Conflictenrecht. Technieken v afwijking van het normaal toepasselijke vreemde recht

Transcriptie

1 Conflictenrecht Aanwijzen van het toepasselijk recht Een verwijzingsregel of conflictenregel De herverwijzing Verwijzing naar een niet-geunificeerd rechtsstelsel De federale clausule : art. 17 WIPR Kwalificatieconflicten Hiërarchie in verwijzingsregels Intertemporele conflicten in het IPR Conflict mobile Toepassen van het aangewezen recht Ambtshalve toepassing v Belgische verwijzingsregel : art. 15 WIPR Toepassing en interpretatie vreemd recht Hulpmiddelen voor kennisgeving van vreemd recht hulp v/d partijen Cassatiecontrole op toepassing vreemd recht Complicaties bij het toepassen van vreemd recht doordat nieuwe vragen van IPR oprijzen Complicaties bij het toepassen van vreemd recht wegens de andere invulling van begrippen en andere kwalificatie van regels Technieken v afwijking van het normaal toepasselijke vreemde recht 1) Exceptie v internationale openbare orde : art. 21 WIPR bepaling wordt dan vervangen door een andere bepaling van dat betrokken recht ofwel door de overeenkomstige Belgisch rechtsregel. /=/ interne openbare orde ruimer dan de internationale openbare orde De exceptie wordt nog minder streng in het geval van in het buitenland definitief verworven rechten De IOO is afhankelijk van de sterkte van de relatie met ons land relativiteit van de exceptie wijzigt met de actualiteit 2) Voorrangsregels ( = rechtstreeks toepasselijke regels) : art. 20 WIPR Sommige Belgische dwingende wetsbepalingen zijn zo belangrijk dat zij zich met voorrang opdringen boven het normaal toepasselijk verklaarde buitenlandse recht. 1

2 3) Wetsontduiking : art. 18 WIPR = er wordt geen rekening gehouden met feiten en handelingen gesteld met het enkele doel te ontsnappen aan de toepassing van het door deze wet aangewezen recht. 2 manieren: Veinzing (simulatie) van de aanknopingspunten Werkelijke verlegging van de rechtsverhouding De volgende elementen zijn constitutief voor fraus legis: 1- Vrijwillige gebruikmaking van de verwijzingsregelen 2- Opzet een bepaalde wetstoepassing te ontlopen 3- De ontdoken wet moet de eigen lex fori zijn Maar ook de ontduiking van vreemde rechtsbeginselen is verboden aangezien het ondergraven van de rechtsorde voor een ander land in strijd is met onze eigen goede zeden. Sanctie? - Negatie van de door ontduiking toepasselijk gemaakte vreemde wet - Rechter past de normaal toepasselijke wet toe - Het niet nageleefde nationale recht bepaalt de sanctie op overtreding 4) Algemene uitwijkclausule of uitzonderingsclausule : art. 19 WIPR Wanneer de toepassing van een regel uit het wetboek zou resulteren in de aanwijzing van een landsrecht waarmee het particuliere geval niet echt goed mee verbonden is en terwijl de casus m.n. een veel nauwere band heeft met een andere land Uitzonderlijk. Rekening houden met alle omstandigheden Deze uitzonderingsclausule mag niet worden toegepast wanneer het toepasselijke recht voortkomt uit een rechtskeuze vanwege de partijen. Deel betreffende nationaliteit zie uitgebreide samenvatting 2

3 Bijzonder Conflictenrecht Natuurlijke personen 1. BESTAAN EN AFWEZIGHEID VAN EEN PERSOON Internationale bevoegdheid o Brussel I Vo niet van toepassing o Algemene bevoegdheidsgronden WbIPR, met uitzondering van artikel 5! o Specifieke bevoegdheidsgrond (art. 40 WbIPR). Belgische rechter bevoegd: - Verdwenen persoon bij verdwijning Belg was of gewone verblijfplaats in België - Vordering betrekking heeft op goederen van de afwezige die zich bij de instelling v/d vordering in België bevonden Toepasselijk recht o Het bestaan van een persoon als drager van rechten en plichten LEX PATRIAE o De afwezigheid als statuskwestie (art. 41, 1 WbIPR) Recht v/d staat waarvan de persoon bij zijn verdwijning de nationaliteit had Wanneer personeel statuut de afwezigheid niet kent w het Belgisch recht toegepast op een persoon met gewone verblijfplaats in België o Het voorlopig beheer van de goederen van de afwezige (art. 41, 2 WbIPR) het recht van de staat op wiens grondgebied de persoon zijn verblijfplaats had bij zijn verdwijning indien het aangewezen recht niet in deze mogelijkheid voorziet: het Belgisch recht 2. DE STAAT EN BEKWAAMHEID Internationale bevoegdheid o Brussel I Vo niet van toepassing o Algemene bevoegdheidsgronden WbIPR o Aanvullende, maar subsidiair (art. 32 WbIPR) Belgisch rechter bevoegd: - Persoon is bij instelling van vordering gewone verblijfplaats in België - Persoon is bij instelling van vordering Belg 3

4 Toepasselijk recht o De staat en de oorzaken van onbekwaamheid het recht van de staat waarvan men de nationaliteit heeft (art. 34, 1, 1 WbIPR) o Onbekwaamheden betreffende een bepaalde rechtsverhouding het recht van toepassing op die rechtsverhouding! Aanvullende regel enkel voor gevallen die niet onder hun toepassingsgebied v/e afzonderlijk hoofdstuk vallen. Geen conflit mobile! Overgangsrecht (art. 127 WbIPR): Regels van toepassing op - een rechtshandeling of een rechtsfeit na 1 oktober Gevolgen uit die na 1 oktober 2004 voortvloeien uit een rechtshandeling of rechtsfeit door voor 1 oktober 2004 heeft plaatsgevonden 3. DE NAAM EN VOORNAAM Internationale bevoegdheid (1) Vordering tot vaststelling van de naam en voornaam o Algemene bevoegdheidsgronden o Aanvullend (art. 36, 1 WbIPR). Belgische rechter zijn bevoegd: - Indien persoon bij instelling van de vordering Belg is - Indien persoon bij instelling van de vordering gewone verblijfplaats in België heeft (2) Vordering tot wijziging van de naam en voornaam o (Art. 36, lid 2 WbIPR). Belgische administratie autoriteiten bevoegd: - Indien persoon bij instelling van de vordering Belg is Toepasselijk recht o Vaststelling van de naam en van de voornaam van een persoon recht van de staat waarvan die persoon de nationaliteit heeft (art. 37, 1 WbIPR)! Conflict Mobile Als nationaliteit verandert kijkt men naar het recht van de staat van de nieuwe nationaliteit (art. 37, 2 WbIPR) 4

5 o Verandering van de naam en van de voornaam van een persoon recht van de staat waarvan die persoon op het tijdstip van de verandering de nationaliteit heeft (art. 38, 1 WbIPR) Bijzonder exequatur Art. 39 WbIPR. (naast weigeringsgronden van art 25 WbIPR) Vrijwillige verandering van naam of voornaam wordt niet erkend indien de betrokken persoon op het tijdstip van de verandering Belg was >> Uitz.: betrokken persoon heeft de nationaliteit v/e EU-lidstaat en de nieuwe naam stemt overeen met de in die lidstaat geldende regels voor vaststelling van de naam. (Garcia Avello) Vaststelling van de naam of voornaam v/e persoon die op het moment van vaststelling Belg is, wordt niet erkend indien zij niet in overeenstemming is met het Belgisch recht. >> Geen uitzondering Personen zonder de Belgische nationaliteit verandering / vaststelling van namen of voornamen worden in België niet erkend indien zij niet voor erkenning vatbaar is in het land waarvan die persoon de nationaliteit heeft. 5

6 De bescherming van onbekwamen, de voogdij en de ouderlijke zorg 1. Brussel II bis Vo: internationale bevoegdheid & erkenning A. Toepassingsgebied Temporeel => 1 maart 2005 Materieel Huwelijkszaken (art. 1, 1, a Br II bis) Ouderlijke verantwoordelijkheid (ruim) (art. 1, 1, b en 1,2 Br II bis) Ruimtelijk De Brussel IIbis Vo geldt in alle lidstaten van de EU, met uitsluiting van Denemarken. Het feit dat de verweerder geen band heeft met een lidstaat betekent niet dat de Brussel IIbis Vo geen toepassing kan vinden. Zodra bevoegdheidsbepalingen een rechter van een lidstaat bevoegd maken voor het geschil wordt de verordening toegepast. Nationale bevoegdheidsrecht slechts van toepassing indien geen enkele lidstaat op basis van art Brussel IIbis Vo bevoegd is. SPECIFIEK VOOR HUWELIJKSZAKEN Artikel 6 = bescherming van een verweerder die een band heeft met een lidstaat. Artikel 7 = autonoom bevoegdheidsrecht kan aangewend worden t.a.v. niet-beschermde verweerders wanneer de Br IIbis Vo in geen enkele lidstaat bevoegdheid opent. B. Gemeenschappelijke bepalingen voor huwelijkszaken en ouderlijke verantwoordelijkheid (1) Artikel 17 Br IIbis, ambtshalve controle internationale bevoegdheid door rechter (2) Artikel 18 Br IIbis, bescherming versteklatende verweerder (3) Artikel 16 & 19 Br IIbis, aanhangigheid in een andere Europese lidstaat (4) Artikel 20 Br IIbis, Voorlopige en bewarende maatregelen 6

7 C. Bevoegdheid voor ouderlijke verantwoordelijkheid en voogdij PRINCIPE: recht van de lidstaat op het grondgebied waarvan het kind zijn gewone verblijfplaats heeft (Artikel 8 Br IIbis) ( conflict mobile) men behoudt de bevoegdheid tot aan het einde van de procedure, ook al werd de verblijfplaats in de loop van het geding naar een ander land verplaatst. Uitzonderingen: 1- Vorige verblijfsplaats van het kind Artikel 9 Br IIbis 2- Ontvoering Artikel 10 & 11 Br IIbis 3- Terugkeer middels het Kinderontvoeringsverdrag van Den Haag van 15 oktober 1980 Artikel 10 Br IIbis Slides Haags Kinderontvoeringsverdrag in uitgebreide samenvatting 4- Prorogatie naar het echtscheidingsforum Artikel 12, 1 Br IIbis 5- Gerechten v/e lidstaat waarmee het kind nauwere band heeft Artikel 12, 3 Br IIbis (indien het kind de nationaliteit v/d betrokken lidstaat heeft of een persoon die de ouderlijke verantwoordelijkheid draagt daar zijn gewone verblijfsplaats heeft) 6- Opvangforum - Artikel 13 Br IIbis Vo (uitzonderlijk!) 7- Doorverwijzen naar een meer geschikte rechter Artikel 15 Br IIbis Vo Residuele bevoegdheid art 14 Br IIbis Vo WbIPR Art 33 D. Bevoegdheid voor huwelijkszaken Onder volgend hoofdstuk E. Erkenning onder Brussel IIbis Vo Begrippen Beslissing: zie Brussel I Vo Authentieke akte: zie Brussel I Vo Overeenkomsten (ook buitengerechtelijke) Toepassingsgebied Temporeel Datum instellen Datum beslissing Bijkomende voorwaarden Art. vordering 1 maart 2005 of later 1 maart 2005 of later Geen 64, lid 1 1 maart 2001 of 1 maart 2005 of later Bevoegdheidsregel komt overeen 64, lid 2 7

8 later, maar voor 1 maart maart 2001 of later, maar voor 1 maart 2005 Voor 1 maart maart 2001 of later, maar voor 1 maart maart 2001 of later, maar voor 1 maart 2005 met die v Br II bis Vo, Br II Vo of verdrag tss betrokken staten Enkel vr ES, S v tafel & bed en nietigverklaring huwelijk + ouderlijke verantwoordelijkheid vr gemeenschappelijk kind nav dergelijke procedure 1. Enkel vr ES, S v tafel & bed en nietigverklaring huwelijk + ouderlijke verantwoordelijkheid vr gemeenschappelijk kind nav dergelijke procedure 2. Bevoegdheidsregel komt overeen met die v Br II bis Vo, Br II Vo of verdrag tss betrokken staten 64, lid 3 64, lid 4 Materieel = enkel t.a.v. beslissingen in aangelegenheden die binnen het materieel toepassingsgebied vallen. Ruimtelijk = t.a.v. beslissingen afkomstig uit een andere lidstaat, met uitzondering van Denemarken Erkenning (artikel 21 Br IIbis Vo) - In beginsel van rechtswege, zonder afzonderlijke procedure - Als incidentele vraag > betrokken rechter is bevoegd uitspraak te doen - Als hoofdvordering Bevoegde rechter? Artikel 29 Br IIbis Vo Weigeringsgronden? - Erkenning van beslissingen in huwelijkszaken artikel 22 - Erkenning van beslissingen voor ouderlijke verantwoordelijkheid artikel 23 De erkenning mag om geen enkele andere reden worden geweigerd. Een aantal elementen worden nog eens expliciet uitgesloten: de bevoegdheid (art. 24); juistheid v/d beslissing (art. 26); aanhouding v/d uitspraak wegens aanhangigheid (art. 27). Subsidiair: Bepalingen WbIPR artt 22 en 25 8

9 E. Uitvoerbaarverklaring onder Brussel IIbis (1) Principe: Exequaturprocedure verreist Voorwaarden voor uitvoerbaarverklaring - Beslissing is in land van herkomst uitvoerbaar (art. 28 lid 1) - Voorafgaande betekening van de beslissing (art. 28 lid 1) - Afwezigheid van een reden tot weigering van de erkenning ( art. 31 lid 2) Bevoegde gerecht: artikel 29 (2) Afschaffing exequaturprocedure voor sommige beslissingen (art. 40 tot 45) Welke beslissingen? - Beslissingen inzake omgangsrecht - Beslissingen inzake de terugkeer van het kind die voortvloeit uit een beslissing in de zin van art. 11, achtste lid. Facultatieve regeling: Beroep op alg exequaturregeling blijft mogelijk (art. 40 lid 2) Subsidiair: Bepalingen WbIPR artt 22 en 25 F. Gemeenschappelijke bepalingen voor erkenning en tenuitvoerlegging Artikel => Algemene bepalingen gemeenschappelijk aan de procedure tot erkenning of uitvoerbaarverklaring. G. Toepasselijk recht op de voogdij en de bescherming van minderjarigen (Art 35 WbIPR) het recht van de staat op wiens grondgebied de te beschermen persoon of pupil zijn gewone verblijfplaats heeft op het tijdstip van de feiten die aanleiding geven tot de bepaling van het ouderlijk gezag, tot het openvallen van de voogdij of de goedkeuring van beschermingsmaatregelen >> Uitzondering: wanneer maatregelen tot stand komen in het kader van een akkoord tussen de echtgenoten wordt de verplichting om zo een akkoord te treffen, beheerst door het recht van toepassing op de echtscheiding (art. 56 WbIPR). >> Wanneer het normaal toepasselijke recht de vereiste bescherming niet kan waarborgen, wordt de bescherming beheerst door het recht v/d staat waarvan de persoon de nationaliteit heeft. (art. 35, 2 WbIPR) >> Het Belgisch recht is van toepassing wanneer het materieel of juridisch onmogelijk blijkt om de maatregelen te nemen waarin het toepasselijke buitenlands recht voorziet. 9

10 Huwelijkssluiting en echtscheiding - Internationale bevoegdheid Brussel IIbis Verordening Artikel 3 Br IIbis Vo biedt zeven alternatieve fora men kan aan forum shopping doen. Artikel 4 Br IIbis Vo: Gerecht van hoofdvordering ook bevoegd voor tegenvordering indien tegenvordering binnen het toepassingsgebied van de Br IIbis Vo. Artikel 5 Br IIbis Vo: Gerecht v/e lidstaat dat een beslissing inzake scheiding van tafel & bed gaf is ook bevoegd voor omzetting van scheiding van tafel & bed indien dit volgens het recht van die lidstaat mogelijk is. Belgisch Gemeen recht Algemene bevoegdheidsgronden Aanvullende bevoegdheidsgronden (Art. 42 WbIPR ) Belgische rechter bevoegd voor vonnis tot omzetting in echtscheiding v/e in België uitgesproken vonnis (Art. 43, 1 WbIPR) Vorderingen ingesteld door het O.M. (Art. 43, 2 WbIPR) o.a. schijnhuwelijk - Toepasselijk recht op huwelijkssluiting A. Bevoegdheid v/d Belgische ambtenaar van de burgerlijke stand Art. 44 WbIPR: Het huwelijk kan voor de Belgische ambtenaren van de burgerlijke stand voltrokken worden indien een v/d toekomstige echtgenoten : - bij de voltrekking Belg is - zijn woonplaats in België heeft - sinds > 3 maanden zijn gewone verblijfplaats in België heeft B. Het recht toepasselijk op de huwelijksbelofte Huwelijksbelofte (=verloving) (art. 45 WbIPR) 1. gewone verblijfplaats van beide toekomstige echtgenoten 2. nationaliteit van beide echtgenoten 3. subsidiair: Belgisch recht - aanknoping: tijdstip huwelijksbelofte 10

11 C. Recht toepasselijk op de geldige totstandkoming van het huwelijk Artikel 46 WbIPR - Grondvoorwaarden = kijken naar het recht van de staat v/d nationaliteit van elke echtgenoot (lid 1) o 2 nationaliteiten : cumulatief aan beide wetten onderworpen meest beperkende wet telt o nationaliteiten van 1 persoon oplossing volgens Art. 3 WbIPR - Bijzondere exceptie voor huwelijk gelijk geslacht - (art. 46 lid 2 WbIPR) - Algemene exceptie v internationale openbare orde (art. 21 WbIPR) D. Vormvereisten v/h huwelijk Art. 47 WbIPR: beheerst door het recht van de staat waar het huwelijk voltrokken wordt Opdat dit huwelijk ook in het land van herkomst geldig zou zijn lijkt het aangewezen dat de echtgenoten ook de vormvoorschriften van hun nationale wet handhaven Schijnhuwelijken: GEEN specifieke regels - Bewijs volgens de lex fori - Optreden tegen via: (1) Ambtenaar v/d burgerlijke stand kan de huwelijksvoltrekking weigeren / uitstellen (art. 167 BW) (2) Het O.M. kan repressief optreden door nietigverklaring te vorderen telkens wanneer de openbare orde zijn tussenkomst vereist (art. 184 BW Art. 43 WbIPR) (3) Nietigverklaring op grond van art. 146bis BW (4) Nietigverklaring op grond van de distributieve verwijzingsregel. Men zoekt de grondslag in de wetgeving van de veinzende echtgenoot (gebrek aan toestemming) (Art. 46 WbIPR) (5) Nietigverklaring op basis van het Belgisch recht wegens schending van de Belgische nationale en internationale openbare orde (art. 21 WbIPR) E. Nietigverklaring van het huwelijk De wet waarvan de bepalingen werden geschonden bepaalt of die schending de nietigheid v/h huwelijk of een andere sanctie meebrengt en bepaalt ook de modaliteiten van die nietigheid. Of het nietig verklaard huwelijk toch gevolgen heeft als putatief huwelijk wordt door dezelfde wet beheerst. 11

12 - Het recht van toepassing op de echtscheiding Art WbIPR Verwijzingsladder (GN onderscheid naar vorm ES) 1. grondgebied waar beiden hun gewone verblijfplaats hebben (voldoende dat men in hetzelfde land verblijft, zelfs op een /=/ plaats) 2. laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats en 1 van hen heeft er zijn gewone verblijfplaats 3. gemeenschappelijke nationaliteit 4. subsidiair: Belgisch recht Beperkte rechtskeuze mogelijk! (art WbIPR) Deze rechtskeuze is op twee vlakken beperkt: - qua tijdstip o bij 1 e verschijning uitgedrukt ( stilzwijgende rechtskeuze is uitgesloten ) - qua voorwerp. Er is enkel keuze tussen o Gemeenschappelijke nationale wet bij de instelling v/d vordering o OF Belgische wet (art. 55, 2) Toepassingsgebied van het echtscheidingsstatuut (art. 56 WbIPR) Vanaf 21 juni 2012 nieuwe verordening van toepassing in 14 lidstaten van de EU! Zal art 55 WbIPR uitschakelen! VERORDENING (EU) Nr. 1259/2010 VAN DE RAAD van 20 december 2010 tot nauwere samenwerking op het gebied van het toepasselijke recht inzake echtscheiding en scheiding van tafel en bed (ROME III) ROME III handelt enkel over toepasselijk recht, bevoegdheid en exequatur blijven onder Brussel II bis! PRINCIPE Rechtskeuze Zoniet, verwijzingsladder (Art 5 ROME III) (Art 8 ROME III) - Erkenning van echtscheidingen uit het buitenland Een echtscheidingsvonnis uit EG-lidstaat (uitzondering: Denemarken) Artikel 21 Br IIbis Vo) - In beginsel van rechtswege, zonder afzonderlijke procedure - Als incidentele vraag > betrokken rechter is bevoegd uitspraak te doen - Als hoofdvordering Bevoegde rechter? Artikel 29 Br IIbis Vo 12

13 Weigeringsgronden? Artikel 22 Br IIbis Vo De erkenning mag om geen enkele andere reden worden geweigerd. Een aantal elementen worden nog eens expliciet uitgesloten: de bevoegdheid (art. 24); juistheid v/d beslissing (art. 26); aanhouding v/d uitspraak wegens aanhangigheid (art. 27). Een echtscheidingsvonnis uit een niet EG-lidstaat of uit Denemarken Bepalingen WbIPR artt 22 en 25 Er is een specifieke regeling inzake de erkenning van een eenzijdige verstoting in het buitenland. Zeer zware voorwaarden in artikel 57 WbIPR 13

14 Huwelijksgevolgen Internationale bevoegdheid en exequatur Internationale bevoegdheid! Geen Europese rechtsbronnen of multilaterale verdragen Gemeen recht Algemene bevoegdheidsregels (art WbIPR) Specifieke bevoegdheidsregel (art. 42 WbIPR) Exequatur - Gemeenrechtelijke regels ( Huwelijksgoederenrecht valt niet binnen Br I Vo) Bepalingen WbIPR artt 22 en 25 Recht toepasselijk op personele gevolgen van het huwelijk Art WbIPR 1- Gewone verblijfplaats van beide echtgenoten 2- Nationaliteit van beide echtgenoten 3- Subsidiair: Belgisch recht Toepassingsgebied van de personele gevolgen van het huwelijk (artikel 48 2 WbIPR) Uitzondering: RECHTEN BETREFFENDE DE GEZINSWONING Lex rei sitae Recht toepasselijk op vermogensrechtelijke gevolgen van het huwelijk A. Huwelijken gesloten voor 1 oktober 2004 Aanknoping: lex patriae communis op het ogenblik van de huwelijkssluiting (gemeenschappelijke nationale wet v/d echtgenoten) - Gemengde huwelijken: De wet v/d eerste echtelijke verblijfplaats v/d echtgenoten B. Huwelijken gesloten na 1 oktober 2004 Art WbIPR: Principe is rechtskeuze, doch beperkt tot volgende rechtsstelsels - Recht v/d staat op wiens grondgebied zij na de voltrekking v/h huwelijk hun eerste gewone verblijfplaats vestigen - Recht v/d staat op wiens grondgebied een van hen op het tijdstip v/d keuze zijn gewone verblijfplaats heeft - Recht v/d staat waarvan een van hen op het tijdstip v/d keuze de nationaliteit heeft 14

15 Modaliteiten v/d rechtskeuze (art. 50 WbIPR) Recht toepasselijk op de vorm van de keuze v/h huwelijksvermogensstelsel (art. 52 WbIPR) De wijziging van het huwelijksvermogensstelsel gebeurt volgens de vormvereisten voorgeschreven door het recht van de staat op wiens grondgebied de wijziging plaatsvindt (art. 52, 2 WbIPR). Bij gebreke aan rechtskeuze: Art. 51 WbIPR 1- Eerste gewone verblijfplaats 2- Gemeenschappelijke nationaliteit 3- Waar huwelijk gesloten is, lex loci celebrationis Toepassingsgebied v/h recht van toepassing op het huwelijksvermogensrecht Artikel 53 1 WbIPR Bescherming van derden Artikel 54 WbIPR Samenwoning en partnerschap - Begrip artikel 58 WbIPR - Internationale bevoegdheid artikel 59 WbIPR - Toepasselijk recht artikel 60 WbIPR 15

16 Oorspronkelijke afstamming Internationale bevoegdheid Geen Europees IPR geen multilaterale verdragsregelingen o Algemene bevoegdheidsgronden (artikel 5 14 WbIPR) o Aanvullende bevoegdheidsgrond voor vordering betreffende de vaststelling of betwisting v vaderschap / moederschap (artikel 61 WbIPR). De Belgische rechters zijn bevoegd indien: - Het kind bij de instelling v/d vordering zijn gewone verblijfplaats in België heeft - De persoon van wie het vaderschap / moederschap w aangevoerd of betwist, bij instelling v/d vordering zijn gewone verblijfsplaats in België heeft - Het kind en de persoon van wie het vaderschap / moederschap wordt aangevoerd of betwist, bij de instelling v/d vordering Belg zijn Het recht toepasselijk op de vaststelling & betwisting v/d afstamming (art.62 WbIPR) Het recht v/d staat waarvan de potentiële ouder de nationaliteit heeft op het ogenblik v/d geboorte v/h kind of (indien de vaststelling het resultaat v/e vrijwillige handeling = erkenning) op het ogenblik van het verrichten van die handeling. >> Wanneer vermeende ouders niet dezelfde nationaliteit hebben, moeten twee verschillende rechtsstelsels worden toegepast. Wanneer het aangewezen recht geen toestemming van het kind vereist worden de vereiste van en de voorwaarden voor diens toestemming evenals de wijze waarop zij wordt uitgedrukt, beheerst door het recht v/d staat op wiens grondgebied het kind op het tijdstip v/d toestemming zijn verblijfsplaats heeft. (artikel 62, 1 WbIPR) Recht toepasselijk op positieve afstammingsconflicten (art WbIPR) 1- Een vrijwillige erkenning volgt op een reeds uit de wet voortvloeiende afstammingsband Het recht toepasselijk op de afstamming die van rechtswege uit de wet voortvloeit bepaalt welk gevolg een erkenning hierop heeft (art WbIPR) 2- De afstamming vloeit voor elkeen van rechtswege uit de wet voort (art WbIPR) Het recht v/d staat waarmee het geval de nauwste banden heeft wordt toegepast 3- De afstamming vloeit uit twee opeenvolgende erkenningen ( art. 62 2, 2 WbIPR) Het recht toepasselijk op de eerste erkenning bepaalt het gevolg v/e latere erkenning 16

17 - Ontsnappen aan een vreemde bepaling 1- Exceptie v internationale openbare orde (art. 21 WbIPR) 2- Niet via artikel 19 WbIPR 3- Art. 20 WbIPR : Voorrangsregels uit Belgische wet of andere wet waarmee de rechtsbetrekking nauwe banden heeft - Toepassingsgebied (art. 63 WbIPR ) - Nadere regels voor de vorm en ambtelijke bevoegdheid voor erkenningen v/e kind Respectievelijk art. 64 en art. 65 WbIPR Exequatur - Buitenlandse vonnissen en akten: Artt. 22 en 25 WbIPR - Art 27 voor erkenning buitenlandse akten - Art 28 voor wat betreft bewijskracht 17

18 Onderhoudsvorderingen Internationale bevoegdheid 1) Sinds 18 juni 2011 is er een nieuwe verordening van toepassing voor wat betreft de bevoegdheid. Voor vorderingen na 17 juni 2011: Verordening 4/2009 Art. 3: (a) forum rei, (b) forum actoris, forum connexitatis (maar niet indien nationaliteitsforum): (c) bij status of (d) bij ouderlijke verantwoordelijkheid Art. 4 en 5: forum voluntatis 2) Voorheen: Verweerder met woonplaats binnen Europa Art 2 en 5, 2 Brussel I Vo Verweerder met woonplaats buiten Europa o Algemene bevoegdheidsbepalingen (art WbIPR) o Specifiek Artikel 73 WbIPR. Belgische rechter is bevoegd: - Indien de onderhoudsgerechtigde bij de instelling v/d vordering zijn gewone verblijfplaats in België heeft - De onderhoudsgerechtigde en de onderhoudsplichtige zijn bij de instelling v/d vordering Belg Toepasselijk recht 1) Sinds 18 juni 2011 De Verordening 4/2009 van 18 december 2008 refereert in zijn artikel 15 aan het Haags Protocol van 23 november 2007 (niet Denemarken en Verenigd Koninkrijk) - Geldt universeel ook zonder verdragswederkerigheid, dwz zonder dat het aangewezen recht van een lidstaat is! Dus altijd in de EU (niet D en UK) o Algemene regel in art 3 Haags Protocol - Tenzij anders wordt bepaald, valt Alimentatiegeld onder het recht van de gewone verblijfplaats van de onderhoudsgerechtigde - Indien na echtscheiding art 5 o Mogelijkheid tot beperkte rechtskeuze Art 8 Haags Protocol - Het recht van een door de onderhoudsgerechtigde en onderhoudsplichtige partijen samen aangewezen land (art. 8) - De vrijheid is beperkt tot een paar aanverwante nationale rechtsstelsels (zie tekst) - Geldt niet voor alimentatie jegens een persoon minder dan achttien (18) jaar! Of jegens een persoon met beperkte capaciteit 18

19 2) Voor 18 juni 2011: - Haags Verdrag van 24 oktober 1956 t.a.v. kinderen < 21 jaar o Verdragswederkerigheid was wel vereist (art. 6) o Hoofdregel: de toepasselijke lex is die van de gewone verblijfplaats van het kind (art. 1) o Een optionele afwijking als een alternatieve verwijzing indien (art. 2): - Partijen gemeenschappelijke nationaliteit bezitten - Onderhoudsplichtige (verweerder) heeft zijn gewone verblijfplaats in dat land - Vordering in dat land ingesteld o Uitzondering: internationale openbare orde (art. 4) o Verdrag buitenspel indien het daardoor aangewezen recht geen onderhoudsrecht toekent (art. 3) - Plus gemeen recht (wanneer een land het Verdrag niet heeft geratificeerd of tussen echtgenoten) Geen onderscheid tussen minder of meerderjarige onderhoudsgerechtigden, echtgenoten of gewezen echtgenoten, Art 74 WbIPR: Recht toepasselijk op de onderhoudsverplichting Art 75 WbIPR: Beperkte keuzemogelijkheid voor onderhoudsovereenkomst (niet voor toepasselijke recht!) Erkenning & exequatur 1) Sinds 18 juni 2011 Verordening 4/2009 Hoofdstuk IV is Erkenning en uitvoerbaarverklaring Zie Afdeling 1 uit Lidstaten lid van Den Haag 23 november 2007: art. 17 tot en met art. 22 (afschaffing exequatur-vereiste) Afdeling 2 uit andere Lidstaten (Den & V.-K.): art. 23 tot en met art. 38 Afdeling3 Gemeenschappelijk voor alle beslissingen uit Lidstaten: art. 39 e.v. (uitvoering bij voorraad; er is inroeping van erkenning de plano mogelijk vertaling en translitteratie..; een procedure voor uitvoerbaarverklaring wordt geboden; er is nooit inhoudelijke toetsing van een Europees vonnis van oorsprong) 2) Voor 18 juni 2011: Veroordelingen tot betaling van alimentatie uit EG-landen Brussel I Vo Veroordelingen uit andere landen Art 22 e.v. Wb IPR 19

20 Erfrecht en testamenten Internationale bevoegdheid Geen Europese verordeningen geen multilaterale verdragen / wel enkele bilaterale verdragen o Algemene bevoegdheidsbepalingen WbIPR, met uitsluiting van artikel 5 o Aanvullend forum (Art. 77 WbIPR). Belgische rechter bevoegd: - Wanneer overledene bij zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had in België - Wanneer de vordering goederen betreft die zich bij de instelling v/d vordering in België bevinden. Erkenning & exequatur Gemeen recht WbIPR artt 22 en 25 Toepasselijk recht A. Wettelijke erfopvolging - Toepassingsgebied (art. 80 WbIPR) De lex successionis is niet van toepassing op: a. De wijze van aanvaarding of verwerping v/d nalatenschap (art WbIPR) b. Onbekwaamheden die voortvloeien uit de persoon van de onbekwame zelf c. Wijze van samenstelling en de toebedeling v/d loten (art. 81 WbIPR) d. Beheer en de overgang v/d nalatenschap (art. 82 WbIPR) - Verwijzingsregel (art. 78 WbIPR) 1- Roerende goederen: Recht v/d staat op wiens grondgebied de overledene bij zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had (Lex successionis) 2- Onroerende goederen: Recht v/d staat op wiens grondgebied het onroerend goed is gelegen (lex rei sitae) Renvoi is verplicht wanneer buitenlandse conflictenregel recht v/d staat op wiens grondgebied de overledene bij zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had Voorvraag of een goed roerend dan wel onroerend is valt onder het situsrecht (art. 87 WbIPR) 20

21 Beperkte rechtskeuze is mogelijk (art. 79 WbIPR) 1- Enkel keuze voor een wet v/e land met een nauwe binding: - De wet v/d gewone verblijfplaats v/d erflater op het ogenblik v/d aanwijzing of op het ogenblik v/h overlijden - De nationale wet v/d erflater op het ogenblik v/d aanwijzing of op het ogenblik v/h overlijden 2- Aanwijzing v/h toepasselijk recht kan niet tot gevolg hebben dat een erfgenaam zijn recht op een voorbehouden erfdeel verliest dat hem door het objectief toepasselijke lex successionis wordt gewaarborgd B. Testamentaire erfopvolging (1) Verdrag van Den Haag van 5 oktober 1961 Voor wat betreft de vorm en de herroeping van testamenten art. 83 WbIPR: uitbreiding v/h verdrag tot andere uiterste wilsbeschikkingen Onafhankelijk van verdragswederkerigheid: De aangewezen wet moet niet noodzakelijk een wet v/e lidstaat zijn. - Toepasselijk recht: zeer ruime facultatieve aanknoping Vorm van het testament Verschillende aanknopingsfactoren: o Recht v/d plaats v/h opmaken o Recht v/d nationaliteit v/d testator o Recht v/d woonplaats of gewone verblijfplaats v/d testator o Lex rei sitae m.b.t. één of meerdere onroerende goederen Verschillende oplossing voor conflicten i/d tijd: aanknopingen met de nationaliteit en met de woon verblijfsplaats kunnen: - Ten tijde v/h opmaken v/h stuk - Ten tijde v/h overlijden v/d testator Vorm van de herroeping van het testament Geldig indien aan de vereisten: - Van een van de aangegeven toepasselijke nationale rechtsstelsels is voldaan - Van een van de rechtsstelsels volgens dewelke die vroegere beschikking qua vorm geldig kon worden opgemaakt.! Voorbehoud voor België : uitsluitend mondelinge uiterst wilsbeschikking is voor Belgen niet geldig. 21

22 (2) Interpretatie van testamenten Beheerst door het recht dat de beschikker kiest overeenkomstig art. 79 WbIPR. Bij gebrek aan keuze wordt de interpretatie beheerst door het recht v/d staat waarmee de beschikking of heropening de nauwste banden heeft. Weerlegbaar vermoeden: het recht van de staat op wiens grondgebied de beschikker ten tijd v/d wilsbeschikking of v/d herroeping zijn gewone verblijfplaats heeft. (3) Registratie van testamenten Verdrag van Basel 16 mei

23 Zakenrecht Internationale bevoegdheid voor geschillen over zakelijke rechten A. Zakelijke rechten in het algemeen - Verweerder woonplaats binnen EG: Brussel I Vo >> exclusief forum van artikel 22 WbIPR voor onroerende goederen! - Verweerder geen woonplaats binnen EG: WbIPR o Algemene bevoegdheidsgronden(artikel 5 14 WbIPR) o Aanvullende bevoegdheid (Art. 85 WbIPR). Belgische rechters bevoegd: - voor vorderingen mbt zakelijke rechten op een goed indien dit goed in België is gelegen bij het instellen v/d vordering - Voor vorderingen mbt zakelijke rechten op een schuldvordering indien de SA zijn woonplaats of gewone verblijfplaats in België heeft bij het instellen v/d rechtsvordering Artikel 87 2 WbIPR: rechtsalgemeenheden worden geacht gelegen te zijn in het land met de nauwste binding. B. Intellectuele eigendom - Verweerder woonplaats binnen EG: Brussel I Vo >> exclusief forum van artikel 22 WbIPR voor registratie! - Verweerder geen woonplaats binnen EG: WbIPR o Algemene bevoegdheidsgronden, maar bijkomende voorwaarde in art. 86, 2 WbIPR - Vorderingen betreffende registratie of rechtsgeldigheid van intellectuele eigendomsrechten: Neerlegging of registratie moet in België verzocht zijn, hebben plaatsgehad of geacht worden te hebben plaatsgehad i/d zin v/e internationale OK o Aanvullende bevoegdheid (Art. 86, 1 WbIPR). Belgische rechter bevoegd om kennis te nemen v/d vorderingen betreffende de bescherming van intellectuele eigendomsrechten: - Indien de SA zijn woonplaats of gewone verblijfplaats in België heeft bij het instellen v/d rechtsvordering Exequatur - Beslissingen uit EG-lidstaten: Brussel I Vo - Beslissingen uit niet EG-lidstaten: Belgisch gemeenrechtelijke erkenningsrecht 23

24 ! Art. 95 WbIPR: Het Belgisch rechtsruim wordt afgeschermd van vreemde beslissingen die tot stand zouden gekomen zijn met de miskenning van onze wens om exclusief bevoegd te zijn voor een neerlegging of registratie bij toepassing v/e internationaal verdrag. Toepasselijk recht (1) Toepassingsgebied Art. 94 WbIPR (2) Verwijzingsregel Recht van het land van de ligging van het (bezwaarde) goed (Art. 87 WbIPR 1) = lex rei sitae - Verplaatsing van het roerend goed (conflict mobile) Het toepasselijke recht wijzigt! Het actueel situsrecht waar het goed zich bevond op het tijdstip waarop handelingen en feiten zich voordeden, beslist of zij constitutieve elementen zijn voor verwerving of verlies v/e zakelijk recht (art. 87, 1, 2). Er is wel eerbied voor verworven rechten Bijzondere gevallen - Rechtsalgemeenheden (Art WbIPR) Wordt geacht zich te bevinden op het grondgebied v/e land waarmee dat doelgericht vermogen de nauwste banden heeft. - Vestiging van zakelijke rechten op een schuldvordering alsook gevolgen op dergelijke rechten bij overdracht van de schuldvordering (Art WbIPR) recht v/d staat op wiens grondgebied de partij die deze rechten heeft gevestigd of de schuldvordering heeft overgedragen zijn gewone verblijfplaats had op het tijdstip v/d vestiging v/d overdracht - Zaakstatuut van schuldvorderingen die niet in een titel of een document zijn geïncorporeerd door de nationale wet toepasselijk op de verbintenis zelf (lex causae). - Transitgoederen (art. 88 WbIPR) Beheerst door het recht van de staat van bestemming - Transportgoederen (art. 89 WbIPR) Recht van de staat op wiens grondgebied de inschrijving heeft plaatsgevonden 24

25 - Zaakstatuut van cultuurgoederen (Art. 90 WbIPR) Indien uitgevoerd op een wijze dat het recht van die staat op het tijdstip van die uitvoer onrechtmatig acht wordt de terugvordering beheerst naar keuze van die staat: Door het nationaal eigendomsrecht v/d staat van oorsprong Door het recht v/h land van ligging bij de terugvordering - Zaakstatuut van verhandelbare effecten indien de wet de inschrijving i/e register voorschrijft: recht v/d staat op wiens grondgebied het register zich bevindt (art WbIPR) recht v/d staat op wiens grondgebied het effect zich bevindt wanneer het wordt ingeroepen (art WbIPR) >> Probleem voor gematerialiseerde effecten kunnen niet gelokaliseerd worden Oplossingen: EG stelt PRIMA regel: recht v/d plaats van vestiging v/d tussenpersoon bij wie een eigendomsrecht, mede-eigendom of een zekerheid op effect is geboekt. Verdrag Den Haag stelt een beperkte rechtskeuze voorop. Er moet een objectieve band bestaan met het toepasselijk recht. Bij afwezigheid van rechtskeuze: lokalisering bij het nauwst betrokken filiaal v/d verbonden financiële instelling. Dit is het filiaal waarmee de OK is gesloten. WbIPR: recht v/d plaats v/d boekingen bij de tussenpersoon. Bij gebrek aan detailregeling: de meest relevante tussenpersoon. - Zaakstatuut van gestolen goederen (Art. 92 WbIPR) De bestolen eigenaar kan steunen: - op het recht v/d plaats v/d vroegere ligging - op het recht v/d plaats v/d huidige ligging De derdeverkrijger te goeder trouw kan indien er geen bescherming bestaat in de lex v/d oorspronkelijke ligging toch een beroep doen op de huidige situswet van de nieuwe plaats v/d ligging v/h tijdstip waarop hij titel verwierf. - Zaakstatuut van intellectuele rechten (Art. 93 WbIPR) Op het ontstaan, bescherming en tenietgaan van industriële eigendomsrechten Lex protectionis = recht van het land dat de bescherming verleent. Om te bepalen wie de oorspronkelijke titularis is van het eigendomsrecht Recht waarmee de activiteit de nauwste banden heeft>> Weerlegbaar vermoeden: recht van toepassing op de contractrelatie wanneer de activiteit plaatsvindt i/h kader van contractuele betrekkingen (Art. 93 lid 2 WbIPR) 25

26 Contractuele verbintenissen Internationale bevoegdheid (en exequatur) - Verweerder woonplaats binnen EG: Brussel I Vo, art 2 en art 5.1 alternatief forum o Bijzondere regels voor consumenten-, arbeids- en verzekeringsovk! - Verweerder woonplaats buiten EG: WbIPR o Algemene bevoegdheidsgronden (artikel 5 14 WbIPR) o Aanvullende bevoegdheidsgrond (art. 96 WbIPR). o Belgische rechter bevoegd betreffende een contractuele verbintenis: die in België is ontstaan die in België worden uitgevoerd of moeten worden uitgevoerd o Bijzondere aanvullende (niet autonoom) bescherming voor consumenten (art WbIPR) o Bijzondere aanvullende (niet autonoom) bescherming werknemers (art WbIPR) o Forumclausule t.a.v. WN of consument heeft slechts gevolgen indien zij na het ontstaan v/h geschil werden gesloten (art WbIPR) Toepasselijk recht 1) EVO verdrag & ROME I verordening A. TOEPASSINGSGEBIED EVO / ROME I Materieel EVO = verbintenissen uit OK wanneer het recht van verschillende rechtsstelsels moet worden gekozen (art. 1, 1 EVO) Bepaalde types van verbintenissen worden uitgesloten (art. 1 lid 2 EVO) ROME I = verbintenissen uit OK in burgerlijke en handelszaken ( art. 1, 1 ROME I) Ook in Rome I : zie art. 1 lid 2 ROME I! Precontractuele relaties zijn uitgesloten ( vallen onder ROME II) 26

27 Temporeel EVO OK die zijn gesloten NA inwerkingtreding verdrag kijken naar datum van inwerkingtreding voor de Staat waar de conflictenregel moet worden toegepast. ROME I Contracten gesloten OP of NA 17 december 2009 Ruimtelijk EVO Universele gelding Geen wederkerigheidsvereiste Criterium: de plaats waar de toepassing v/d conflictenregel voor een rechter of administratie binnen de EG wordt verzocht (met uitzondering van Denemarken) ROME I Universele gelding Geen wederkerigheidsvereiste Alle EG-lidstaten ( met uitzondering van Denemarken) - Verhouding tot andere rechtsnormen: voorrang v bijzondere bepalingen, onafhankelijk de datum v totstandkoming! >> art 20 & 21 EVO >> art 22 & 23 ROME I B. ALGEMENE VERWIJZINGSREGEL Principe: RECHTSKEUZE - (artikel 3 EVO artikel 3 ROME I) Expliciete of impliciete rechtskeuze Gedeelde of gesplitste rechtskeuze Keuze voor nationaal recht De vrijheid niet onbeperkt - Art. 3, 3 EVO: indien alle elementen aan één enkel land zijn verbonden, w de rechtsregels toegepast waarvan volgens het recht van dat land niet bij OK mag w afgeweken - Art. 3, 3 ROME I : idem - Art. 3, 4 ROME I: bij rechtskeuze voor niet-europees nationaal recht, worden de imperatieve bepalingen van het communautair recht die bij gebreke van rechtskeuze toepasselijk zouden zijn, toegepast, indien de relatie zuiver intracommunautair is. 27

28 Bij gebreke aan rechtskeuze: OBJECTIEVE VERWIJZING EVO = het van het land waarmee de OK het nauwst verbonden is (art. 4, 1 EVO) Algemeen vermoeden (art. 4, 2 EVO) = OK nauwst verbonden met het land waar de partij die de kenmerkende prestatie levert op het tijdstip v/h sluiten v/d OK haar gewone verblijfsplaats of, wanneer het een rechtspersoon betreft, haar hoofdbestuur heeft. (art. 4, 3 en 4,4 EVO) Bijzondere regels igv zakelijk recht op of recht tot gebruik van een onroerend goed of igv een ovk over vervoer van goederen Indien men kenmerkende prestatie niet kan bepalen geldt het vermoeden niet (art. 4, 5 EVO) Vermoeden kan terzijde w geschoven (art. 4, 5 EVO) wanneer uit het geheel der omstandigheden blijkt dat de OK nauwer is verbonden met een ander land (uitzonderlijk!) ROME I Acht specifieke contracttypes Lex contractus aangeduid (art 4,1 ROME I) - Verkoop roerende goederen - Dienstverlening - OK over vastgoed - OK over huur van ten hoogste 6 maanden - Franchiseovereenkomsten - Distributieovereenkomsten - Veiling van goederen - Handel in financiële instrumenten op beurzen Niet gespecificeerde contracten ( art. 4, 2 ROME I) = recht van het land van de gewone verblijfplaats v/d partij die de kenmerkende prestatie verricht - Indien geen benoemd type - OK met gelijkwaardige VB die bij meerdere types kunnen w ondergebracht - OK met gelijkwaardige VB waarvan 1 tot benoemde type hoort, maar andere niet Niet gespecificeerd + meerdere kenmerkende prestatie (art. 4,4 ROME I) = recht v/h land waarmee het contract het nauwst verbonden is. Algemene ontsnappingsclausule (art.4, 3 ROME I) = recht v/h land als manifest blijkt dat de OK nauwer verbonden is met dat ander land. 28

29 C. ALGEMENE ASPECTEN V/D CONFLICTENREGELING 1- Geen renvoi Art. 15 EVO Art. 20 ROME I 2- Bijzonder dwingend recht EVO - De lex fori (art. 7, 2 EVO) - Ander vreemd recht waarmee het geval in haar geheel nauw is verbonden, maar recht waarin dergelijke bepaling is opgenomen moet zelf de internationaal dwingende toepassing opeisen, ongeacht het recht dat de OK beheerst. (art. 7, 1 EVO) ROME I Voorrang aan het bijzonder dwingend recht v/h land v/d rechter (art. 9,2 ROME I) Bijzonder dwingend recht v/ een derde land (art. 9, 3 ROME I) - Enkel van het land waar de verbintenissen krachtens de OK moeten w nagekomen of zijn nagekomen + de bijzonder dwingende regels moeten de tenuitvoerlegging v/d OK onwettig maken. 3- Openbare orde Identiek: Art. 16 EVO Art. 21 ROME I = het aangewezen recht kan terzijde worden geschoven indien dat kennelijk onverenigbaar zou zijn met de openbare orde van het forum. De exceptie moet ambtshalve door de rechter worden ingeroepen. D. TOEPASSINGSGEBIED VAN HET TOEPASSELIJK RECHT 1- Vormvereisten (art. 9 EVO 11 ROME I) 2- Algemeen toepassingsgebied (art. 10 EVO art. 12 ROME I) 3- Bestaan en geldigheid (art. 8 EVO art. 10 ROME I ) 4- Handelingsbekwaamheid (art. 11 EVO art. 13 ROME I ) 5- Bewijsaspecten (art. 14 EVO Art. 18 ROME I) 6- Partijverplichtingen en nakoming v/d verbintenissen (Art. 10 EVO Art. 12 ROME I) 29

30 7- Rechtsmiddelen v/d partijen (Art. 10 EVO Art. 12 ROME I) 8- Uitvoeren van betalingen Lex Contractus 9- Hoofdelijkheid van SA (NIET IN EVO art. 16 ROME I) 10- De verrekening (NIET IN EVO art. 17 ROME I) 2) Aanvullende regels in het WbIPR Art. 98 1, 2 WbIPR: Wanneer EVO / ROME I niet van toepassing zijn, dan wordt voor die gevallen de gelding van EVO per analogie uitgebreid uit kracht van Belgisch recht Aanvullende verwijzingsregel inzake eenzijdige verbintenissen (art. 105 WbIPR) Aanvullende verwijzingsregel inzake vertegenwoordiging (art. 108 WbIPR) Aanvullende regel inzake de rechtstreekse vordering tov verzekeraar (art. 106 WbIPR) 30

31 3) BIJZONDERE CONTRACTEN 1- ARBEIDSOVEREENKOMSTEN a. Bevoegdheid Onder Brussel I Vo Onderscheid naargelang werknemer als eiser of als verweerder: WN = Eiser: KEUZE a. Gerechten v/d lidstaat waar werkgever woonplaats heeft (art. 19, lid 1) b. Gerecht van de plaats van gewoonlijke tewerkstelling (ruim) (art. 19, lid 2, a) c. Gerecht van de plaats van aanwerving (uitzonderlijk) (art. 19, lid 2, b) WN = verweerder d. Gerechten v/d lidstaat waar de werknemer woonplaats heeft (art. 20, lid 1) Uitzondering: Tegenvorderingen (art 20 lid 2) Bevoegdheidskeuze: indien voldaan aan de voorwaarden uit artikel 21! Twee werkgevers? De mogelijkheid om de ene WG te dagen voor de plaats waar gewoonlijk wordt gewerkt voor de tweede WG indien de eerste WG ten tijde van de sluiting van de tweede OK zelf belang heeft bij de uitvoering van de prestaties voor de tweede WG. - Verweerder woonplaats buiten EG: WbIPR o Algemene bevoegdheidsgronden (artikel 5 14 WbIPR) o Aanvullende bevoegdheidsgrond (art. 97 WbIPR). o Bijzondere bevoegdheidsgrond voor terbeschikkingstellingen (Art. 8bis Wet 5 maart 2002): WN die zijn of werden ter beschikking gesteld in België kunnen in België een rechtsvordering instellen om de rechten die deze wet hen toekent te doen gelden, onverminderd de mogelijkheid om in voorkomend geval conform de geldende internationale OK inzake rechterlijke bevoegdheid een rechtsvordering in te stellen in een andere staat. b. Verwijzingsregel Arbeidscontracten gesloten tussen 1 januari 1988 en 17 december 2009 EVO Arbeidscontracten gesloten op en na 17 december 2009 ROME I Art. 6 EVO Art. 8 Rome I Begrenzing van de rechtskeuze van art 3 EVO/ Rome I (lid 1) WN houdt bescherming die de dwingende bepalingen v/h objectief toepasselijke recht hem bieden. Gekozen recht & objectief toepasselijk recht worden cumulatief toegepast in het voordeel v/d WN - Ruimste bescherming van toepassing. 31

32 Bij gebrek aan rechtskeuze is het objectief toepasselijke recht (dus niet via art 4) - Lex loci laboris (lid 2) recht v/h land waar men gewoonlijk arbeid verricht van toepassing - Indien arbeid niet gewoonlijk in/vanuit 1 land recht v/h waar de vestiging zich bevindt die de WN in dienst heeft genomen. (lid 3) - Nagaan of uit het geheel van omstandigheden niet blijk dat de OK nauwer verbonden is met een ander land (lid 4) Algemene bepalingen mbt bijzonder dwingend recht (art. 7 EVO art. 9 ROME I) blijven gelden naast deze verwijzingsregel. DETACHERINGSRICHTLIJN en WET van 5 MAART 2002 Richtlijn: een aantal harde kernbepalingen v/h land waar het werk wordt verricht moeten dwingend worden nageleefd ongeacht het op de OK toepasselijk recht. Wet van 5 maart 2002: WG is ertoe gehouden voor de arbeidsprestaties die in België worden verricht de arbeids -, loon en tewerkstellingsvoorwaarden, waarvan een inbreuk strafrechtelijk wordt beteugeld, na te leven ( - minimumvoorziening). >> Geviseerde WG: zij die op Belgisch grondgebied personen tewerk stellen >> Geviseerde WN: zij die gewoonlijk werken op het grondgebied van andere landen dan België of zijn aangeworven i/e ander land dan België. 2- OVEREENKOMSTEN mbt BANKREKENINGEN Depositorekening: kwalificeren als dienstenovereenkomst! Recht v/d plaats van vestiging v/h filiaal v/d bank waar de rekening is gedomicilieerd (art. 4, 1, b ROME I) Bankrekening van een consument in het buitenland: consumentencontract primeert (art. 6, 3, a ROME I) 3- KREDIETEN Onderscheid OK kredietverlener consument: Consumenten OK OK kredietverlener ontlener die zelf in professionele activiteit optreedt Recht v/d plaats waar het filiaal v/d leninggever is gevestigd.! Nog niet duidelijk of dit onder het begrip diensten zal vallen! Ook wanneer consument niet onder bijzonder beschermingsregime valt! Rekening houden met beschermingsregels van dwingend recht! 32

33 4- CESSIE VAN SCHULDVORDERING (art. 12 EVO art. 14 ROME I) Verbintenissen tussen cessionaris en cedent worden bij gebreke aan rechtskeuze onderworpen aan het objectief toepasselijke recht. In feite dus een verwijzing naar de normale art 3 en 4!! Het vorderingsstatuut Zakenrecht 5- CONCESSIEOVEREENKOMSTEN EVO - Rechtskeuze (art. 3) - Gebrek aan rechtskeuze (art. 4) Kenmerkende prestatie wordt doorgaans door de concessiehouder geleverd. ROME I - Rechtskeuze (art. 3) - Gebrek rechtskeuze typecontract, nl. distributie OK (art. 4, 1, f)) Recht v/d plaats van vestiging v/d concessiehouder! De verkoopconcessie is een kaderovereenkomst De individuele koopovereenkomsten kunnen onderworpen zijn a/e andere rechtsstelsel dan de concessieverhouding. Ook t.a.v. bevoegdheidskwesties is er verschil met koopverkoop.! Bijzonder dwingend imperatief recht speelt hier een belangrijke rol (art. 7 EVO art. 9 ROME I) Belgische Alleenverkoopwet is van bijzonder dwingend recht. - De concessiehouder kan de concessiegever bij beëindiging v/d verkoopsconcessie in België dagvaarden hetzij voor de rechter van zijn woonplaats, hetzij voor de rechter van de woonplaats / zetel v/d concessiegever. - Wanneer het geschil voor een Belgische rechtbank wordt gebracht zal deze uitsluitend de Belgische wet toepassen. Op zich zijn de beschermingsbepalingen slechts dwingend van toepassing in zoverre de concessie betrekking heeft op het grondgebied van België. 6- DADING EVO Rechtskeuze hopelijk aangewezen want (igv gebrek daaraan) het is niet steeds eenduidig welke partij de kenmerkende prestatie levert ROME I Rechtskeuze hopelijk aangewezen want (igv gebrek daaraan) het is niet steeds eenduidig welke partij de kenmerkende prestatie levert Nauwste binding via art 4,4 33

34 7- CONSUMENTENOVEREENKOMSTEN Bevoegdheid (art Brussel I - Vo) Art 16 : Onderscheid naargelang consument als eiser of als verweerder: Eiser : KEUZE (art 16, lid 1) : - gerechten in lidstaat waar zelf woonplaats (forum actoris) - gerechten v/d lidstaat waar wederpartij woonplaats heeft Verweerder : voor de gerechten waar consument woonplaats heeft (art 16 lid 2) Uitzondering: Tegenvorderingen (art 16 lid 3) Bevoegdheidskeuze: indien voldaan aan de voorwaarden uit artikel 17 OK die de consument heeft gesloten voor niet bedrijfs- of beroepsmatig gebruik, mag dus ook niet gedeeltelijk beroepsmatig worden gehandeld Toepasselijk recht Recht van de gewone verblijfsplaats v/d consument, behoudens andersluidende rechtskeuze tussen de partijen EVO Artikel 5 1) OK mbt levering van roerende lichamelijk zaken OF verstrekking van diensten ROME I Artikel 6 Alle consumentenovereenkomsten 2) OK ter financiering van dergelijke levering/verstrekking Rechtskeuze van de partijen mag er niet toe leiden dat de consument de bescherming verliest van de dwingende bepalingen van het recht waar hij zijn gewone verblijfplaats heeft indien - Sluiten OK w voorafgegaan door bijzonder voorstel of publiciteit i/e land waar de consument zijn gewone verblijfplaats heeft en de consument heeft in dat land de noodzakelijke handelingen verricht om de OK te sluiten Rechtskeuze van de partijen mag er niet toe leiden dat de consument de bescherming verliest van de dwingende bepalingen van het recht waar hij zijn gewone verblijfplaats heeft, op voorwaarde dat - Verkoper ontplooit zijn commerciële activiteit of beroepsactiviteit i/h land waar de consument zijn woonplaats heeft - De commerciële of beroepsactiviteit is gericht het land waar de consument zijn woonplaats heeft of op meerdere landen 34