wrden aangepast. Verwerk de referentieniveaus zelf p dit mment niet in de wet, alleen de mededeling dát er referentieniveaus zijn. Geef schlen daarmee de ruimte en de kans een gedegen beleid en implementatietraject te ntwikkelen. Het vrtgezet nderwijs neemt haar verantwrdelijkheid m bij haar leerlingen te werken aan een kwaliteitsslag taal en rekenen. Maar m leerlingen en schlen zdende een realistisch en eerlijk traject te bieden, is ruimte vereist. De VO-raad is samen met de PO- Raad, MBO Raad, HBO-raad en VSNU in verleg ver de ndersteuning van leden bij de invering van de referentieniveaus. Alle partijen blijven in gesprek ver een zrgvuldige vaststelling van de referentieniveaus en het verdere inveringstraject. De referentieniveaus, van het begde instrmniveau 1F tt 4F, kunnen daarvr bij uitstek dienen als ijkpunten in het prces dat ndig is m de begde kwaliteitsslag te maken. Met vriendelijke gret, Sjerd Slagter Vrzitter