LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING

Transcriptie

1 LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Felis Jolien UC#Leuven)Limburg# Lerarenopleiding# Vestiging#Heverlee# Hertogstraat#178,#3001#Heverlee# Tel.#+32#16#37#56#00# Vakkencombinatie: aardrijkskunde - biologie Stagebegeleider DLO: H. Verstappen School: Sancta Maria Leuven Onderwijsvorm: TSO Les gegeven door: Felis Jolien Vak: Aardrijkskunde Richting: sociaal technische wetenschappen Klas: 4STW3 Lokaal: D27 Aantal leerlingen: 15 Onderwerp: Uitdagingen door bevolkingsexplosie Vakmentor: A. Van Esch Datum/Data: 27 oktober 2015 Lesuur/-uren: 14u35 15u25 BEGINSITUATIE Situering in de lessenreeks -# Deze les kadert in een lessenreeks betreffende het thema Uitdagingen door bevolkingsexplosie. -# Aan dit thema worden er in totaal 2 lestijden besteed. -# In de voorgaande lessen werd er kennis gemaakt met de bevolkingsevolutie en de bevolkingsproblematiek in India en/of China. -# In wat volgt gaat men de spanningen en ecologische problemen binnen regio s bekijken. Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is) -# In de eerste graad werd in het thema bebouwing en bevolking aandacht besteed aan milieueffecten en samenlevingsaspecten die in verband worden gebracht met het stedelijk landschap. -# De analyse van leeftijdshistogrammen en andere bevolkingsgrafieken is voor de leerlingen vrij nieuw. Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit -# De leerlingen komen in de actualiteit vaak in contact met problematieken als vergrijzing, de bepaling van pensioenleeftijden en de spanningen en problemen die overbevolking met zich meebrengen. -# Deze leerlingen zijn, anders dan leerlingen in ontwikkelingslanden, vertrouwd met voorlichting, voorbehoedsmiddelen. -# In onze cultuur worden kleinere gezinnen vaker als standaard norm aanzien. -# Stakingen met de pensioenproblematiek als oorzaak zijn zeer actueel. Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, -# n.v.t. DIDACTISCHE VERANTWOORDING )# Aanschouwelijkheidprincipe De leerinhouden worden zo veel mogelijk zintuigelijk waarneembaar voorgesteld d.m.v. de verschillende soorten actua: fragmenten uit Het Journaal, krantenartikels, grafieken, Dit maakt de leerinhoud toegankelijk voor de leerlingen. )# Activiteitsprincipe De leerlingen vervullen in het leerproces geen passieve rol. Ze worden actief betrokken d.m.v. OLG s en didactisch materiaal uit de actualiteit. We dagen de leerlingen zo uit om na te denken en meer te willen weten over het onderwerp van de les. )# Motivatieprincipe Door de motivatiefase neem ik de leerlingen mee in het verhaal en de problematieken passende bij het onderwerp van de les. Door de situering van de leerinhoud en problematieken in een groter geheel probeer ik de interesse van de leerlingen te wekken. )# Differentiatieprincipe Er is differentiatie in het gebruik van werkvormen en media tijdens de les. Op welke manier? )# Herhalingsprincipe De leerinhoud wordt gestructureerd verwerkt en vast gezet door deze op gepaste tijden te herhalen. EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN

2 Situering in de eindtermen: Vakgebonden eindtermen: 1 Op kaarten aanduiden en benoemen: - continenten en oceanen; - de belangrijkste reliëfeenheden en rivieren; - de belangrijkste staten; - natuurlijke en menselijke aardrijkskundige entiteiten. 2 4 Bestudeerde regio's en thema's op eenvoudige thematische wereldkaarten situeren. De eigenheid van regio's beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken. 7 In verband met een economische activiteit in een regio het bestaan van stromen van goederen of personen illustreren. 11 Op een eenvoudige manier de impact verklaren van: - politieke invloedsfactoren op kenmerken van aardrijkskundige entiteiten; - de technologische evolutie op de kenmerken van de aardrijkskundige entiteiten. 12 Verbanden leggen tussen levenswijze, cultuur en leefmilieu. 16 Aardrijkskundige entiteiten afbakenen op basis van verschillen en gelijkenissen van enkele natuurlijke of menselijke aardrijkskundige kenmerken. 17# Op een eenvoudige manier aardrijkskundige gegevens cartografisch voorstellen. Situering in het leerplan: VVKSO, leerplan aardrijkskunde tweede graad, september 2012, Brussel. D/2012/7841/002 Leerplandoelen: 2 Door analyse van beelden, van kaarten en van andere informatie- bronnen de verschillen in bevolkingsaangroei op wereldschaal beschrijven. WENKEN Via een atlasoefening worden verschillen in bevolkingsaangroei op we- reldschaal afgeleid. Daarnaast worden leeftijdshistogrammen, kaarten (ontwikkelingsgraad, voedselvoorziening, vergrijzing...) grafieken (vb. gebruikt om te linken aan de bevolkingsaangroei. Het is niet de bedoeling om diep in te gaan op verklarende factoren maar wel om verbanden te zien. ALGEMEEN LESDOEL Problematieken m.b.t. de bevolkingsgroei, overbevolking en vergrijzing vaststellen en de oorzaken en gevolgen van de bevolkingsgroei weergeven. SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina s in het werk- en/of handboek.) n.v.t. (enkel planagenda) BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.) -# Van Hecke E., Vanderhalle D.& Callemeyn J., (2012). Plantyn Algemene Wereldatlas, Mechelen: Plantyn. -# Neyt R., Tibau G., Van Broeck C., Van Cleemput A. & Verstappen H., (2014). Geogenie 4, Leerwerkboek. (Thema 1) Antwerpen: De Boeck. -# Neyt R., Tibau G., Van Broeck C., Van Cleemput A. & Verstappen H., (2011). Geogenie 4, Handleiding bij leerwerkboek & werkboek. (Thema 1) Antwerpen: De Boeck. -# Neyt R., Tibau G., Van Broeck C., Van Cleemput A. & Verstappen H., (2014). Geogenie 4, Leerboek. (Thema 1) Antwerpen: De Boeck. LEERMIDDELEN & MEDIA Aanwezig in het leslokaal Smartboard Krijtbord Computer + beamer Mee te brengen door de leerkracht

3 Didactisch lesontwerp Leerdoelen Verbanden leggen tussen bepaalde problematieken betreffende bevolkingsgroei. (C3) Lesfasen & timing Instapfase Motiveren 5 LKR stelt zich voor. KRACHTIGE LEEROMGEVING Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud Ga maar zitten en neem jullie agenda en werkblaadjes op de bank. VERTELLEN - Inleiding HOEVEEL? Een tijdje geleden in 1950 waren er 2,5 miljard mensen op deze wereld. Dit aantal verdubbelde in 1985.! Met hoeveel zijn we vandaag? PPT: DIA 1 t.e.m. 10 Aantallen wereldbevolking: -! 1950: 2,5 miljard -! 1985: 5 miljard -! 2015: 7,3 miljard De verwachtingen zijn dat we in de nabije toekomst, we spreken dan over 2040, met 10 miljard zullen zijn. Laten we deze stijging eens op dagelijks niveau bekijken.! Hoeveel baby s zullen er geboren worden tegen het einde van dit lesuur? (8500) Natuurlijk ook de sterftecijfers er aftrekken voor de natuurlijke groei. GEVOLGEN? Meer mensen betekent ook meer monden om te voeden. Maar we hebben niet alleen meer voedsel nodig.! Wat hebben we naast voedsel nog nodig om de groei van de bevolking op te vangen? We weten uit voorgaande cijfers dat de wereldbevolking is verdrievoudigd sinds Dat wil zeggen dat we ook drie keer zo veel brandstoffen, voedsel, ruimte, voorzieningen, nodig hebben.

4 ! Kunnen we alles zo maar verdrievoudigen?! Heeft de aarde alles genoeg voorraden? Nee, we hebben inderdaad nog steeds dezelfde hoeveelheid natuurlijke grondstoffen dan in Sterker nog, we hebben daar in tussentijd al een deel van geconsumeerd. Kijk maar naar de fossiele brandstoffen. Men zoekt constant naar nieuwe oplossingen (bv. schaliegas) omdat de olievoorraden eindig zijn. Dit wil dan zeggen dat onze natuurlijke grondstoffen steeds afnemen terwijl de wereldbevolking toeneemt. Daarbovenop verbruiken we individueel steeds meer en meer dan vroeger. Nu heb ik een vraag voor jullie waar je voor jezelf tijdens de les een antwoord kan op vormen.! Geldt op vlak van wereldbevolking ook de gastvrije uitspraak: Hoe meer, hoe beter?. Probleemstelling: The more the merrier? Gegevens betreffende de natuurlijke groei ontleden uit het figuur. (C3) Gegevens m.b.t. de bevolkingsexplosie Lesfase 1: onderzoek en verwerking 15 Zo komen we meteen ook bij de vraag van deze les: Zijn we met te veel op de wereld?. OLG Bevolkingsexplosie! Wat valt jullie op aan deze tabel?! Hoeveel jaar hadden we nodig om de wereldbevolking van 1 naar 2 miljard te laten toenemen?! Hoeveel jaar hadden we nodig om de wereldbevolking van 6 naar 7 miljard te laten toenemen?! Zal de toekomst nog meer groei brengen of niet?! Vindt deze groei vooral plaats in ontwikkelingslanden of in industrielanden?! Waarom denk je dat? 31 oktober 2011 was een historische dag voor de bevolkingsexplosie op onze aarde. Sinds die dag zijn we met 7 miljard mensen op de aarde. Maar wie was nu die 7 miljardste aardbewoner? 11 t.e.m t.e.m ! Bevolkingsexplosie -! 13 jaar om de wereldbevolking van 6 naar 7 miljard te laten toenemen -! De bevolkingsgroei gaat in de toekomst vertragen -! De bevolkingsgroei vindt voor 99% plaats in ontwikkelingslanden

5 uit tabel aflezen. (C3) LKR laat filmpje 7 miljard inwoners zien. Heb ik toen al iets van gezegd. (Wat hebben ze al gezien: een tikkende tijdbom)! Wat voorspellen de demografen? De vraag is of onze wereld nu effectief overbevolkt zal raken. Maar overbevolking, wat wil dat nu eigenlijk zeggen? Deze term gaan we nu eens van naderbij bekijken. Filmfragment In eigen woorden het verschil tussen de bevolkingsdichtheid en overbevolking geven. (C3) OLG Overbevolking! Wat wordt er weergegeven op deze kaart? Bevolkingsdichtheid is niet hetzelfde als overbevolking. LKR vertelt definitie van overbevolking. KLASSIKAAL oefening p Neem nu allemaal de oefening op pagina 23 en 24. Klassikale oplossing onder begeleiding LKR. OLG Verbetering oefening! Wat betekend de natuurlijke groei?! Hoe kunnen we die bepalen?! Welke landen of regio s hebben te maken met een negatieve groei?! Welke regio s zijn gekenmerkt door een stagnatie? Wat betekend een stagnatie?! In welke regio s vindt een geringe groei plaats?! In welke regio s vind een groei plaats?! Welke regio s worden gekenmerkt door een sterke groei en tot slot door een explosie? 1.1! Raakt de wereld overbevolkt? Bevolkingsdichtheid = Aantal inwoners per km 2. Draagkracht = Het vermogen om een gebied te kunnen voorzien in de primaire behoeften van de bewoners. Overbevolking = Wanneer de bevolking de draagkracht van een gebied overschrijdt door vb. Verminderde landbouwproductie, droogte, toenemende vervuiling, natuurrampen, 1.2! Grote verschillen in groei Natuurlijke groei = -! Alle veranderingen in de omvang van de bevolking die het gevolg zijn van geboorte en sterfte. -! geboortecijfer sterftecijfer Stagnatie = stoppen van de groei. Verbanden leggen tussen de ontwikkelings- OLG Verschillen in groei We verbeterden daarnet samen deze oefening i.v.m. de natuurlijke groei.! Wie kan er mij nog eens herhalen wat de natuurlijke groei van een regio of land betekend? Synthese: lage ontwikkelingsgraad hoge bevolkingsgroei hoge ontwikkelingsgraad lage bevolkingsgroei

6 graad en de bevolkingsgraad. (C4)! Wat valt jullie op bij de uitkomst van deze oefening?! Waar situeren de landen zich met een sterke groei of explosie?! Wat is het verschil tussen deze landen en onze westerse landen?! Landen zoals de onze met een hoge ontwikkelingsgraad hebben dan een bevolkingsgroei? LKR herhaalt besluit. In eigen woorden de oorzaken van het verschil in bevolkingsgroei kunnen weergeven. (C3) Lesfase 2: onderzoek en verwerking 15 We kunnen uit deze oefening concluderen dat er verschillen zijn in bevolkingsgroei. Maar wat zijn nu de oorzaken van deze verschillen? DUOWERK- oef p Jullie krijgen nu even tijd om de voorbeelden van Berit en Sabra te lezen. We vergelijken ze straks samen. 25 t.e.m ! De vruchtbaarheid bepaalt de snelheid van de groei OLG Oorzaken verschil in bevolkingsgroei! Wat is opmerkelijk in het verhaal van Sabra?! Wat zijn de verschillen met onze cultuur?! Zijn er gelijkenissen tussen het leven van Berit en het leven van een jonge vrouw bij ons? Vraag hen naar het aantal dagen ouderschapsverlof. Hoeveel is dat hier? In Afrika?! Wat hebben de landen van West-Europa als voordeel t.o.v. sub-sahara Afrika? KLASSIKAAL oefening vruchtbaarheidscijfer! Wat geeft het vruchtbaarheidscijfer weer?! Wat betekent het wanneer het vruchtbaarheidscijfer in een land hoger ligt dan Vruchtbaarheidscijfer = Gemiddeld aantal kinderen per vrouw. In welk werelddeel liggen die landen met de hoogste vruchtbaarheid?

7 2,1? Zal de bevolking de volgende generatie dan groeien of afnemen? Moet je doceren.! In welk werelddeel liggen de landen met de hoogste vruchtbaarheid?! Welke 2 landen hadden in 2012 de laagste vruchtbaarheid? In welke regio s liggen die landen?! Hoe is het gesteld met het vruchtbaarheidscijfer in België?! Ligt ons land dan boven, onder of op het vervangingsniveau? Afrika: Niger (7.8), Mali (6.8), Somalië (6.5), Laat hen tussen 6 tot 8 opschrijven. (algemeen) Welke 2 landen hadden in 2012 de laagste vruchtbaarheid? In welke regio s liggen die landen? Azië en Oost - Europa: Bosnië Herzegovina (1.1) en Hong Kong (1.2) Vruchtbaarheidscijfer in België (2012): 1,6 De oorzaken van de daling van de vruchtbaarheid kunnen noemen. (C2) Lesfase 3: onderzoek en verwerking 15 We hebben net gezien dat er grote verschillen zijn in de groei van een bevolking en wat daar de oorzaken van kunnen zijn. Nu gaan we de gevolgen van deze verschillen eens bekijken. OLG daling vruchtbaarheid door De vruchtbaarheid daalt door de hogere welvaart in een land.! Wat zijn de factoren die zorgen voor een hogere welvaart en daardoor ook de daling van de vruchtbaarheid in een land?! Hoe kan educatie en scholing zorgen voor de afname van de vruchtbaarheid? De vruchtbaarheid daalt ook door het voeren van een bewuste geboortepolitiek en organiseren van informatiecampagnes.! Wat kan je afleiden uit deze beelden?! Hoe kan educatie in dit opzicht leiden tot een daling van de vruchtbaarheid? LKR toont filmfragment Missie Mosango. 30 t.e.m. 32 Filmfragment 1.4! Dalende vruchtbaarheid door een hogere welvaart en een bewuste geboortepolitiek Vruchtbaarheid daalt door: 1! Hogere welvaart Afnemende kindersterfte, hoge scholingsgraad, vrouw wil carrière, beter gezondheidszorg, 2! Bewuste geboortepolitiek Voorlichting, school voor meisjes en vrouwen, bewustmaking van de voordelen van kleine gezinnen, reclamecampagne, voorbehoedsmiddelen aanbieden, Problematiek van vergrijzing en pensioenen in OLG Levensverwachting stijgt overal! Waar is de levensverwachting van de man het hoogst? 33 t.e.m ! De levensverwachting stijgt nagenoeg overal

8 eigen woorden kunnen weergeven. (C3)! Waar is de levensverwachting van de vrouw het laagst?! Hoe zit het in België?! Wat is de gemiddelde levensverwachting? LKR toont filmfragment Het Journaal Vergrijzing. Filmfragment België: Levensverwachting man = 78 Levensverwachting vrouw = 83 Gemiddelde levensverwachting = 80,74 OLG Vergrijzing! Wat is het probleem?! Wat is het gevolg voor de jongere generatie?! Wat wordt er bedoelt met de gouden jaren?! Wat kan hier als oplossing dienen?! Hoe zullen de pensioenuitgaven in België evolueren? Vergrijzing: Belgen gaan te snel op pensioen. Staat moet te lang pensioen uitbetalen waardoor de jongeren generatie meer belastingen moet betalen. LKR toont filmfragment Het Journaal Pensioenleeftijd. Filmfragment OLG Pensioenleeftijd! Hoe lang zal je in de toekomst moeten werken?! Maar wat is het probleem als je het verschil tussen feitelijke en wettelijke pensioenleeftijd bekijkt in deze tabel?! Welke van de twee moet naar omhoog? Pensioenleeftijd: 2025 = 66 jaar 2030 = 67 jaar INDIVIDUEEL pensioenleeftijd Lees het artikel op pagina 28.! Wat is de oplossing volgens het artikel? Dit beeld zie je vaak terugkomen in de kranten of op het nieuws, Lesfase 4: onderzoek en verwerking EXTRA 1.6! Leeftijdshistogrammen Eigen beoordeling formuleren betreffende deze problematiek. (C5) BORDSCHEMA Slot 1 Nu jullie deze les erop zit kunnen jullie misschien een antwoord formuleren op de vraag: Hoe meer, hoe beter?. Wie kan zijn mening even formuleren.

9 LES 3: Zijn we met te veel op de wereld? WB p. 23 t.e.m. 28