Voorwoord 5. Hoe coach ik mijn klas? 15. Hoe word ik didactisch competenter? 17. Hoofdstuk 1 Wat is goed onderwijs? 19

Transcriptie

1 Inhoudstafel Voorwoord 5 Hoe coach ik mijn klas? 15 DEEL 1 Hoe word ik didactisch competenter? 17 Hoofdstuk 1 Wat is goed onderwijs? 19 Hoofdstuk 2 Op zoek naar competenties Nadelen van competentielijsten Voordelen van competentielijsten Drie kerncompetenties Vakinhoudelijk en didactisch competent zijn Pedagogisch competent zijn Reflectiecompetent zijn Blijven werken aan je eigen ontwikkeling Ken jezelf: het kernkwadrant van Ofman 31 Hoofdstuk 3 Leerkrachten en vernieuwingen Leerkrachten willen wel veranderen maar niet veranderd worden De fase van ik-betrokkenheid of zelfbetrokkenheid De fase van taakbetrokkenheid De fase van betrokkenheid op de ander De fase van adoptie of initiatie De fase van de implementatie De fase van de institutionalisering of incorporatie 37

2 10 hoe coach ik mijn klas? 3.2 Wanneer hebben vernieuwingen kans op een succesvolle implementatie? Opbrengstgericht werken 39 Hoofdstuk 4 Talenten en talentontwikkeling Wat zijn talenten en hoe kun je talenten herkennen? Een meervoudige blik op talenten De talentenarchipel Als talent en passie elkaar ontmoeten Om talent te ontwikkelen moet je veel oefenen Het belang van de mindset voor talentontwikkeling Resultaatverwachtingen 49 Hoofdstuk 5 Behoeften van leerlingen Leerlingen hebben behoefte aan relatie, competentie en autonomie Leerlingen hebben vooral heel persoonlijke, momentane behoeften Behoeften kunnen ook uitgelokt worden Leren is niet altijd leuk en soms zelfs lastig 54 Hoofdstuk 6 De didactische gereedschapskist Didactische principes Ontwikkelingsbevorderend onderwijzen en leren Niet passief accepteren, maar actief ontwikkelen De zone van de naaste ontwikkeling Jezelf overbodig maken door scaffolding Ontwikkelingsbevorderend coachen Voorbeelden van ondersteuners (scaffolds) De vier stappen van ontwikkelingsbevorderend coachen Goed onderwijzen is niet de hele tijd individueel onderwijzen Verwachtingen en voorspellingen Effectieve instructie Zes instructiefasen Het activerende directe instructiemodel Effectief vragen stellen Taxonomie van Bloom Omgaan met verschillen Welke verschillen? Bezorgd om goede zorg Krachtlijnen van een nieuwe visie op zorg 77

3 inhoudstafel Zorgzaam omgaan met verschillen door preventie en remediëring STICORDI-maatregelen Het didactisch model Zorgzame School van Lambrechts Vooraf onderwijzen Planmatig handelen is een must Het proces van handelingsplanning Op zoek naar een individueel handelingsplan Omgaan met cultuurverschillen Niet elk gedrag is cultureel bepaald Grofmazige en fijnmazige culturen Interculturele verschillen overbruggen Zelfstandig werken en leren Waarom zelfstandig werken en leren? Begripsverwarring Voorwaarden voor meer zelfstandig leren Werken met uitgestelde aandacht Contractwerk en werken met taken Hoekenwerk Projectwerk Grote verschillen tussen leerlingen De elektronische leeromgeving en de ICT-geletterdheid De Googlificatie van de kennis Gebruik van webquests/webkwesties 115 DEEL 2 Hoe verbeter ik mijn communicatie? 117 Hoofdstuk 1 Communiceren over onze communicatie Wat houdt goed communiceren in? Inhoudsaspect en betrekkingsaspect Op zoek naar een communicatiedidactiek 121 Hoofdstuk 2 Een systeemkijk op communicatie Je kunt niet NIET communiceren. Besef dat! Binnenkant, buitenkant en overkant Dé werkelijkheid bestaat niet, maar is een ordening Verschillen in interpunctie leiden ook tot verschillen in attributie 126

4 12 hoe coach ik mijn klas? 2.5 Een toepassing op ordeproblemen Communicatie is niet rechtlijnig, maar circulair Als men communiceert met elkaar, is dat altijd in een bepaalde context 131 Hoofdstuk 3 Luisteren met vier oren: het communicatiekwadrant van Schulz von Thun Vierzijdig luisteren Een uitgewerkt voorbeeld uit de lagere school Spreker en luisteraar: telkens vier aspecten Twee dimensies in het relationele aspect Implicaties voor de klassenpraktijk Jakhalstaal en giraffentaal 140 Hoofdstuk 4 Feedback of de kracht van het weerwoord Feedback is alomtegenwoordig Positieve, negatieve en anticiperende feedback Het relationele aspect van feedback Effectieve feedback Het Johari-venster Enkele aandachtspunten voor een effectievere feedback Leerlingen helpen om feedback te geven 153 Hoofdstuk 5 Communicatie met ouders De zes stappen van een slechtnieuwsgesprek Jij mag niks negatiefs zeggen over mijn moeder, ik mag dat wel Loyaliteitsconflicten horen bij het leven van elke dag 159 DEEL 3 Hoe ga ik om met probleemgedrag en conflicten? 161 Hoofdstuk 1 Preventie van problemen door een goed klassenmanagement Wat is klassenmanagement? Vier aandachtsvelden 164

5 inhoudstafel Preventie van probleemsituaties Didactische vaardigheden Regels en afspraken De inrichting van de klas 172 Hoofdstuk 2 Probleemgedrag Wat noemen we probleemgedrag? Hoe vaak komt het voor? Gedragsproblemen en gedragsstoornissen Wat veroorzaakt probleemgedrag? Probleemgedrag begrijpen vanuit het recente hersenonderzoek De jeugd van tegenwoordig Hoe probleemgedrag aanpakken? Belonen en straffen Oppassen voor te veel kritiek en straf Niet overdrijven met belonen Preventie bij extreem agressief gedrag Cyberpesten: een nieuw soort probleemgedrag 187 Hoofdstuk 3 Leren omgaan met conflicten Conflicten zijn onvermijdelijk Vele soorten conflicten Van conflicten kun je leren Het probleem aanpakken en niet de persoon Praten, niet vechten Conflicten oplossen in zes stappen Leerlingen lossen hun conflicten zelf op Een conflicthoek De Vreedzame School 197 Nawoord 201 Geraadpleegde literatuur 203