West Top Draaiboek Equal project: 2004/EQC/0013

Transcriptie

1 West Top Draaiboek Equal project: 2004/EQC/0013 1

2 Inhoud West Top Draaiboek Kopie ondernemersprofiel Kopie programma van eisen ELO Functioneel ontwerp ELO 2

3 Draaiboek West Top Inhoud 1. Draaiboek 2. Projectomschrijving 3. Bereikte resultaten 4. Gerealiseerde beleidsmatige effecten 5. Partnerschappen 6. Producten 6.1 Screening ondernemersprofiel 6.2 Opleiding ondernemersvaardigheden 6.3 Elektronische Leeromgeving 6.4 Coaching 6.5 Ondersteuning door West Top 7. Formulieren 3

4 1. Projectomschrijving. West Top Onderneem het in West Brabant Het project west Top richt zich op het ondersteunen van ondernemers in West Brabant. In dit draaiboek wordt aangegeven hoe dit project is gerealiseerd en waar hoe het op kunt zetten. In dit draaiboek beperken we ons tot de elementaire zaken. Keuze van doelstellingen Een project start altijd met het signaleren van een knelpunt of probleem en vervolgens de discussie of je daar een oplossing voor moet proberen te vinden. Deze discussie vindt meestal binnen de organisatie van de initiatiefnemer plaats. In dit geval gaat het om NV REWIN West Brabant (Rewin.) NV REWIN West-Brabant is de regionale ontwikkelingsmaatschappij voor West-Brabant. REWIN bevordert de regionale economische ontwikkeling door bedrijven te stimuleren in West- Brabant te investeren. REWIN informeert bij kantoor en bedrijfsvestiging, ondersteunt bij groei & financiering en ontwikkelt regionale projecten. Meer informatie: Aanleiding voor het project West Top zijn de problemen met het ondernemen en de leefbaarheid op het platteland. Veel agrariërs maken een moeilijke tijd door, kunnen niet uitbreiden en moeten hun heil vaak zoeken in niet agrarische activiteiten. Door verminderde economische activiteit en vergrijzing neemt het aantal voorzieningen in kleine kernen af. Rewin wil door het stimuleren van economische activiteiten, het stimuleren van ondernemerschap een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het platteland. Daarbij richt Rewin zich op bestaande en startende ondernemers in de zogenaamde groene ruimte en kleinere kernen van West Brabant. Naar aanleiding van een doelstelling is de keuze voor een bepaalde doelgroep een logisch gevolg. Draagvlak Op basis van de keuze voor doelgroep en doelstelling is het belangrijk om draagvlak te creëren bij andere organisaties. Indien je andere organisaties enthousiast krijgt voor het idee en ze mee laat denken, dan wordt hun betrokkenheid met het project enorm vergroot. Een nadeel van deze werkwijze is dat zolang er nog geen project is men moeilijker mee te krijgen is. Bij West Top is daarom gekozen om met natuurlijke partners te gaan praten: Kamer van Koophandel SES West Brabant Stichting Jong Ondernemen ROC West Brabant / P3Transfer Rabobanken in West Brabant Om dat betreffende partners Rewin al kennen lukt e.e.a. gemakkelijker. Gedurende het project is het overigens niet gelukt om de betrokkenheid van iedere partij voldoende vast te houden. Het vasthouden van draagvlak lukt het beste indien betrokken partijen een belang hebben bij het project en indien de projectorganisatie regelmatig communiceert met de partners. Ontwikkelen van het project De eerste vraag die je stelt is: welke middelen heb ik nodig om gesteld doel te kunnen realiseren? Bij West Top betrof het de volgende middelen: A. Voorlichting / benaderen en werven. Middelen advertenties, voorlichtingsavonden, powerpoint presentaties, brochures en een website. B. Programma: welk programma bieden de deelnemers, wat is nodig? Na het inwinnen van achtergrond informatie is het volgende programma ontwikkeld: West Top dienstverlening: 4

5 1. Voeren van kennismakingsgesprekken, maken van een ondernemerstest en opstellen van een profiel van de ondernemer. Het profiel wordt tijdens het kennismakingsgesprek met de ondernemer besproken. Tevens krijgt de ondernemer een advies van welke dienstverlening hij gebruik dient te maken, wil hij van zijn onderneming een succes maken. Via kunt u kennismaken met de ondernemerstest die wij hebben gebruikt. Van de rapportage die daar uit komt kunt u door zelf de test te doen een beeld krijgen. Het advies vindt in bijlage 3 terug. 2. West Top ondersteuning: o Begeleiden van opstellen ondernemingsplan o Bemiddelen bij vragen op het terrein van vergunningen en ruimtelijke ordeningsvragen naar de betrokken Gemeente en provincie o Bemiddelen ten behoeve van financiering richting financiers (banken en investeerders) o Verwijzen naar andere dienstverlening 3. Coaching door een ervaren ondernemer die verbonden is aan West Top. Op dit moment zijn er zo n veertig ondernemers die op vrijwillige basis, West Top ondernemers coachen in de préstart en startfase van hun bedrijf. West Top zorgt voor koppeling van ondernemer en coach. Coaching is niet met een bepaald stramien ingevuld door West Top. Ondernemer en coach krijgen zelf de vrijheid om het coachingstraject in te vullen, de onderwerpen en de frequentie te bepalen. Het werven van coaches hebben we voornamelijk door middel van het netwerk van Rewin gedaan en door het plaatsen van een personeelsadvertentie in een regionaal dagblad. Op deze advertentie zijn 35 reacties binnen gekomen. De betreffende ondernemers hebben we gesproken en geïnteresseerd voor het leveren van een bijdrage. Er is tevens een trainings en intervisie programma uitgevoerd voor de coaches. Zie bijlage Training Ondernemersvaardigheden. In samenwerking met P3 Transfer heeft West Top een training ontwikkeld. Op basis van eerdere ervaringen en evaluatie is deze training verbeterd en wordt aanvullend aangeboden aan West Top ondernemers. Meer informatie over de opleiding is in de bijlage 2 opleidingsprogramma terug te vinden. 5. Aan deze opleiding is tevens een Elektronische Leer Omgeving (ELO) gekoppeld. Helaas is deze niet meer te benaderen via internet omdat daar kosten aan verbonden zijn en in het vervolgproject is daar geen budget meer voor. Via deze link is het mogelijk enkele demo s van ELO s te bekijken. Overigens is er in het begin gebruik gemaakt van de ELO mede door het enthousiasme van een betrokken docent van P3Tranfser. Deze docent heeft echter een andere baan aanvaard en zijn opvolgers hebben niet hetzelfde effect met de ELO bereikt. De ondernemers konden vis de ELO opdrachten ophalen en gemaakte opdrachten verzenden, informatie verwerven en het studierooster inzien. Is de ELO een aanvulling gebleken of niet? De Elektronische Leer Omgeving kan alleen succesvol worden ingezet als docenten en studenten er optimaal en op gedisciplineerde wijze gebruik van maken. In een project waar je met ondernemers of startende ondernemers te maken hebt die ofwel al volop met een bedrijf bezig zijn of vanuit loondienstverband een bedrijf aan het opzetten zijn, is het niet mogelijk gebleken deelnemers voor gebruik van de ELO te motiveren. De bijeenkomsten hebben niet zozeer het karakter van onderwijs en kennisoverdracht gehad, maar meer van training en intervisie. De ELO is opgezet vanuit de onderwijsgedachte. De systematiek van ELO leent zich daar ook het best voor. Indien je een project ontwikkeld waarbij kennisoverdracht van toepassing is, dan is de vraag van belang met welke doelgroep je te maken hebt. Is het mogelijk om deelnemers te motiveren van de ELO gebruik te maken? Mocht je daar aan twijfelen dan is het ontwikkelen en inzetten van een ELO niet zinvol. Is de doelgroep van het project werkzoekenden dan is een ELO wellicht wel een bruikbaar middel. C. Voor de invulling van het programma de noodzakelijke partners inschakelen. Door in de ontwikkelfase regelmatig te overleggen is het mogelijk een goed programma te maken. Hierbij is het noodzakelijk om de expertise van de betrokken partners optimaal te benutten. De coaches werven is gebeurt met een advertentie in een regionaal dagblad en door gebruik te maken van het netwerk van Rewin en de andere partners. 5

6 D. Een begroting maken en financiering regelen. In het afgeronde project is gebruik gemaakt van Equal financiering. Dat betekent dat naast harde financiering van betrokkenen er ook zachte cofinanciering geregeld moet worden. Partners en eventuele andere betrokken moeten er van overtuigd worden dat zij hun bijdrage in uren moeten leveren. Bij andere financiële constructies zal de aanpak er waarschijnlijk anders uit zien. Indien mogelijk gebruik maken van bestaande instrumenten van de eigen organisatie maar ook van de partners. De Kamer van Koophandel heeft bijvoorbeeld een presentatie gericht op het starten van een eigen bedrijf. De voorlichtingsavonden hebben we georganiseerd bij een van deelnemende Rabobanken, men beschikt daar over presentatieruimtes en apparatuur en het is belangrijk het project op locatie (in de regio) aan te prijzen. Zodra de nodige voorbereidingen zijn verricht is het van belang om zo snel mogelijk ondernemers in het project te krijgen. Gaandeweg blijkt dan of het programma voldoende aanspreekt, de promotiemiddelen aanslaan en de partners de toegezegde medewerking ook waarmaken. Zodra er deelnemers instromen komen de partners pas echt in beweging. Van te voren moet u zich dan ook niet teveel zorgen maken over partners die veel tijd nodig hebben voor het leveren van hun bijdrage. 6

7 2. Projectomschrijving Nieuwe impulsen voor het West-Brabantse platteland Het platteland verandert, vooral ook wat betreft de werkgelegenheid. Sinds 1990 is het aantal boerenbedrijven in West-Brabant zelfs met ruim éénderde teruggelopen. En deze ontwikkeling zet voorlopig nog door; er wordt een verdere afname verwacht. Het platteland staat ook meer dan tevoren onder druk. Zowel publieke als private voorzieningen nemen af, zoals te zien is aan het verdwijnen van winkels in de kleinere dorpen. Maar ook zorginstellingen en scholen worden steeds vaker verplaatst naar de steden of de grotere dorpen. Als gevolg van de twee genoemde ontwikkelingen zijn banen verdwenen en zijn belangrijke voorzieningen voor sommige groepen erg moeilijk bereikbaar. Vooral de mensen die werkzaam waren bij de boerenbedrijven (of hiervan afhankelijk waren), vrouwen en jongeren merken de negatieve gevolgen hiervan. Niet alleen bedreigingen; het platteland biedt ook kansen! Natuurlijk is het niet alleen maar kommer en kwel. Er komen namelijk ook steeds meer mensen met goede ideeën om nieuwe banen te creëren. Vooral in de toerisme en de recreatie liggen kansen voor nieuwe bedrijvigheid. De praktijk laat zien dat lang niet alle kansen ook omgezet worden in daadwerkelijke ondernemingen. Soms is dat omdat mensen hun eigen mogelijkheden niet kennen of omdat ze bepaalde vaardigheden onvoldoende onder de knie hebben. Ondersteuning van ondernemerschap is waar het dan om draait. NV REWIN West-Brabant, de regionale ontwikkelingsmaatschappij voor West-Brabant, heeft het initiatief genomen om het West-Brabantse platteland nieuwe impulsen te geven. Impulsen die ertoe moeten leiden dat er bedrijvigheid behouden blijft of dat er bedrijvigheid bij komt. REWIN ziet ondersteuning van het ondernemerschap hierbij als de sleutel tot succes. Drie doelgroepen Het ondernemerschap kan onder verschillende doelgroepen worden ondersteund. Het project richt zich dan ook op verschillende doelgroepen. De eerste doelgroep betreft geïnteresseerden in het zelfstandig ondernemerschap met een grote afstand tot het ondernemerschap. In eerste instantie gaat het hierbij om mensen uit het landelijk gebied van West-Brabant die zelfstandig ondernemer willen worden in het landelijk gebied. Daarnaast komen ook potentiële starters uit het stedelijk gebied in aanmerking om deel te nemen aan het project. Essentieel is dan wel dat zij een ondernemingsidee hebben dat zich wat doelgroep of vestigingsplaats richt op het landelijk gebied. Deze doelgroep ondergaat het volledige opleidingsprogramma aangevuld met individuele coaching en begeleiding bij de realisatie van financiering. De tweede doelgroep betreft dezelfde geïnteresseerden als doelgroep 1 maar dan met een kleinere afstand tot het ondernemerschap. De ondersteuning die deze groep ontvangt is afhankelijk van de individuele behoefte. Ondersteuning kan bestaan uit het volgen van delen van het opleidingsprogramma, individuele coaching, deelname voorlichtingsbijeenkomsten Kamer van Koophandel en begeleiding bij de realisatie van financiering. De derde doelgroep betreft bestaande ondernemers (meestal agrariërs) die op zoek zijn naar (aanvullende)nieuwe activiteiten voor hun onderneming. Deze ondernemers willen we middels het project tijdig ondersteunen in het vinden van alternatieven en het implementeren daarvan om hun onderneming op een andere wijze voort te zetten. De ondersteuning die deze groep ontvangt is afhankelijk van de individuele behoefte. Ondersteuning kan bestaan uit het volgen van delen van het opleidingsprogramma, individuele coaching, deelname voorlichtingsbijeenkomsten Kamer van Koophandel en begeleiding bij de realisatie van financiering. Wat willen we bereiken binnen West TOP? Het belangrijkste doel is het stimuleren van ondernemerschap onder een zo groot mogelijke groep mensen zodat er extra bedrijvigheid in het landelijk gebied komt. We hebben als doel gesteld dat we minimaal 100 (potentiële) ondernemers willen werven. Zoals gezegd gaat het om mensen die een 7

8 agrarisch bedrijf hebben of hebben gehad en die op zoek gaan naar nieuwe vormen van ondernemerschap en daarnaast om mensen die geïnteresseerd zijn in ondernemerschap in het landelijk gebied (de starters ). Welke concrete activiteiten vinden plaats binnen West TOP? Om uiteindelijk tot nieuwe bedrijven op of voor het platteland te komen, zijn de volgende activiteiten noodzakelijk: 1. benaderen Het benaderen van de potentiële deelnemers gebeurt via banken, Kamer van Koophandel, gemeenten, landbouworganisaties, onderwijsorganisaties, dorpsverenigingen, lokale kringen, etc. Dit gebeurt middels een op een contacten maar ook door lokale voorlichtingsbijeenkomsten. 2. werven Nadat een iemand aangeeft interesse te hebben in de mogelijkheden van West TOP vindt er een intakegesprek plaats. Tijdens het gesprek wordt bekeken welke plannen de préstarter heeft, hoe serieus deze en de ondernemer zelf zijn en wat de motivatie is. Naar aanleiding van het intakegesprek wordt zowel door de préstarter als de persoon die de intake heeft gehouden bepaald of het vervolgtraject wordt ingezet. 3. screenen Om een op maat gemaakt opleiding- en ondersteuning programma te kunnen samenstellen ondergaat elke potentiële deelnemer een korte assessment. Aan de hand van de resultaten wordt de inhoud van het programma bepaald. Dit kan variëren van het volgen van enkele seminars van de kamer tot aan het volledige opleidingsprogramma inclusief coaching en bemiddeling bij financiering. 4. ondersteunen deelnemers Het ondersteunen van deelnemers is in verschillende delen te splitsen a. het opleiden van de deelnemers Onderdeel van West TOP is een trainingsprogramma voor de deelnemers, dat bestaat uit diverse modules binnen een kennisgedeelte en een vaardighedengedeelte. Het opleidingsprogramma kan op 2 manieren worden gevolgd. Enerzijds in een groep die bestaat uit 8 tot 10 deelnemers die het gehele programma doorlopen. Anderzijds individueel door bepaalde modules te volgen. Er wordt ook gebruik gemaakt van een Elektronische Leer Omgeving (ELO), waardoor deelnemers via internet een gedeelte van het programma kunnen volgen en contact kunnen zoeken met docenten en coaches. Naast het trainingsprogramma wordt ook gebruik gemaakt van de bestaande aanbod van de KvK. b. coachen Op het moment dat deelnemers van start gaan met het opstellen van een ondernemingsplan, worden zij gekoppeld aan een persoonlijke coach. De coach begeleidt de deelnemers tijdens hun opleidingsprogramma en hun ontwikkeling richting zelfstandig ondernemer. Ook na de oprichting van de onderneming is de coach voor de deelnemers beschikbaar. c. realiseren van het idee Er zijn een aantal onderdelen waar vooral startende ondernemers problemen ondervinden: het ontbreken van financiering en bedrijfshuisvesting. In een vroeg stadium van het ontstaan van een nieuwe onderneming worden voor deelnemers als dit nodig is contacten gelegd met verschillende financiers, zoals banken, informal investors en gemeenten voor het verkrijgen van de noodzakelijke financiering. In hetzelfde stadium wordt bekeken of ondernemers ondersteuning behoeven bij het verwerven van bedrijfshuisvesting of aanpassing van het bestemmingsplan. d. netwerken deelnemers van West TOP worden gegroepeerd in een préstarters-netwerk die met een regelmaat samenkomt. Tijdens de bijeenkomsten worden relevane onderwerpen besproken en krijgen deelnemers de mogelijkheid te netwerken. Vanuit dit netwerk vloeien deelnemers door naar de bestaande startersnetwerken. 5. het opsporen van ideeën. Naast het werven van deelnemers wordt ook actief gezocht naar potentiële ondernemersideeën die aan bestaande ondernemers in het landelijk gebied kunnen worden aangeboden als alternatief of aanvulling voor hun huidige bedrijfsactiviteit. Deze ondernemers (meestal agrariërs) hebben vaak de 8

9 middelen, kennis en vaardigheden om een idee uit te werken en daadwerkelijk te realiseren. West TOP kan hierbij de ondersteuning bieden zoals die in punt 4 is beschreven. Naast het laten ontstaan van nieuwe ondernemingen willen we met dit project er ook voor zorgen dat ondernemerschap hoger op de beleidsagenda s van plattelandsgemeenten komt te staan en dat er meer aandacht komt voor ondernemerschap als middel tot economische ontwikkeling. 3 Bereikte resultaten De resultaten van het project in cijfers: 51 ondernemingen zijn in de afgelopen periode gestart. 21 ondernemingen zijn in voorbereiding 99 ondernemers zijn gescreend 135 ondernemers nemen deel of hebben deelgenomen aan West Top 25 ondernemers hebben deelname tijdelijk of geheel stopgezet 2 ondernemers hebben een extra bedrijfsactiviteit opgezet 36 ondernemers hebben een extra activiteit in voorbereiding De belangrijkste doelstellingen van het project zijn gerealiseerd. Er zijn voldoende ondernemers gestart in de afgelopen periode en ook in 2008 starten er nog een aantal ondernemers met hun bedrijf. Tevens zullen een aantal (bestaande) ondernemers met hun bedrijf starten zodra de ruimtelijke ordeningprocedure is afgerond of zij een geschikte locatie hebben verworven. Ondernemen in het buitengebied staat in West Brabant duidelijk meer op de kaart dan voorheen, hoewel er nog veel werk te verzetten is. Regelmatig worden er ondernemers naar ons project verwezen door gemeenten, banken en deelnemende ondernemers. Het resultatenrapport wordt met de rapportage meegestuurd. Toelichting doelstellingen van het project conform vervolgaanvraag: a. Ontwikkelen van een integrale en geïntegreerde maatwerktraining en begeleiding gericht op bevordering ondernemerschap en ondernemersvaardigheden voor doelgroepen in het landelijk gebied. Deze doelstelling is bereikt door het gehanteerde en ontwikkelde systeem met de opeenvolgende onderdelen aan te bieden: - Werving en voorlichting - Assessment / onderzoek ondernemersvaardigheden - Opleiding ondernemersvaardigheden - Seminars / voorlichtingsavonden - Coaching door ervaren ondernemer (maatwerk) - Individuele ondersteuning bij ruimtelijke ordeningsvraagstukken en realisatie financiering In het intakegesprek dat volgt na de assessment wordt een advies gegeven over de onderdelen waar ondernemer gebruik van moet maken. Per onderdeel worden individuele accenten gelegd. b. Het project moet deelnemers een betere positie op de arbeidsmarkt, vermindering van achterstanden en leiden tot een beter zelfbeeld en meer rolmodellen. - Aan het project hebben een aantal werkzoekenden deelgenomen. Daarvan zijn er een eigen bedrijf gestart en een aantal hebben een baan verworven. De opleiding en coaching leiden direct tot een ander zelfbeeld. Tevens heeft de deelnemer kennis gemaakt met de rol van ondernemer. Met name de vaardigheid om zaken in eigen hand te nemen is hierin belangrijk. c. Het project moet leiden tot nieuwe economische dragers en nieuwe bedrijven in het landelijk gebied in West Brabant. - Uit het project zijn verschillende nieuwe bedrijven voortgekomen. Tevens zijn er een aantal ondernemers in het buitengebied en de kleine kernen van West Brabant gestart met een nieuwe activiteit. Overigens zijn met name bestaande ondernemers in het project nog veelvuldig bezig met voorbereiden van betreffende nieuwe activiteit. d. Het project moet leiden tot nieuwe werkmethoden en kunnen worden voortgezet in West Brabant dan wel uitgebouwd naar andere regio s. 9

10 - Het project wordt voortgezet in West Brabant en eventueel in de toekomst in samenwerking met partners uitgezet in andere gebieden. 4 Gerealiseerde beleidsmatige effecten Dissiminatie en mainstreaming gehele periode Dissiminatie van de projectaanpak heeft plaatsgevonden door de website en het geven van voorlichting aan ondernemers maar ook potentiële partners in andere gebieden. Hier is onder andere uit voortgekomen dat andere gebieden in Noord Brabant belangstelling hebben voor West Top en met name ZLTO wil gaan deelnemen. Promotie door betrokken partijen heeft in ruime mate plaatsgevonden. Dit blijkt uit het aantal aanmeldingen dat via deze partijen is binnengekomen. We hebben het hier over opleidingsinstituut (P3Transfer), Kamer van Koophandel, Gemeentes, Rabobank en anderen. Ook de West Top deelnemers hebben nieuwe ondernemers naar ons doorverwezen. De evaluatie heeft plaatsgevonden via internet met behulp van het programma Survey World. Hierop is een respons gekomen van 55%. West Top is met hier een daar een kritische noot, zeer positief ervaren. De aangekondigde workshop hebben we achterwege gelaten omdat de informatie uit deze survey al verhelderend genoeg was. Naast de survey is ook op individuele basis in gesprekken geëvalueerd. De aanbevelingen daaruit zijn in 2006 al meegenomen. Tevens is na iedere opleidingsronde met P3Transfer geëvalueerd. Op basis van deze zaken zijn er wijzigingen aangebracht in het programma. Mainstreaming; het buitengebied staat bij verschillende gemeenten inmiddels op de agenda. Men wil met name een kader scheppen waarmee meerdere functies op locaties in het buitengebied mogelijk worden. Hiervoor maakt men gebruik van bestaand beleid. De ervaringen van West Top worden daarbij concreet ingebracht. Gemeentes formeren een klankbordgroep waarin verschillende geledingen van de maatschappij in zitten. Inmiddels maakt West Top deel uit van verschillende klankbordgroepen in verschillende gemeentes. Het effect hiervan is pas over minimaal een jaar te toetsen. Gemeenten en overheid zijn mede door West Top meer genegen om mee te denken met ondernemers, met name bij plannen die moeilijker te realiseren zijn. In plaats van afwijzen vanwege beperkingen door het bestaande bestemmingsplan, wordt er meegedacht over hoe plannen van een ondernemer gerealiseerd kunnen worden. Dit is niet direct een beleidsverandering als wel een verandering van houding. Hetzelfde effect hebben we gerealiseerd bij deelnemende banken. Ook bij lastige financieringen hebben zij zich ingespannen om deze mogelijk te maken in plaats van de meer gebruikelijke afwijzing te sturen. 5. Partnerschappen Toelichting op samenwerking en samenstelling Ontwikkelingspartnerschap Het partnerschap kent een wijziging ten opzichte van de vervolgaanvraag. De Kamer van Koophandel Midden Brabant is als partner toegetreden. Deze kamer krijgt dezelfde rol als de Kamer van Koophandel West Brabant. In het onderstaande wordt aangegeven welke organisaties deel uitmaken van het OP en welke rol men voornemens was om in het project aan te nemen. Tevens wordt aangegeven in hoeverre deze voornemens gerealiseerd zijn. Kamer van Koophandel West Brabant: Voornemen: rol in benaderen en werven en verstrekken van voorlichting en organiseren van seminars ten behoeve van West Top ondernemers. 10

11 Resultaat: in 2007 zijn er geen voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd. De Kamer heeft West Top uitgenodigd om deel te nemen aan de landelijke startersdag. Men heeft intakegesprekken gevoerd met potentiële deelnemers en verschillende ondernemers uit de kleinere kernen en het buitengebied van West Brabant. In deze gesprekken is gewezen op de mogelijkheden die West top biedt. West Top ondernemers hebben de mogelijkheid gekregen gebruik te maken van door de Kamer georganiseerde seminars. Een West Top ondernemer hoeft daarvoor niet te betalen. Kamer van Koophandel Midden Brabant: Voornemen: rol in benaderen en werven en verstrekken van voorlichting en organiseren van seminars ten behoeve van West Top ondernemers. Resultaat: de kamer heeft een tweetal voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd voor starters. West Top was hier vertegenwoordigd. Men heeft intakegesprekken gevoerd met potentiële deelnemers en verschillende ondernemers uit de kleinere kernen en het buitengebied van West Brabant. In deze gesprekken is gewezen op de mogelijkheden die West top biedt. Jong Ondernemen Voornemen: Jong Ondernemen heeft een bescheiden rol in benaderen en werven van deelnemers. De belangrijkste is rol ligt in het werven van coaches. Resultaat: in samenwerking met West Top is dit opgezet en uitgevoerd. De urenverantwoording van de coaches verloopt via Jong Ondernemen. P3Transfer/ROC West Brabant Voornemen: P3Transfer speelt een rol in benaderen en werven van deelnemers in het ontwikkelen en verzorgen van de opleiding. Resultaat: medewerkers van P3 transfer hebben ondernemers doorverwezen naar West Top. 11

12 P3Transfer heeft het opleidingsprogramma samengesteld en voert de opleidingen uit. De opleiding is samen met West Top en andere leden van het OP besproken tijdens de OP vergaderingen. Na iedere opleiding is geëvalueerd en zijn verbeteringen aangebracht. Zie ook 2.1. P3transfer heeft de voorafgestelde doelen waargemaakt. NV REWIN West Brabant en REWIN Projecten BV Voornemen: Aanvrager van het projecten en uitvoering projectmanagement. Tevens een belangrijke rol in de fase van realisatie van ondernemingen. Resultaat: de inbreng van Rewin is cruciaal in West Top. De ondersteuning op het gebied van financiering en ruimtelijke ordeningsvraagstukken door Rewin in de realisatiefase van een onderneming is zeer belangrijk. SES West Brabant Voornemen: inbreng bij werven, benaderen ondernemers en een bijdrage in mainstreaming activiteiten. Resultaat: SES West Brabant heeft in 2007 geen bijdrage geleverd aan West Top. Het OP heeft verder prima gefunctioneerd. De bijdrage van het Equal project heeft er toe geleid dat er vanuit REWIN West Top opgestart kon worden aangezien Equal mede een financiële basis legt onder het project. Een bijdrage van Equal aan de samenwerking binnen het OP is moeilijk aanwijsbaar. 6 Producten De volgende producten zijn ontwikkeld en ingezet in het project. 6.1 Screening van ondernemersvaardigheden. Voeren van kennismakingsgesprekken, maken van een ondernemerstest en opstellen van een profiel van de ondernemer. Het profiel wordt tijdens het kennismakingsgesprek met de ondernemer besproken. Tevens krijgt de ondernemer een advies van welke dienstverlening hij gebruik dient te maken, wil hij van zijn onderneming een succes maken. Via kunt u kennismaken met de ondernemerstest die wij hebben gebruikt. Van de rapportage die daar uit komt kunt u door zelf de test te doen een beeld krijgen. Het advies vindt u in bijlage 1 terug. Tevens wordt per post een papieren versie van een ondernemersprofiel opgestuurd. 6.2 Opleiding ondernemersvaardigheden Training Ondernemersvaardigheden. In samenwerking met P3 Transfer heeft West Top een training ontwikkeld. Op basis van eerdere ervaringen en evaluatie is deze training verbeterd en wordt aanvullend aangeboden aan West Top ondernemers. Meer informatie over de opleiding is in de bijlage 2 opleidingsprogramma terug te vinden. 6.3 Elektronische Leeromgeving Aan deze opleiding is tevens een Elektronische Leer Omgeving (ELO) gekoppeld. Helaas is deze niet meer te benaderen via internet omdat daar kosten aan verbonden zijn en in het vervolgproject is daar geen budget meer voor. Via deze link is het mogelijk enkele demo s van ELO s te bekijken. Overigens is er in het begin gebruik gemaakt van de ELO mede door het enthousiasme van een betrokken docent van P3Tranfser. Deze docent heeft echter een andere baan aanvaard en zijn opvolgers hebben niet hetzelfde effect met de ELO bereikt. De ondernemers konden via de ELO opdrachten ophalen en gemaakte opdrachten verzenden, informatie verwerven en het studierooster inzien. Is de ELO een aanvulling gebleken of niet? De Elektronische Leer Omgeving kan alleen succesvol worden ingezet als docenten en studenten er optimaal en op gedisciplineerde wijze gebruik van maken. In een project waar je met ondernemers of startende ondernemers te maken hebt die ofwel al volop met een bedrijf bezig zijn of vanuit loondienstverband een bedrijf aan het opzetten zijn, is het niet mogelijk gebleken deelnemers voor 12

13 gebruik van de ELO te motiveren. De bijeenkomsten hebben niet zozeer het karakter van onderwijs en kennisoverdracht gehad, maar meer van training en intervisie. De ELO is opgezet vanuit de onderwijsgedachte. De systematiek van ELO leent zich daar ook het best voor. Indien je een project ontwikkeld waarbij kennisoverdracht van toepassing is, dan is de vraag van belang met welke doelgroep je te maken hebt. Is het mogelijk om deelnemers te motiveren van de ELO gebruik te maken? Mocht je daar aan twijfelen dan is het ontwikkelen en inzetten van een ELO niet zinvol. Is de doelgroep van het project werkzoekenden dan is een ELO wellicht wel een bruikbaar middel. Een omschrijving functionele eisen en opzet wordt per post opgestuurd aangezien deze niet digitaal beschikbaar is. 6.4 Coaching Coaching door een ervaren ondernemer die verbonden is aan West Top. Op dit moment zijn er zo n veertig ondernemers die op vrijwillige basis, West Top ondernemers coachen in de préstart en startfase van hun bedrijf. West Top zorgt voor koppeling van ondernemer en coach. Coaching is niet met een bepaald stramien ingevuld door West Top. Ondernemer en coach krijgen zelf de vrijheid om het coachingstraject in te vullen, de onderwerpen en de frequentie te bepalen. Het werven van coaches hebben we voornamelijk door middel van het netwerk van Rewin gedaan en door het plaatsen van een personeelsadvertentie in een regionaal dagblad. Op deze advertentie zijn 35 reacties binnen gekomen. De betreffende ondernemers hebben we gesproken en geïnteresseerd voor het leveren van een bijdrage. Er is tevens een trainings en intervisie programma uitgevoerd voor de coaches. Zie bijlage Ondersteuning door West Top West Top ondersteuning: o Begeleiden van opstellen ondernemingsplan o Bemiddelen bij vragen op het terrein van vergunningen en ruimtelijke ordeningsvragen naar de betrokken Gemeente en provincie o Bemiddelen ten behoeve van financiering richting financiers (banken en investeerders) o Verwijzen naar andere dienstverlening Hier is geen documentatie van beschikbaar. Deze activiteiten werden uitgevoerd door Rewin, waarbij indien nodig in overleg met de ondernemer er externe partijen bij betrokken werden. 13

14 Bijlage 1 Advies naar aanleiding van ondernemerstest Intakeformulier Westtop Naam Kandidaat: Datum gesprek: 2/ 10/ 07 Algemeen over kandidaat en zijn/ haar plannen: Astrid is 40 jaar, getrouwd en heeft twee kinderen. Ze is twee jaar geleden gestopt met haar baan en samen met Koos, de man van een vriendin, een bedrijf opgestart. Dit bedrijf verhuurt kunst onder de naam Any Art. In haar vorige functie was Astrid Trust Manager. Hierin was ze vooral organisatietechnisch bezig. Haar zakenpartner, Koos, heeft 25 jaar geleden ook kunstuitleen gedaan en hij was hierin toentertijd succesvol. Koos is inmiddels 61 jaar en waar Astrid met klanten afspraken moet maken, daar kopt Koos de kansen dan binnen. Helaas zijn er in de twee jaar tijd, dat het bedrijf bestaat, nog zeer weinig klanten gekomen. Astrid is op dit moment niet capabel om een goede commerciële doorvertaling te maken. Het uitblijven van rendement heeft tot spanningen geleid en Astrid zal op korte termijn een beslissing moeten maken. Doorgaan (in welke vorm) of stoppen en naar een betaalde baan op zoek gaan. Astrid werkt full time voor Any Art. Tot nog toe heeft ze nog niet voltijds acquisitie-inspanningen gedaan. Ondergetekende heeft aangegeven, dat ze daar meer tijd in moet steken en dat ze meer telefonisch gaat doen. Dit omdat telefonische acquisitie sneller tot afspraken leidt. Reactie van kandidaat op test Uit de test bleek, dat Astrid nog wel wat tekort komt om een succesvol ondernemer te zijn. Dit is ook altijd haar eigen gevoel geweest. Ze herkent zich kortom in de uitslagen van de test. Persoonlijk (motivatie, kwaliteiten, valkuilen): Astrid komt open en kwetsbaar over. Hierdoor lijkt ze goed trainbaar. Advies aan kandidaat: Coaching door Westtop Coach Financieel advies Financiële training Salestrainingen Complete opleiding Marketing ondersteuning/ training Advies over bedrijfshuisvesting Extra gesprek met Peter Princen Overig: SALESCOACH X X X 14

15 Bijlage 2 Studieprogramma Informatiepakket deelnemers West Top Etten Leuer 6 september 2007 Inhoud - Inleiding - Opleidingsprogramma - Data opleiding - Huisregels (onder andere catering) - Afspraken met betrekking tot coaching, huisvesting en financiering - Belangrijke telefoonnummers en adressen - Routebeschrijving locatie Bijlage 1. Verklaring assessment 2. Handtekeningenkaart 3. Overeenkomst (in tweevoud afdrukken) 15

16 Inleiding Welkom als deelnemer van West Top. Door middel van dit pakket informeren wij u over de opleiding en traject van West Top. Een beschrijving van het opleidingsprogramma met data en locaties. Tevens informeren wij u over huisregels van onze gastheer en afspraken met betrekking tot afmelden en dergelijke. Verder informatie met betrekking tot; werven en selecteren van coaches en telefoonnummers en routebeschrijvingen. Tevens verzoeken wij u de bijlagen te ondertekenen en vergezeld van een kopie van een geldig identiteitsbewijs op de eerste opleidingsavond aan de docent mee te geven. NB: overeenkomst a.u.b. in tweevoud afdrukken! Heel veel succes! Voor vragen of opmerkingen kunt u zich wenden tot: Peter Princen Projectmanager West Top Postbus 3182, 4800 DD Breda (Mozartlaan 7, 4837 EH Breda) T: (direct) M: T: (algemeen) F: I: I: E: p.princen@rewin.nl West TOP is een samenwerkingsverband tussen de volgende organisaties: Kamers van Koophandel West- en Midden Brabant, SES West-Brabant, NV REWIN West-Brabant, ROC West-Brabant / P3 Transfer BV, Rabobank en Jong Ondernemen. West TOP wordt mede mogelijk gemaakt met behulp van financiële steun vanuit het Europees Sociaal Fonds Equal, Provincie Noord-Brabant en REAP West-Brabant. 16

17 Opleidingsdeel verzorgd door P3 Transfer (ROC West-Brabant) Naast gedegen vakkennis moet u als starter over ondernemersvaardigheden beschikken: kennis van administratie, recht, wetten, financiering, kosten, marketing enz. Daarmee vergroot u de 'overlevingskans' van uw bedrijf. Bovenstaande kennisdomeinen zijn teven van belang voor: - het contact met de accountant. U zult regelmatig overleg met uw boekhouder of accountant hebben. Dat kan gaan over de loonadministratie of het jaarwerk. Maar de accountant is ook een 'klankbord' en raadsman waarmee u uw bedrijfsbeleid moet kunnen bespreken. Dat begint al bij het opstellen van uw ondernemingsplan; - het contact met de bank. U moet de bank een toelichting op uw ondernemingsplan kunnen geven. Dat vraagt om vaardigheden op het gebied van handelsverkeer, marketing en financiering; In de opleiding zal niet alleen aandacht besteed worden aan pure kennis, maar meer wordt u als deelnemer uitgedaagd om eigen ideeën verder uit te werken. Het groepsproces kan daar een belangrijke hulpbron voor zijn, mede door het feit dat u uzelf traint, presenteert en de groep u wellicht op een nog betere koers zet. Deze regelmatige reflectie levert u als het goed is een plan op dat meer is dan een papieren tijger. Het kan voor u, en uw omgeving een duidelijk bewijs zijn dat u klaar bent voor een volgende stap in uw voornemens ondernemer te worden. Marketing Marketing is een verzameling activiteiten om uw handel te bevorderen, te vergemakkelijken en zomogelijk te bespoedigen. Marketing draait ook vooral om scherpe waarneming van u als ondernemer, waardoor u adequaat kunt reageren op de ontwikkelingen in de markt waar u opereert of gaat opereren. Uw afnemers veranderen voortdurend, waardoor het toepassen van bepaalde marketingprincipes van levensbelang kan zijn om overeind te blijven in de concurrentiestrijd. Het doel, uw doel is dus eigenlijk, de klant zo goed mogelijk leren kennen en begrijpen. Marketingbeleid klinkt misschien erg zwaar, maar het is wel verstandig planmatig te werk te gaan. Tijdens het opleiding zullen we dan ook werken aan een eigen marketingplan, waarin o.a. aandacht is voor onderzoek. Door een uitgekiende combinatie van de marketinginstrumenten (marketingmix) zoals plaats, product, prijs en promotie beschikt u straks over een (doeltreffend) marketingplan waarmee u de markt kunt bewerken. Financiering Een belangrijk onderdeel van uw succes als ondernemer wordt bepaald door de financiële haalbaarheid van uw plannen. Uw droom komt pas echt uit als er ook financieel gewin is. Bij de start is het dan ook van belang dat u de noodzakelijke investeringen in kaart brengt en daaraan gekoppeld de financiering weet te regelen. Afhankelijk van uw ondernemersvorm heeft u hiervoor een aantal mogelijkheden en deze worden in de opleiding besproken. Het calculeren van de juiste kostprijs maakt natuurlijk ook deel uit van uw financieringsplan. Samen met de omzetverwachting weet u straks ook uw resultaat te begroten en eventuele liquiditeitsproblemen het hoofd te bieden. Niet onbelangrijk, maar zeker essentieel voor u als ondernemer, weet u ook de belangrijkste kengetallen te berekenen en op waarde in te schatten. U werkt tenslotte niet alleen voor de lol, maar ook voor het rendement. Organisatie Als ondernemer, maar ook de onderneming zelf, staat midden in de maatschappij. Ook al zou u dat willen, u kunt niet om de regels van die maatschappij heen. Maar als u kennis heeft van de regelgeving bent u als ondernemer wel in staat uw zaakjes beter te regelen, te organiseren. Op het terrein van personeelsmanagement, (sociale) verzekeringswetten en wet- en regelgeving weet u straks voor uw eigen situatie waar u aan moet denken, aan moet werken. Niet de concrete oplossing 17

18 is zaligmakend, maar wel dat u weet waar uw aandachtspunten liggen en weet waar u moet zijn! Ook hier telt: u hoeft niet alles te weten, maar u weet het wel te organiseren! Administratie Iedere ondernemer heeft de wettelijke verplichting aantekening te houden van zijn/haar financiële situatie en de veranderingen daarin. Het is daarom goed dat u als startende ondernemer zich oriënteert op de methode om aan die verplichting te kunnen voldoen. Het moet echter niet zo zijn dat alleen die wettelijke verplichting u aanspoort aantekening te houden van alles wat met financiën te maken heeft; ook u als ondernemer wil toch inzicht hebben in uw vermogensontwikkeling? Tijdens het opleidingstraject van West Top leert u de basisprincipes van het boekhouden. Daarnaast biedt het traject u ook voldoende handvatten om enerzijds zelfstandig voorbereidende activiteiten uit voeren en anderzijds over de schouder van uw boekhouder mee te kijken (te controleren) en als gesprekspartner op te treden. U leert o.a. uw eigen beginbalans samen te stellen, het be- en verwerken van de dagelijkse financiële feiten en het beheren van uw subadministraties. Tot slot kunt u straks het jaarwerk afsluiten door het samenstellen van een exploitatieoverzicht en een eindbalans. 18

19 Data opleiding Etten-Leur Trivium Opleiding groep 7 Datum Dag Tijd Onderwerp 1 6 september 2007 Donderdag Ondernemersopleiding 2 13 september 2007 Donderdag Ondernemersopleiding 3 20 september 2007 Donderdag Ondernemersopleiding 4 27 september 2007 Donderdag Ondernemersopleiding 5 4 oktober 2007 Donderdag Workshop oktober 2007 Donderdag Workshop oktober 2007 Donderdag Workshop oktober 2007 Donderdag Workshop november 2007 Donderdag Ondernemersopleiding / Rabobank 10 8 november 2007 Donderdag Ondernemersopleiding / Rabobank november 2007 Donderdag Ondernemersopleiding november 2007 Donderdag Ondernemersopleiding november 2007 Donderdag Ondernemersopleiding 14 6 december 2007 Donderdag Financiering / Rabobank december 2007 Donderdag Financiering / Rabobank december 2007 Donderdag Ondernemersopleiding In de ondernemersopleiding zitten de onderwerpen die in het opleidingsdeel beschreven staan. Ondernemersopleiding wordt verzorgd door Hans Jennen. Op 1 en 8 november is Jacques Scheepers, accountmanager Rabobank West Brabant Noord aanwezig om vragen omtrent financiering te behandelen. Op 6 en 13 december staat financiering van ondernemingen op het programma. De workshops zijn gericht op het ontwikkelen van verkoopvaardigheden. Workshop 1: blik op jezelf Workshop 2: leren op anderen te anticiperen Workshop 3: communiceren: haal meer resultaat uit je relatie met anderen Workshop 4: verkopen: "hoe krijg je het voor elkaar dat de klant jou de order gunt?" Workshops worden verzorgd door Arnold van de Leden Indien gewenst wordt het programma aangepast. De docent verstrekt meer informatie over de inhoud van de vakken en verdere opzet van het programma. Deelnemers krijgen tevens de mogelijkheid om (gratis) deel te nemen aan seminars die de Kamer van Koophandel West Brabant organiseert. Een programma wordt hiervoor nog aangeleverd. 19

20 Huisregels West Top Om de opleiding in goede banen te leiden hebben we een aantal regels en opmerkingen: 1. Bij de bijeenkomsten is de Trivium onze gastheer. U dient zich te voegen naar de aanwijzingen van de Trivium medewerkers of docent van West Top. 2. Er gaat een presentielijst en een handtekeningenlijst rond, a.u.b. iedere bijeenkomst ondertekenen. 3. Trivium zorgt voor koffie, thee enz 4. Indien u voor een bijeenkomst verhinderd bent gelieve dit per te melden aan de projectmanager (p.princen@rewin.nl) en mondeling/telefonisch bij de docent. 5. Indien u vragen, opmerkingen of klachten heeft kunt u zich mondeling, telefonisch ( ) of via wenden tot de projectmanager. Afspraken met betrekking tot coaching, huisvesting en financiering Na aanvang van de opleiding volgt een gesprek met de projectmanager van West Top. In de gesprek wordt de behoefte aan coaching, ondersteuning bij huisvesting en financiering getoetst. Tevens wordt het moment bepaald waarop de deelnemer coaching en ondersteuning wil laten ingaan. Om de juiste coach te kunnen verwerven wordt er een gesprek gevoerd tussen projectmanager van West Top en de deelnemer. De deelnemer kan tevens aangeven of hij toestemming verleent voor het verstrekken van een deel van de rapportage, opgemaakt door Pelkmans en Van Berkel, aan de projectmanager en de beoogde coach. Hiervoor is in bijlage 3 een formulier opgenomen. Uiteraard bent u niet verplicht om deze toestemming te verlenen. West Top neemt contact op met coaches en organisaties die coaches leveren. Zodra een geschikte coach zich aandient, volgt een gesprek tussen deelnemer en coach. Beide nemen na dat gesprek een beslissing om coaching op te starten of niet. In het eerste geval maken coach en deelnemer afspraken over frequentie, inhoud en locatie waar de coaching plaatsvindt. In het tweede geval wordt een andere coach gezocht. De ondersteuning op het gebied van huisvesting wordt op maat aangeboden. Deelnemers hebben tenslotte verschillende wensen. West Top zorgt voor contact met specialisten, die ondersteuning kunnen bieden op verschillende aan huisvesting gerelateerde zaken. De betreffende specialist en deelnemer maken zelf afspraken over de ondersteuning. De Rabobank is bereid om in vroeg stadium een gesprek te voeren met de deelnemer. Hierbij verstrekt hij informatie over waar banken op letten als zij een ondernemingplan beoordelen op financierbaarheid. De deelnemer kan zijn ideeën aan de bank voorleggen. De bank zal vooral zeer kritisch naar het rendement kijken dat een deelnemer denkt te maken en de investering die hij daarvoor denkt te moeten doen. Indien gewenst kan ook een andere financieel specialist worden ingeschakeld. 20

21 Belangrijke adressen en telefoonnummers 21

22 Routebeschrijving Vanuit Rotterdam Als u vanaf de A16/E19 richting Breda/Antwerpen komt, neemt u bij knooppunt Princenhage de afslag (16). U vervolgt uw weg op de A58/E312 richting Etten-Leur. Vervolgens neemt u afrit 18 naar Etten- Leur, waar u het hotel aan uw rechterhand al ziet liggen. Bij de stoplichten gaat u rechtsaf en bij de rotonde weer rechts. Vanuit Roosendaal U neemt de snelweg de A58/E312 richting Breda. Vervolgens neemt u afrit 18 Etten-Leur. Aan uw linkerhand ziet u het hotel al liggen. Bij de stoplichten gaat u rechtsaf en bij de rotonde weer rechts. Vanuit Antwerpen U neemt de A1/E19 richting Rotterdam/Breda. Na de grensovergang volgt u bij knooppunt Hazeldonk de A16 richting Breda. Bij knooppunt Galder volgt u de snelweg A16/A58 richting Rotterdam, Roosendaal, Breda. Vervolgens rechts aanhouden richting de A58/E312. U neemt afrit 18 naar Etten- Leur, vanwaar u het hotel aan uw rechterhand ziet liggen. Bij de stoplichten gaat u rechtsaf en bij de rotonde weer rechts. 22

23 Bijlage 1 Hierbij verleent deelnemer de heer / mevrouw, toestemming aan het P3 Transfer voor het verstrekken van een deel van de assessment rapportage aan de projectmanager en coach. Datum Plaats. Handtekening deelnemer 23

24 Bijlage 2: Handtekeningenkaart Naam oprichter Adres oprichter Postcode oprichter Woonplaats oprichter Paraaf Handtekening 24

25 OVEREENKOMST Het project West Top, ten deze vertegenwoordigd door NV Rewin West-Brabant in de persoon van haar directeur drs. P.P.H. Nijskens, welke als projectverantwoordelijke optreedt, hierna te noemen het project en de heer /mevrouw woonachtig te, in, Geboortedatum: hierna te noemen de deelnemer in aanmerking nemende dat: a. het project tot stand komt op initiatief van NV Rewin West-Brabant; b. Het project als doelstelling heeft: het verbeteren van de kansen van deelnemers op het starten van een eigen onderneming in het buitengebied; het verbeteren van de arbeidspositie respectievelijk de arbeidsmarktpositie van speciale doelgroepen; het stimuleren van economische bedrijvigheid in de buitengebieden; c. Het project wordt in zeer belangrijke mate gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds / Equal. Daarnaast worden financiële bijdragen geleverd door het regionaal Economisch Actie Plan (REAP) en de provincie Noord Brabant; d. De partners die aan het project een bijdrage leveren zijn: Stichting Jong Ondernemen Kamer van Koophandel West Brabant Rabobank (vestigingen West Brabant) SES West Brabant P3Transfers / ROC West Brabant NV REWIN West Brabant verklaren als volgt te zijn overeengekomen: 1. De deelnemer neemt op eigen initiatief deel aan het project. 2. Het project kent een looptijd van een jaar. De startdatum is de datum van de eerste bijeenkomst. 3. De opleiding bestaat uit 16 bijeenkomsten. Tijdens deze bijeenkomsten zullen verschillende werkvormen worden gehanteerd. De opleiding bestaat uit een viertal modules plus een Elektronische leeromgeving. 4. Vanuit het project is coaching beschikbaar, zowel inhoudelijk van aard als gericht op eventuele andere relevante aspecten met betrekking tot het voorbereiden en eventueel starten van een eigen onderneming. 5. Project zorgt voor ondersteuning bij het realiseren van huisvesting en financiering ten behoeve van de onderneming. Deze ondersteuning biedt geen garantie op het daadwerkelijk slagen van realisatie van huisvesting en financiering. 25

26 6. Vanuit het project worden geen onkostenvergoedingen verstrekt. 7. De deelnemer wordt, behoudens in gevallen van overmacht, geacht aanwezig te zijn op de tijdstippen en plaatsen die door het project worden aangegeven. De deelnemer verklaart nadrukkelijk zich aan deze bepaling te zullen houden. Deze bepaling wordt ingegeven door de belangrijkste subsidiegever die in zijn evaluatietechniek onder meer uitgaat van het werkelijke aantal uren aanwezigheid per deelnemer. Deelnemer is verplicht wekelijks urenregistratie in te vullen en te ondertekenen. 8. Voor het overige verplicht de deelnemer zich alles te doen en na te laten wat een goed deelnemer behoort te doen en na te laten en zich ten volle in te zetten om de doelstellingen van het project te realiseren. Daartoe behoort ook het opstellen van een ondernemingsplan alsmede het deelnemen aan evaluatie van het project die op verschillende momenten wordt uitgevoerd. 9. Het project aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade die door de deelnemer wordt toegebracht aan derden, noch voor schade die op enigerlei wijze wordt toegebracht aan de deelnemer. 10. Deelnemer en het project zijn gehouden aan geheimhouding met betrekking tot door mededeelnemers of anderen verstrekte vertrouwelijke informatie. Deze geheimhoudingsplicht geldt ook voor deelnemende coaches, docenten, assessoren en andere direct of indirect betrokkenen. 11. Deelnemer is bereid 150,- (inclusief BTW) te betalen aan project, te voldoen voor de eerste bijeenkomst. Deelnemer ontvangt hiervoor een factuur. Aldus in tweevoud opgemaakt en ondertekend Te Breda op 6 september september 2007 Het project De heer De deelnemer de heer / mevrouw 26

27 Bijlage 3 Coachingsprogramma PROGRAMMA TRAINING BASISVAARDIGHEDEN COACHING 24 oktober 2006 Tijd Onderwerp Werkvorm Kennismaking; Plenair gesprek. Toelichting programma; Inventarisatie leerdoelen Wat is coaching (en wat niet)? Presentatie uitgangspunten coaching; Toelichting GROW-model. 4 stappen in coachingsproces Lunch Opbouwende feedback. Toelichting feedbackmodel; Oefenen in 3-tallen Pauze Open vragen stellen en doorvragen; Actief luisteren/waarnemen; Waardevrij samenvatten. Korte toelichting theorie; Oefenen in 3-tallen Afsluiting Persoonlijke huiswerk - opdracht Workshop schilderen o.l.v. Bas Welten Evaluatie en diner 27