Onderzoeksprotocol Jeugdonderzoek 2013

Transcriptie

1 Onderzoeksprotocol Jeugdonderzoek 2013 Oktober 2013 Epidemiologie / versie 1.0 /

2 PROTOCOL TITEL Jeugdonderzoek 2013 Korte titel Jeugdonderzoek 2013 Versie 1.0 Datum 8 oktober 2013 Verantwoordelijke Epidemiologie, GGD Drenthe Auteur M. Kuilman, GGD Drenthe Epidemiologie / versie 1.0 /

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Samenvatting Introductie en aanleiding Doel Opzet van de studie Studie populatie Populatie (basis) Inclusie criteria Exclusie criteria Methoden Vragenlijst Onderzoeksprocedure Terugtrekken van deelnemers Statistische analyse Privacy en ethische aspecten Regelgeving die van toepassing is Werving en toestemming Toestemming en bezwaar tegen deelname Beloning Klachten Opvang leerlingen n.a.v. het invullen van de vragenlijst Administratieve procedure en publicatie Opslaan van gegevens en documenten Algemene rapportage Publicatiebeleid...11 Bijlage 1: De onderwerpen in de vragenlijst...12 Bijlage 2: Informatiebrief aan ouders en leerlingen...14 Epidemiologie / versie 1.0 /

4 Samenvatting Doel van dit protocol: Het onderzoek zal overeenkomstig dit protocol worden uitgevoerd. De afspraken aangaande de privacy zullen worden gehandhaafd. Rationale: GGD en hebben de wettelijke plicht om inzicht te verwerven in de gezondheidssituatie van de bevolking. Daartoe dienen ze mee te werken aan een landelijk uniforme monitoring (WPG, art 2, lid 2). Om aan deze wettelijke taak uitvoering te geven verzamelen GGD en informatie onder jongeren, volwassenen en ouderen. Doel: Het jeugdonderzoek beoogt betrouwbare informatie te verzamelen over jongeren t.a.v. gezondheid en daaraan gerelateerde factoren, ten behoeve van het lokaal gezondheidsbeleid en schoolgezondheidsbeleid. Opzet van de studie: Het betreft een observationeel vragenlijstonderzoek. Onderzoeksgroep: Jongeren in het voortgezet onderwijs en zo mogelijk het middelbaar beroepsonderwijs in de leeftijd van 12 tot en met 18 jaar. Belangrijkste onderwerpen: In het onderzoek worden vragen gesteld over achtergrondkenmerken (leeftijd, geslacht, etc.), de lichamelijke en psychische gezondheid, leefstijl, seksualiteit, mishandeling en pesten. Risico s ten gevolge van deelname aan het onderzoek: Leerlingen beantwoorden vragen op vrijwillige basis. Er vinden geen medische handelingen of lichamelijk onderzoek plaats. Het risico ten gevolge van deelname aan het onderzoek is nihil. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

5 1. Introductie en aanleiding GGD en hebben op basis van de WCPV de taak inzicht te geven in de gezondheid van de bevolking van hun werkgebied. Dit onder meer ter ondersteuning van het gezondheidsbeleid van gemeenten. Om aan deze taak te voldoen voert de GGD Drenthe verschillende monitors uit onder diverse doelgroepen van de bevolking: jongeren, volwassenen en ouderen. Het jeugdonderzoek wordt in 2013 uitgevoerd. In dit onderzoeksprotocol wordt de opzet van het onderzoek beschreven, alsmede de procedures die hieraan verbonden zijn. Speciale aandacht wordt besteed aan de wijze waarop de privacy van deelnemers wordt beschermd (zie hoofdstuk 7 en 8). 2. Doel Het bij schoolgaande jongeren verzamelen en analyseren van gegevens over gezondheid en daaraan gerelateerde factoren met als doel de ontwikkeling of bijsturing van lokaal en provinciaal beleid, zoals gezondheidsbeleid, jeugdbeleid en beleid van scholen en instellingen. Het aan de respondenten verstrekken van een individueel gezondheidsprofiel en voorlichting op maat. Het kunnen vergelijken van de gezondheid van jongeren in de gemeenten met gegevens uit de gehele regio en zo mogelijk met landelijke cijfers. Het kunnen vergelijken van de gezondheid van jongeren met gegevens uit voorgaande jaren, ten behoeve van de signalering van trends. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

6 3. Opzet van de studie Begin 2013 zijn de gemeenten en andere relevante partijen geïnformeerd over het jeugdonderzoek. Alle VO scholen zijn uitgenodigd om aan het project mee te werken. De vragenlijsten zullen tussen oktober en december 2013 op scholen afgenomen worden. Het invullen van de vragenlijst duurt maximaal één lesuur. De school moet hiervoor een computerlokaal met internetfaciliteiten beschikbaar hebben. De leerlingen vullen klassikaal een vragenlijst in die via internet beschikbaar wordt gesteld. Iedere leerling ontvangt hiervoor een eigen unieke code. De vragenlijst wordt anoniem ingevuld. De vragenlijst is zoveel mogelijk samengesteld uit standaard vraagstellingen uit de lokale en nationale monitor jeugdgezondheid. Na het invullen van de vragenlijst kunnen jongeren met hun code opnieuw op de website inloggen en krijgen ze over diverse onderwerpen voorlichting op maat aangeboden. De technische voorzieningen worden door de landelijke jeugdmonitor beschikbaar gesteld ( Nadat op alle scholen het de vragenlijst door de jeugd is ingevuld, worden de gegevens verwerkt en geanalyseerd. De gegevens worden op uniforme wijze geanalyseerd, op basis van programma s (syntaxen) die landelijk zijn ontwikkeld. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

7 4. Studie populatie 4.1 Populatie (basis) Alle leerlingen in het voortgezet onderwijs en zo mogelijk het middelbaar beroepsonderwijs in de leeftijd van 12 tot en met 18 jaar, die een school bezoeken in het werkgebied van de GGD Drenthe. 4.2 Inclusie criteria Leerlingen nemen op vrijwillige basis deel. Leerlingen volgen regulier middelbaar of voortgezet onderwijs en zijn in staat om een vragenlijst in te vullen. 4.3 Exclusie criteria Leerlingen nemen niet aan het onderzoek deel, wanneer de school niet aan het onderzoek wil deelnemen. Ook worden leerlingen uitgesloten waarvan de ouders bezwaar maken tegen deelname. Leerlingen worden uitgesloten wanneer ze niet in staat zijn de vragenlijst te begrijpen of anderszins in te vullen. 5. Methoden 5.1 Vragenlijst Een overzicht van de onderwerpen in de vragenlijst is opgenomen in bijlage 1. Alle vragen zijn zo veel mogelijk gebaseerd op landelijke standaarden die in het kader van het project Jeugdmonitor zijn ontwikkeld. Ook voor overige vragen wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van gevalideerde vragen. 5.2 Onderzoeksprocedure Voor de afname van de vragenlijst wordt gebruik gemaakt van de technische infrastructuur van monitorgezondheid.nl. Dit is een internetapplicatie waarin leerlingen met een inlogcode toegang kunnen krijgen en hun vragenlijst kunnen invullen. Leerlingen ontvangen een unieke en anonieme inlogcode. Deze inlogcode geeft hen toegang tot het invullen van een vragenlijst. Na beëindiging van het invullen wordt de vragenlijst afgesloten en is het niet meer mogelijk om de afzonderlijke antwoorden in te zien of te wijzigen. Wanneer de leerling opnieuw met dezelfde code inlogt kan hij/zij zijn/haar persoonlijke gezondheidsboodschappen inzien. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

8 5.3 Terugtrekken van deelnemers Deelnemers kunnen zich tijdens het invullen van de vragenlijst terugtrekken uit het onderzoek. Omdat gegevensverzameling anoniem plaatsvindt is het niet mogelijk om zich achteraf uit het onderzoek terug te trekken. 6. Statistische analyse De verzamelde gegevens worden verwerkt tot beschrijvende analyses. Er worden vergelijkingen gemaakt tussen resultaten van de betreffende school of gemeente en referentie-gegevens en gegevens uit eerdere onderzoeken. 7. Privacy en ethische aspecten 7.1 Regelgeving die van toepassing is In het jeugdonderzoek 2013 worden geen gegevens verzameld of vastgelegd die herleidbaar zijn tot individuele personen, zonder dat daarbij onevenredige tijd of inspanning voor noodzakelijk is. Om anonimiteit te garanderen dient de mogelijkheid tot spontane herkenning te worden uitgesloten. Het onderzoek wordt uitgevoerd volgens de gedragscode Gezondheidsonderzoek met gegevens, vastgesteld door de Federatie Medisch Wetenschappelijke Verenigingen (FMWV) in oktober 2003 ( Deze richtlijn is in april 2004 geaccepteerd door het college bescherming persoonsgegevens. Conform paragraaf 3.1 verricht de onderzoeker geen handelingen met de bestanden waarmee de onderzoeker de identiteit van de deelnemers kan herleiden. Resultaten worden zodanig gerapporteerd dat er geen enkele herleiding tot individuele personen mogelijk is (zie hiervoor hoofdstuk 8). Met deze waarborgen worden de gegevens op basis van de Wet Bescherming Persoonsgegevens anoniem verzameld. Daarom vindt geen melding van het onderzoek plaats in het register van het college bescherming persoonsgegevens. 7.2 Werving en toestemming Leerlingen worden via de school geworven. Alle leerlingen ontvangen via de school vooraf een informatiebrief en een brief die voor de ouders is bestemd. De informatiebrief is te vinden in bijlage 2. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

9 7.3 Toestemming en bezwaar tegen deelname Leerlingen doen vrijwillig mee aan het invullen van de vragenlijst. Ouders/verzorgers kunnen via de school kenbaar maken dat ze bezwaar hebben tegen het invullen van de vragenlijst. Ze kunnen hiertoe een bezwaarformulier aan hun zoon of dochter meegeven (zie bijlage 2). Aan de ouders wordt geen expliciete toestemming voor deelname gevraagd. Deelname aan het onderzoek wordt als weinig belastend aangemerkt. Het expliciet vragen om toestemming van de ouders zou een omvangrijke administratieve en omslachtige procedure vergen, die met de beschikbare middelen voor het onderzoek niet uitvoerbaar is. Tevens leidt dit tot een ernstige beperking van de deelname aan het onderzoek doordat veel ouders en leerlingen vergeten om een toestemmingbrief te ondertekenen dan wel mee te nemen. Een dergelijke procedure brengt de betrouwbaarheid van het onderzoek in gevaar. (paragraaf 5 van de voornoemde gedragscode is hierbij van toepassing). 7.4 Beloning Leerlingen ontvangen geen beloning voor deelname aan het onderzoek. 7.5 Klachten Klachten ten aanzien van de uitvoering van het onderzoek, bejegening van ouders of leerlingen door de GGD kunnen worden gericht aan GGD Drenthe (zie hiervoor Klachten aangaande de privacy kunnen ook worden gericht aan het college bescherming persoonsgegevens of aan de federatie medisch wetenschappelijke vereniging ( 7.6 Opvang leerlingen n.a.v. het invullen van de vragenlijst Hoewel de vragenlijst niet belastend is om in te vullen, is het natuurlijk mogelijk dat leerlingen n.a.v. het invullen meer informatie willen of hulp gaan zoeken. Hierin is voorzien. De ondersteuning is er op gericht dat leerlingen zo veel mogelijk gebruik gaan maken van reguliere hulp. Daarnaast kan altijd contact worden opgenomen met de afdeling JGZ van de GGD Drenthe. Leerlingen worden op verschillende manieren hierover geïnformeerd: Via de uitnodigingsbrief Op de achterkant van het kaartje met de inlogcode Via de gezondheidsboodschappen na afloop van de vragenlijst. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

10 8. Administratieve procedure en publicatie 8.1 Opslaan van gegevens en documenten De gegevens van het onderzoek worden opgeslagen op de server van het RIVM (via het project monitorgezondheid.nl). De inlogcodes worden bewaard zolang de leerlingen hun gezondheidsboodschappen kunnen inzien. Met behulp van de inlogcode kunnen alleen de gezondheidsboodschappen worden ingezien, er kan geen toegang worden verkregen tot de ingevulde vragenlijst. Er bestaat geen registratie waarin inlogcodes aan natuurlijke personen worden gekoppeld. Nadat alle vragenlijsten zijn ingevuld worden de gegevens overgedragen aan de GGD Drenthe. De GGD wordt daarmee beheerder van deze gegevens. Aanvullende analyses van provinciale en lokale overheden, die passen binnen de doelstelling van het onderzoek worden uitgevoerd door de GGD Drenthe. Op het gebruik van de gegevens uit het jeugdonderzoek 2013 is voor alle onderzoekers het gebruikersreglement monitorgezondheid.nl van toepassing. Degenen die toegang hebben tot de onderzoeksgegevens zijn op de hoogte van dit onderzoeksprotocol en houden zich aan de afspraken die hierover zijn gemaakt t.a.v. het bewaken van de privacy en het bewerken van gegevens. Voordat de gegevens worden geanalyseerd, wordt het bestand opgeschoond. Deze bewerking van de gegevens heeft alleen betrekking op het verwijderen of herstellen van technisch-logische onjuistheden in de gegevensset. Er vindt geen manipulatie van de ruwe data plaats. De gegevens van het jeugdonderzoek 2013 zullen worden bewaard om in de toekomst vergelijkende analyses te kunnen verrichten. Er is geen datum vastgesteld waarop de gegevens moeten worden vernietigd. De resultaten van het onderzoek zullen worden opgenomen in de gegevensbank van de Nederlandse Jeugdmonitor. Het onderzoeksprotocol is beschikbaar bij de GGD Drenthe en kan door deelnemers worden ingezien. 8.2 Algemene rapportage Een jaar na de start van het afnemen van vragenlijsten (oktober 2013) wordt door de GGD Drenthe een openbaar eindrapport met gegevens op provinciaal niveau Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

11 gepubliceerd. Op een nader te bepalen tijdstip worden de belangrijkste uitkomsten voor iedere gemeente in Drenthe via de website beschikbaar gesteld. De deelnemende scholen ontvangen na maximaal een jaar een vertrouwelijke rapportage met de belangrijkste uitkomsten van hun school. In alle rapportages worden geen gegevens opgenomen die kunnen leiden tot identificatie van individuele deelnemers. 8.3 Publicatiebeleid Voor zover de resultaten niet betrekking hebben op een afzonderlijke school zijn alle publicaties openbaar. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

12 Bijlage 1: De onderwerpen in de vragenlijst Onderwerpen Leeftijd Geslacht Postcode Gezinssamenstelling Etniciteit Beleving thuissituatie Onderwerpen Soort onderwijs Functioneren in opleiding / school Hoe vind je het op school Toelichting (vier cijfers) Ter bepaling woongemeente Geboorteland zelf en ouders Toelichting Afwezig door ziekte Afwezig door spijbelen en reden spijbelen Onderwerpen Gewicht en lengte Ervaren gezondheid Chronische ziekten/ aandoeningen Zorg Mantelzorg Toelichting Hoe vindt men de eigen gezondheid Heeft men ziekten, zoals astma, chronische vermoeidheid, eczeem, diabetes, migraine, buikklachten, allergieën, etc.; is ziekte door arts vastgesteld en in welke mate wordt men hierdoor belemmerd Contact met huisarts Frequentie en duur van het geven van zorg, aan wie verleent men zorg en of men hierdoor minder tijd kan besteden aan school, sport of hobby. Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

13 Onderwerpen Psychosociale problematiek Pesten Mishandeling Ingrijpende gebeurtenissen Toelichting SDQ; vraag over emotionele problemen, gedragsproblemen, hyperactiviteit, omgang met anderen Wordt men op school gepest, pest men anderen, pesten via internet Seksueel; waar (thuis of elders) en door wie (leeftijdgenoot/oudere) Overlijden van dierbaren, ziekte van dierbaren, echtscheidingproblematiek, geldproblemen zelf/ouders, problemen met school/werk (zelf/ouders), ongewenste zwangerschap Onderwerpen Beweging en inactiviteit Voeding Roken Alcoholgebruik Drugs Seksualiteit Toelichting Beweging, lid sportvereniging, sporten bij vereniging, TV/Video/DVD kijken, computeren Ontbijten, Consumptie van frisdrank, snacks en snoep Rook je, hoeveel Wat voor soort alcohol drink je, hoe veel, hoe vaak overmatig (binge-drinking), waar drink je, wat vinden ouders ervan, stellingen over het drinken van alcohol Hard- en softdrugs; gebruik, hoeveel Gemeenschap gehad, leeftijd eerste keer, condooms gebruikt, zo nee, waarom niet, ander voorbehoedmiddel gebruikt Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

14 Bijlage 2: Informatiebrief aan ouders en leerlingen Geachte ouders / verzorgers, In oktober-december 2013 houdt de GGD Drenthe een groot onderzoek onder leerlingen van 12 tot en met 18 jaar van scholen voor voortgezet onderwijs. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de gezondheidssituatie van jongeren in Drenthe. De verzamelde gegevens worden gebruikt om scholen en gemeenten te adviseren over gezondheids- en jeugdbeleid. In 2008 is het onderzoek ook op school uitgevoerd. Wat vragen we uw moet uw zoon/dochter om te doen? Uw zoon/dochter vult tijdens een lesuur op school een vragenlijst in via internet. De vragenlijst gaat over verschillende onderwerpen, zoals gezondheid, welzijn, leefstijl, vrije tijd en school. Uw kind hoeft zijn/haar naam niet in te vullen op de vragenlijst. Niemand komt te weten welke antwoorden hij/zij heeft gegeven. Wat heeft uw zoon/dochter eraan? Aan het eind van de vragenlijst kan uw kind op een beveiligde internetsite zijn/haar persoonlijke gezondheidsadvies bekijken. In dit gezondheidsadvies krijgt hij/zij advies over enkele onderwerpen die in de vragenlijst aan bod zijn gekomen, zoals sport, bewegen en alcohol. Ook kan uw kind doorklikken naar leuke en betrouwbare internetsites, waarop hij/zij meer informatie over deze onderwerpen kan vinden. Om scholen en gemeenten goed te kunnen adviseren over gezondheidsbeleid voor jongeren, is het belangrijk dat zoveel mogelijk jongeren deelnemen aan het gezondheidsonderzoek. Als u niet wilt dat uw kind meedoet aan dit onderzoek, kunt u dit aangeven door de antwoordstrook op de achterzijde van deze brief in te vullen. U kunt de strook meegeven aan uw kind die het, voorafgaand aan het onderzoek, aan de docent afgeeft. Mocht u meer informatie willen hebben over dit onderzoek, dan kunt u telefonisch contact opnemen met de GGD Drenthe ( ) en vragen naar Marjan Kuilman (bereikbaar op maandag, dinsdag en donderdag tussen 9.00 en uur). Het onderzoeksprotocol kunt u downloaden van de website van GGD Drenthe Met vriendelijke groet, Mevrouw W. Bos Manager Jeugdgezondheidszorg mevrouw J. Polanen Manager Jeugdgezondheidszorg Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

15 Antwoordstrook voor ouders LET OP: IN TE VULLEN DOOR DE OUDER / VERZORGER. ALLEEN INVULLEN INDIEN U UW ZOON OF DOCHTER NIET AAN HET ONDERZOEK WILT LATEN DEELNEMEN! De ouder(s) / verzorger(s) van stemmen er niet in toe dat hij/zij deelneemt aan het Leefstijlonderzoek van de GGD Drenthe. Handtekening ouder/verzorger: Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16

16 Beste leerling, GGD Drenthe is bezig met een groot onderzoek onder alle leerlingen van 12 tot en met 18 jaar op scholen voor voortgezet onderwijs. Binnenkort vragen wij jou om tijdens een lesuur op school een vragenlijst in te vullen via internet. In deze brief lees je wat dit onderzoek precies inhoudt. In 2008 is het gezondheidsonderzoek ook uitgevoerd. Waarom dit onderzoek? Met dit onderzoek wil de GGD meer te weten komen over de gezondheid en leefgewoonten van jongeren in Drenthe. Deze informatie gebruiken wij om jouw school en de gemeente waarin je woont te adviseren over beleid voor jeugd, over bijvoorbeeld sport, gezondheid en alcohol. Wat moet je doen? Tijdens een lesuur vul je een vragenlijst in via internet. Je hoort van school welk lesuur dit zal zijn. Op school ontvang je een unieke inlogcode, waarmee je bij de vragenlijst op internet kunt komen. In deze digitale vragenlijst staan allerlei vragen over je gezondheid, je leefgewoonten, je vrienden, je school en of je lekker in je vel zit. Ook als je een goede gezondheid hebt of geen problemen hebt, is jouw deelname heel belangrijk. Bij het beantwoorden van de vragenlijst hoef je je naam niet in te vullen. Niemand komt te weten welke antwoorden jij hebt gegeven. Wat krijg je ervoor terug? Na het invullen van de vragenlijst, kun je op de website zien hoe jouw gezondheid scoort. Je krijgt dan een beeld hoe gezond je bent en hoe gezond je leeft. Ook staan daar links naar internetsites waarop je nog meer informatie kunt vinden. Om te zorgen dat niemand anders jouw score kan zien, moet je weer je eigen inlogcode gebruiken. Vragen over het onderzoek? Als je na het invullen van de vragenlijst vragen hebt over het onderzoek, kun je altijd terecht bij de GGD Drenthe. Neem dan contact op met de GGD Drenthe en vraag naar Marjan Kuilman ( , aanwezig op maandag, dinsdag en donderdag). Het onderzoeksprotocol, waarin het onderzoek staat beschreven, kun je downloaden van de website van GGD Drenthe: Alvast hartelijk dank voor je medewerking, Met vriendelijke groet, Mevrouw W. Bos Manager Jeugdgezondheidszorg mevrouw J. Polanen Manager Jeugdgezondheidszorg Versie: 1.0, Datum: 8 oktober of 16