Vraaggerichte en gezinsgerichte jeugdzorg Metselaar, Janneke

Transcriptie

1 Vraaggerichte en gezinsgerichte jeugdzorg Metselaar, Janneke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2011 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Metselaar, J. (2011). Vraaggerichte en gezinsgerichte jeugdzorg: processen en uitkomsten Groningen: s.n. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date:

2 VRAAGGERICHTE EN GEZINSGERICHTE JEUGDZORG: PROCESSEN EN UITKOMSTEN EVALUATIE VAN HET PROGRAMMA GEZIN CENTRAAL

3 Vraaggerichte en gezinsgerichte jeugdzorg: processen en uitkomsten. Evaluatie van het programma Gezin Centraal. Proefschri, Rijksuniversiteit Groningen Met samenvatting in het Engels ISBN ISBN (digitale versie) Omslag: Pieterbas Smallegange Opmaak: Zink Typogra e ( e.nl) Druk: Wöhrmann Print Service 2011 J. Metselaar Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door Cardea Jeugdzorg te Leiden.

4 RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN Vraaggerichte en gezinsgerichte jeugdzorg: processen en uitkomsten Evaluatie van het programma Gezin Centraal Proefschri ter verkrijging van het doctoraat in de Gedrags- en Maatschappijwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen op gezag van de Rector Magni cus, dr. E. Sterken, in het openbaar te verdedigen op donderdag 13 oktober 2011 om 14:30 uur door Janneke Metselaar geboren op 13 februari 1974 te Gouda

5 Promotores: Copromotor: Prof. dr. E.J. Knorth Prof. dr. T.A. van Yperen Dr. P.M. van den Bergh Beoordelingscommissie: Prof. dr. H.W.E. Grietens Prof. dr. J.W. Veerman Prof. dr. F. Verheij

6 Inhoudsopgave 1 Inleiding Inleiding Relevantie praktijkgestuurd onderzoek Gezin Centraal Programma-evaluatie Gezin Centraal Leeswijzer 6 2 Vraaggericht werken: eoretische verkenning Inleiding Vraaggericht werken Werkzaamheid kernelementen van vraaggericht werken Conclusie 30 3 Opzet VraaG-onderzoek Introductie Gezin Centraal Onderzoek naar Gezin Centraal Methode van dataverzameling Respondenten Instrumentarium Data-analyse 52 4 Doelgroep Inleiding 57

7 ii Inhoudsopgave 4.2 Kenmerken cliënten Aanvangssituatie Conclusie doelgroep 72 5 Proces Inleiding Doelen Kenmerken ontvangen hulpverlening Kenmerken, inhoud en verloop ambulante hulp aan het gezin Kenmerken, inhoud en verloop daghulp Vraaggericht werken Conclusie proces Uitkomsten Inleiding Pilotstudie Conclusie uitkomsten Conclusies en aanbevelingen Inleiding Beantwoording onderzoeksvragen Re ecties op het onderzoek Aanbevelingen Tot besluit 153 Literatuur 155 Samenvatting 169 Summary 177 Dankwoord 185 Publicaties 191 Curriculum Vitae 197 B1 Empirische bewijskracht kernelementen vraaggericht werken 199 B2 Toelichting instrumentarium 213

8 Inhoudsopgave iii B3 Aanvullende tabellen bij hoofdstuk B4 Aanvullende tabellen en guren bij hoofdstuk B5 Situatie bij afronding van de hulpverlening en verandering in functioneren van het kind en opvoedingsstress bij ouders (pilotstudie n = 15) 259

9 Lijst van guren 1.1 De realistische evaluatiecyclus (Kazi, 2003; Pawson & Tilly, 1997) Opbouw hoofdstukken in relatie tot de effectladder Participatieladder, aangepast door oburn e.a. (1995) Elementen van vraaggericht werken Niveaus gezinsgerichtheid en participatie Opbouw programma Gezin Centraal Instroom in de hulpverlening, respons en inclusie VraaG-onderzoek Te verwachten curves in de weergave van het gemiddeld toepassen van verrichtingen tegen de tijd afgezet Doelen stellen afgezet tegen de tijd 99 B5.1 Errorbar gemiddeld aantal keren bespreken hulpvraag van het gezin (verrichting B1) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 242 B5.2 Errorbar gemiddeld aantal keren bespreken hulpvraag van het gezin (verrichting B1) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 242 B5.3 Errorbar gemiddeld aantal keren doelen stellen met cliënt(en) (verrichting B11) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 243 B5.4 Errorbar gemiddeld aantal keren doelen stellen met cliënt(en) (verrichting B11) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 243 B5.5 Errorbar gemiddeld aantal keren evalueren en/of aanpassen doelen en hulpproces met cliënt(en) (verrichting B12) per maand van trajecten t/m 12 maanden 244 B5.6 Errorbar gemiddeld aantal keren evalueren en/of aanpassen doelen en hulpproces met cliënt(en) (verrichting B12) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 244

10 Lijst van guren v B5.7 Errorbar gemiddeld aantal keren werkpunten stellen met cliënt(en) (verrichting C1) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 245 B5.8 Errorbar gemiddeld aantal keren werkpunten stellen met cliënt(en) (verrichting C1) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 245 B5.9 Errorbar gemiddeld aantal keren evalueren en/of aanpassen van werkpunten (verrichting C2) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 246 B5.10 Errorbar gemiddeld aantal keren evalueren en/of aanpassen van werkpunten (verrichting C2) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 246 B5.11 Errorbar gemiddeld aantal keren onderhouden van een werkrelatie (A verrichtingen) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 247 B5.12 Errorbar gemiddeld aantal keren onderhouden van een werkrelatie (A verrichtingen) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 247 B5.13 Errorbar gemiddeld aantal keren complimenterende feedback (C3) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 248 B5.14 Errorbar gemiddeld aantal keren complimenterende feedback (C3) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 248 B5.15 Errorbar gemiddeld aantal keren bespreken perceptie van cliënt(en) van mogelijke oplossingen (B2) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 249 B5.16 Errorbar gemiddeld aantal keren bespreken perceptie van cliënt(en) van mogelijke oplossingen (B2) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 249 B5.17 Errorbar gemiddeld aantal keren bespreken krachten in en om het gezin (B3) per maand van trajecten tot en met 12 maanden 250 B5.18 Errorbar gemiddeld aantal keren bespreken krachten in en om het gezin (B3) per maand van trajecten langer dan 12 maanden 250 B5.19 Errorbar gemiddeld aantal keren doelen stellen (B4) per week (daghulp) 253 B5.20 Errorbar gemiddeld aantal keren doelen evalueren en/of aanpassen (B5) per week (daghulp) 253 B5.21 Errorbar gemiddeld aantal keren werkpunten stellen (C1) per week (daghulp) 254 B5.22 Errorbar gemiddeld aantal keren werkpunten evalueren en/of aanpassen (C2) per week (daghulp) 254 B5.23 Errorbar gemiddeld aantal keren klimaat (A verrichtingen) per week (daghulp) 255 B5.24 Errorbar gemiddeld aantal keren complimenterende feedback (C3) per week (daghulp) 255 B5.25 Errorbar gemiddeld aantal keren bespreken dagelijkse routine (C6) per week (daghulp) 256

11

12 Lijst van tabellen 3.1 Schematische weergave instrumentarium VraaG-onderzoek Interpretatiekader voor de deviatiescores voor problemen Grenzen onzekerheidsmarges RCI scores Demogra sche kenmerken Gemiddeld aantal hulpvragen en gemiddeld percentage hulpvragen per hulpvraaggebied Gemiddeld aantal voorkomende probleemgebieden (STEP) bij aanvang van de hulpverlening Type problematiek (STEP) bij aanvang van de hulpverlening Ernst problematiek (STEP) bij aanvang van de hulpverlening Gemiddeld aantal ingrijpende stressvolle gebeurtenissen (VMG) Functioneren van het kind (CBCL) Deviatiescores functioneren van het kind (CBCL) bij aanvang van de hulpverlening Sterke kanten en moeilijkheden (SDQ-j) Deviatiescores sterke kanten en moeilijkheden (SDQ-j) bij aanvang van de hulpverlening Opvoedingsstress (NOSI-2003) Deviatiescores opvoedingsstress (NOSI-2003) bij aanvang van de hulpverlening Combinatie functioneren kind en opvoedingsstress bij aanvang van de hulpverlening Omgaan met opvoedingsproblemen (UCL) Deviatiescores omgaan met opvoedingsproblemen (UCL) bij aanvang van de hulpverlening 71

13 viii Lijst van tabellen 4.16 Gezinsfunctioneren op basis van normscores (VGF) bij aanvang van de hulpverlening Motivatie voor gezinsbegeleiding naar de mening van de cliënt (VEH) Motivatie voor gezinsbegeleiding naar de mening van de gezinsbegeleider (VEH) Gemiddeld aantal doelen en gemiddeld percentage einddoelen per doelgebied Gemiddeld verschil tussen aanvang en afronding in totaal aantal einddoelen en percentages einddoelen per doelgebied Gemiddeld aantal modules per onderzoeksgroep Gebruik van hulpverlening Combinaties hulpverlening in aantallen en percentages Duur ambulante hulp aan het gezin per combinatie hulpverlening in weken Duur daghulp, ambulante hulp individueel en in groepsverband aan het kind in weken Frequentie overdracht van gezinsbegeleiding Betrokkenen en locatie gezinshulpverlening Betrokkenen daghulp en huisbezoek coach Afstemming gezinsbegeleiding en daghulp Kenmerken ambulante hulp aan het gezin Inhoud ambulante hulp aan het gezin Kenmerken daghulp Inhoud daghulp Vraaggericht werken ambulante hulp aan het gezin (mening cliënt) Vraaggericht werken daghulp (mening cliënt) Vraaggericht werken ambulante hulp aan het gezin (mening gezinsbegeleider) Vraaggericht werken daghulp (mening coach) Pilotstudie VraaG-onderzoek Vergelijkbaarheid doelgroep Overzicht verschillen onderzoeksgroepen in proceskenmerken en uitkomsten Kwaliteit en beperkingen in opzet en uitvoering van het VraaG-onderzoek 146 B1.1 Subschalen vraaggericht werken en voorbeelditems. 215 B4.1 Verschil tussen onderzoeksgroepen in gemiddeld aantal hulpvragen en gemiddeld percentage hulpvragen per doelgebied bij afronding van de hulpverlening 230 B4.2 Verschil tussen onderzoeksgroepen in voorkomende problematiek bij aanvang van de hulpverlening (STEP) 230

14 Lijst van tabellen ix B4.3 Verschil tussen onderzoeksgroepen in ernst problematiek bij aanvang van de hulpverlening (STEP) 231 B4.4 Verschil tussen onderzoeksgroepen in aantal ingrijpende stressvolle gebeurtenissen (VMG) 231 B4.5 Verschil tussen onderzoeksgroepen in functioneren jeugdige (CBCL) 231 B4.6 Verschil tussen onderzoeksgroepen in sterke kanten en moeilijkheden (SDQ-j) 231 B4.7 Verschil tussen onderzoeksgroepen in opvoedingsstress (NOSI-2003) 231 B4.8 Verschil tussen onderzoeksgroepen in omgaan met opvoedingsproblemen (UCL) 232 B4.9 Motivatie (VEH) 232 B5.1 Verschil tussen onderzoeksgroepen in gemiddeld aantal doelen en gemiddeld percentage einddoelen per doelgebied bij afronding van de hulpverlening 234 B5.2 Gemiddeld aantal doelen en gemiddeld percentage einddoelen per doelgebied bij aanvang van de hulpverlening 235 B5.3 Verschil tussen onderzoeksgroepen in gemiddeld aantal doelen en gemiddeld percentage einddoelen per doelgebied bij aanvang van de hulpverlening 236 B5.4 Verschil tussen onderzoeksgroepen in gemiddeld verschil tussen aanvang en afronding in totaal aantal einddoelen en percentages einddoelen per doelgebied 237 B5.5 Matrix gebruikte modules 238 B5.6 Combinaties van zorg 239 B5.7 Verschil in kenmerken gezinsbegeleiding 240 B5.8 Uitkomsten van de analyse van verschil tussen de drie onderzoeksgroepen in inhoud gezinsbegeleiding (ANOVA s) 241 B5.9 Verschil in kenmerken daghulp 251 B5.10 Uitkomsten van de analyse van verschil in inhoud daghulp (t-toetsen) 252 B5.11 Verschil in gemiddelde scores vraaggericht werken ambulante hulp aan het gezin (mening cliënt) 256 B5.12 Verschil in gemiddelde scores vraaggericht werken daghulp (mening cliënt) 257 B5.13 Verschil in gemiddelde scores vraaggericht werken ambulante hulp aan het gezin (mening gezinsbegeleider) 257 B5.14 Verschil in gemiddelde scores vraaggericht werken daghulp (mening coach) 258 B6.1 Functioneren kind bij afronding op basis van deviatiescores bij afronding van de hulpverlening (CBCL) 260 B6.2 Gemiddelde deviatiescores functioneren kind bij aanvang en afronding van de hulpverlening (CBCL) 260

15 x Lijst van tabellen B6.3 Effectsize functioneren kind (CBCL) 260 B6.4 Verandering in het functioneren kind (CBCL) 261 B6.5 Uitkomstcategorieën functioneren kind (CBCL) 262 B6.6 Opvoedingsstress op basis van deviatiescores bij afronding (NOSI) 262 B6.7 Gemiddelde deviatiescores opvoedingsstress aanvang en afronding (NOSI) 263 B6.8 Effectsize opvoedingsstress (NOSI) 263 B6.9 Verandering in opvoedingsstress (NOSI) 263 B6.10 Uitkomstcategorieën opvoedingsstress (NOSI) 264