Toelichting Programma Aanpak Veenweiden

Transcriptie

1 Toelichting Programma Aanpak Veenweiden Programmabureau Utrecht-West Maart 2015

2

3 Toelichting bij het Programma Aanpak Veenweiden Programmabureau Utrecht-West Versie gebiedscommissie Utrecht-West 5 maart 2015

4 Inhoud 1. Inleiding 1 2. Totstandkoming van de lijst met potentiële projecten 1 3. Analyse van de potentiële projecten 2 Bijlage 1. Overzicht potentiële projecten Bijlage 2 Overzicht kosten potentiële projecten Bijlage 3 Relatie tussen de potentiële projecten en de doelen Bijlage 4 Betrokken partijen

5

6 1. Inleiding Dit document is een toelichting op het programma Aanpak Veenweiden dat is opgesteld door de gebiedscommissie Utrecht-West in opdracht van de provincie Utrecht. Dat gebeurt door een analyse van de potentiële projecten die gedurende het ontwikkelen van het programma zijn aangedragen. Deze toelichting levert de onderbouwing van het programma door zichtbaar te maken welke projectideeën binnen de kaders van het programma leven bij de verschillende partijen in het gebied, wat de financieringsbehoefte is vanuit het programma is en wat er aan financiering bij de verschillende partijen mogelijk is. In dit document wordt niet alleen een overzicht gegeven van de projecten, maar wordt ook gekeken wat de samenhang is tussen de projecten en hoe ze over de thema s zijn verdeeld. De toelichting is geen onderdeel van het programma. Veel van de genoemde projecten moeten nog verder worden uitgewerkt en de definitieve beoordeling van een project vindt pas plaats op het moment dat een subsidieaanvraag wordt ingediend. 2. Totstandkoming van de lijst met potentiële projecten Door het Dagelijks Bestuur van de gebiedscommissie is voor het opstellen van het Programma Aanpak Veenweiden een stuurgroep benoemd. Deze stuurgroep bestaat uit Huub van der Maat (HdSR, voorzitter), Joris Hogenboom (NMU), Pieter van der Grift (LTO-Noord), Pieter Kruiswijk (AGV), Carla Bisseling (programmabureau, adviseur) en Onno Raijmakers (provincie, adviseur). Het programma is opgesteld door Erik Jansen (programmabureau) met hulp van Henk van Hardeveld (HdSR). Gedurende het proces van het opstellen van het programma aanpak Veenweiden zijn in de verschillende interviews projecten en projectideeën naar voren gebracht die in het programma zouden kunnen passen. Die zijn gedurende zijn het proces verder uitgewerkt en er heeft een selectie plaatsgevonden in een aantal stappen. Als eerste stap is door de stuurgroep Aanpak Veenweiden een contourennotitie vastgesteld. Het concept daarvan is op 16 oktober besproken door de gebiedscommissie. De contourennotitie is november 2014 vastgesteld door de stuurgroep en 17 december voorgelegd aan de gebiedscommissie. De (concept-)contourennotitie is gebruikt bij de interviews, waarin ideeën van projecten zijn verzameld. Daarom zijn tijdens de interviews vooral ideeën aangedragen die binnen dat kader pasten. Daar heeft nog een verdere selectie op plaatsgevonden. De volgende stap was het uitwerken van de resterende projectideeën (van heel concreet tot pril idee) op 8 januari in een werkbijeenkomst, met zowel de partijen die projecten hebben aangedragen, als een aantal experts van onderzoeksinstituten, adviesbureaus en de Universiteit van Utrecht. In korte tijd zijn veel projecten aangevuld en verbeterd, zijn nieuwe contacten gelegd en zijn nieuwe partners voor projecten gevonden. Ook zijn verbanden gelegd met 1

7 lopende initiatieven, en is duidelijk geworden welke kennis er al wel was kon bestaande kennis meegenomen worden in de projectvoorstellen. Als gevolg van de bijeenkomst zijn sommige projecten(ideeën) afgevallen, omdat er te beperkt draagvlak was, of omdat ze te veel overlap hadden met een van de andere projecten. Na de werkbijeenkomst zijn door diverse betrokkenen voorstellen verder uitgewerkt en soms nog samengevoegd. Ook zijn er nieuwe initiatieven voor projecten ontstaan. Die zijn wel bekend bij het programmabureau, maar niet meegenomen in deze toelichting. Het laat wel zien dat de belangstelling voor het programma groot is. 3. Analyse van de potentiële projecten Hieronder volgt een analyse van de potentiële projecten voor het programma zoals ze nu bekend zijn en zijn opgenomen in bijlage 1. Hoewel de lijst met potentiële projecten een momentopname is, geeft de lijst wel een goed beeld van de vraagstukken die nu leven bij de verschillende partijen in en om Utrecht-West. In deze analyse is het gebiedsproces Kockengen niet meegenomen, omdat dit al onderdeel was van de opdracht en alle aspecten van dit programma in dat gebiedsproces aan de orde kunnen komen. Conclusie van de analyse De belangstelling voor het programma is groot. Er zijn voldoende potentiële projecten die voldoen aan de uitgangspunten, en ze zijn evenwichtig over de doelen en thema s verdeeld. De bijdrage van de potentiële projecten aan de Natura2000-doelen is nog wel wat beperkt. Dat vraagt bij de verdere uitvoering van het programma aandacht. Datzelfde geldt voor het vraagstuk van verdroging van natuurgebieden door toenemende hoogteverschillen. Ook zal er bij de uitvoering van het programma op gestuurd moeten worden dat de verschillende projecten wel toewerken naar praktische toepassing en pilots. Bij de verdeling van de middelen over de verschillende thema s is daarvoor ruimte gehouden. Verdeling over de thema s De projecten zijn ongeveer gelijk verdeeld over de verschillende thema s. Omdat sommige projecten aspecten van meerdere thema s in zich hebben is gekeken in welk thema een project het beste past. Dat is in de bijgaande tabel aangegeven. Er is ook een onderscheid gemaakt in projecten die in 2015 zouden kunnen starten en projecten die later zouden kunnen starten. Dat is een inschatting, vooral gebaseerd op het feit of er al een potentieel project klaarligt of niet. In de praktijk kunnen nieuwe voorstellen natuurlijk in een stroomversnelling komen, en andere voorstellen toch niet tot een daadwerkelijk project leiden. Ook zal van alle projecten de definitieve toetsing plaatsvinden bij de beoordeling van de subsidieaanvraag. De verdeling van de potentiële projecten over de thema s is: Het nieuwe melkveebedrijf 4 projecten, waarvan 2 in 2015 kunnen starten 2

8 Nieuwe verdienmodellen 4 projecten 1, waarvan 2 in 2015 kunnen starten Het nieuwe watersysteem 5 projecten, waarvan 2 in 2015 kunnen starten Infrastructuur en bebouwing 4 projecten, waarvan 2 in 2015 kunnen starten Proces 2 projecten, waarvan 2 in 2015 kunnen starten Om welke projecten het gaat is terug te zien in de tabel. Proces lijkt minder aandacht te krijgen, maar hier zijn nog wel voorstellen rond kennisdeling in de maak en een aantal projecten onder andere thema s hebben elementen die het proces ondersteunen. Hoewel de grootte van de nu bekende potentiële projecten verschillend is, kan wel geconcludeerd worden dat alle thema s leven bij de verschillende partijen in het gebied. Verdeling over de doelen Als het gaat om de hoofdopgaven van het programma dan richten 8 projecten zich vooral op bodemdaling (waarvan 4 vooral op het beperken van de kosten als gevolg van bodemdaling), 6 op het watersysteem en 8 projecten op beiden. Dit is zichtbaar in de tabel. De provincie heeft gevraagd om binnen de projecten zoveel mogelijk bij te dragen aan de realisatie van doelen waarover internationaal afspraken zijn gemaakt (Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water (KRW). Als het gaat om KRW-doelen dragen 8 van de potentiële projecten daar direct of indirect aan bij (de projecten met als doel waterkwaliteit in de tabel). Wat betreft Natura2000 is dat maar één project. Als het gaat om biodiversiteit zijn er wel meer projecten die beogen daar aan bij te dragen: 8 projecten. Wat nog ontbreekt zijn projecten die zich richten op de relatie tussen natuur en waterbeheer. Een van de gevolgen van bodemdaling is toenemende hoogteverschillen tussen natuurgebieden en de omgeving, wat tot verdroging van natuurgebieden kan leiden. De klimaatverandering met een grotere kans op langere droge periodes vergroot ook de kans op verdroging. Hier ligt nog een kans om binnen dit programma meer bij te dragen aan de Natura2000-doelen. Bij de uitvoering van het programma is het aan te bevelen te zoeken naar projecten die hier een oplossing voor kunnen bieden. Wat lastig te beoordelen is, is de mate waarin de potentiële projecten aan de doelen bijdragen. Sommige projecten richten zich bijvoorbeeld vooral op het krijgen van draagvlak voor innovatieve maatregelen, of het ontwikkelen van innovaties. En bij pilots met innovaties is het ook vaak het doel van project om te onderzoeken in welke mate een maatregel bijdraagt aan bepaalde doelen. Dit zal als onderdeel van de monitoring moeten worden uitgewerkt. Aanvullende uitgangspunten Door de gebiedscommissie, de stuurgroep, en het programmabureau zijn nog aanvullende uitgangspunten genoemd. Ook daarop zijn de projecten bekeken. 1 Onder project A4 Pilots met nieuwe teelten zijn meerdere projecten mogelijk, waardoor het aantal wat hoger kan liggen. 3

9 Het programma moest zich richten op vernieuwing en innovatie. Dat is gelukt. Vrijwel alle projecten richten zich op innovatie: door het ontwikkelen van nieuwe innovaties, door het testen van innovaties via pilots of door de toepassing van innovatieve maatregelen te stimuleren. Het programma moet zich zoveel mogelijk richten op praktijkgericht pilots en niet op fundamenteel onderzoek. Het blijkt dat er bij een aantal onderwerpen eerst behoefte is aan het ontwikkelen van innovaties, en gericht onderzoek voordat de partijen toe zijn aan pilots. Daarom zitten er bij de potentiële projecten minder concrete pilots dan gewenst. Er zal bij de uitvoering van het programma op gestuurd worden dat de verschillende projecten toewerken naar praktische toepassing en pilots. Er is gevraagd om een programma met draagvlak, opgesteld in overleg met de actoren in het gebied. Het overleg met de actoren is gebeurd door de verschillende interviews in de fase van het opstellen van de contourennotitie en de interviews en de werkbijeenkomst bij het verzamelen van de potentiële projecten. De formats voor de potentiële projecten zijn daarna uitgewerkt door de verschillende betrokken partijen, en ook daarin is er veel contact geweest tussen de verschillende partijen en het programmabureau. De problematiek zoals die in de contourennotitie is beschreven wordt door alle partijen herkend, al zijn er natuurlijk wel verschillen in welke vraagstukken als het meest urgent worden ervaren. In bijlage 4 zijn de personen opgenomen, die hebben betrokken zijn geweest bij de interviews, hebben deelgenomen aan de werkbijeenkomst en/of informatie voor het programma of de projectne hebben aangeleverd. Er is ook een brede inbreng uit het gebied geweest door de bijeenkomst van de gebiedscommissie Utrecht-West op 16 oktober 2014, die in het teken stond van de veenweiden. De gebiedscommissie heeft gevraagd om ook aandacht te geven aan het proces in het programma. Dat is gedaan door Proces als apart thema op te nemen in het programma, en er zijn ook projecten op dit thema in beeld gekomen, bijvoorbeeld gericht op kennisdeling en het ondersteunen van het maken van keuzes en besluitvorming. Ook binnen potentiële projecten binnen andere thema s is het proces soms een onderdeel. Het programma moet zich richten op het landelijk gebied en in het programma worden alleen projecten opgenomen die een betekenis kunnen hebben voor het hele of een groot deel van het gebied. Daar is op gestuurd in de verdere uitwerking van het programma en het inventariseren van mogelijke projecten. De relatie met het landelijk gebied is afgedekt door in het toetsingskader op te nemen dat projecten zich op het gebied buiten de bebouwde kom moeten richten. Samenhang Zoals in hoofdstuk 3 van het programma al is aangegeven is het voor de ontwikkeling van het veenweidengebied belangrijk dat in de breedte oplossingen voor de verschillende vraagstukken worden verkend. Dat biedt de mogelijkheid voor gebiedsgericht maatwerk bij het oplossen van de vraagstukken van de veenweiden, waarbij uit een palet aan oplossingsrichtingen en 4

10 innovaties in samenhang een keuze gemaakt kan worden. Daarom is het goed dat er niet alleen op de verschillende inhoudelijke thema s voldoende potentiële projecten zijn, maar dat er door het thema proces ook ruimte in het programma is voor het vergroten van draagvlak door kennis te delen en toegankelijk te maken, en voor het ontwikkelen van instrumenten die de besluitvorming ondersteunen. Daarmee leveren de potentiële projecten zoals ze nu bekend zijn voldoende bouwstenen en instrumenten voor een integrale aanpak van de vraagstukken van de veenweiden, maar is er nog behoefte aan en of meer (gebieds)projecten of processen waarin de oplossingen gebiedsgericht bij elkaar worden gebracht. Daarvoor biedt het gebiedsproces Kockengen gelukkig wel mogelijkheden, alleen is het in dit stadium nog niet te zeggen hoe dit gaat gebeuren. Verder zijn er, als het gaat om het watersysteem, verschillende projecten die op aspecten of onderdelen van het watersysteem een verbetering kunnen leveren (de sloot, terugbrengen belasting door nutriënten, ), maar nog geen project dat het systeem als totaal wil verbeteren. Zo n project is gewenst om samenhang aan te brengen tussen de losse optimalisaties van het watersysteem en andere bouwstenen als teelten die een hogere waterstand kunnen verdragen. Ook dit zou onderdeel kunnen zijn van het gebiedsproces Kockengen. 5

11 1

12 Bijlage 1. Overzicht potentiële projecten Samenvatting van de aangeleverde formats. Thema A. Het nieuwe melkveebedrijf Proeftuin Natura2000 Veenweiden Doel van het project is het behoud van agrarisch ontwikkelingsperspectief en de realisatie van Natura 2000 doelstellingen en waar mogelijk Kaderrichtlijn Water doelstellingen in veenweiden gebieden. De Proeftuin Veenweiden zorgt voor technische en organisatorische innovaties. De Proeftuin wil dit realiseren door: (1) Het doorontwikkelen van bestaande en praktijkrijp maken van nieuwe maatregelen die ammoniakemissie en depositie en de uitspoeling van mineralen naar het oppervlaktewater van de melkveehouderij in de veenweidengebieden verlagen; (2) Het verzilveren van de NH3- & uitspoeling reducerende maatregelen t.b.v. ontwikkelruimte of andere beloning op bedrijf-, keten- of gebiedsniveau. LTO Noord, Wageningen UR, PPP-Agro Advies, ETC, KTC Zegveld, Ministerie EZ, Provincie Zuid-Holland nodig toegezegd Vanaf 2015 Biodiversiteit en Business Veenweiden Uittesten van bedrijfsmaatregelen welke inzetten op het bevorderen en benutten van biodiversiteit voor de invulling van een andere manier van risicobeheersing (adaptatiemodel) voor de bedrijfsvoering. Hierbij wordt gedacht vanuit de kringloop op een melkveebedrijf in het veenweidegebied op bodem-, gewas-, koe- en bedrijfsniveau. VIC, WNF, Rabobank, Royal Friesland Campina, Louis Bolk Instituut, Universiteit Utrecht nodig toegezegd Vanaf 2015 Reductie bodemdaling door bodem- en graslandbeheer Doel van het project is het in de bodem afremmen van het vrijkomen van een overmaat aan stikstof én een betere benutting bewerkstelligen in grasland. Dit om verdere bodemdaling te voorkomen, de nutriënten benutting te verhogen en KRW doelen te halen. Het project is een spin-off van het project Duurzaam bodembeheer in de veenweiden (LBI en VIC) en het Praktijknetwerk Goed bodembeheer op veen boert beter (LBI, LR-WUR, VIC en PPP-Agro). Het onderzoek vindt on-farm plaats in samenspraak met melkveehouders; inzicht en uitzicht op concrete maatregelen staat centraal. VIC, Louis Bolk Instituut, Universiteit Utrecht, Zaadfirma Barenbrug, pionierende veehouders PM Ca nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf

13 Prestatiebeloning aan de hand van kringloopcijfers De kringloopdata laten de milieuprestaties van de ondernemers zien. Dit project verkent de mogelijkheden om op basis van de kringloopcijfers melkveehouders te belonen voor natuuren milieuprestaties. Verschillende partijen willen de handen ineen slaan om in een proefgebied deze theorie in praktijk te brengen. HDSR, Waternet, Innovatieraad kringlooplandbouw, Waaloord PM Ca nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf 2016 Thema B. Nieuwe verdienmodellen Pilots met andere teelten Door te experimenteren met de teelt van andere gewassen onderzoeken welke teelten in het veenweidengebied haalbaar zijn, zowel economisch als qua effecten op de omgeving (bodemdaling, emissies, etc) met als doel de economie van het gebied te verbreden en de duurzaamheid van het gebied te vergroten. Het project onderzoekt specifiek de mogelijkheden van riet, lisdodde, miscanthus en wilg. In een verdienmodel wordt zowel bijgedragen aan voorkomen bodemdaling (peilverhoging), als aan aanvullende voerbehoefte én benutting restproducten. Schoon water is een belangrijk nevenproduct. VIC, Louis Bolk Instituut, Radboud Universiteit Nijmegen, landeigenaren (veehouders en terreinbeherende organisaties), Waternet PM Ca nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf 2015 Verkenning nieuwe verdienmodellen en regionale economie De kernvraag is welke economisch toegevoegde waarde het landelijke gebied in de toekomst kan bieden rekening houdend met de problematiek van de bodemdaling. De verkenning is er op gericht alternatieven te vinden voor het huidige gebruik van de grond die zowel economische rendement opleveren als ook de bodemdaling remmen, doen stoppen of zelf omkeren. Concreet is dit te koppelen aan peilscenario s: Welke alternatieven zijn er in de melkveehouderij en wat voor alternatieven zijn daarnaast (biomassa, andere vormen van landbouw)? De vraag is vervolgens hoe de economie hier op aangepast kan worden. Programmabureau Utrecht-West, LEI, TAUW, LTO Noord, NMU PM Ca nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf

14 Verkenning nieuwe verdienmodellen en regionale economie Beter benutten reststromen Ketens van bedrijven te sluiten om innovatie, duurzaamheid (o.a. beperken bodemdaling) en daarmee een vitale economie te stimuleren, ook wel biobased economy genoemd. Voorbeeld van zo n keten is het gebruik van afvalstoffen van het ene bedrijf als grondstoffen in een ander bedrijf. Door bedrijven op deze manier met elkaar te verbinden, kan de economische ontwikkeling van het Groene Hart worden gestimuleerd. Fase 1: inventariseren en selecteren van kansrijke matches door het koppelen van bedrijven (zijn ook agrariërs) aan elkaar (het sluiten van ketens). Fase 2: onderzoeken van minimaal één kansrijke match. Fase 3: uitwerken van een concrete pilot die als voorbeeld kan dienen voor andere nieuwe ketens. Gemeente Woerden, VIC, programmabureau Utrecht- West, gemeente Gouda, gemeente Alphen aan den Rijn Fase 1: nodig toegezegd Fase 2 en 3 PM Vanaf 2015 Leren van de Grote Sniep en Ruwiel Bij de Grote Sniep wordt natuurontwikkeling naast een bestaand natuurgebied gecombineerd met aanpassingen aan het watersysteem. Via dit project wordt onderzocht hoe doelmatig dit plan is voor het waterbeheer, om daaruit te leren voor andere projecten. Het beheer van het gebied is een voorbeeld van een nieuw verdienmodel. Waternet, Staatsbosbeheer, Provincie Utrecht PM PM Thema C. Nieuwe watersystemen Innovatieve dieptemeting sloten Uitvoeren van een pilot om met de methodiek van de bathymetische LIDAR de diepte van sloten te meten in polder Groot Wilnis Vinkeveen. De gegevens helpen bij het opsporen van te ondiepe sloten die nadelig zijn voor de afvoer van neerslag (voorkomen wateroverlast) en die een goede ecologische ontwikkeling van de sloot in de weg staan. Zo kunnen de juiste maatregelen voor het verbeteren van het functioneren van het watersysteem worden genomen. Waternet, Stuurgroep AHN/ Het Waterschapshuis, Richtlijn Geodesie, HDSR nodig toegezegd 2015 De veenweidesloot van de toekomst Het project beoogt het verkennen en praktisch uitproberen van een andere inrichting en ander 3

15 De veenweidesloot van de toekomst beheer van sloten in het veenweidengebied en aangrenzende stroken grond met als doelen: verhogen van de biodiversiteit van sloot en slootkanten, verbeteren van de waterkwaliteit, verminderen van de hoeveelheid bagger, het verbeteren van de oeverstabiliteit/voorkomen afkalving, het vergroten van de capaciteit voor waterberging en het bestrijden van plaagorganismen (muskusratten, exoten). HDSR, Waternet, Staatsbosbeheer, Collectief Rijn, Vecht en Venen i.o. (ANV de Utrechtse Venen), loonwerkersorganisatie Cumela, Witteveen + Bos PM Ca nodig toegezegd Vanaf 2015 Pilot Sturen met Water Actief sturen op de grondwaterstand in de tijd om zo op meerdere doelen resultaat te halen, dat is het idee achter Sturen met Water. Minder emissies naar lucht en water, draagkracht op het moment dat het nodig is, water bufferen en sturen op graskwaliteit zijn voorbeelden van doelen die te halen zijn. Deze op het veenweidengebied gerichte vorm van regelbare drainage wordt nu onderzocht via een veldexperiment Sturen op Nutriënten en een op de governanceaspecten gericht project Modelpolder. Op basis van de uitkomsten van deze projecten kan in 2016 een pilot starten waarbij het principe in de praktijk wordt getest. Deze pilot is mogelijk onderdeel van een Europees project rond regelbare drainage in het kader van Horizon VIC, Deltares, TAUW, HDSR PM Ca nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf 2016 Leren van Demmerik In de polder Demmerik is al langer afgezien van verdere peilverlaging. Via dit project wordt uitgezocht wat de effecten daarvan zijn op bodemdaling, draagkracht, (bodem)biodiversiteit, waterkwaliteit en dergelijke, om daarmee de beslissingen over peilverlagingen beter te onderbouwen. Waternet, Staatsbosbeheer, Provincie Utrecht, Louis Bolk Instituut PM PM 4

16 Thema D. Nieuwe oplossingen voor infrastructuur en bebouwing Structurele oplossingen infrastructuur Doel van het project is het samen identificeren en in werking zetten van hefbomen voor een structurele verbetering van aanleg, beheer en innovatie van infrastructuur in de veenweiden. De ideale situatie is een kosteneffectieve aanleg en beheersituatie en veilig gebruik van infrastructuur, waarbij duidelijkheid bestaat over het gebruik, de gewenste maatregelen en de verdeling van kosten en baten. Om dit te bereiken worden diverse activiteiten in samenhang uitgevoerd, zoals het ontwikkelen van ideeën om de belasting van wegen door landbouwverkeer te beperken. Dat kan lopen van indikken van melk tot het rijden op bepaalde tijden of alleen op bepaalde wegen. Ook mogelijkheden voor een andere verkaveling kunnen worden verkend. Om de bouwstenen te clusteren en te koppelen aan de overkoepelde vraag, wordt een Multi-Criteria MKBA uitgevoerd. LTO Noord, Provincie Utrecht, Gemeente Woerden, Gemeente Stichtse Vecht, ISMH, Programmabureau Utrecht-West, Programmabureau Groene Hart, ORG- ID, VIC, TAUW nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf 2015 Anders bouwen In dit project wordt onderzocht of het mogelijk is zo te bouwen dat verzakking en wateroverlast geen probleem vormen bij bebouwing in het buitengebied. Het gaat daarbij onder andere om (1) vergroten bewustzijn bij bewoners, (2) in kaart brengen van handelingsperspectieven bij bestaande bebouwing, (3) vormgeven bestuurlijke besluitvorming, (4) bij elkaar brengen en toepasbaar maken van kennis en wet- en regelgeving, (5) ontwerp aanpak om te komen tot autarkische lintbebouwing en kleine dorpskernen, (6) pilots met drijvende technieken. Gemeente Stichtse Vecht, Gemeente Woerden, Universiteit van Utrecht, Deltares, Waternet PM Ca nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf 2015 Pilot decentrale waterzuivering Met dit project wordt onderzocht, en mogelijk uitgetest, of lokale waterzuivering haalbaar is in gebieden met een slappe bodem. Lokale waterzuivering koppelt bebouwing in het buitengebied los van de riolering, wat kosten door verzakkingen voorkomt. Een combinatie met waterberging en natuurontwikkeling is mogelijk. Het project richt zich op het dorp Kanis en wordt gefaseerd uitgevoerd. Eerst zal een haalbaarheidsonderzoek worden uitgevoerd waarbij de lokale waterzuivering met het handhaven van de huidige riolering/zuivering wordt vergeleken. Indien decentrale waterzuivering haalbaar blijkt, kan worden over gegaan op uitvoering. 5

17 Pilot decentrale waterzuivering Gemeente Woerden, Stuurgroep Groene Hart, Platform Slappe Bodem, HDSR, STOWA, Stichting Rioned, Groene hart academie, TU Delft, TAUW Fase 1: nodig Fase 2: ca nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Fase 1: Vanaf 2015 Fase 2: Vanaf 2016 E. Proces Serious game veenweide Doel van het project is het ontwikkelen van een template voor een serious game die ondersteuning biedt aan gebiedsprocessen in het veenweidegebied door (a) beschikbare kennis op een gebruiksvriendelijke manier te borgen en te ontsluiten en (b) de mogelijkheid te bieden om met meerdere belanghebbenden tegelijkertijd op een interactieve wijze de effecten van handelingen te simuleren en te onderhandelen over gezamenlijk wenselijke adaptatiestrategieën. Het veenweide-template wordt mede ontwikkeld op basis van toepassing in het gebiedsproces Oudewater-Driebruggen, waar de mogelijkheden worden verkend voor nieuwe verdienmodellen, nieuwe watersystemen en nieuwe oplossingen voor infrastructuur en bebouwing. HDSR, Tygron, TAUW, STOWA, Provincie Zuid-Holland, Provincie Utrecht, Gemeente Oudewater, Gemeente Bodegraven-Reeuwijk, ANV De Lange Ruige Weide, Staatsbosbeheer, LEI, Alterra, Universiteit Utrecht nodig toegezegd 2015 Borgen afspraken voor de lange termijn De aanpak van bodemdaling of de ontwikkeling van nieuwe watersystemen zijn ontwikkelingen met een lange adem, waarbij niet alle maatregelen tegelijk en direct zijn uit te voeren, maar over een termijn van misschien wel tientallen jaren uitgespreid kunnen zijn. Omdat ook de baten en lasten van verschillende maatregelen bij verschillende partijen kunnen liggen is het belangrijk dat ook over de langere termijn het evenwicht tussen maatregelen wordt bewaakt en afspraken volledig worden uitgevoerd, terwijl ondertussen colleges wisselen, betrokkenen van baan veranderen en het collectieve geheugen verdwijnt. Dat vraagt om een nieuw soort afspraken. In dit project wordt verkend met wat voor soort afspraken en instrumenten ook op de lange termijn afspraken kunnen worden geborgd. NMU, Programmabureau Utrecht-West, Universiteit Utrecht, HDSR nodig Wel animo, maar nog geen toezeggingen Vanaf

18 7

19 Bijlage 2 Overzicht kosten potentiële projecten totaal kosten Utrecht-West derden A. Het nieuwe melkveebedrijf Proeftuin Natura2000 Veenweiden Biodiversiteit & Business in veenweidegebieden kringloopwijzer -> certificering. Prestaties belonen Sturen op bodem en grasland Gevraagd Gereserveerd Verschil B. Nieuwe verdienmodellen Pilots met andere teelten Verkennen nieuwe verdienmodellen Beter benutten reststromen Beter benutten reststromen fase 2 Leren van de Grote Sniep en Ruwiel Gevraagd Gereserveerd Verschil C. Nieuwe watersystemen De veenweidensloot van de toekomst innovatieve dieptemeting van sloten Pilot Sturen met Water Leren van Demmerik Gevraagd Gereserveerd Verschil D. Nieuwe oplossingen voor infrastructuur en bebouwing Beperken belasting door landbouwverkeer, nieuwe verkaveling en MKBA Infrastructuur Anders bouwen Pilot decentrale waterzuivering Fase Gevraagd Gereserveerd Verschil E. Proces Serious Game Veenweiden Borgen afspraken voor de lange termijn Gevraagd Gereserveerd Verschil

20

21 Bijlage 3 Relatie tussen de potentiële projecten en de doelen projecten doelen A. Het nieuwe melkveebedrijf Proeftuin Natura2000 Veenweiden Biodiversiteit & Business in veenweidegebieden kringloopwijzer -> certificering. Prestaties belonen. Sturen op bodem en grasland landbouw, bodemdaling, waterkwaliteit, biodiversiteit, luchtkwaliteit, kennisdeling landbouw, biodiversiteit, waterkwaliteit, (luchtkwaliteit, kennisdeling) landbouw, waterkwaliteit, luchtkwaliteit landbouw, waterkwaliteit, bodemdaling, luchtkwaliteit, kennisdeling B. Nieuwe verdienmodellen Pilots met andere teelten Verkennen nieuwe verdienmodellen, regionale economie Beter benutten reststromen Beter benutten reststromen fase 2 Leren van de Grote Sniep en Ruwiel C. Nieuwe watersystemen De veenweidensloot van de toekomst innovatieve dieptemeting van sloten Pilot Sturen met Water Leren van Demmerik economie, bodemdaling, (waterkwantiteit, biodiversiteit, kennisdeling, landbouw) economie, bodemdaling, (biodiversiteit, landbouw, waterkwaliteit, luchtkwaliteit) economie, (kosten beheer, waterkwaliteit, luchtkwaliteit) waterkwantiteit, biodiversiteit, economie, (kosten beheer, waterkwaliteit, kennisdeling) waterkwaliteit, waterkwantiteit, biodiversiteit, landbouw, (kosten beheer) kennisdeling, kosten beheer, waterkwantiteit, waterkwaliteit, biodiversiteit waterkwantiteit, waterkwaliteit, landbouw, economie, biodiversiteit, bodemdaling, (kennisdeling, proces) waterkwaliteit, waterkwantiteit, biodiversiteit, kennisdeling, bodemdaling, landbouw D. Nieuwe oplossingen voor infrastructuur en bebouwing Beperken belasting door landbouwverkeer, nieuwe verkaveling MKBA Infrastructuur Anders bouwen Pilot decentrale waterzuivering kosten beheer, landbouw, kennisdeling kosten beheer, kennisdeling kosten beheer, bodemdaling, waterkwantiteit kosten beheer, waterkwantiteit, waterkwaliteit, biodiversiteit E. Proces Serious Game Veenweiden Borgen afspraken voor de lange termijn proces, kennisdeling, bodemdaling, kosten beheer, landbouw, biodiversiteit, waterkwantiteit proces, bodemdaling, waterkwantiteit, biodiversiteit, kosten beheer, landbouw, economie, waterkwaliteit, luchtkwaliteit

22

23 Bijlage 4 Betrokken partijen (geïnterviewd, bij werkbijeenkomst en/of informatie aangeleverd) Henk van Hardeveld Bas Spanjers Esther Kleinveld Edwin ter Hennepe Winnie Rip Wiebe Bakker Maarten Ouboter Max Zevenbergen Allard van Leerdam Maaike Bruggink Martin van der Lee Hans Mankor Jaap van Til Frank Bos Christa Docter Andries Middag Henkjan Soede Erik Broeke Sander Haak Welmoed Visser Frank Lenssinck Roelof Westerhof Frank vd Bolt Gilles Erkens Joachim Rozemeijer Ernst Bos Nick van Eekeren Eugène Thijssen Simon Troost Heleen Mees Jerry van Dijk Stuurgroep landbouw Utrecht-West HdSR HdSR HdSR Waternet Waternet Waternet Waternet NMU Staatsbosbeheer Natuurmonumenten provincie Utrecht provincie Utrecht provincie Utrecht provincie Utrecht provincie Utrecht LTO ANV Vechtvallei/ stuurgroep landbouw Stichtse Vecht Stichtse Vecht Woerden VIC VIC Alterra Deltares Deltares LEI Louis Bolk Instituut Louis Bolk Instituut Tauw Universiteit van Utrecht Universiteit van Utrecht Miriam Jonker Jos Geenen Martin Verweij programmabureau Utrecht-West programmabureau Utrecht-West programmabureau Utrecht-West Stuurgroep Aanpak Veenweiden