Inflammatoire Darmziekten
|
|
- Annelies Abbink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inflammatoire Darmziekten Markers en Microbiota bij diagnose en behandeling Marieke Pierik MD PhD 12 september 2013
2 Casus 1 Vrouw 23 jaar Sinds langere tijd Moe + + Krampende buikpijn rond defecatie Ontlasting wisselend, laatste tijd 4 5 maal per dag dun 2 kilo afgevallen in 6 maanden Klinisch onderzoek: T 37,1 G: 65 kg, L 175 Soepel buik, geen massa Geen massa Gevoelige palpatie rechter fossa iliaca
3 Casus 1 Wat te doen? A. Geruststellen, geen verder onderzoek vermoedelijk IBS B. Aanvullende anamnese C. Verwijzen voor een coloscopie D. Kweek van de ontlasting E. Aanvullend bloedonderzoek: CRP, Hb, ijzer, vitamine B12 F. Bepalen van fecaal Calprotectine
4 Diagnostiek Chronisch Diarree Gastro intestinale problemen in Nederland 13% Sterfte 12% ziekenhuisopnames 13% verpleegdagen Inflammatoire darmziektes meest voorkomende chronische aandoening > 50% van patiënten bij MDL arts functionele klachten
5 Diagnostiek Chronisch Diarree Chronische diarree bij volwassenen in ontwikkelde landen 5 % van de bevolking DD IBS Functionele diarree Inflammatoire darmziekten Microscopische colitis Malabsorptie syndromen Coeliackie Chronische infectie Drug Induced
6 Diagnostiek Chronisch Diarree
7 Casus 1 Vrouw 23 Sinds langere tijd meer dan 2 maanden Moe + + Krampende buikpijn rond defecatie Ontlasting wisselend, laatste tijd 4 5 maal per dag dun Ook s nachts ontlasting 2 kilo afgevallen in 6 maanden Geen buitenlandse reizen Neemt geen medicatie
8 Ontlasting onderzoek Calprotectine Calcium binding protein Cytoplasma van neutrofielen Stabiel in de feces
9 Ontlasting Onderzoek
10 Casus 1 Ontlasting kweek: Geen parasieten Fecaal calprotectine 180 ug/g CRP < 1 HB 7,4
11 Casus 2 Vrouw 30 jaar Medische voorgeschiedenis Keizersnede 3 maanden eerder Huidige problematiek Sinds 2 maanden 4 5 x diarree per dag + bloed Urgency Tenesmen Gewicht 2 kilo afgevallen Familiaal: geen bijzonderheden Rookt niet
12 Casus 2 Klinisch onderzoek L 174 cm G 69 kg T 37.2 C Abdomen: Soepel wat drukpijn linker fossa Geen massa Rectaal toucher: bloederige ontlasting
13 Casus 2 Wat te doen? A. Geruststellen, geen verder onderzoek vermoedelijk IBS B. Aanvullende anamnese C. Verwijzen voor een coloscopie D. Kweek van de ontlasting E. Aanvullend bloedonderzoek: CRP, Hb, ijzer, vitamine B12 F. Bepalen van fecaal Calprotectine
14 Casus 2 Bloedbeeld normaal Calprtectine 560 Coloscopie Afwezig vaatpatroon Hyperemie Friabele mucosa Tot op 35 cm
15 Casus 3 Man 39 jaar Medische Voorgeschiedenis Bechterew Reden van verwijzing 1.5 jaar eerder opening met etter verlies boven linker bil 8 maanden eerder perianaal abces Geen diarree, geen buikpijn Familiaal: Geen darmaandoeningen Rookt: totaal 14 pakjaren
16 Casus 2 Wat te doen? A. Geruststellen, geen verder onderzoek vermoedelijk IBS B. Aanvullende anamnese C. Verwijzen voor een coloscopie D. Kweek van de ontlasting E. Aanvullend bloedonderzoek: CRP, Hb, ijzer, vitamine B12 F. Bepalen van fecaal Calprotectine
17 Lab: CRP 14 Vitamine B12 Ferritine 14 Transferrine saturatie 13% Fecaal calprotectine 68 Ileocoloscopie Casus 3
18 IBD een Heterogene Ziekte
19 IBD: een Heterogene Ziekte Ziekte van Crohn Volledige GI tractus Discontinu Transmurale ontsteking Stricturen Fistels IBDU Colitis Ulcerosa Colon Continu Extra intestinale Manifestaties Oppervlakkige Ontsteking
20 Extra Intestinale Manifestaties? 36 % van de patiënten heeft verschijnselen buiten de darm Kan het eerste verschijnsel zijn Geven soms meeste klachten
21 IBD Etiologie Argumenten voor een genetische achtergrond: 20% van de patiënten positieve familiale anamnese Sibling relatieve risico CD: λs = 36.5 UC: λs = 16.6 Etnische clustering Tweeling studies Concordantie in tweelingparen Monozygotic Dizygotic CD % 0-7 % UC 6-16 % 0-5 %
22 IBD Etiologie Innate immune system Pattern recognition receptors Autophagy TNF signaling cascade Cytokines NOD1 PTPN22 HLA DLG5 PTPN2 CARD15 TLR4 OCTN IL23R ARPC2 IL10 MAGI2 IRGM ATG60L1 ICOSLG STAT3 JAK2 CCR6 TNFS15 NKX2-3 PTGER4 MST1 ITLN1 ECM1 IL12B Linkage: genome scans Genome wide association studies Association studies: Functional and positional candidate genes
23 IBD Etiologie Genetische aanleg is niet genoeg Concordantie in MZ tweelingen slechts 40% Incidentie in migranten populaties incidentie in oorspronkelijke populatie Omgevingsfactoren 1. Intestinale Microbiota 2. Roken 3. Appendectomie
24 IBD Etiologie: Microbiota Meer bacteriën in de mucosa van IBD patiënten Schultz et al Gastroenterology 1995 Geen ontsteking zonder bacteriën De darm distaal van een derivatief stoma geneest Rutgeerts et al Lancet 1991 Diermodellen geen colitis in een steriele omgeving Elson et al Gastroenterology 1995 Serologische markers ASCA: anti Saccharomyces cerevisiae Anti OmpC: Eschericia coli outer membrane porin Meeste ontsteking waar de hoogste aantallen bacteriën Over de ileocaecale klep Distale colon Swidsinski et al Gastroenterology 2002
25 IBD Etiologie: Microbiota
26 IBD Etiologie: Microbiota Last decade : Culture based era to metagenomics IBD patiënten Verminderde diversiteit Meer mucosaassociated bacteria Verschillend tussen verschillende fenotypes Mycobacterium avium paratuberculosis, AIEC, Yersinia, Pseudomonas?
27 IBD Etiologie > 100 genen Appendectomie Roken Sartor RB (2006) Mechanisms of Disease: pathogenesis of Crohn's disease and ulcerative colitis Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol 3: doi: /ncpgasthep0528
28 IBD Etiologie?
29 Ziekte Verloop Remissie Opstoot 1 2 time
30 Ziekte Verloop UC CD 70 % met opstoten Selby W. Baillieres Clin Gastroenterol % met opstoten Ibsen study group; Clin Gastroenterol Hepatol time Munkholm P et al; Scand J Gastro 1995
31 IBD ZL Cohort Recurrence First Second Third
32 IBD ZL Cohort Recurrence First Second Third
33 Flares & Microbiota Clostridium difficile in VS 20% flares Nederland (masclee et al Inflam bow dis 2013) 139 fecal samples symptomatische patienten Toxinogenic C. difficile 3,6% Campylobacter jejuni 1.8%. Prospectieve studie 170 CD en 116UC patienten Baseling C. difficile ulcerative colitis 3.4% Crohn s disease patients 5.9% active disease 8.2% Remissie 3.3% disease. Clostridium difficile was also not associated with disease activity within patients with changing disease activity over time (P = 0.45). C. difficile is not a common trigger for exacerbations of IBD in clinical practice in the Netherlands CMV mogelijk belangrijk bij flares bij patiënten met immunosuppresiva. Geen rol andere enteropathogene virussen (Masclee et al Inflam bow dis 2012)
34 Ziekte Verloop Inflammation Disability Complications Severity Time (years) Choy EH, Panayi GS. N Engl J Med 2001; 344: Kirwan JR. J Rheumatol 2001; 28:881 6
35 Ziekte Verloop Cumulative Probability (%) Inflammatory Penetrating Stricturing Months Patients at risk: N = Cosnes, Inflamm Bowel Dis. 2002
36 IBD Team Behandeling Verpleegkundig specialist MDL artsen Reumatoloog Dermatoloog? Chirurg Diëtiste Kinderarts Oogarts Psychiater Gynaecoloog
37 Behandeling UC Non contagious blood flux CD Koerig et al rubber Wilks&Moxon bag for stoma Dick et al controlled Colitis ulcerosa General anesthesia Sulphasalazine trial sulphsalazine and antiseptics Electric sigmoidoscope Radiology and barium enema s First Case report Regional ileitis 1932 first colectomy end ileostomy STEROIDS MP 1969 Lockhart-Murmery & Morson Crohn colitis Flexible endoscopy Azathioprin BIOLOGICALS
38 Behandeling Ziekte van Crohn Opstoot * Corticosteroïden (Ia) Prednison Budesonide * Biologicals Infliximab Ia Adalimumab Ia * (Immunomodulatoren) Onderhoud * Biologicals Infliximab Ia Adalimumab Ia * Immunomodulatoren Thiopurines Ia Methotrexaat Ib Chirurgie Colitis Ulcerosa * 5-Asa Ia Mesalazine, Sulfasalazine * Corticosteroïden Ia Prednison * Biologicals Infliximab Ib * (Immunomodulatoren) * 5-Aza * Biologicals Infliximab Ib * Immunomodulatoren Thiopurines Ia Methotrexaat II
39 Behandeling? Ziekte van Crohn Chirurgie anti-tnf +immunosuppresiva corticosteroiden Colitis ulcerosa Chirurgie anti-tnf/ CsA +immunosuppresiva corticosteroiden mesalazine
40 Behandeling Opvlamming Ziekte v Crohn Therapie Stap 4 Therapie Stap 3 Therapie Stap 2 Therapie Stap 1 Diagnostiek
41 Behandeling: Onderhoud Ziekte van Crohn
42 Behandeling: Opvlamming Colitis Ulcerosa
43 Behandeling Onderhoud Colitis Ulcerosa
44 Behandeling: Hoe goed we het doen ZvC Succes (%) antitnf 5-ASA Prednison Azathioprine Time (weeks)
45 0 0 Behandeling Hoe goed doen we het? Biologicals ACCENT I 1 CDAI weeks CHARM 2 CDAI weeks PRECiSE 2&3 3,4 CDAI weeks IFX PLC ADA PLC CZP PLC 100% 52% 38% 54% 43% 63% 54% 44% 100% 100% Responders Responders Responders 0% % 0 0% Months Months Months Length of studies given in graph title
46 Ziekte Verloop veranderen? Inflammation Disability Complications Severity Time (years) Choy EH, Panayi GS. N Engl J Med 2001; 344: Kirwan JR. J Rheumatol 2001; 28:881 6
47 Behandeling Nieuwe strategiën Top down Tight control Early treatment Therapeutic Drug monitoring Nieuwe geneesmiddelen Anti TNF: Golimumab registratie vermoedelijk 2014 Anti integrines: Vedolizumab registratie vermoedelijk 2014 Jak kinase inhibitoren? Blokkade Il12/23 pathway? Antibiotica? Probiotica? Feces transplantatie?
48 Jonkers et al. Drugs 2012 Behandeling: Probiotica
49 Behandeling: Probiotica
50 Behandeling: Probiotica
51 Behandeling: Probiotica Geen duidelijk effect bij Crohn Veelbelovend: E.coli Nissle en VSL#3 actieve colitis ulcerosa VSL#3 preventie pouchitis Behoefte aan goede trials intention to treat protocol
52 Wat moet ik weten? Fecale markers kunnen een rol spelen bij differentiatie tussen functionele klachten gastro intestinale klachten en organische pathologie Inflammatoire darmziekten zijn een complexe heterogene groep aandoeningen Behandeling van inflammatoire darmziekten in tweede lijn in multidisciplinair team Vroege detectie is belangrijk om complicaties te voorkomen De meeste medicijnen zijn immunosuppressiva De intestinale microbiota spelen een belangrijke rol in de etiologie Interventies intestinale microbiota mogelijk behandel optie in de toekomst
53 Wat moet ik doen? Goede uitgebreide anamnese bij patiënten met chronische diarree of buikpijn Overweeg gebruik fecale markers bij twijfel
Medicatie keuzehulp Drs. K. Robbers, MDL-arts
Medicatie keuzehulp Drs. K. Robbers, MDL-arts IBD-dag CCUVN 24 november 2018 Vraag 1 Wie van u heeft het gevoel voldoende informatie te hebben voor een weloverwogen medicatiekeuze? Vraag 2 Wie van u heeft
Nadere informatieEen korte cursus behandeling van Crohn en Colitis voor patiënten met ervaring.
Een korte cursus behandeling van Crohn en Colitis voor patiënten met ervaring. 1. wat is er aan de hand bij uw klachten? 2. wat is uw behandeldoel? Leerdoelen 1. Hoe ontstaat IBD (inflammatory bowel disease)
Nadere informatieHoe belangrijk is herstel of genezing van het darmslijmvlies (mucosa) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa tijdens de behandeling?
Hoe belangrijk is herstel of genezing van het darmslijmvlies (mucosa) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa tijdens de behandeling? Hoe belangrijk is genezing van het darmslijmvlies voor afname van
Nadere informatieIBD en bijwerkingen: Ziekte of medicatie Wat kan ik doen? Mariëlle Oosterveer Verpleegkundig Specialist MDL Alrijne ziekenhuis.
IBD en bijwerkingen: Ziekte of medicatie Wat kan ik doen? Mariëlle Oosterveer Verpleegkundig Specialist MDL Alrijne ziekenhuis. Bijwerkingen: -van de ziekte -moeheid/psychische klachten -bijwerkingen van
Nadere informatieSMART-IBD Data gestuurde zorg en leren van elkaar. T. Markus en M.J. Pierik
SMART-IBD Data gestuurde zorg en leren van elkaar T. Markus en M.J. Pierik 21-03-2019 Inflammatoire Darm Ziektes (IBD) Ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa IBD Etiologie? Casus 1 17 jaar Symptomen sinds
Nadere informatieM. Crohn en Colitis ulcerosa; verschil en nieuwe ontwikkelingen in behandeling
M. Crohn en Colitis ulcerosa; verschil en nieuwe ontwikkelingen in behandeling Dr. D. Leemreis, MDL-arts 8 mei 2019 IBD Inflammatory Bowel Disease (IBD)= Inflammatoire darmziekten= Chronische ontsteking
Nadere informatieCalprotectine bepaling in feces
Erasmus MC Calprotectine bepaling in feces Synoniem: IBD test, Bühlmann Afname Afname voorkeur: Afname volume: Afname condities: Opslag condities: Verzend condities: Feces in buis met schepje Minimaal
Nadere informatieKinderwens en zwangerschap en de. ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Kinderwens en zwangerschap en de 3 ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Editie 2011 Colofon Geen enkel deel van deze brochure noch de gehele uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder
Nadere informatieLeven met een chronische darmziekte. Dr. R.C.H. Scheffer, maag-darm-leverarts
Leven met een chronische darmziekte Dr. R.C.H. Scheffer, maag-darm-leverarts Screening van colitis patienten Team MDL-artsen JBZ Screening van colitis patienten IBD-verpleegkundigen Inhoud Screening van
Nadere informatieTransitie in de geneeskunde 6 Handen op 1 buik. Topzorg 2018
Transitie in de geneeskunde 6 Handen op 1 buik Groot worden met een chronische darmziekte Topzorg 2018 Dr. Elvira George Kinderarts MDL Noordwest Ziekenhuisgroep Alkmaar IBD bij kinderen Kinderen zijn
Nadere informatieInflammatoire darmziekten bij kinderen
Inflammatoire darmziekten bij kinderen Kindergastro-enterologie, Hepatologie en Nutricie Dr. Virginie Janssens Dr. Ilse Hoffman 89 11 De ziekte van Crohn bij het kind en de adolescent. 11.1. Inleiding
Nadere informatieInleiding 1 Zwanger worden 2 Zwanger zijn 4 Bevalling en kind 8 Tot slot 9 Belangrijke telefoonnummers, websites en. 10 adressen.
Zwanger worden Is het mogelijk zwanger te worden met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa? Vrouwen Meestal zijn vrouwen met een chronische darmziekte niet verminderd vruchtbaar. Bij sommige vrouwen
Nadere informatieInflammatoir Darmlijden Wat verwacht de gastro-enteroloog/patiënt van de diëtist?
Inflammatoir Darmlijden Wat verwacht de gastro-enteroloog/patiënt van de diëtist? Prof. Dr. Harald Peeters Gastro-enterologie AZ Sint-Lucas Gent 4 de Symposium Diëtiek 16 oktober 2014 Inflammatoire Darmziekten
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zwangerschap 2 Erfelijkheid 2 Vruchtbaarheid 2 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap
Nadere informatieFaecaal calprotectine. Eva Lefevre 14 mei 2013
Faecaal calprotectine Eva Lefevre 14 mei 2013 Inleiding Faecaal calprotectine Calcium bindend eiwit Afkomstig uit neutrofiele granulocyten Aanwezigheid in faeces is evenredig met mate van neutrofiele migratie
Nadere informatiepost HBO MDL-ziekten Classical: Rubor, calor, tumor, dolor, functio laesa
IBD, (patho)fysiologie post HBO MDL-ziekten Ad van Bodegraven, MDL-arts Nicolette Wierdsma, diëtist 5 November 2012 Over: 1. IBD 2. Behandeling medicamenteus 3. Chirurgie 4. Voeding en dieet Classical:
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn
Nadere informatieDo s and Don ts in IBD. Arosa Maart 2016 Nascholing Voor Huisartsen Jilling Bergmann, MDL-arts Lieke de Jong, Huisarts
Do s and Don ts in IBD Arosa Maart 2016 Nascholing Voor Huisartsen Jilling Bergmann, MDL-arts Lieke de Jong, Huisarts Disclosure Geen belangenverstrengeling Geen relevante relaties met bedrijven Casus
Nadere informatieBuikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018
Buikklachten, altijd een opvlamming? Rinze ter Steege, MDL-arts Martini ziekenhuis Groningen IBD dag 22 september 2018 Korte introductie MDL-arts in Martini ziekenhuis sinds 1 september 2016 Gestudeerd
Nadere informatieKinderwens en zwangerschap bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
3 Kinderwens en zwangerschap bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa EDITIE 2018 Eerlijk, betrouwbaar en onafhankelijk 1 Colofon Geen enkel onderdeel van deze brochure, noch de gehele uitgave mag op
Nadere informatieZwangerschap en IBD. ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-, darm- en leverziekten. Beter voor elkaar
Zwangerschap en IBD ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-, darm- en leverziekten Beter voor elkaar 2 Inleiding U wilt zwanger worden en heeft de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Op dat moment
Nadere informatieFECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER
FECESDONATIE TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN EN UITKOMSTEN 13 OKTOBER 2016 Yvette van Beurden arts onderzoeker VUmc y.vanbeurden@vumc.nl Procedure www.ndfb.nl Geschiedenis van Nood et al 2013 Clostridium difficile
Nadere informatieStudies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Studies on inflammatory bowel disease and functional gastrointestinal disorders in children and adults Hoekman, D.R. Link to publication Citation for published version
Nadere informatieVaccinaties en reizen bij IBDpatiënten. Dinsdag 17 mei 2016 Wout Mares MDL-arts ziekenhuis Gelderse Vallei
Vaccinaties en reizen bij IBDpatiënten Dinsdag 17 mei 2016 Wout Mares MDL-arts ziekenhuis Gelderse Vallei Vaccinatie en reizen bij IBD-patiënten Achtergrond IBD Medicatie en afweersysteem Vaccinatie Vaccinatie
Nadere informatieWorkshop 4. Kinderwens bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Workshop 4 Kinderwens bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa A. Bhalla Maag-Darm-Leverarts Esther van Bergenhenegouwen MDL verpleegkundige Voor de geboorte De zwangerschap De geboorte Na de geboorte
Nadere informatieIBD en zwangerschap ziekte van Crohn / colitis ulcerosa folder voor mannen en vrouwen met een kinderwens
IBD en zwangerschap ziekte van Crohn / colitis ulcerosa folder voor mannen en vrouwen met een kinderwens MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Inhoudsopgave Inleiding 2 Zwanger worden 2 Is
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/61044 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Erp, Sanne J.H. van Title: Arthropathies in inflammatory bowel disease : characteristics
Nadere informatieAndrea van der Meulen, MDL-arts
Andrea van der Meulen, MDL-arts IBD: Enkele cijfers 80.000 mensen met IBD in Nederland Piek leeftijd diagnose 18-25 jaar + 2.500 per jaar + 300 kinderen < 18 jaar Ontstekingen dunne en dikke darm Niet
Nadere informatieLopende studies. Zaterdag 9 september 2017
Lopende studies Zaterdag 9 september 2017 LADI STUDY Lengthening Adalimumab Dosing Interval Adalimumab (Humira) interval verlenging voor patiënten met stabiele ziekte van Crohn Waarom? - Optimale dosering
Nadere informatieMultidisciplinaire aanpak van IBD
Antwerpse Geneeskundige Dagen 12/09/2014 Multidisciplinaire aanpak van IBD Tom Moreels UCL Cliniques Universitaires Saint-Luc Hépato-Gastroentérologie tom.moreels@uclouvain.be Inflammatoir darmlijden dunne
Nadere informatieIBD en zwangerschap. ziekte van Crohn / colitis ulcerosa. folder voor mannen en vrouwen met een kinderwens
IBD en zwangerschap ziekte van Crohn / colitis ulcerosa folder voor mannen en vrouwen met een kinderwens Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Inhoudsopgave Inleiding 2 Zwanger worden 2 Is
Nadere informatieCrohn s disease: Mucosal immunology and immune modulating therapy Peters, Charlotte
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Crohn s disease: Mucosal immunology and immune modulating therapy Peters, Charlotte Link to publication Citation for published version (APA): Peters, C. P. (2014).
Nadere informatieClassical: Rubor, calor, tumor, dolor, functio laesa
IBD, (patho)fysiologie post HBO MDL-ziekten Ad van Bodegraven, MDL-arts Nicolette Wierdsma, diëtist 5 November 2012 Over: 1. IBD 2. Behandeling medicamenteus 3. Chirurgie 4. Voeding en dieet Classical:
Nadere informatieColofon. Oplage brochure 2.500, januari 2010, CCUVN. Tekst Schrijf-Schrijf, tekst en meer, Utrecht
Fistels: een pijnlijk probleem 6 Editie 2010 Colofon Deze folder is een uitgave van de CCUVN. Geen enkel deel van deze tekst, noch de gehele uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder
Nadere informatieMY STATEMENT PAPER. Annelien Grevendonck. Promotor: Dr. Eric De Herdt Co-promotoren: Prof. Dr. Apr. Ann Gils Apr. Thomas Van Stappen
Master in de industriële wetenschappen 2013-2014 Faculteit industriële ingenieurswetenschappen, Campus Groep T MY STATEMENT PAPER Annelien Grevendonck Promotor: Dr. Eric De Herdt Co-promotoren: Prof. Dr.
Nadere informatieVLAS Medische behandeling van Morbus Crohn en Colitis Ulcerosa. Dr Christophe Claessens St-Jozef ziekenhuis Turnhout
VLAS 13-11-2008 Medische behandeling van Morbus Crohn en Colitis Ulcerosa Dr Christophe Claessens St-Jozef ziekenhuis Turnhout 11 december 1931: Ik heb een belangrijke wetenschappelijke vondst die ik zou
Nadere informatieFrequent gestelde vragen bij inflammatoire darmziekten
Frequent gestelde vragen bij inflammatoire darmziekten Patiënten met inflammatoire darmziekten (in het Engels: Inflammatory Bowel Diseases, IBD) stellen zich dikwijls veel vragen over de aard, het verloop
Nadere informatieBuikpijn. WDH duodagen Dr. Pieter Stokkers, MDL arts AMC Jouke Hanje & Peter van Koningsbruggen
Buikpijn WDH duodagen Dr. Pieter Stokkers, MDL arts AMC Jouke Hanje & Peter van Koningsbruggen Casus Cynthia Op het spreekuur komt Cynthia, jonge vrouw van 26 jaar net een half jaar voor de tweede keer
Nadere informatieMethotrexaat. bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar
Methotrexaat bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar MTX (Methotrexaat) bij IBD (ziekte van Crohn) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van
Nadere informatieInflammatoire darmziekte (IBD)
16330 v9 FK Achtergrondinformatie Inflammatoire darmziekten 1 2 30 3 40 4 0 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 1 december 16 van de registratiehouders
Nadere informatieVedolizumab (Entyvio )
Vedolizumab (Entyvio ) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over een behandeling met vedolizumab (Entyvio ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het gebruik van dit medicijn en hoe
Nadere informatieDatum 31 maart 2017 Betreft Definitief advies als bedoeld in artikel 114 Zorgverzekeringswet
Oot Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Geschillencommissie van Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) T.a.v. mevrouw Postbus 291 3700 AG ZEIST Zorg
Nadere informatiebowel disease (IBD) neemt onmiskenbaar
Chronische darmontsteking groeiend probleem Veel nieuwe medicatie in onderzoek door Marc de Leeuw - 29-01-2013 Het aantal patiënten met chronische ontstekingsziekten van de darmen neemt hand over hand
Nadere informatieZwangerschap bij een chronische darmziekte
Maag-, Darm- en Leverziekten Zwangerschap bij een chronische darmziekte www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Vruchtbaarheid... 3 Erfelijkheid... 4 Medicijnen... 4 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap...
Nadere informatiePrednison voor de behandeling van de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
Patiënteninformatie Prednison voor de behandeling van de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa rkz.nl Uw MDL-arts (maag-,darm-,leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van de ziekte
Nadere informatieFarmaceutische zorg: verwachtingen van de patiënt versus de huidige praktijk
Farmaceutische zorg: verwachtingen van de patiënt versus de huidige praktijk Focus op patiënten met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Promotor: Prof. Dr. G. De Meyer Departement Farmaceutische Wetenschappen
Nadere informatieParallelsessie 4. Prof. dr. A.A.M. Masclee, hoofd afdeling Maag- Darm- en Leverziekten, MUMC+
Parallelsessie 4 Prof. dr. A.A.M. Masclee, hoofd afdeling Maag- Darm- en Leverziekten, MUMC+ Programma Welkom Presentaties: 1. Verleden, Heden, Toekomst Patiëntenparticipatie door prof. dr. A.A.M. Masclee
Nadere informatieMethotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn
Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn Uw behandelend arts en/of verpleegkundige specialist heeft met u gesproken over het gebruik van Methotrexaat (MTX). In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieZwangerschap en een inflammatoire darmziekte: een ongelukkige combinatie?
Zwangerschap en een inflammatoire darmziekte: een ongelukkige combinatie? Zwangerschap en IBD: Een ongelukkige combinatie? C. Janneke van der Woude Voordracht ter gelegenheid van de Corrie Hermann Prijs
Nadere informatie7,7. Werkstuk door een scholier 1769 woorden 9 maart keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1769 woorden 9 maart 2005 7,7 18 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is colitis ulcerosa? Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Colitis
Nadere informatieCOLITIS ULCEROSA. Sint-Lucas IBD-kliniek
COLITIS ULCEROSA Sint-Lucas IBD-kliniek COLITIS ULCEROSA Sint-Lucas IBD-kliniek Wat is Colitis Ulcerosa? Colitis Ulcerosa is een chronische ontstekingsziekte van de dikke darm (=colon) waarbij zweren (=
Nadere informatieHOOFDSTUK 6. Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven
HOOFDSTUK 6 Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven Samenvatting, discussie en toekomstperspectieven 89 SAMENVATTING INFLAMMATOIRE DARMZIEKTEN De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn beide
Nadere informatieDe Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa
De MDL- artsen van het Rijnland Ziekenhuis De Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa Patiënteninformatie 2 De ziekte van Crohn De ziekte van Crohn werd in 1932 voor het eerst in de medischwetenschappelijke
Nadere informatieInflammatoire darmontsteking (IBD), maagdarmontsteking bij honden en katten
Omschrijving Oorzaken Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Inflammatoire (ontsteking) van darmziekten (IBD) is een groep van gastro-intestinale (maagdarm) ziekten waarbij ontstekingen
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden)
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek en behandeling van inflammatoire darmziekte bij kinderen
Richtlijnen Richtlijn Diagnostiek en behandeling van inflammatoire darmziekte bij kinderen Lissy de Ridder, Edmond H.H.M. Rings en Johanna C. Escher* Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A1899,
Nadere informatieOngedifferentieerde spondylartritis
Ongedifferentieerde spondylartritis Wat is ongedifferentieerde spondylartritis? Spondylartritiden is een groep van chronische ziekten die bij elkaar horen omdat patiënten vaak dezelfde klachten hebben.
Nadere informatieFistels: een pijnlijk probleem
Fistels: een pijnlijk probleem 6 EDITIE 2018 Eerlijk, betrouwbaar en onafhankelijk 1 Colofon Geen enkel onderdeel van deze brochure, noch de gehele uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd
Nadere informatie6. Behandeling, medicatie en operatie
colitis ulcerosa: ziekte en behandeling 6. Behandeling, medicatie en operatie Het verloop van de ziekte is niet goed voorspelbaar. Periodes met weinig of geen klachten worden afgewisseld met periodes waarin
Nadere informatieGolimumab (Simponi ) Informatiefolder. Bij colitis ulcerosa. NICC Folder Golimumab Uitgave september 2016
Golimumab (Simponi ) Bij colitis ulcerosa Informatiefolder NICC Folder Golimumab Uitgave september 2016 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL artsen binnen respectievelijk
Nadere informatieZetpil en klysma bij de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa
Zetpil en klysma bij de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van zetpillen/klysma s. In deze folder krijgt u informatie
Nadere informatieAdalimumab (Humira )
Patiënteninformatie Adalimumab (Humira ) Informatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en collitis ulcerosa 1234567890-terTER_ Adalimumab (Humira ) Informatie over
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Samenvatting_tim.indd 261 2-10-2017 09:44:25 In dit proefschrift wordt de samenstelling en dynamiek van het intestinale microbioom (darmbacteriën) bij kinderen onderzocht, zowel bij gezonde kinderen als
Nadere informatieMaag-,darm- en leverziekten. Methotrexaat bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa
Afdeling: Onderwerp: Maag-,darm- en leverziekten Methotrexaat bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa MTX (Methotrexaat) bij IBD (ziekte van Crohn) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik
Nadere informatiePsychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD
Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD Gertrude van den Brink, arts onderzoeker kinder MDL Erasmus MC Sophia Prof. J.C. Escher, kinderarts maag-darm-leverziekten CCUVN Familiedag, 20-10-2018
Nadere informatieVoorwoord Colitis Ulcerosa Ziekte van Crohn Patiënten Informatiemap afsprakenkaart
Voorwoord U heeft te horen gekregen dat bij u de darmaandoening IBD geconstateerd is. IBD is een verzamelnaam voor meerdere ziektebeelden. In uw geval O Colitis Ulcerosa O Ziekte van Crohn In deze informatiemap
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Azathioprine (Imuran ) en 6-Mercaptopurine (6-MP, Puri-Nethol )
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Azathioprine (Imuran ) en 6-Mercaptopurine (6-MP, Puri-Nethol ) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts)
Nadere informatieWetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet
Wetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet Dr Laurens van der Waaij, MDL-arts Martini Ziekenhuis Groningen 11 april 2014 FODMAP-beperkte dieet Recent een aantal gerandomiseerde studies 68-87% significante
Nadere informatieNeemt u trouw uw medicatie in? Josbert Keller, MDL arts Judith Schornagel, ziekenhuisapotheker 21 februari 2012
Neemt u trouw uw medicatie in? Josbert Keller, MDL arts Judith Schornagel, ziekenhuisapotheker 21 februari 2012 Patient, 26 jaar Sinds 2006 colitis ulcerosa, milde vorm Werkt 6 dagen in de week als heftruckchauffeur
Nadere informatieInfliximab (Remicade) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Infliximab (Remicade) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van infliximab In deze folder leest u over de werking
Nadere informatieBehandeling met infliximab Ter behandeling van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Behandeling met infliximab Ter behandeling van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Afdeling maag-darm-leverziekten Inleiding Uw arts heeft een behandeling met infliximab voorgesteld. Infliximab is
Nadere informatieZetpil en klysma. Informatiefolder. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. N-ICC folder SUPP/KLYSMA uitgave november 2014
Zetpil en klysma bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder N-ICC folder SUPP/KLYSMA uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en
Nadere informatieInformatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Patiënteninformatie Adalimumab Informatie over de behandeling met het medicijn adalimumab bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa 1234567890-terTER_ Adalimumab Informatie over de behandeling met het
Nadere informatieIBD = Inflammatory Bowel Disease
IBD = Inflammatory Bowel Disease chronische ontstekingsziekten van de darm Ziekte van Crohn chronische idiopathische discontinue transmurale ontsteking die kan optreden in 1 of meer segmenten van het maag-darmkanaal
Nadere informatieAdalimumab (Hyrimoz ) bij IBD
Adalimumab (Hyrimoz ) bij IBD Uw behandelende arts en/of IBD verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Hyrimoz ). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het
Nadere informatieZIEKTE VAN CROHN. Sint-Lucas IBD-kliniek
ZIEKTE VAN CROHN Sint-Lucas IBD-kliniek ZIEKTE VAN CROHN Sint-Lucas IBD-kliniek Wat is de ziekte van Crohn? De ziekte van Crohn is een aanslepende ontstekingsziekte van de darm. De ziekte begint meestal
Nadere informatieFamiliaire Mediterrane Koorts
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Familiaire Mediterrane Koorts Versie 2016 2. DIAGNOSE EN BEHANDELING 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Over het algemeen wordt de volgende aanpak
Nadere informatieAzathioprine (Imuran )
Azathioprine (Imuran ) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder NNIC folder AZA uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL
Nadere informatiePrednis(ol)on. Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednis(ol)on Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Prednis(ol)on. In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatieNieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie
Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Dr. S. Vande Velde Dienst kindergastro-enterologie UZ Gent Prof Dr Van Winckel Prof Dr Van Biervliet Dr De Bruyne 1 Meisje 8 jaar oud Op spoed met mama, al 2 maand
Nadere informatieINTERACTIE VAN PROBIOTICA MET INFLAMMATOIRE PROCESSEN IN DE DARM
Academiejaar 2009-2010 INTERACTIE VAN PROBIOTICA MET INFLAMMATOIRE PROCESSEN IN DE DARM Barbara VANDENDRIESSCHE Promotor: Prof. Dr. R. Lefebvre Scriptie voorgedragen in de 2 de Master in het kader van
Nadere informatieChronisch inflammatoire darmziekten en nutritie
Chronisch inflammatoire darmziekten en nutritie Fazia MANA Afdelingshoofd dienst gastroenterologie UZBrussel 27april 2013 IBD = inflammatory bowel disease Ziekte van Crohn Colitis Ulcerosa (RCUH, CU) 1
Nadere informatieONDERZOEK CARROUSEL. IBD patiëntendag november 2018
ONDERZOEK CARROUSEL IBD patiëntendag november 2018 Probiotica studie Vermoeidheid in IBD 80% van IBD patiënten last van invaliderende vermoeidheidsklachten 50% zelfs als de ziekte onder controle is Te
Nadere informatieMaag-, Darm- en Leverziekten. Patiënteninformatie. Azathioprine / 6-mercaptopurine. Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Slingeland Ziekenhuis
Maag-, Darm- en Leverziekten Azathioprine / 6-mercaptopurine i Patiënteninformatie Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Slingeland Ziekenhuis Algemeen Azathioprine (merknaam Imuran ) en 6-mercaptopurine
Nadere informatieHet hepatitis B -virus is heel besmettelijk en wordt overgedragen door seksueel contact, door bloed-op-bloed contact of bij de geboorte.
Hepatitis B CWZ is één van de door de NVMDL erkende hepatitis behandelcentra in Nederland. Op de polikliniek Maag-, darm- en leverziekte (MDL) werken meerdere MDL-artsen en een verpleegkundige specialist
Nadere informatieIMMUNOSUPPRESSIVA BIJ IBD FRANCISCUS GASTHUIS
IMMUNOSUPPRESSIVA BIJ IBD FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Uw Maag-, Darm en leverarts (MDL-arts) heeft met u gesproken over het gebruik van medicijnen, zoals Imuran (azathioprine), Puri-Nethol (6-MP, 6-mercaptopurine)
Nadere informatieToedienen van zetpil/klysma. Interne geneeskunde
Toedienen van zetpil/klysma Interne geneeskunde Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van zetpillen/klysma s. In deze folder krijgt u informatie over de werking
Nadere informatieIgA nefropathie. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
IgA nefropathie Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - Het ziekteproces - De patiënt - Het diagnostische proces - De behandeling - De
Nadere informatieKlysma s en zetpillen bij inflammatoire darmziekten (Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa) Maag-Darm-Levercentrum
Klysma s en zetpillen bij inflammatoire darmziekten (Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa) Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van zetpillen
Nadere informatieAdalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Adalimumab (Humira ) Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira ). In
Nadere informatieRol van chirurgie bij IBD
Rol van chirurgie bij IBD Dr. S. Van den Broeck Dienst Abdominale-, Kinder- en Reconstructieve Heelkunde UZ Antwerpen 1 Inleiding chirurgie z v Crohn chirurgie CU Hoewel veel patienten uiteindelijk chirurgie
Nadere informatieReuma, atherosclerose & anti-inflammatie. Prof.dr. Mike T. Nurmohamed, reumatoloog Reade & VU Medisch Centrum
Reuma, atherosclerose & anti-inflammatie Prof.dr. Mike T. Nurmohamed, reumatoloog Reade & VU Medisch Centrum Reumatoïde artritis & Atherosclerose Mortaliteit en doodsoorzaken bij RA Mortaliteit Verhoogde
Nadere informatieBehandeling van fistelende penetrerende
Behandeling van fistelende penetrerende Crohn in de ileocaecaalregio l i : de rol van chirurgie Marion van der Kolk Radboudumc Chirurg vragen Welke Crohn locaties hebben grootste kans op een operatie Wel
Nadere informatieONDERHOUDSBEHANDELING BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN
ONDERHOUDSBEHANDELING BIJ INFLAMMATOIR DARMLIJDEN Wanneer na een aanval van colitis ulcerosa of ziekte van Crohn remissie is bereikt, wordt gewoonlijk een onderhoudsbehandeling gestart om recidieven te
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieBehandeling met Entyvio (vedolizumab)
Praat met uw arts als u graag meer informatie wilt over de behandeling met. Behandeling met (vedolizumab) Meer informatie Deze brochure is een aanvulling op de bijsluiter. We hopen dat de meeste vragen
Nadere informatieVerantwoordingsdocument voor gebruikte normen: Crohn/colitis ulcerosa
Verantwoordingsdocument voor gebruikte normen: Crohn/colitis ulcerosa Verslagjaar 2014, september 2015 Verantwoording over de getoonde informatie: In de vergelijkingshulp worden alleen ziekenhuizen en
Nadere informatie