Fotowedstrijd Land & Water in Noord- Holland

Transcriptie

1 Fotowedstrijd Ld & Wter i Noord- Holld Op zodg 17 oktober 2010 is de jrlijkse Temdg v et Noord- Hollds Arcief. Het tem v dit jr is, sluited op de Week v de Gesciedeis, Ld & Wter. Specil voor deze Temdg orgiseert et Noord-Hollds Arcief ee fotowedstrijd met et gelijkmige tem Ld & Wter i Noord-Holld. De provicie Noord-Holld blikt uit i r ld e wter. V et strd v Zdvoort tot de Stellig v Amsterdm e v de Westfriese Omrigdijk tot de polders v de Hrlemmermeer. Grg zie wij door úw oge wter e ld i de provicie Noord-Holld. Hoofdprijs: Tweedgs rrgemet Historisc Hrlem voor twee persoe, bestde uit ee overctig i et sfeervolle 3- sterre Ambssdor City Cetre Hotel, ee uitgebreid otbijtbuffet, ee drieggedier à l crte i Itlis resturt Pst Pst op de dg v komst e toeggskrte voor et Frs Hls Museum of Teylers Museum. zij. De izedtermij sluit op 15 september De igezode foto s zij te bekijke vi Meedoe? Stuur uw foto (mximl 10 Mb) voor 15 september 2010 r fotowedstrijd@oord-olldsrcief.l of per post r et Noord-Hollds Arcief, postbus 3006, 2001 DA Hrlem. Vergeet iet om uw m e dresgegeves bij de foto te voege e te vermelde wr e weer de foto is gemkt e wt erop stt fgebeeld. Voor meer iformtie over de fotowedstrijd v et Noord-Hollds Arcief kut u cotct opeme met Abell Meddes of Ester v Velde vi fotowedstrijd@oord-olldsrcief.l of tel. (023) Tweede prijs: Cdleligt Cruise voor twee persoe op ee sfeervol igericte lougeboot, wrbij u oder et geot v pjes e twee drkjes circ 1,5 uur lgs de mooiste bezieswrdigede v Hrlem vrt (op vrijdg- of zterdgvod). Derde prijs: Vijf keer et boek NLXL v Krel Tomeï met 350 rtistieke luctfoto s v Nederld, fgewisseld met tekstbijdrge v zestie (bij) bekede Nederlders. Deze boeke zij bescikbr gesteld door Cyclomedi. Ee deskudige jury beoordeelt de igezode foto s op origiliteit e kwliteit. Zowel ieuwe ls istorisce foto s mke ks op de prijze, die tijdes de Temdg op zodg 17 oktober worde uitgereikt. Ee selectie v de igezode foto s zl op de temdg te zie Vktieggers op de Zuidpier i IJmuide, Foto: Cees de Boer. 1

2 door Kor v der Dui De Redersvereigig IJmuide De Vereeigig v Reeders v Visscersvrtuige - ier kortweg Redersvereigig - werd opgerict i IJmuide op 19 ovember Olgs is et rcief v deze Redersvereigig geïvetriseerd. 2 De Redersvereigig stelde zic te doel de belge v et Visserijbedrijf i de ruimste zi met lle r te dieste stde legle middele te bertige. I ltere omscrijvige werd ook gewg gemkt v et bevordere v de verkoop v vis e et g v collectieve rbeidsovereekomste e v et bevordere, i de mte ls de goede trouw medebregt, dt de lede de te ue zie bij gege collectieve rbeidsovereekomste gestelde beplige kome. Hoewel et lidmtscp v de vereigig ook ope stod voor reders v beugvisserijscepe (wr wordt gevist met lge vislije met dwrslije, voorzie v ke met svis), lg i IJmuide de druk op de beoefers v de trwlvisserij. De verse rig die IJmuidese scepe voerde ws meestl met ee sleepet (trwl) gevge, l wre er ook loggers die met ee drijfet (vleet) viste. De reders die de rigvgst beoefede door middel v de vleetvisserij wre meestl georgiseerd i de Reedersvereeigig voor de Nederldsce Hrigvisscerij, die ktoor ield i Sceveige of Vlrdige. Drst wre er og dere verbde zols de Vereigig v Scippereigere i Ktwijk Zee. De geledere geslote De oprictig v de Redersvereigig werd i de d gewerkt door de opkomst v IJmuide ls vissersplts. De oderlige smorigeid v degee die i et visserijbedrijf werkzm wre, ws soms ver te zoeke. Zo wre de izicte over de weselijkeid v ee prticuliere visfslg d wel ee rijksvisfslg zeer verscilled. Adere probleme wre de moeilijkede met de kolevoorzieig e de opkomst v de vkbode, die de veroudige tusse werkemers e werkgevers meer d ees op scerp zette. Ws de bemig v de zeilvissersscepe et eid v de 19de eeuw over et lgemee zeer gezgsgetrouw - wt de scipper e de reder zeide ws wet -, bij et stoomtrwlerbedrijf i IJmuide lge de veroudige ders. Stoomtrwlers viste ook op zodg e drv ws iet iederee gedied. Mede doordt er ee selle uitbreidig v deze vloot pltsvod, otstod er l sel ee tekort rbeidskrcte, voorl mtroze e stokers. Deze werde gevode oder koopvrdijpersoeel, dt meestl georgiseerd ws i de Algemee Bod v Zeeliede. Afsprke tusse deze bod e idividuele reders over rbeidsvoorwrde gf oderlig wrijvig. N lgdurige oderdelige kode de geledere v de reders uiteidelijk worde geslote door de oprictig v de Redersvereigig, die zic itesief met et overleg gig bezigoude e ook op dere terreie, zols de socile wetgevig e de dvig drv, ctief werd. Ook over de collectieve rbeidsovereekomste v iet-zeevrede, werkzm i wel met et visserijbedrijf verbode bedrijve, werd oderdeld. Het betrof ier oder dere de vislossers, de kolewerkers e et persoeel v ijsfbrieke. I 1910 werd ee soort rbeidsbureu i et leve geroepe, om werkloos geworde vissers ee loopb i et visserijbedrijf te elpe. De secretris

3 Trwlers ligge werkeloos i de ve v IJmuide. Foto: H.J.M. Vlks, v de Redersvereigig ws directeur v deze orgistie. De Permete Arbitrgecommissie, smegesteld uit vertegewoordigers v de vkbewegig e de reders, met ee ofkelijke voorzitter, ield ook ktoor op et dres v de Redersvereigig. Hij bemiddelde bij gescille op rbeidsgebied tusse de reders e de opvrede, wrbij de ltste meestl werde vertegewoordigd door u vkorgistie. De visserijsector zou lter ee zeer stkigsgevoelige bedrijfstk blijke te zij, die veel vergde v et bestuur v de Redersvereigig, e v de vkbewegig. Eerste Wereldoorlog Adere iititieve v de Redersvereigig 3

4 4 Ee Ktwijkse logger vrt de vissersve v IJmuide bie; liks de bievuurtore e rects et Forteild. Foto: A. de Grf, circ wre oder dere de oprictig v de Oderlige Oorlogsrisico Mtscppij et uitbreke v de Eerste Wereldoorlog. Hierdoor kode de vwege et oorlogsgevr opgelegde scepe weer i de vrt gebrct worde. Drst volgde ee eveees oderlige verzekerigsmtscppij te beoeve v de opvrede. Deze eeft gefuctioeerd tot de totstdkomig v de Oorlogszeeogevllewet i De oderlige verzekerigsmtscppij mkte et mogelijk ee uitkerig te verscffe de bestde v door et oorlogsgeweld omgekome vissers. Toe de Egelse regerig ee deel v de vissersvloot i beslg m, ko moeizme oderdelige mede dkzij de Redersvereigig ee regelig worde getroffe, wrv de ltste (ficiële) oderdele ps i de jre dertig werde fgewikkeld. De vereigig ws tijdes de Eerste Wereldoorlog ook belst met de distributie v levesmiddele, steekole e petroleum voor de vloot. N overleg met zowel de Duitse ls de Egelse regerig werd de mogelijkeid v de fzet v vis r deze lde gewrborgd. N floop v de oorlog, toe brdstoffe og

5 wre gertsoeeerd, slgde me eri ee regelig te treffe met de Belgisce regerig, wrdoor vis werd geleverd e Belgisce steekoolbrikette i ruil werde verkrege. De Redersvereigig ws betrokke bij de totstdkomig v diverse socile wette, zols de Zeevissersogevllewet, de Arbeidswet e de Scipperswet. Voor de uitvoerig v deze wette rictte de Redersvereigig sme met de vkbewegig et Cetrl Admiistrtie Bureu (CAB) op, dt ktoor ield op et dres v de Redersvereigig. Ook de Commissie tot bevorderig v et Visverbruik ws ee iititief v de Redersvereigig, sme met de Vereigig v Visdelre. De jre twitig I 1922 ws er sprke v ee te grote voer v vis door Duitse trwlers (soms twitig per dg), wrdoor de Nederldse scepe iet op tijd kode worde gelost e de prijze kelderde. Door de wkele Duitse ecoomie met r grote geldotwrdig kode de Duitse scepe voor u ldig vis i IJmuide ee veelvoud krijge v et bedrg dt zij i Duitsld zoude otvge. Ekele Duitse visdelre rictte eige ktore i IJmuide op, oder dere Goldbom, Bückm & Pool e Püst. De Redersvereigig moest ook bezuiige: me stelde voor gee sigre meer uit te dele tijdes vergderige e ook m me zic voor de dgelijkse boterm v uis mee te eme. Er ws ook sprke v et otslg v persoeel v de Redersvereigig e loosverlgig v opvrede e vislossers. Ee proef met rdiotelefoie boord v drie trwlers leverde vkelijk weiig op. Nog lg iet lle trwlers dde de mogelijkeid om boord zelf elektriciteit op te wekke. I ee bod v ee vliegmtscppij om ee wtervliegtuig ter bescikkig te stelle te dieste v de visserij zg me weiig. I 1924 wre er og slects drie rederije die zic vuit IJmuide met de rigvleetvisserij bezig ielde. Ee jr lter bestod de Rijksvisfslg 25 jr. Me besloot er mr gee dct te bestede, de zorge om ee imiddels uitgebroke stkig eiste lle dct op. Alom eerste beducteid voor de vormig v commuistisce celle boord v scepe. Ook oderlig verscilde de vkbode ogl ees v meig. De bij de Redersvereigig geslote rederije bescikte over zo 195 scepe. De zustervereigig Vereigig v Kleie Reders verklrde zic bereid te fusere met de Redersvereigig. Hieri d zic ee tl reders vereigd die slects over éé of ekele scepe bescikte. I 1929 verscee et verslg v ee i 1927 door de miisters v Wterstt e v Ficië igesteld oderzoek r et Sttsvissersvebedrijf. De vrg ws toe of et i et belg v et rijk zou zij om et vissersvebedrijf i prticuliere de te doe overg. Dt bleek (og) iet et gevl. V de zijde v deze prticuliere bestode ogl wt bezwre tege et oplegge v steeds stijgede lste om de jrlijkse tekorte v et Sttsvissersvebedrijf te dekke. Los v dit lles bleek er og steeds veel vis gestole te worde uit de visl. Dit ws keelijk ee ouitroeibr vergrijp, dt regelmtig i de le geoemd werd. De mrecussee beloofde opieuw scerp op te lette. Crisisjre De jre dertig met de dr verbode crisis dde veel ivloed op de visserij i IJmuide. De slecte bedrijfsuitkomste oopte de lede v vereigig tot grote(re) ctiviteit op et gebied v verieuwig v de vloot e verbeterig v de vgstmetode e fzetmogelijkede. Pogige v de Redersvereigig om regerigssteu voor et visserijbedrijf te verkrijge, werde veell fgeweze. I 1931 wre er l oderd scepe uit de vrt geome. Al ekele tietlle jre werd getrct de ld gebrcte vis door middel v et gebruik v ee veiligklok te verdele. Avkelijk verliepe de proefemige teleurstelled, mr vf 1931 verbeterde dit. De Redersvereig ws ltijd bevreesd geweest dt ee veiligklok de opbregst zou verlge e verscilde dri v meet f met de IJmuider Visdelvereigig. 5

6 6 De oderlige verstdoudig ws somtijds gespe. Het streve v de Redersvereigig r ee zo groot mogelijke opbregst betekede dt de wistmrges v de visdelre oder druk werde gezet. Eid 1932 eiste de Vkbod IJmuider Federtie dt de per 1 juri 1933 voorziee loosverlgig werd teruggedrid. De Cristelijke Bod d wel geteked. Toe ook de vislossers et werk eerlegde, werd beslote dt et persoeel v de rederije zelf de scepe moest g losse, die toe og op zee wre. Het bestuur zou zorge voor koffie e koek tijdes de loswerkzmede. I juli 1933 ccepteerde de Cetrle Bod v Trsportrbeiders de l eerder door de Cristelijke Bod geccepteerde voorwrde. Odertekeig volgde ecter eerst i oktober. De omstrede secretris v de Vkbod IJmuider Federtie ws imiddels geruisloos vertrokke. Hiermee ws de stkig voorbij. Itusse dde België e Frkrijk u visivoer uit Nederld cotigeterigsmtregele oderworpe. De Britse regerig veroogde de ivoerrecte. De burgemeester v Velse overlegde vertrouwelijk met de miister die vertwoordelijk ws voor de visserij. De igediede ple werde óf fgeweze óf diede der bestudeerd te worde, met etzelfde resultt: iil. N et opeffe v de stkig werd de regerig verzoct de regels voor de cotigeterig te versoepele. De cotcte verliepe ecter zeer trg. Buiteldse vis ws volges de miister zeer welkom. I 1934 wre er og 85 v de 195 scepe i de vrt. Eerst i 1937 ws er sprke v ee voorzictige oplevig. De vgste wre gestege, er werde pogige ged om de vis te g ivrieze e dere coserverigsmogelijkede (i blik e i gls) werde uitgebreid. I 1938 verdwee vijftie scepe, die oder ee sloopregelig viele, e kwme er vijf grotere trwlers bij, wrdoor de vgstcpciteit etzelfde bleef. De dropvolgede jre ws et lleml l weer mider, iet i et mist door et uitbreke v de Tweede Wereldoorlog i september Vwege de ozekere toestd bleef de ele vloot bie.toc slgde me er i om gedurede dit deceium ekele ieuwe(re) scepe i de vrt te lte brege, wroder de eerste motortrwlers. Motorloggers wre er l eerder. Zeilloggers kede me i IJmuide l lg iet meer; i 1929 verdwee de ltste uit de vlootlijst. Vk werde ze og v ee motor voorzie. Tweede Wereldoorlog Tijdes de Tweede Wereldoorlog wre de ctiviteite v de Redersvereigig beperkt. I IJmuide stode og eige tietlle scepe igescreve, wrv er ekele de (dg)visserij op de Noordzee mocte uitoefee. Nst drie trwlers e ekele loggers e kotters wre de overige scepe v kleier formt. N 1941 werd er weges et oorlogsgevr steeds mider gevre. Brdstofscrste eerste ook ier. Vf februri 1944 moct llee og vuit Delfzijl worde gevist e iet meer vuit IJmuide. Dit gebeurde door vijftie scepe, wroder vier uit IJmuide. V ekele oderde visserijscepe ws de bevrijdig de verblijfplts obeked. Dkzij et werk v et Bureu Teruggve Visserijvrtuige oder leidig v de eer A. v der Veer ko ee groot deel v de scepe die i Duitse diest dde gevre worde teruggeld e de oorsprokelijke eigere teruggegeve. V de scepe die gedurede de meidge v 1940 op zee wre, kode de meeste uitwijke r ee Egelse ve. Sommige ierv bleve vuit ee ve de Egelse westkust de visserij deeleme. V de scepe die i diest wre v de Egelse of Nederldse Mrie, e bijvoorbeeld ls mijeveger werde igezet, keerde op 2 juli 1945 ls eerste de IJM 183 Vikigbk i IJmuide terug, spoedig gevolgd door dere scepe. Door de grote vrg r vis te beoeve v de voedselvoorzieig e door de grote visrijkdom v de Noordzee - er ws gedurede ekele jre uwelijks gevist - beleefde de IJmuider vissersvloot de Tweede Wereldoorlog ekele topjre.

7 Het eide v de vereigig A et begi v de jre vijftig trd er i de IJmuidese visserij ee teruggg i: vele kleiere scepe wre opeloos verouderd e oredbel geworde door de gestege koste v brdstoffe e loe. Doordt de ieuwere scepe ee grotere cpciteit dde, dlde et tl scepe dt door de lede v de Redersvereigig i de vrt geoude werd gestg. Door et bescikbr kome v dere voedigsmiddele d vis, liepe de opbregste zielijk terug. Sommige reders ivesteerde uwelijks meer. Doordt er meer - e trekkelijker - werk de wl bescikbr kwm, otstod er teves ee gebrek persoeel. I 1960 verscee ee rpport over et op grote scl verdwije v vis buite de ormle kle, dt ecter iet llee i IJmuide geregistreerde vrtuige betrof. De gestge dlig v et tl scepe gig door; i 1973 bestod de vereigig og uit zeve rederije. Me besloot toe om de i de voorgde tie jr betlde cotributie te restituere de toemlige lede. Het gebouw v de Redersvereigig werd verkoct e de opbregst v ƒ eveees verdeeld. I 1982 telde de Redersvereigig og vier lede, die elk de IJmuidese belge moeste bertige i ee groot tl orgisties die zic ldelijk of regiol met de visserij bezigielde. Aemelijk is dt omstreeks deze tijd de vereigig eeft opgeoude te best; ee officiële bevestigig ierv viel evewel iet te verkrijge. Vis losse i IJmuide,

8 door Frs Tmes Aqurelle v Sprdm e ee ets e tekeige v Hrlem I de fgelope mde eeft et Noord-Hollds Arcief weer ee tl prete e tekeige gekoct die ee rdig beeld geve v oe et ws. Om te begie koct et Noord-Hollds Arcief twee qurelle v de totl obekede kuster Luuk Arts, beide gemkt i december 1969 e beide v Sprdm. Kemerked voor de toegepste teciek is et gebruik v oostidisce ikt voor de zwrte prtije eerzijds, met me voor de bome, e de wt zctere psteltite derzijds. 8 De eerste qurel (zie de voorzijde v NHA ieuws) is ee gezict vf de Nieuwe Rijweg te Sprdm over et ltste restt v t Vrtje, dt vroeger liep v et Spre bij de Tplts, iets te zuide v de Kolk, tot de Kleie of Hrlemmersluis i et Visserseide. Deze sluis dteert i zij uidige vorm uit 1542 e deed diest tot 1898, et jr dt de Grote Sluis werd verieuwd e vergroot. De verbidig werd l i et midde v de 19de eeuw eigszis verbroke door et grve v et boezemkl. Op de ctergrod zie we de Hervormde Kerk v Sprdm, die dteert uit De tweede qurel lt de Sprdmmerdijk zie, et over de brug v de Grote Sluis. Dit is et deel v Sprdm dt ligt i de gemeete Hrlemmerliede & Sprwoude. Rects stt et Rijldsuis, dt werd gebouwd i 1641, wrscijlijk r otwerp v Pieter Post, de bekede rcitect v oder meer Huis te Bosc e v et Huis Zweburg, et Gemeeldsuis v Rijld te Hlfweg, wr lter de suikerfbriek zou worde gevestigd. Het gebouwecomplex te Sprdm deed diest ls werkplts, timmerscuur e opslgplts voor et Hoogeemrdscp v Rijld.

9 Ee opvllede figuur bie de Hrlemse kusterswereld i de tweede elft v de 20ste eeuw ws Poppe Dmve, met zij omvgrijke, ruige brd. Sme met de eveees mrkte scilder Kees Verwey e de Sprdmmer Lee Spiereburg ws ij leerlig geweest v de estor v de Hrlemse scilderkust Heri Frédéric Boot ( ), die woode e werkte et Klei Heiligld 43. V de d v Poppe, die i 1988 overleed, is de groe getite ets v et Spre. Het stdput v de kuster ws et zogemde Vissersofje bij de Burgwl, met liks et Korte Spre e rects et Dokere Spre. Op de ctergrod de Grvesteebrug bij de Bkeessergrct, Teylers Museum e de Grote of St.-Bvokerk. De pret is te dtere de resturtie v de tore tusse 1964 e 1968, gezie de wijzerplt op de tore l is verlgd. Misscie ee og bekedere kuster uit de cotreie v Hrlem is Ato Pieck. Veel oudere Bloemedlers e Hrlemmers ebbe em geked ls tekelerr et Keemer Lyceum v Zij bekedeid dkt ij ecter iet i de ltste 9

10 10 plts ls otwerper v et sprookjesprk De Eftelig bij Ktseuvel. V em werd ee tekeigetje gekoct v de ctergevel v de voormlige Kloveiersdoele de Gstuisstrt, gezie vuit de voormlige Luitesteeg. Deze strt is evels de

11 muur verdwee bij de bouw v de stdsbiblioteek e de uize et Doeleplei. Het krijttekeigetje uit 1945 werd door Ato Pieck opgedrge Mieke Steeberge (ee ctrice?). De i 1870 i Arem gebore scilder e teker Atoo (Too) Mrkus eeft vf 1903 eige jre i Hrlem gewood, voordt ij weer r Arem e dr defiitief r Oosterbeek veruisde, wr ij i 1955 overleed. V em werde twee tekeige gekoct, beide uit et eid v 1903 e ogetwijfeld voorstudies voor scilderijtjes, gezie ij i ee v de tekeige tekeige eeft gebrct over de kleur. De tekeig v 13 ovember 1903 (ierbove liks) stelt ee boerderijtje voor de Houtvrt, ee v de uisjes die door de Duitsers gesloopt zij i 1944 voor de leg v de Atltikwll, de verdedigigsliie tusse Hrlem e Bloemedl. Lter zou ier de Westelijke Rdweg kome. Ditzelfde uisje werd zo 25 jr lter ook door de Bloemedlse scilder e teker Frciscus Atoius v Velse ( ) geteked tijdes ee les oder leidig v zij leermeester A. Miolée. V veel v deze lestekeige ebbe wij i 1983 ee reproductie moge mke. De dere tekeig (ierst rects) eeft Mrkus op 21 december 1903 gemkt bij de zogemde Dubbele Buurt. Dit ws de doorgde route komede v de std Hrlem vf de brug over de Zomervrt tot ogeveer de Slctuisstrt, wt u Sclkwijkerstrt eet. A beide zijde v deze Dubbele Buurt stode vroeger uisjes e scure e lge ook ekele tuie. Ook bevod zic ier ee tl grotere bedrijve, zols de sceepswerf e outdel v Pelteburg. De smlle strt lgs et Spre eette deze zijde eveees et Zuider Buite Spre, mr d met de toegevoegde vermeldig oostzijde. 11

12 Activiteite v et Noord-Hollds Arcief Fotocollecties V de Berg e Vreegoor Peter v de Doel, directeur v Sprestd Poto, eeft op doderdg 4 mrt de collecties v de Hrlemse fotogrfe V de Berg e Too Vreegoor overgedrge et Noord-Hollds Arcief. Het gt om respectievelijk 1000 glsegtieve uit de jre dertig v de vorige eeuw e zwrt-wit- e kleurefoto s uit de jre vijftig tot tctig. De fotocollecties v Sprestd Poto veruize i de loop v 2010 r et Ntiol Arcief i De Hg. Door de overdrct v de collecties V de Berg e Vreegoor blijve deze twee typisc Hrlemse collecties i Hrlem. Op de foto oudt Peter v de Doel de fotokoffer v Too Vreegoor omoog, die ook et Noord-Hollds Arcief is overgedrge. Foto: Rob de Jog. Foto s v Bloemedl e Heemstede olie Op mdg 17 mei 2010 zij de beeldcollecties v de gemeete Bloemedl e Heemstede digitl bescikbr gekome op de Beeldbk v et Noord-Hollds Arcief ( Bij elkr gt et om ruim foto s, pretbriefkrte, prete e tekeige. Het strtscot voor deze digitle bescikbrstellig werd gegeve door mw. drs. M.J.C. Heerems, burgemeester v Heemstede (tweede v rects op de foto), e door dr. R.T.M. Nedervee, burgemeester v Bloemedl (eleml liks op de foto). Tusse beide burgemeesters i Lieuwe Zoodsm, directeur v et Noord-Hollds Arcief, e eleml rects Alexder de Brui, oofdcoservtor v de topogrfiscistorisce tls v et Noord-Hollds Arcief. Foto: Jos Fielmic. 12

13 Foto: Rob de Jog. Vrouwe i verzet Het Noord-Hollds Arcief eeft ee expositie igerict oder de titel Vrouwe i verzet. Op deze kleie, permete expositie komt et verzet i Hrlem bod, gepleegd door gewoe vrouwe. Drie vorme v verzet (gewped verzet, et vervlse v persoosbewijze e ulp oderduikers) kome de orde, i de persoe v Hie Scft e de zusse Truus e Freddie Oversteege, Jetty Velu e de zusse Corrie e Betsie te Boom. Hu verl wordt verteld met beulp v persoolijke documete - zols brieve, tekeige e foto s -, objecte (wroder et pistool v Hie Scft) e udio- e videofrgmete. De expositie werd geoped op 5 mei 2010 door Truus Meger- Oversteege, Be Kiprdt e Reyout Siertsem. 13

14 door J v der Mle De Stictig Itertiol Orgelcocours I juli 2010 vidt de 46ste editie v et Itertiol Orgelcocours Hrlem plts. Sids kort is et rcief v de Stictig Itertiol Orgelcocours Hrlem (tot 1998) te rdplege bij et Noord-Hollds Arcief. 14 Tijdes et Orgelfestivl 2010 eemt de muziek v W.A. Mozrt ee bijzodere plts i. Dt d Wolfgg Amdeus iet kue vermoede toe ij tijdes zij vluctige bezoek Hrlem i 1766 zelf de ks kreeg et toe l wereldberoemde Müller-orgel i de Grote of Sit-Bvokerk te bespele Hoe et orgel i Hrlem kwm Over et Hrlemse muziekleve et begi v de Middeleeuwe zij we mr miiml geïformeerd. De vele kerkdieste werde opgeluisterd met gregorise zg. Met me op zo- e feestdge deed me ee beroep op scoliere om te zige tijdes de mis, de mette, lude e complete e et lof. Het is moeilijk vst te stelle weer de Grote of Sit-Bvokerk te Hrlem et eerste orgel kreeg. Gezie de bouwtijde v diverse dele v de kerk, moet et voor 1390 zij gebouwd. De vroegste wijzige voor ee orgel treffe we i de kerkrekeig v 1412/1413 wr meldig wordt gemkt v priester Hugo die et orgel bespeelde tijdes de kerkelijke oogtijdge, wrvoor ij per keer ee stoop wij kreeg. I deze periode werd et orgel uitsluited gebruikt tijdes de liturgie, wt iield dt et vrijwel dgelijks werd bespeeld tijdes de vele kerkelijke vierige. N de reformtie kwme de Hrlemse kerke i de v de protestte. Deze zge et orgel ls Sts Fluytecst ; et zou mr fugere ls vleeselik vermk, zodt et orgelspel tijdes de liturgie op de Syode v Dordrect i 1578 werd verbode. De publieke orgelbespelige bleve i de meeste stede i os ld ecter wel doorg. I deze periode fugeerde de kerk melijk ook ls otmoetigsplts voor de burgers. Zo ook te Hrlem, wr et grote orgel overiges wel tijdes Kerstmis, Pse e Pikstere werd bespeeld. Orgiste werde tijdes de wel toegeste bespelige gect et kerkvolk vertrouwd te mke met de ieuwe pslmmelodieë die de reformtie werde gezoge. Vf 1630 gve steeds meer stdsbesture opdrct de orgiste om de gemeetezg weer met et orgel te begeleide, wt i Hrlem vkelijk op weerstd stuitte vuit de kerkerd. Vf 1648 kreeg et orgel ecter weer ee beoorlijk deel tijdes de kerkelijke vierige. I de Hrlemse Sit-Jskerk (u publiekscetrum v et Noord-Hollds Arcief) werd vermoedelijk ook l i de 14de of 15de eeuw ee orgel gepltst. Er zij mr ee pr vermeldige i et rcief terug te vide ls: Id betelt de orgelist VIIJ. I jui 1565 werd ee klei orgelpositief gescft e i ugustus 1568 werd voor 36 pod ee istrumet uit Friesld gekoct, dt vermoedelijk ee v beide orgels vervig. Het is iet duidelijk weer deze orgels zij verdwee, mr dit moet l voor 1808 zij gebeurd. Het is mogelijk dt de orgels bij et overg v de kerk i de v de protestte iet llee et zwijge werd opgelegd, mr zelfs geeel uit de kerk werde verwijderd, zols op meer pltse i et ld gebeurde. Over et gebruik v orgels i dere Hrlemse kerke i deze periode is iet veel beked.

15 Ee ieuw orgel i de Bvo Het ws i de begie des Jrs 1735, toe u Eed. Groot Actb., de Heere Burgemeeftere e de Ed. Heere Vroedfcppe der Std Herlem, refolveerde, ee Nieuw Orgel te lte bouwe. Igevolge v die werd dit Orgel befteed de beroemde e kudige Orgelmker Crist Müller (...), zo screef Joes Rdeker, orgist v de Grote of Sit-Bvokerk i Het ieuwe Bvo-orgel, dt ko wedijvere met de vele orgels die i dere stdskerke verreze, werd op 14 september 1738 i gebruik geome e werd l spoedig beked i bie- e buiteld. Het meesterwerk v de v origie Duitse orgelbouwer gf ee ieuwe impuls et muziekleve i Hrlem. J. Ms verwoordde dit ls volgt i zij dicterlijke bespiegelige i 1868: Gelijk stdswpescild, dt ge ls ee kustkroo drgt Wri et zwrd e t kruis v oude moed gewgt, Zoo brgt gij Hrlems fm e dezer scooe beemde, Op uw gewijde glm welluided i de vreemde; E meeig reiziger, door t weidsc geruct bekoord, Kwm luistre r uw too e dole i dit oord. Dit orgel bouwde Pieter Müller (de zoo v Cristi Müller) i 1772 voor de Remostrtse kerk. Het stt tegewoordig i et Frs Hls Museum. Foto: J v der Mle. Het istrumet werd veelvuldig gedemostreerd eee groote meeigte ooge e zielyke Perfooe, kudige liefebbers, e voorme Meefters. Ee v e ws Georg Friedric Hädel ( ), die et orgel op 21 september 1740 met veel kost e beedigeyd bespeelde. Zij erieuwde keismkig i 1750 zl ij vst ooit vergete zij: bij zij reis v De Hg r Hrlem per diligece rkte ij melijk gewod bij ee ogevl. Ee der ws de joge Wolfgg Amdeus Mozrt ( ), die ecter iet specil voor et orgel r Hrlem ws gekome. Zij vder Leopold Mozrt d ee ieuwe vioolmetode gescreve, wrv de Hrlemse drukker Joes Escedé met ee ieuw drukprocédé ee Nederldse vertlig drukte. Ee specil exemplr werd stdouder Willem V gebode tijdes zij istlltie op 8 mrt 1766 i De Hg. Leopold otvig vermoedelijk begi pril eveees ee exemplr v zij werk uit de v de drukker, wrbij de Hrlemse orgist Hericus Rdeker wezig ws. Deze odigde de elfjrige Wolfgg uit om et Bvo-orgel te bespele. Vder Leopold ws i ee brief ee vried i Slzburg vol lof over et istrumet wr z zoo op d gemusiceerd: Es ist ei trefflic scöes Werck vo 68 Register (...). Hrlem orgelstd Wt gebeurde er og meer op et gebied v orgelbouw i Hrlem i deze tijd? Ndt et orgel vf et midde v de 17de eeuw weer 15

16 Burgemeester Cremers v Hrlem reikt de Zilvere Tulp, de prijs voor et Itertiol Improvistie Cocours, uit Piet Kee i werd toegest i de kerke, werde voorl i de 18de eeuw veel kerke (opieuw) v ee orgel voorzie. De ivoerig v ee ieuwe pslmberijmig i 1773 speelde ierbij zeker ee rol. Zo werd de Wlse Kerk door Hedrik v Giesse v ee orgel voorzie, dt werd verkoct de bouw v ee groter istrumet door Jo Cspr Friederics i Tegewoordig stt et i de Dorpskerk te Holysloot. Overiges is et Friederics-orgel i de periode volledig gerestureerd. De Doopsgezide beslote i 1771 tot de scf v ee orgel. Het werd gebouwd door J.H.W. Bätz e et werd geficierd door ekele lede v de gemeete, oder wie de bekede Pieter Teyler v der Hulst. N diverse uitbreidige e wijzigige i de 19de eeuw werd et i 1883 i de Sit-Jskerk gepltst, wr et eeft gest tot dit gebouw r kerkelijke fuctie verloor e et Gemeetercief v Hrlem zic ier vestigde. N tijdelijke pltsig i de Bkeresserkerk, eeft et Bätz-orgel i 2000 Hrlem verlte e stt et gerestureerd e wel i de Hervormde Kerk te Oostvoore. Pieter Müller (de zoo v Cristi Müller) bouwde i 1772 ee 16

17 orgel v besceide omvg voor de Remostrtse kerk, dt tegewoordig i et Frs Hls Museum stt. Het l vf 1685 wezige orgel i de Evgelisc Luterse Kerk werd i 1790 vervge door ee orgel, eveees door Bätz vervrdigd. Het werd i 1882 vervge door ee orgel v de Duitse bouwer J.A. Strobel e verpltst r Rotterdm e lter r Numsdorp. Hier is et uiteidelijk met de gemeetereiigigsdiest meegegeve... Het i 1523 voor de Grote of Sit-Bvokerk gebouwde orgel, werd i 1791 i sterk gewijzigde vorm i de Nieuwe Kerk gepltst. Tel ierbij op de diverse 19de-eeuwse e 20ste-eeuwse orgels ls et Cvillé-Collorgel (1875) i de Pilrmoie, et Ademorgel (1906) i de Josepkerk, et vierklviers Adem-orgel (1921) i de Ktedrle Bsiliek Sit-Bvo (ee v de grootste orgels v Nederld) e et Ared & Bruzem-orgel i de Doopsgezide Kerk (1968, ekele mde gelede gerestureerd) e Hrlem k met rect ee orgelstd geoemd worde. Stictig Itertiol Orgelcocours Uitsluited de wezigeid v frie orgels zorgt ecter iet voor ee bloeiede orgelcultuur. Drvoor is meer odig. I de jre vijftig v de vorige eeuw kreeg de jrelge orgeltrditie v Hrlem ee ieuwe impuls. De Hrlemse wetouder v oderwijs e kustzke D.J.A. Geluk gig i 1950 de slg om Hrlem ee rol te lte spele i et Holld Festivl, wrbij jrlijks ee orgelcocours zou worde georgiseerd. De eerste ml vod dit orgelfestivl plts i juli Het bestod uit ee cocert door jurylede e et eigelijke cocours. De wisselprijs werd et eerste jr bescikbr gesteld door de Algemee Vereigig v Bloembollecultuur e i lter jre door de Gemeete Hrlem e diverse orgelbouwers. Als ee wir drie ctereevolgede jre deze wisselprijs wist te bemctige, moct ij em defiitief oude. Avkelijk ws et cocours, wr professioele orgiste v over de ele wereld meedede, ee podium voor veell modere improvistie, mr lter eeft et ee bredere opzet gekrege. Vf 1955 werd voor et eerst ee Zomercdemie et cocours toegevoegd, wr fgestudeerde orgiste ee vkopleidig de mogelijkeid wordt gebode zic te lte - e bijscole. Me mkt ierbij gebruik v de vele (istorisce) orgels die i Hrlem st. I 1964 werd beslote ee stictig i et leve te roepe zodt de Stictig Itertiol Orgelcocours otstod. Oder de m Itertiol Orgelfestivl Hrlem vide de ierbove geoemde ctiviteite vf 1986 ees i de twee jr plts. Sids 2008 is et Itertiol Orgelfestivl Hrlem uitgebreid met de Hrlemse Orgeldg wrop cocerte worde gegeve op de orgels i de biestd. Op 17 juli werd et Itertiol Orgelfestivl 2010 geoped met de Hrlemse Orgeldg oder et motto Mozrt mke my dy!. Er werd ee specile Mozrt-route georgiseerd, wrbij et publiek grtis diverse orgelcocerte ko bezoeke. Alle werke die Mozrt voor orgel eeft gescreve werde te geore gebrct. Ook tijdes de dgelijkse crillobespelige op de tore v de Bvo ws zij muziek te ore. Arcief Met et bescikbr kome v et rcief v de Stictig Itertiol Orgelcocours Hrlem is ee gedeelte v de Hrlemse orgelcultuur i de periode toegkelijk gemkt. Het rcief bestt uit correspodetie tusse et bestuur e deelemers e jury, lle progrmm s, posters, ficiële stukke ezovoort. Ee belgrijk, wrdevol oderdeel v et rcief zij geluidsopme v de cocourse e udities v kdidte i de periode Deze zij ecter iet opebr. Het rcief is te rdplege op de loctie Kleie Houtweg 18, de pltsigslijst stt op Over de Hrlemse orgelcultuur is oder dere meer te leze i: Hrlemse orgelkust v 1400 tot ede: orgels, orgiste e orgelgebruik i de Grote of St.-Bvokerk te Hrlem door Hs v Nieuwkoop (1988). 17

18 door Ed Sewlt De Amsterdmse of Sprwouder Poort: de eige overgebleve stdspoort De reiziger die vf de Amsterdmse Vrt vuit et ooste de std Hrlem dert, k de istorisce Amsterdmse Poort iet mkkelijk egere. Deze beeldbeplede Hrlemse stdspoort overleefde ls eige de sloopwoede v de19de-eeuwse stdsotsluiters. 18 De vkelijk ls Sprwouder Poort bekede stdstoegg - et grve v de Amsterdmse Vrt vf 1631 ook wel Amsterdmse Poort geoemd - ws et begiput v de weg r et pltsje Sprwoude. Veel istoriescrijvers oeme de Sprwouder Poort de oudste stdspoort v Hrlem, l is et excte jr v de bouw iet beked. Iterieur v de Amsterdmse Poort. Foto: Jos Fielmic, Ee eerste teke v et best v ee verdedigigsliie i et gebied rod de Burgwl, wr de Sprwouder Poort zou kome, is te vide i et oude stdsrcief v Hrlem. Op 11 mei 1355 bevestigde grf Willem V v Beiere de stdsvrijeid, ls dk voor de ulp die de Hrlemmers et Kbeljuwse kmp gebode dde. Deze stdsvrijeid gold ook voor ee stdsuitbreidig die de iwoers v Hrlem u ter tijt begrve (bedoeld wordt: voorzie v ee grct) ede bevest ebbe met re poerte. De Sprwouder Poort wordt i de kte els og iet specifiek geoemd. De poort bestod reeds i I ee gstuisboekje v dt jr stt gescreve dt ee uis stde bij de Sprwouder Poort ee erfuur v 7 stuivers dt gstuis sculdig is. Ook wordt de Sprwouder Poort geoemd i de tesuriersrekeige v Hier leest me: Utgegeve dese gescreve v tymerige bute Sprewouderpoirte, v eije e v die ple op te le. Beked is dt Hrlem i 1426 door troepe v Jcob v Beiere belegerd werd. Het is goed dekbr dt vlk voor of kort dit beleg de bestde poort versterkt e veroogd werd. De voorpoort werd eid 15de eeuw gebouwd. Dit k fgeleid worde uit et feit dt et siermetselwerk st et stdswpe et Oosterijkse wpe bevt. Dit wpe moet vervrdigd

19 melde ls dt ij scilderde- liet zic door Jos bove op de poort vereeuwige. De foto toot de toemlige bewoer ls ee wre veldeer, terwijl ij de Heresigel rictig Sprekerk e Koigstei overziet. Beelded kuster Scoute, bewoer v de Amsterdmse Poort, kijkt uit over de std. Foto: Jos Fielmic, zij tusse 1482 e 1493, toe keizer Mximil v Oosterijk et regetscp uitoefede voor zij zoo Pilips de Scoe. Begi 16de eeuw werd de brug bij de Sprwouder Poort verbouwd. Dit blijkt uit et keur- e gebodsregister v et stdsbestuur. Ee gebod v 14 juri 1501 beplde dt iedere stedelijke voerm drie wges met pui r de bouwloctie moest brege. Stdsmuur V de Ctrijebrug over et Spre tot de Sprwouder Poort ws de std i de Middeleeuwe fgeslote door ee ekele meters dikke rigmuur v zo 6 meter oog, die op gelijke fstde versterkt ws door roddele e tores. Ee v de tores ws de zogemde Ppetore, ee kruittore, wrr de uidige Ppetorevest geoemd is. I 1972 werd ee stuk v de oude stdsmuur bij de Amsterdmse Poort blootgelegd. De psbeoemde stdsfotogrf Jos Fielmic legde de opgrvig op foto vst. Hij vereeuwigde ecter iet llee de opgrvig. Veel Hrlemmers zulle zic fvrge oe de poort er v bie uitziet. Ook Jos ws ieuwsgierig r et iterieur e kreeg de ks de biekt v de poort te bekijke e vst te legge. Met ls smoesje ik be mij zoeles bove vergete mkte ij sel ekele rke stilleves v de toemlige ogl stoffige situtie. De imiddels overlede kuster Scoute - die blijkes de foto ls liefebberij eve grg boeke verz- Over de istorisce gebeurteisse wrbij de poort ee rol speelde, zij we door de istoriescrijvers mr modjesmt bedeeld. Uit oude verkoopkte i et stdsrcief kue we slects et best v de poort e iets over de omgevig opmke. We wete ldus dt rod 1450 de prociepstoor v Hrlem i et ieuwbewoode gebied tusse et Spre e de poort, de Burgwl, ee kpel stictte: de Nicolskpel. Ee kte v 30 jui 1484 bescrijft oe de kerkmeesters v deze St.-Nicols- kerk bij de Sprwouderpoort ee lijfrete verkocte J Dirksz. e Lijsbet, docter v Adri Hycx. Het beleg v Hrlem Iets meer wete we over de rol v de poort te tijde v et beleg v Hrlem door de Spjrde ( ). Hrlem werd vf december 1572 door deze Spjrde e u uurlige belegerd, mr otspte i de zomer v dt jr ee verrderlijke ime, wrv de tctiek deed deke de overrompelig door et ks- e broodvolk i Op 20 juli 1572 d de scout v Hrlem, Adri Jsz v Dort, s vods ee dier 19

20 20 georgiseerd wrbij ij lle stdsbestuurders v Hrlem d uitgeodigd. Hs Colterm, fgevrdigde v Pris Willem v Orje, ws odks eige tegezi toevlligerwijs ook bij dit eetgelg wezig. Rod de vodklok v tie meldde zic ee edelm de Zijlpoort die ls lte bezoeker og de std i wilde. Colterm, bedct op ee Spse mctsgreep, vertrouwde et dele v oud-burgemeester Rmp iet. Rmp gelstte ee bode om de poort voor de gst te opee, mr Colterm stod er vervolges op dt ij de bode op zij toct r de poort zou vergezelle. De edelm werd biegelte e door Colterm r ee erberg begeleid. Acterdoctig geworde deed Colterm ee rode lgs de Hrlemse stdspoorte. De gst v Colterm bleek terect: bij zowel de Sprwouder Poort ls de Sclkwijkerpoort bleek de geele wct slects uit éé m te best. Bovedie costteerde Colterm midderct dt de Sclkwijkerpoort ope stod e de vlbrug mr door éé m bewkt werd. Deze Tijs Florisz beweerde dt de poort opestod om de melksters uit te lte, mr toe Colterm rictig Sprdmmerdijk tuurde, odersceidde ij ee tl scepe. Door Colterms wremig zg Florisz i dt et verrd odekt ws e ij bekede dt deze scepe de troepe v de vijd vervoerde. Nuwelijks d Colterm de poort lte sluite, lrm geslge e de scutterij lte optrommele of ee vijdelijke strijdmct oder de grf de Bossu verscee voor de dicte stdspoorte. Ee uitvl v de Hrlemmers verdreef deze troepe e beoedde Hrlem ldus voor ee stille Spse overrompelig. Tijdes et beleg v de std ws de Sprwouder Poort erldelijk et toeel v prisgezide uitvlle. Zols op 18 juri 1573, toe ee koremole e drie boerderije werde verbrd, e op 21 februri v dt jr. Ee uitvl moest toe voorkome dt de dijk bij Peixveer doorgrve werd. De overrompelde Amsterdmmers werde geoodzkt ee vrtuig cter te lte wrv de bemig doodgeslge of opgege werd. Op 19 pril 1573 wgde de Wlse kpitei Beufort ee uitbrk. Vuit de Sclkwijker Poort werd de scs Rusteburg stormederd door de belegerde geome. Vlk voor de overgve de Spjrde speelde de poort og ee ltste rol ls oodbke: op 6 juli 1573 werde twee zwrte vlgge op de poort geese die diede ls oodkreet om ulp. De ogerede oopte te worde otzet v de kt v et Hrlemmermeer. Reizigerssluis De eeuwe et beleg diede de u ls Amsterdmse Poort beked stde stdstoegg ls reizigerssluis rictig oostelijk Holld. I 1632 werd ee klok de poort opgege, zodt de reizigers kode zie weer u trekscuit of koets rictig Amsterdm zou vertrekke. Het moet druk geweest zij rodom de poort: et scippersgilde oteerde dt et tl reizigers vuit Amsterdm dt gebruik mkte v de trekscuit i 1727 et totl tl v persoe bedroeg. V Hrlem r Amsterdm reisde er i dt jr ziele. I et bewoge jr 1787, wri ptriotte e prisgezide tegeover elkr stode, ws de Amsterdmse Poort om de viertie dge et toeel v uitrukkede soldte. Ook zij er bij et Noord-Hollds Arcief foto s uit 1903 wezig, wrop te zie is oe legereeede vi de Amsterdmse poort de std itrekke om ee rbeidersstkig de kop i te drukke. De std met r poorte d i dt jr de grote 19de-eeuwse sloopwoede cter zic gelte. De Amsterdmse Poort kwm ier ls eige stdspoort ogescode dooree. De Amsterdmse Poort overleefde met eig geluk de doodvoisse die de gemeeterd i ee besluit v 18 oktober 1865 over de Nieuwpoort, de Sclkwijkerpoort e et Zijlek uitsprk. I de rmlstige jre v 1866 verloor et gros v de stdspoorte, et fscffe v de pltselijke ccijze, iet llee de fuctie v belstigktoor, teves werde de poorte door dele v politiek e bevolkig ls gemeescpsgeld verslidede objecte gezie. De stee brrières stode volges de 19de-eeuwse zieswijze verdere otsluitig v de std i de weg. Ee ieuwe, dure brug voor de Amsterdmse Poort, éé v die dokere

21 De Amsterdmse Poort omstreeks belemmerede e kostede overeeuwsce steegevrte, kwm er i die jre vzelfspreked d ook iet. De oude brug moest et og mr ee jr of drie uitzige omdt me dct dt de poort op de duur toc zou worde gesloopt. Dit gebeurde gelukkig iet. Pul v de Brik bescrijft i ee rtikel uit 1978 oe de sloopmer i Hrlem r ks ko krijge, mr ook oe de Amsterdmse Poort gesprd werd. Protestbrieve v de Koiklijke Nederldse Akdemie v Wetescppe, et Koiklijk Oudeidkudig Geootscp e 32 dtekeige, verzmeld door stdsrcivris A.J. Escedé, zulle ierbij zeker effect ebbe ged. Ook de motie v oktober 1865 v rdslid Hesuyse, wri ij opriep ee lgere tijd te eme tot overdekig v et sloopbesluit, zl ogetwijfeld bijgedrge ebbe et overleve v de Amsterdmse Poort. I ieder gevl is et Hrlemse bstio er og steeds. De Amsterdmse Poort stt opieuw i de steigers. Het voegwerk de zuidzijde v de poort zl ee lge loopfse kudig worde ersteld. 21

22 door Hele v der Eem Nieuwe rcieve e collecties 22 Bij et Noord-Hollds Arcief zij de fgelope mde diverse ieuwe rcieve biegekome. I deze rubriek dct voor ekele v die rcieve, die imiddels te rdplege zij i de studiezl. Arcief v de Ktolieke Ld- e Tuibouwbod (LTB) te Hrlem, (1992), omvg 14,70 m De Ktolieke Ld- e Tuibouwbod (LTB) werd opgerict op 16 jui 1915 e ws gevestigd te Hrlem. De oorsprokelijke m v de vereigig ws tot 1939 Diocese R.K. Ld- e Tuibouwbod i et Diocees Hrlem. Het Bisdom Hrlem besloeg grofweg Noord- e Zuid-Holld e de Zeeuwse eilde. N ee eridelig i 1956 werd et Bisdom Rotterdm opgerict. Het werkgebied v de LTB bestreek vf toe beide bisdomme. De LTB d ls doel om de grrisce, ecoomisce e mtscppelijke belge v de ktolieke boere, tuiders e kwekers te bertige. Als rooms-ktolieke stdsorgistie pste de LTB eleml bie et verzuilde Nederld, wr de mtscppelijke orgisties e vereigige i zuile per geloofs- of levesovertuigig wre igedeeld. Op pltselijk iveu wre LTB-fdelige ctief, elk met ee eige bestuur. Tusse et oofdbestuur e de fdelige werde (regiole) krige opgerict, die elk bestode uit ee tl fdelige. Zowel et bestuur ls de fdelige werde odersteud door ee geestelijk dviseur. I de jre tctig v de 20ste eeuw ws et speelveld voor de LTB verderd door diverse extere fctore, zols de toeemede betekeis v de Europese ldbouwpolitiek e de otzuilig v de Nederldse mtscppij. Dit leidde ertoe dt de LTB i 1991 opield te best. Op 22 mei 1991 beslote de Holldsce Mtscppij v Ldbouw e de LTB tot oprictig v ee gezmelijke Westelijke Ld- e Tuibouworgistie (WLTO). Deze orgistie is imiddels opgeg i LTO Noord. Gebruiksifo: de ivetris is te rdplege op e i de studiezl. Loctie voor rdplege rcief: Kleie Houtweg. Collectie v J.R. Asser te Heemstede betreffede de Tweede Wereldoorlog, 1940, 1945, omvg 0,05 m J.R. Asser, gebore op 20 december 1907 te Amsterdm e overlede i jui 2009, ws kpitei e verbidigsofficier v de Bevelebber Nederldsce Strijdkrcte (BNS), Gewest 12 (= Gewest Hrlem), omvttede de gemeete Hrlem, Velse, Hrlemmerliede e Sprwoude, Bloemedl, Zdvoort, Heemstede, Hrlemmermeer, Alsmeer e Uitoor. I juli 1945 woode Asser te Heemstede. J.R. Asser ws bij et uitbreke v de Tweede Wereldoorlog getrouwd e d twee joge kidere. Hij werkte bij ee bk i Amsterdm. Op 7 oktober 1940 werd ij gerresteerd door de Duitsers e ls lid v de groep Idisce gijzelrs geïtereerd i et cocetrtiekmp Bucewld. I ovember 1941 is deze groep overgebrct r et grootsemirie i Hre (N.-Br.) e i et voorjr v 1942 r De Ruweberg i Sit- Micielsgestel. I dt jr werd Asser ziek e werd ij opgeome i et toemlige Stdse Acdemisc Ziekeuis i Utrect. I 1943 is ij druit otslge e teves otslge uit de itererig ls gijzelr. Hij is toe verzetswerk g doe. Zij ectgeote e kidere wre imiddels odergedoke (zij ectgeote werd, toe zij i Boxtel odergedoke zt, bevrijd i september 1944 ls gevolg v de opertie Mrket Grde; zij kidere zte op ksteel Zuyle odergedoke.) I september 1944 Dolle Disdg werd Asser op bevel v Lode door de liies gebrct om zic i Brussel te melde bij de stf Bevelebber Nederldsce Strijdkrcte (BNS), Pris Berrd. Dr werd

23 ij igedeeld bij de Afdelig Bieldsce Strijdkrcte. Als verbidigsofficier BNS eeft ij i ovember 1944 de bevrijdig v Wlcere meegemkt e lter i pril 1945 de bevrijdig v Oost-Nederld door de Cdeze. N de cpitultie v de Duitsers is Asser i mei-jui 1945 verbidigsofficier BNS geweest i Gewest 12 (Hrlem e.o.). Voor zij verrictige i de oorlog ws ij drger v et Verzeterdekigskruis e Hoorry Member of te Britis Empire (militry). Gebruiksifo: de pltsigslijst is te rdplege op e i de studiezl. Loctie voor rdplege rcief: Jsstrt. Arcief v et Rijksmuseum Muiderslot te Muide, (1739) (1996), omvg 3,90 m Het Muiderslot, dt i 1875 voor publiek ws opegesteld, werd i 1878 oder et beeer v et Miisterie v Bieldse Zke gepltst. Hiermee ws et Rijkmuseum Muiderslot, met ee vste jrlijkse begrotig voor de meest drigede erstelwerkzmede, ee feit. Het beeer werd gevoerd door ee slotbewrder/-voogd. I de loop v de tijd werd et Muiderslot diverse mle gerestureerd. Grote resturties vode plts i de jre e Het Muiderslot ressorteerde vf 1918 oder et Miisterie v Oderwijs, Kuste e Wetescppe. I 1948 werd et beeer v et Muiderslot overgedrge de directie v et Rijksmuseum, i de persoo v A.W.C.L. Koot. N de overdrct v de vestigwerke rod et Muiderslot et Miisterie v Oderwijs, Kuste e Wetescppe i 1955 werde de vestig e de tuie ersteld. Vf 1982 werde de tuie i meer istorisce vertwoorde stijl gelegd, zo werd i 1984 de kruidof gerestureerd. N et vertrek v Koot i 1972 werd et slotbeeer formeel odergebrct bij de Rijksdiest Kstelebeeer i De Hg. De Rijksslotvoogd ws teves slotvoogd v et Muiderslot. Oder Kstelebeeer werd ee pssief museumbeleid gevoerd dt zic voorl rictte op et cosolidere e bescrijve v et eige museumbezit e op de publieksotsluitig v de collecties. Per 1 juli 1995 werd de Rijksdiest Kstelebeeer opgeeve. Uit de boedel werd oder dere et Muiderslot verzelfstdigd. Het gebouw e de terreie bleve eigedom v de diest Domeie e worde og ltijd oderoude door de Rijksgebouwediest. Het rijksmuseum ws l per 1 juri 1995 ee zelfstdige orgistie geworde, de Stictig Rijksmuseum Muiderslot, iet lger oder leidig v ee slotvoogd, mr v ee directeur. De collectie is middels ee beeersovereekomst i permete bruiklee fgest. Gebruiksifo: de ivetris is te rdplege op e i de studiezl. Loctie voor rdplege rcief: Kleie Houtweg. Arcief v de Stictig Medisc Cetrum Velse, (2001), omvg 0,40 m I de jre zestig v de 20ste eeuw otstod i de gemeete Velse ee grote beoefte ee istituut met verpleeguisfuctie. Het resulteerde i de bouw v ee verpleegpviljoe et toemlige Atoius Ziekeuis te IJmuide e i de oprictig v et gemeetelijk verpleeguis Keemergrde i ee vill v die m. Beide istitute rictte zic uitsluited op de zorg voor licmelijk zieke. I 1967 kwm Keemergrde te ressortere oder de imiddels opgericte triprtite stictig, die i 1971 de m Stictig Medisc Cetrum Velse zou vrde. Het doel v de stictig ws de bevorderig v de gezodeidszorg i de IJmod i et lgemee, de voortzettig v de exploittie v et Atoius Ziekeuis (sids 1972 Zeeweg Ziekeuis), lsmede de oprictig e exploittie v dere istellige op et gebied v de volksgezodeid i et bijzoder. De beoefte ee uis wri ook psycisc gestoorde bejrde zoude kue worde opgeome ws odertusse wel steeds groter geworde. I 1973 besloot et stictigsbestuur tot de bouw v éé verpleeguis, wri zowel psycisc gestoorde bejrde ls licmelijk zieke ls ptiëte met megvorme v deze doeige dequt zoude kue worde bedeld. I 1976 gig de eerste pl voor dit ieuwe gebouw te Drieuis NH de grod 23

24 i. De officiële opeig v Verpleeguis Velserdui vod plts op 28 oktober Met igg v 1 juli 1991 fuseerde de stictig met et ziekeuis Sit Joes de Deo e et Elisbet Gstuis, llebei i Hrlem, tot Stictig Keemer Gstuis te Hrlem. Verpleeguis Velserdui gig vf die dtum ls zelfstdige stictig verder. Gebruiksifo: de pltsigslijst is te rdplege op e i de studiezl. Loctie voor rdplege rcief: Jsstrt. Melkuie Holld e rectsvoorggers te Woerde, (1955) (1992), omvg 33,40 m I 1961 werd de NV Nederldse Melkuie (NMU) opgerict. De Coöpertieve Melkcetrle (CMC) te De Hg d 50 procet v de dele v de NMU i de. Ee volledig smeg v de CMC e de NMU vod plts i 1969, wrbij de oderemig ls m kreeg: CMC- Melkuie. I 1975 bego de smewerkig v CMC-Melkuie (cosumptiemelk) e de Coöpertieve Vereigig Noord-Holld (ks), die i 1980 resulteerde i ee fusie: Melkuie Holld. I 1980 ws Melkuie Holld de derde zuiveloderemig v Nederld. Op et gebied v cosumptiemelk m dit cocer de eerste plts i. Ageslote wre 6738 boere, verspreid over de provicies Noord-Holld, Zuid- Holld, Utrect e Zeeld. Het oofdktoor ws gevestigd te Woerde. Melkuie Holld fuseerde i 1990 met DMV Cmpi tot Cmpi Melkuie. De m Cmpi Melkuie is i 2001 gewijzigd i Cmpi. Cmpi fuseerde i 2008 met Friesld Foods tot Friesld Cmpi. Gebruiksifo: de ivetris is te rdplege op e i de studiezl. Loctie voor rdplege rcief: Kleie Houtweg. 24 Bert Veroeff fotogrfeert Mrkte i Noord-Holld Tot e met vrijdg 20 ugustus is i de Jskerk, et publiekscetrum v et Noord-Hollds Arcief, de fototetoostellig Mrkte i Noord-Holld te zie. Het gt om ee fotoserie v Noord- Holldse mrkte v de d v Bert Veroeff, wir v de Zilvere Cmer i 1984 e fotojourlist v et jr De foto s zij et resultt v ee documetire foto-opdrct v de Stictig Provicile Atls Noord-Holld. De toegg tot de tetoostellig is grtis. V oudser is de mrkt iet llee ee plts om del te drijve, mr ook om mese te otmoete. Vdr dt er gee mrkt is zoder cfés i de buurt! De oorsprog v veel Noord-Holldse mrkte ligt vk oderde jre terug. Zo is de Hoorse lppedg ee overblijfsel v de Luresjrmrkt uit de 15de eeuw. Deze lppedg is ee mrkt die elk jr de fsluitig vormt v de Hoorse kermis. E l meer d vier eeuwe is et op tweede Piksterdg meidemrkt op et klimdui i Scoorl. Hels eeft de mod-e-kluwzeercrisis i 2001 ee eide gemkt 500 jr veemrkt i et cetrum v Purmered. Mr deze veemrkt eeft - i ee overdekte l op ee idustrieterrei - gelukkig ee doorstrt kue mke e is iermee voor de toekomst beoude. I Scge vierde ze dit jr voor de 111ste ml de psveetetoostellig. Hier stele de dikbilrudere l jre de sow. E de Scgse doderdgse wremrkt verdert i de zomermde i ee ecte West- Friese mrkt, ee toeristisce trekpleister die zelfs i de groee Miceligids wordt gepreze. Teslotte worde tijdes de luilkct i Hrlem l meer d oderd jr plte voor uis e tui gescft op de trditioele luilk- of potjesmrkt. Nieuwe mrkte ls de jrlijkse ctmrkt i Kolor, de bijemrkt i Bussum e de wekelijkse Beverwijkse Bzr kue imiddels zo vijfetwitig jr ook ls ee trditie worde bescouwd.