Het Hoogste Woerd. Buurtcomité Hogewoerd e.o. Jaarvergadering op SSR 6 januari 2010 Aanvang 20.00uur. Stichting. nr. 70

Transcriptie

1 Stichting Buurtcomité Hogewoerd e.o. Jaarvergadering op SSR 6 januari 2010 Aanvang 20.00uur Het Hoogste Woerd nr. 70

2 Handige en belangrijke telefoonnummers Inhoudsopgave Alarm 112 Politie Meld Misdaad Anoniem Afval/woonomgeving Kringloopbedrijf Servicepunt Woonomgeving Dienst Milieu- en wijkbeheer bedrijfsafval/bestrating/grofvuil/ fietswrakken/huisvuilinzameling/ openbaar groen/reinigingscontrole ongediertebestrijding/ papier op de grond, volle prullenbakken in de straat, vegen in de wijk etc. Burgerzaken & belastingen Dierenambulance Dierenambulance (landelijk) Geen nood, wel hulp? Ambulance Brandweer Geluidsoverlast Evenementen klachtenlijn Geluidshinder (en stankoverlast) van bedrijven of industrie Gevelreiniging Graffiti meldlijn Gezondheidszaken Apotheek, avond/nacht dienst Dokterpost, spoed/avond :00 tot 08:00 uur GGD LUMC Hulp Kindertelefoon Korrelatie Raad en Daadwinkel Slachtofferhulp Parkeren Parkeren: Servicepunt Parkeren & Verkeer Politie Discriminatie, meldpunt Crisisdienst maatsch. werk Meldpunt kindermishandeling Bureau Jeugdzorg GGD psychosociale hulp Buurtbemiddeling Riolering en Waterbeheer Klachten/vragen overdag Buiten werktijd Storingen Storingen vna gas of elektra Kabel, Casema Telefoon, KPN Politie Leiden Willem van Vliet (wijkagent) Maarten Spaan (Afhandeling Geldboetes, Veelplegers en Intern Dienstencentrum) René Feenstra (Horeca en Winkeliers) Van de voorzitter 4 Hoe bereikt u ons? 5 Voorwoord van een buurtbewoner: door Simone de Jong 6 Verslag buurtborrel 14 juni Nieuwe leden in het buurtcomité: even voorstellen... 8 Column: door Hans Heestermans 10 Een historisch beeld: door Dhr. J. Gijsman 11 Column: door Roy Klopper 12 SSR in de wijk 13 Kunstroute: door Adjo Vreeburg 14 Verslagen van vergaderingen 16 Website 18 (Nieuwe) bedrijven in de wijk 19 Welles en Nietes als inbrekers 20 Kinderbuurtdag 21 Buurtfeuilleton 22 Brand in de Rijnstraat 24 Krantenartikelen over de wijk 25 van Houte Advies Procesverbetering, ICT en Interim-management info@vanhouteadvies.nl Redactie Lay-out Drukwerk Advertenties Foto s Bijz. dank aan Girorekening Colofon Ria Vreeburg-Molkenboer Ingeborg Martens Labor Vincit, Nieuwe Rijn 83-84, Leiden, , hans@drukkerijlaborvincit.nl Dirk Jan de Vos, Guido Priemus Douwe van Houte, Adjo Vreeburg, Frederik Zevenbergen Selma Barnard, Joop Gijsman, Hans Heestermans, Adjo Vreeburg, Roy Klopper, leden van het buurtcomité, alle kopij-inzenders, alle adverteerders en SSR-Leiden t.n.v. Stichting buurtcomité Hogewoerd en omgeving (Leiden) Behandeling volgens afspraak Drs. M.N.J. Moens dierenarts Levendaal JE Leiden Tel. (071)

3 Beste medebuurtgenoten, Van de voorzitter Voor u ligt de decemberuitgave 2009 van onze geliefde buurtkrant. Deze rubriek van de Voorzitter is de laatste van mijn hand, aangezien ik het buurtcomité per januari 2010 zal verlaten na 8 jaar trouwe dienst. In die 8 jaar is door ons buurtcomité hard gewerkt aan het versterken van de band tussen buurtgenoten: door het organiseren van de bekende en steeds beter bezochte buurtborrel in het Plantsoen en de Nieuwjaarsborrel op SSR. Ik ben van mening dat deze ontwikkeling onze buurt ten goede is gekomen, de dwarsverbanden zijn enorm verbeterd en de anonimiteit is ten goede gekeerd. Ik verlaat het buurtcomité daarom met een tevreden gevoel. Ik ben niet de enige die het comité vaarwel zegt: ook Jacowies Surie, jarenlang een zeer betrokken secretaris, neemt na 8 jaar afscheid, en onze huidige secretaris Douwe van Houte zal eveneens een punt achter zijn bestuursperiode zetten. Ook Dirk Jan de Vos zal ons gaan verlaten, hij gaat op termijn verhuizen. Ik wil hem graag bedanken voor zijn hulp bij het werven van adverteerders. Positief nieuws is dat er vers bloed in het buurtcomité vloeit, maar liefst 2 dames gaan hun schouders onder het werk van het comité zetten, te weten : Wilma Boogert en Wencke Klopper. Het buurtcomité is blij met deze versterking. Inmiddels heeft het buurtcomité ook een nieuwe voorzitter gevonden. Mijn opvolger wordt onze huidige penningmeester Guido Priemus, ik denk in hem een waardige opvolger gevonden te hebben. Door deze functiewijziging is ons comité dringend op zoek naar een nieuwe penningmeester, meld u aan als u interesse hebt. Het secretariaat wordt waarschijnlijk over enige tijd weer ingevuld door onze (oud)secretaris Yildiz Berenos. Kom vooral met het vernieuwde buurtcomité kennis maken tijdens onze ALV en Nieuwjaarsborrel op WOENSDAG 06 JANUARI 2010 om u. op SSR, Hogewoerd 108. Zet deze datum in uw agenda s.v.p., wij rekenen graag op uw komst. Graag herhaal ik hierbij de bestaansreden van het buurtcomité Hogewoerd e.o. : Als buurtcomité hebben wij ons tot doel gesteld het woon-, werk- en leefklimaat in onze buurt (nog) aantrekkelijker te maken voor de bewoners. Ik heb er alle vertrouwen in dat ons vernieuwde en verjongde comité deze reden waar blijft maken. De redactie van onze buurtkrant blijft actief zoeken naar leuke, interessante en actuele berichtgeving, en wordt daar fantastisch in bijgestaan door betrokken schrijvers uit onze buurt zoals Hans Heestermans, Adjo Vreeburg, Joop Gijsman, Roy Klopper, Selma Barnard en leden van het buurtcomité. Desondanks zou onze redactie het zeer op prijs stellen als ook andere buurtgenoten een bijdrage zouden willen leveren, meld u dus vooral aan bij de redactie! Zoals bekend is het buurtcomité actief betrokken bij bijeenkomsten van de Districtsraad, het Buurtkaderoverleg, het Burgemeestersoverleg, RijnGouweLijn-informatiebijeenkomst(en), overleg met onze wijkagent etc. Relevant informatie kunt u lezen in deze buurtkrant en op de website, waar u actuele onderwerpen kunt vinden. Beste buurtbewoners, ik neem weliswaar afscheid van u als voorzitter van het buurtcomité, maar ben wel van plan om nog (heel) lang met mijn echtgenote Renée in onze heerlijke buurt te blijven wonen. Ik hoop en verwacht u daarom nog regelmatig te ontmoeten, dus afscheid neem ik eigenlijk niet! Hartelijke groet, Wolfgang Keller Voorzitter Buurtcomité Hogewoerd e.o. Hoe bereikt u ons? redactie@hethoogstewoerd.nl Wolfgang Keller Voorzitter buurtcomité t/m Plantage JC Leiden burgemeestersoverleg Yildiz Bérénos Secretaris buurtcomité.... Ria Vreeburg-Molkenboer Hogewoerd HK Leiden redactie buurtkrant Hillie Hallink Tevelingshof NG Leiden evenementen - burgemeestersoverleg Wencke Klopper Levendaal JJ Leiden Guido Priemus Penningmeester buurtcomité t/m daarna Voorzitter Kraaierstraat NS Leiden info@priemus.nl - website Dirk Jan de Vos Buurtcomitélid t/m e Binnenverstgracht NV Leiden advertenties buurtkrant Patrick Jansen Veerstraat NA Leiden evenementen Bas Blanken h.t. Praeses der SSR-Leiden Hogewoerd HT Leiden praeses@ssr-leiden.nl - gastheer vergaderingen -organisatie activiteiten jeugd Adverteren in deze buurtkrant? Douwe van Houte Secretaris buurtcomité t/m Levendaal JJ Leiden notuleren vergaderingen - post behandeling Jacowies Surie Buurtcomitélid t/m Hogewoerd 158c 2311 HW Leiden actualiteiten François Karstens Levendaal 148-a 2311 JP Leiden - buurtkaderoverleg - districtsraad Wilma Boogert Levendaal JR Leiden Uzelf? Neem bij interesse contact op met Guido Priemus. Heeft u belangstelling om in deze krant te adverteren, of heeft u belangstelling voor een advertentie op de website, neem dan contact op met de redactie: advertentie@ hethoogstewoerd.nl. De tarieven voor het plaatsen van een advertentie in de buurtkrant zijn als volgt: Adv. grootte Prijs 1/8e pagina 22,50 1/4e pagina 45,- 1/2e pagina 75,- 1 pagina 125,- Voor de tarieven van het plaatsen van een advertentie op de website, kunt u de website raadplegen. 4 5

4 Voorwoord van een buurtbewoner door Simone de Jong Een buurt met een eigen buurtkrant, een eigen buurtfeest, een actief buurtcomité en een buurt met heel veel superburen verdient wat mij betreft een voorwoord met loftrompet! Niet alleen als buurtbewoner hou ik van onze buurt. Ook als beeldend kunstenaar is het een wijk waarin je hele mooie dingen kunt doen mét de hartverwarmende hulp van vele buren en buurtbewoners. Dat had ik nooit durven denken toen ik vijftien jaar geleden vertrok uit Rotterdam waar ik de kunstacademie deed en kwam wonen op Kraaierstraat 14a. Een straat in een bijzondere buurt die ik met mijn hond Pim uitgebreid verkende en waar ik nog steeds graag in ronddwaal tijdens mijn favoriete avondwandelingetjes. Waar vind je nog een buurt met een buurtsupermarkt om de hoek, een goeie snackbar onder handbereik en een park aan het einde van de straat om in de zomer een kleed neer te leggen of s winters in te wandelen met je handen diep in je zakken. Als ik aan mijn keukentafel zit zwaai ik gezellig naar buurvrouw en buurman Ringelberg aan de overkant van de straat. Als ik s morgens naar mijn werk fiets krijg ik een high five van mijn leuke buurmeisje Tessa Vreeburg, en als ik niet thuis ben mogen van de fietsenmaker Kees van Leeuwen op de Hogewoerd mijn postpakketjes bij hem worden afgegeven en doet hij zelfs een briefje bij me in de bus als hij denkt dat ik de bij hem afgeleverde pakketjes ben vergeten op te halen. Als ik op een dag medailles uit ga rijken, krijgen ze er allemaal één. Verslag buurtborrel op 14 juni 2009 Bij aankomst in het Plantsoen sloeg te schrik ons om het hart. Waar waren de marktkramen? En de vuilnisbakken, waar waren die? Gelukkig vonden we al snel creatieve oplossingen voor de kramen en na een tijdje waren ook de vuilnisbakken weer terecht na een zoekactie. Toen begonnen we maar snel met opbouwen! Partytenten, podium, tafels, parasols, de band en de tap. En net zoals vorig jaar verschenen de eerste mensen al voordat alles helemaal gereed was. Maar dat mocht de pret niet drukken! Het was stralend weer en het werd ook deze keer weer een fantastische middag met wederom meer bezoekers dan voorheen. De band speelde de sterren van de hemel, de drank vloeide rijkelijk en er werd wat afgepraat en gelachen. Dat het weer zo n succes was is natuurlijk ook te danken aan de inzet van velen en het leveren van de benodigde stroom door de bewoners van Plantsoen 55. Allen heel veel dank hiervoor. Dit was alweer de 5e buurtborrel, een lustrum, we kunnen nu voorzichtig gaan spreken van een traditie en wat het buurtcomité betreft: we houden hem erin! De volgende buurtborrel staat gepland voor zondag 13 juni En er zijn plannen voor een midwinterborrel op 19 december volgend jaar. Voor meer foto s zie: door Hillie Hallink Dit jaar organiseerde ik met de hulp van vele buurtbewoners tijdens de jaarlijkse kunstroute in de stad voor de vijfde keer een kunstproject in de Dwarsbolwerkstraat. Het project heette Een gevoel van gloria. Aan zeventien tafeltjes op een lange rode loper in de straat presenteerde ik mijn onlangs geopende internetwinkeltje Gloria. Achter elk tafeltje zat een winkelmeisje dat één artikel uit mijn winkeltje verkocht zoals schatkistjes, gouden pleisters of een geborduurde troostzakdoek. Veel buren hielpen al een dag van te voren met het schoonmaken van de straat en meneer en mevrouw Gijsman van Hogewoerd 125 stelden zoals elk jaar een ruimte aan de Dwarsbolwerkstraat beschikbaar voor ontvangst van de bezoekers (dit jaar waren dat er 550) en opslag van alle spullen die voor elk kunstproject nodig zijn. Ook buurman en buurvrouw Ringelberg van Dwarsbolwerkstraat 2a zijn elk jaar ter ondersteuning in de straat te vinden, net als Erik en Esther van nummer 8 die zelfs meewerkten aan één van de vorige projecten en me dit jaar foto s schonken van alle kunstprojecten in de straat van alle afgelopen jaren. Dit jaar had ik ook hulp van buurvrouw Ria Vreeburg van Hogewoerd 123 en Jacowies Surie van Hogewoerd 158 die dit jaar allebei als geen ander een hele dag als winkelmeisje aan één van de vele tafeltjes mijn producten verkochten. Alle winkelmeisjes droegen bovendien een schort dat ik van onze buurtsupermarkt De Dekamarkt mocht lenen en Toon van Hot dreams hield voor mij de nacht voor de kunstroute in de gaten dat er geen auto s in de straat achterbleven die het project zouden kunnen blokkeren. Zo werd het een kunstproject dat door de hele buurt gedragen werd. De medewerking van de buurt was wederom onbetaalbaar. Het maakt de Dwarsbolwerkstraat elk jaar een prachtig podium voor mijn georganiseerde kunstprojecten. Een mooie bijkomstigheid is dat ik de buurt elk jaar ook weer beter leer kennen. Dit jaar ontmoette ik bijv. Judith en Patrick van der Meij, die mij foto s van het project kwamen aanbieden die zij maakten vanaf hun hoge balkon. De foto stond pas nog op onze buurtwebsite. Het zijn voor mij vooral de hartelijke mensen die het wonen en werken in de Hogewoerd & Omgeving voor mij bijzonder maken. Ik vind het een buurt om Een groot gevoel van gloria van te krijgen. 6 BLOEM WATERSPORT Hoofddealer: Rayondealer: EVINRUDE INTERNATIONAL JACHTLAKKEN inruil repar atie financiering winterser vice en -stalling VOOR ALLE WATERSPORTARTIKELEN HOGEWOERD 104, LEIDEN, TEL.:

5 Nieuwe leden in het buurtcomité: even voorstellen... Wilma Boogert Ik ben Wilma Boogert en 45 jaar jong. In mijn tienertijd heb ik met mijn ouders en 2 broers ruim 5 jaar in Leiden Zuidwest gewoond. Toen ik dan ook in 1983 de kans kreeg om Rechten te gaan studeren, koos ik natuurlijk gelijk voor het mooie Leiden! Ik ben op verschillende plekken binnen onze mooie stad gehuisvest geweest en woon nu al weer 7 jaar samen met mijn partner Frederik Zevenbergen en onze teckel Carlos op het Levendaal. Dit zeer tot ons genoegen! Mijn eerste kennismaking met het buurtcomité is via de buurtborrel geweest, ruim 2 jaar geleden. Ik vond, en vind, dit een ontzettend gezellige activiteit waar je de mogelijkheid hebt om vele medebuurtbewoners te ontmoeten. Ik hoop dan ook dat we deze bijeenkomst nog lang kunnen blijven organiseren! Sinds begin van dit jaar heeft het buurtcomité mij gevraagd te helpen met het organiseren van een Kerstmarkt en zit ik dus ook aan bij de maandelijkse vergaderingen. Momenteel is nog niet duidelijk welke taak ik binnen het buurtcomité ga vervullen, maar ik verwacht dat het iets met organiseren te maken heeft want dat is mij namelijk op het lijf geschreven. En dan kom je uiteindelijk weer terecht bij die gezellige buurtborrel van mijn eerste kennismaking. Ik hoop u binnenkort in persoon te mogen ontmoeten, hetzij tijdens de jaarlijkse ALV en Nieuwjaarsborrel op 6 januari, hetzij tijdens de buurtborrel volgend jaar zomer maar natuurlijk liever eerder, een keer gewoon op straat, of in de buurtsuper, of.. vult u zelf maar in! Bas Blanken Sinds 11 september ben ik de nieuwe voorzitter van SSR-Leiden. Vanuit die functie zal ik ook plaatsnemen in het buurtcomité, daarom wil ik me graag aan u voorstellen. Mijn naam is Bas Blanken, ik ben 22 jaar oud en ik studeer nu vier jaar politicologie. In 2006 ben ik in Leiden komen wonen en tegenwoordig woon ik aan de Uiterstegracht. In datzelfde jaar werd ik ook lid van een studentenvereniging, namelijk SSR. Op SSR heb ik door de jaren heen veel ervaring opgedaan voor ik bestuur werd. Zo heb ik onder andere verschillende feesten georganiseerd, de kampweek verzorgd en het jaarboek van de vereniging gemaakt. In die drukke en actieve tijd leerde ik langzaam ook de buurt kennen waarin SSR zich bevindt. Gelukkig weten SSR en de buurt goed met elkaar op te schieten. Als bestuur doen we ook onze uiterste best om dat zo te houden. Mocht u nou toch overlast ondervinden van onze vereniging, of mij om een andere reden willen spreken, schroom niet om op te bellen of aan te bellen. De koffie staat altijd voor u klaar! Wencke Klopper Het Levendaal, Café de Plantage en het Plantsoen! Dit zijn de drie plekken meest voor de hand liggende plekken in de buurt waar u mij tegen het lijf kunt lopen. Grote kans dat een van mijn huisgenoten eerder een belletje bij u doet rinkelen: onze boxer Janssen heeft meer kennissen dan haar baasjes! Mijn naam is Wencke, achternaam sinds juni van dit jaar Klopper. Ik ben in 1993 in Leiden komen studeren en er nooit meer weggegaan. Medio 2002 betrokken Roy en ik een huis aan het Levendaal. De buurt was mij niet onbekend: eerder woonde ik in de Kraaierstraat. Wat deze buurt voor mij zo bijzonder maakt om in te leven is de diversiteit van haar bewoners; alle leeftijden en achtergronden zijn vertegenwoordigd. Bovendien hebben wij het mooiste park van Leiden als voortuin! In het dagelijks leven ben ik verantwoordelijk voor de Marketing en Sales bij Koninklijke de Gruijter & Co., een internationaal verhuisbedrijf in Zoeterwoude. Sinds kort maak ik deel uit van ons Buurtcomité. Ik mag deel uitmaken van een groep enthousiaste, creatieve en nuchtere mensen die een dwarsdoorsnede van onze buurt blijken; alle leeftijden en achtergronden zijn vertegenwoordigd Mijn eerste wapenfeit: enkele stukjes in deze buurtkrant. Voor het vervolg refereer ik aan de doelstelling van het comité: het (nog) aantrekkelijker maken van het leefklimaat in onze buurt voor de bewoners. Ik hoop nog langere tijd met veel plezier een positieve bijdrage aan deze buurt te kunnen geven. The Mayflower Bookshop Wednesday to Friday: 11 till 6 Saturday: 10 till 5 Hogewoerd HJ Leiden You are welcome! info@mayflower-bookshop.nl 8 9

6 10 Column door Hans Heestermans Kles Het was een mooie meidag. Peinzend keek ik naar de bruine beuk aan de overkant van mijn weg. Wat een bladerpracht! Opeens zag ik drie vrouwen de tuin waarin die beuk stond binnenwandelen. Ze gingen alledrie naast elkaar op hun hurken zitten. Het was overduidelijk wat ze daar gingen doen. Plassen! Maar hoe deden ze dat precies? Ze hadden wel hun rok omhoog gedaan, maar geen broekje omlaag. Geboeid door dit interessante probleem bleef ik naar de zittende vrouwen kijken, die mij vervolgens vriendelijk begonnen toe te wuiven. Ik zwaaide guitig terug. Toen begreep ik het. Zij hadden van die damesonderbroeken aan waar geen kruis in zit.. Een kles heet zo n handig kledingstuk in Leiden. Ik kan er met de beste wil van de wereld niet achter komen wat de herkomst is. Kles is ook een ontuchtige vrouw. En van een ope kles is sprake als de ramen en deuren wagenwijd open staan of als er een zeer laag uitgesneden decolleté wordt waargenomen. Gebuurten Leiden kende in de 17de eeuw 29 zogenaamde gebuurten, een soort buurtverenigingen opgericht o.a. om de kosten te drukken van de aanleg van goten en bruggen en van de reparatie van de beschoeiingen aan de grachten. Zo n gebuurte omvatte vaak een blok huizen of een of twee straten met de bijbehorende steegjes. Sommige gebuurten hadden wonderlijke namen. Zo ontleende de buurt Billenburg, gelegen rond t Noordeinde en in de 17de eeuw n rosse buurt, haar naam waarschijnlijk aan het huis van de bordeelhoudster Fye met de billen. Veel van die gebuurten organiseerden jaarlijks een gezamenlijke maaltijd. Meestal op vastenavond of op de feestdag van de patroonheilige. In 1647 hield de zeer rijke gebuurte met de fraaie naam Prince van Letterrijck (rond de Latijnse school) een buurtmaaltijd die het immense bedrag kostte van 493 gulden, 4 stuivers en 2 penningen. Ter vergelijking: een arbeider verdiende 200 tot 300 gulden per jaar. De Raamsteeg loopt van de Korevaarstraat naar de Doezastraat. In de 16de eeuw was het hele gebied rond de Raamsteeg onbebouwd en uitsluitend bezet met ramen, houten gestellen waarop het gevolde laken werd gespannen om het op te rekken en te drogen. Na 1600 verhuizen al deze ramen naar een terrein bij de Zoeterwoudseweg en naar een stuk grond buiten de Hogewoerdspoort. De stoffen aan de ramen stonden kennelijk vaak bloot aan vernieling, vandaar het verbod om eenige Manifacturen aan de Raemen te beschadigen. De Schoolmeester was het pseudoniem van Gerrit van de Linde ( ). Hij studeerde in Leiden theologie, nam deel aan de Tiendaagse Veldtocht (tegen België) en moest in 1834 uitwijken naar Londen: hij had een kind verwekt bij een volksmeisje, had financiële schulden en een verhouding met de vrouw van een hoogleraar scheikunde. Tegen zijn vriend Jacob van Lennep schreef hij over die verhouding: ik heb niets anders gedaan dan een braakliggend stuk van de scheikunde ontgonnen. Hij schreef zogenaamde knittelverzen : speelse onzinverzen waarin wordt gespot met alle regels van rijm, ritme en regellengte. Hier een paar grafschriften: Op Leydschen held Wy waren drie broêrs, doch daar ik gesneuveld ben in t beleg van Leien, zo zijn we nu nog maar met ons beien. Op Poot Hier ligt Poot: Hy is dood. Op iemand beleefd UEd. hebt u moei geloopen, wandelaar, en ik heb mij moei gelegen. Zullen we malkaêr eens aflossen, of hebt UEd. er ook iets tegen? Historisch beeld / geschiedenis over de wijk door Dhr. J. Gijsman Een slagerij op de Hogewoerd Het pand Hogewoerd 98 kwam ineens, mede door de verbouwing, in de belangstelling van de Stichting Open Monumentendagen voor openstelling op de open dagen van 12 en 13 september. Er kwamen veel bezoekers kijken. Het pand, op de hoek met de Kraaierstraat, is een voormalig winkelpand met bovenwoning en dateert uit het einde van de 19e eeuw. Tot 1659 stond hier de Hogewoerdspoort met een bolwerk en een stadssingel. De fundamenten van de poort liggen nog ter hoogte van Hogewoerd 123 en 125. Aan een lichte verzakking van Hogewoerd 125 (1660) is nog zichtbaar waar de fundamenten wel liggen. De linkerzijde wordt niet meer ondersteund. Gevelstenen van de poort zijn nog te bezichtigen in het voorportaal van de Lakenhal, links met een afbeelding van St.Petrus te midden van twee cartouches. Erboven nog een vrouwenkopje zoals deze ook in de gevel op de Hogewoerd 125 aanwezig zijn. In het genoemde winkelpand zat lange tijd een slagerij. Rond 1887 vestigde zich in het pand allereerst de spekslager Petrus Martinus van Lieshout. Zijn weduwe Margaretha Zandvliet zette het bedrijf voort met hulp van haar oudste zoon Petrus Adrianus. In 1923 gebruikte spekslager en vleeschhouwer Hermanus Rooijakkers het pand. Zijn slagerij bleef hier gevestigd tot in de jaren zestig. Rooijakkers stond o.a. bekend om zijn hoge kwaliteit rookworsten. Toen ik hem bij zijn afscheid vroeg hoe hij toch aan zo n prima kwaliteit rookworst kwam zei hij: gewoon veel vlees in doen. Het interieur van de slagerswinkel is nog vrij authentiek. Aanwezig zijn nog de met een decoratief patroon betegelde wanden, de koelcel, de pekelbakken, het granito werkblad in de kelder en de haken in het kelderplafond waaraan de gerookte hammen hingen. Het roken van de worsten en de hammen deed Rooijakkers zelf in het schuurtje in de Dwars Bolwerkstraat 2a. De wanden zijn nog zwartgeblakerd. Het interieur van de winkel is door de jaren heen veranderd maar de hoofdstructuur is nog goed te zien. De gevels en het dak zijn nagenoeg ongewijzigd gebleven. Het lijkt er sterk op dat het interieur en het exterieur uit één periode stammen: circa Deels uit het boekje OMD

7 Column door Roy Klopper SSR in de wijk door Bas Blanken Toekomstmuziek Op bezoek bij een buurtgenoot zag ik onlangs een vergeelde foto van het Levendaal in oude luister: een brede gracht, met aan weerszijden een straat. Kinderen met hun benen bungelend over de kaderand, in werkkleding gestoken potige kerels die vaten over de klinkers rollen. Je hoort de karren bijna ratelen. Wat jammer dat dit er niet meer is, denk je dan. Een wel erg romantische gedachte. Want de schier ondraaglijke stank die het als open riool dienende water destijds door de buurt verspreidde, zit bij onze oudste buurtgenoten nog immer in de neusgaten. Onwillekeurig poogde ik me een beeld te vormen bij hetgeen waarover mensen over pakweg 75 jaar mijmeren als ze een foto van onze buurt anno 2009 zien. Is het prachtige Plantsoen dan misschien een paar verpestende gemeentelijke ingrepen verder? Zijn dan naast de al eerder verloren gegane fontein ook de bomen en vogelkooi verdwenen? Misschien denken de bewoners in 2085 wel aan de huidige voorzitter van de wijkvereniging, Wolfgang Keller, die in januari afscheid neemt. Ze beschouwen deze soms ietwat meewarige levensgenieter ongetwijfeld als een betrokken man die jarenlang werk verzette voor onze wijk in samenwerking met de uiterst actieve en allerte leden van het buurtcomité. Kom daar nog maar eens om, aan het einde van de huidige eeuw. Als mensen straks tot hun 70e moeten doorwerken, hebben ze helemaal geen puf meer voor vrijwilligerswerk. Of zal de toekomstige generatie bewoners wellicht verlangen naar de tijd dat je na een in café De Plantage opgelopen kater op kruipafstand een hoofdpijnpilletje kon halen bij apotheek De Aloë? Doodzonde dat zo n voorziening verdwijnt uit onze wijk om te verkassen naar het nieuwe gezondheidscentrum in het voormalige Joodse Weeshuis. Het is altijd weer afwachten wat er in het leegkomende pand komt. Dat kunnen de omwonenden van het even verderop gelegen garagebedrijf Centrum bevestigen. Of zouden de bewoners over een kleine eeuw wél warm worden van continu op de stoep geparkeerde auto s en met piepende banden wegscheurende vijfdehands BMW s? We zullen nooit weten waarover we in de toekomst worden uitgelachen of bewonderd. Laten we dus maar met de dag leven. En straks in januari een mooie foto maken als buurtgenoten na de jaarvergadering gezamenlijk toosten. Een fraai plaatje om in te lijsten door de toekomstige generaties. Hans Heestermans Leidse Scheurkalender SSR heeft weer een aantal drukke maanden achter de rug. De EL CID-week bracht zo n 2500 nieuwe studenten naar Leiden. Het grootste deel van deze eerstejaars kwam gedurende deze week ook een kijkje nemen op SSR. Op maandag ging iedereen gelijk uit zijn dak bij HIT ME TV, een band die normaal iets grotere zalen gewend is dan ons kleine pandje. Later in de week werd creatief aan actionpainten gedaan, werden complete maaltijden gekookt met slechts een waterkoker en werd een wijnproeverij verzorgd door Henri Bloem. De week werd afgesloten met een afgeladen maar gezellig slotfeest. Dat de ongedwongen en gezellige sfeer van SSR veel mensen aanspreekt, bleek maar weer tijdens de EL CID. SSR haalde dit jaar maar liefst 201 nieuwe leden binnen. Dit bevestigt ons beeld dat de vereniging aan het groeien is. Dat is natuurlijk mooi, maar het brengt ook uitdagingen op het gebied van binding en capaciteit van het pand met zich mee. Na de introductieweek gingen we met de hele vereniging op kamp. In Ellertshaar in Drenthe hadden wij een mooie week vol spellen en activiteiten, waarin de nieuwe eerstejaars elkaar en de ouderejaars leerden kennen. Hierna was het voor iedereen tijd om te beginnen met het collegejaar, dus brak ook voor SSR het gewone jaar weer aan. Door veel kennismakingsactiviteiten vonden de eerstejaars hun draai op de vereniging en konden de ouderejaars inhalen op de rustige zomer. De 108e verjaardag van SSR in de week van 29 oktober werd gevierd met een week binnnen het thema Goddelijk, vol verwijzingen naar Griekse legenden. U heeft misschien wel de lange stoet netjes geklede eerstejaars gezien, die deze week officiëel verwelkomd werden op de vereniging. Wat ik natuurlijk ook niet mag vergeten te vermelden, is dat SSR in september van bestuur is gewisseld. Met ons nieuwe bestuur, met een kleine knipoog Makkelijk Zat genaamd, zullen wij komend jaar de vereniging draaiende houden. Wij hopen met zijn achten deze taak goed te volbrengen en SSR nèt iets mooier achter te laten dan het al was. Bij een goed draaiende vereniging hoort ook een goede relatie met de buurt. De vereniging is in een woonwijk gevestigd, daar zijn wij ons van bewust en daar blijven wij onze leden bewust van maken. Op deze manier proberen wij de overlast in de buurt tot een minimum te beperken. Mocht u nou toch last hebben van SSR of haar leden, of wilt u ons om een andere reden spreken, dan kunt u bellen naar of mailen naar praeses@ssr-leiden.nl. U kan uiteraard ook altijd langskomen voor een kop koffie op Hogewoerd 108! Cave Grand Cru Voor de echte wijnliefhebber Hogewoerd Geopend: donderdag 14:00-18:00 vrijdag 10:00-18:00 zaterdag 10:00-17:00 Bestuursleden van links naar rechts: Sabrine Buitendijk, Lotte Visser, Tim Fleur, Bas Blanken, Rosine van Dam, Jiske Duits, Hanneke Vriens & Richard Davidson 12 13

8 Kunstroute in de buurt door Adjo Vreeburg Ook dit jaar deden weer veel kunstenaars die bij ons in de buurt wonen mee met de Kunstroute Een spoor van Kunst werd door onze wijk heen getrokken. Gele vlaggen als merkteken, wapperden overal. Het was mooi weer, een waterig zonnetje liet zich af en toe zien. Op de Hogewoerd troffen we Martin Bergwerff en Joke Ziegelaar, Studio Sidac met Tineke Porck en Odessa met Nguyen Ngoc Dan. Op Levendaal opende Clara van den Bosch haar atelier. Aan het Plantsoen zette Marijke Verhoef de deuren van haar wekplaats wagenwijd open. De Dwarsbolwerkstraat functioneerde dankzij Simone de Jong voor twee dagen als supermarkt Gloria. Plattegronden Opvallend is dat twee kunstenaars, Martin Bergwerf en Marijke Verhoef zich, op dit moment, beide het thema Plattegronden bezig houden. Waar Martin zich nogal strikt aan het gegeven houdt, in vorm, is het resultaat bij Marijke veel abstracter. Tegelijkertijd zou je kunnen zeggen dat, daardoor, de schilderijen van Martin neutraler zijn, in die zin dat de beschouwer zelf kan en moet bepalen waar hij staat. In de Plattegronden van Marijke heeft zij het traject bepaald door aandachts- zwaartepunten aan te brengen. Daar waar Martin in zijn Japanse prenten er in slaagt een hoog abstractie niveau te bereiken is hij nog niet zover met zijn plattegronden. Martin Bergwerf Acryl op doek Marijke Verhoef Print op Chinees papier Ruimtelijk Werk Het werk van Tineke Porck lees ik ruimtelijk. Dat zou beroepsdeformatie van mij kunnen zijn. Maar door het trekken van lijnen op een achtergrond, al dan niet in kleur wordt bij voortduring de vraag van, voor en achter(grond) gesteld. Daarmee wordt het werk van Tineke ineens driedimensionaal. Iets wat ook bij Martin Bergwerff te onderkennen valt in zijn schilderij. Rood op zwart of zwart op rood? Daarmee komt zijn plattegrond dus wel ineens uit het vlak! Tineke Porck Untitled: series Bars Olieverf De titel van het schilderij, Bars, Tralies, Van Tineke Porck is wat mij betreft geen goede. Immers daarmee ben ik niet meer vrij in mijn keuze. Maar legt Tineke zwart op geel (grijs)! En dat vind ik persoonlijk jammer. Affiches Leuk was het om een aantal affiches te zien van Joke Ziegelaar. Met een blik van herkenning, voor mij, had zij een prachtig overzicht hangen van grafisch werk, affiches voor een groot aantal o.a. tentoonstellingen. Eigenlijk miste ik in de serie haar ontwerpen voor postzegels. Het werk met een functie, nl de aankondiging van., heeft een vanzelfsprekendheid, de kwaliteit van het werk, die ongekend is! Vakantie In Odessa liet Bert Jansen het werk van een Vietnamese kunstenaar zien, die hij tijdens een van zijn reizen daar naar toe heeft ontmoet. Nguyen Ngoc Dan schildert realistisch, naar de werkelijkheid. Hij doet dat wel op een bijzondere wijze. Eerst schildert hij de omgeving, waarna hij, bijna agressief, het schilderij bekrast waardoor, als in de werkelijkheid, hij, elektriciteitsdraden over het beeld trekt. De onderwerpen zijn alledaags. Een stuk gevel, een raam met luiken, soms in vrolijke kleuren, maar altijd altijd weer die draden erover heen. Hier werkt dat anders op ons in. Want wij kennen die bovengrondse elektriciteitsdraden niet in de wijk! Laat staan de luidspeakers aan de paal of gevel. Uiteindelijk levert het prachtige beelden op! Die iets van de kracht, energie, aan de beschouwer meegeven waarmee de kunstenaar zijn schilderijen maakt. Op dit moment kunt u tot eind december het werk nog steeds bewonderen in de galerie, die Bert, tijdelijk heeft tegenover Odessa aan de Hogewoerd. Nguyen Ngoc Dan Transparency De titel van een van de werken van Clara van den Bosch die tentoongesteld stond in de hal van haar woning/ atelier aan het Levendaal. Een prachtig, letterlijk transparent, kamerscherm, waar op knappe wijze diverse materialen in toegepast zijn, waarbij natuurlijke tinten, aarde/lucht, de hoofdrol speelde. Waar ik bij de anderen bijna onmiddellijk iets met het werk kon, bleef dit werk, misschien mede omdat er slechts een paar stukken aanwezig waren, vooralsnog voor mij moeilijk toegankelijk. Clara v. d. Bosch Transparency Een gevoel van Gloria Een supermarkt, Gloria, opgezet in de Dwarsbolwerkstraat door Simone de Jong en door haar en anderen ter plekke uitgevoerd, vormt eigenlijk de grote uitzondering op alle voorgaande kunstenaars. Zij zorgt ervoor dat je deelnemer wordt aan het kunstwerk, onderdeel ervan zijn! Even, leven in een andere wereld. Een wereld gezien vanuit het blikveld van Simone. Het straatje achter de Hogewoerd geniet inmiddels bekendheid tijdens de Kunstroute, en terecht. Een geslaagde actie! In de supermarkt kon je van alles verkrijgen. Pleisters tegen pijn van verlangen, maar ook tegen pijn van geluk en van verdriet, en van het lachen. Het boekje Stil genoegen een vorig project van Simone de Jong. Een troostzakdoek met opbeurende spreuk, maar ook van vriendin Petra Oldegarm Eyeopener een set kaarten voor de dagelijkse dosis inspiratie. Kortom, hier even een totaal andere wereld waarbij de loper, de winkelmandjes, de kassa en de bonnetjes de verbinding vormden met de alledaagse werkelijkheid. Overigens, na sluiting van de winkel Gloria in real-time/life kunt u hem nu virtueel terug vinden onder op het internet. Serie pleisters Simone de Jong Supermarkt Gloria Simone de Jong 14 15

9 Verslagen van vergaderingen Districtraad Op 4 november 2009 was er een vergadering van de districtsraden met vertegenwoordigers van de gemeente Leiden. Het doel was te inventariseren wat er het laatste 1½ jaar is ondernomen door buurtverenigingen en districtsraden en wat hier de resultaten van zijn. De avond werd geopende door wethouder Van Woensel van Stedelijke Ontwikkeling, Strategisch Beleid, Projectcontrol en Dienstverlening, die een aantal mededelingen had. De subsudieverordening is naar aanleiding van opmerkingen en vragen vanuit de wijk en buurtverenigingen kritisch onder de loep genomen en het voorstel is om aan aantal nadere voorschriften op te stellen om aan gestelde op en aanmerkingen tegemoet te komen. Er is een brief opgesteld door de gemeente die verspreid is onder de verschillende wijkverenigingen met het verzoek hierop te reageren en deze reactie aan de gemeente te doen toekomen. Het verzoek was om voor 15 december te reageren. Over het verdere verloop zal ik u in de toekomst verder informeren. Het budget voor de wijkverenigingen is nog lang niet uitgeput. Waarschijnlijk is dit te danken aan de buurtcheques die dit jaar zijn ingevoerd en waar nog niet iedereen mee bekend is. Het is weliswaar kort dag maar heeft u nog een idee voor de buurt dan kunt u dat bij de gemeente indienen. Er zal dan geïnventariseerd worden of er draagkracht is en of het praktisch uitvoerbaar is. Overigens zullen de criteria waaraan een besteding dient te voldoen vanaf volgend jaar worden afgeschaft en besluiten de districtsraden zelf hoe en waar zij het geld aan zullen toewijzen. Of dit een goed idee is moet in de toekomst gaan blijken. De gemeente is bezig om een website op te zetten binnen de gemeente website waarop iedere districtsraad haar eigen pagina krijgt. De gemeente zal het beheer en het eventueel plaatsen van stukken op deze pagina s voor zijn rekening nemen. Mocht er vanuit het betreffende district behoefte zijn om een stukje te plaatsen dan kan dit aan het beheer van de website g d worden die er dan zorg voor zullen dragen dat het op de website komt. Er is verzekerd dat er niet gecensureerd zal gaan worden. Dus het is ook mogelijk om stukjes die minder prettig zijn voor de gemeente te plaatsen. Indien gewenst kan er ook nog een link worden geplaatst naar de websites van de verschillende buurtverenigingen. Hierna was het de beurt aan een aantal vertegenwoordigers om over hun buurt -en wijkinitiatieven te vertellen. In de Maurits- en Prins Hendrikstraat is door een van de bewoonsters een plantenproject opgestart om deze straten wat aantrekkelijker voor het oog te maken. Alle bewoners zijn gevraagd hoe zij de eventuele plaatsing van plantenbakken of perkjes voor hun huis graag zouden zien. Naar aanleiding hiervan is er een plan opgesteld en na aanvragen subsidie toegewezen. Voor het geld zijn planten en potten gekocht en op een mooie zaterdag is de straat gezellig bezig geweest om het aangezicht te verfraaien. En met goed resultaat. De straat is goed opgeknapt en de sociale cohesie is bevorderd. Helemaal in lijn met de doelstelling van de subsidieverordening. In de Mors is, in overleg met de gemeente en buurt, op initiatief van de wijkvereniging een fraaie moestuin aangelegd op een stuk braakliggend terrein naast een school. Aanvankelijk werd deze grond door de school gepacht maar omdat deze er niets meer mee deden en het landje steeds meer het aangezicht kreeg van een vuilnishoop is het idee ontstaan om het voor andere doeleinden te gebruiken. Na een uitgebreide inventarisatie in de buurt is er uiteindelijk gekozen voor het aanleggen van een moestuin. Voorwaarde was wel dat de buurt zelf voor het onderhoud zou zorgen. En met succes. De tuin ligt er prachtig bij en er is een wachtlijst van mensen die de tuin bij tourbeurt willen onderhouden. Eveneens een fraai staaltje van verhoging van het woongenot. De meest actieve districtsraad is die van de Zeeheldenbuurt. Het betreft hier een raad die bestaat uit 7 wijkverenigingen in een grote leidse volkswijk Er zijn hier volop plannen. Deze variëren van het plaatsen van bloembakken door de hele wijk tot het organiseren van een huttenbouw voor de 16 kinderen als het verfraaien van blinde muren met canvas doeken met daarop tekeningen, gedichten of liedjes. Tevens is er het plan opgevat om een boekje te gaan uitgeven over de historie van de wijk. Al deze plannen zijn al in vergevorderde stadia en de meeste zullen in de loop van volgend jaar ten uitvoer worden gebracht. De grote trots momenteel is de speeltuinvereniging Ons Eiland die druk bezocht wordt door de buurtkinderen. Hier worden regelmatig allerlei activiteiten georganiseerd om de sociale cohesie in de wijk te versterken. Erg indrukwekkend allemaal. Natuurlijk worden er ook in de andere districten allerlei initiatieven ontplooit die tot doel hebben het woongenot zo veel mogelijk te verbeteren of te beschermen. Het betreft dan niet alleen plannen tot buurtverfraaiing of het versterken van de sociale cohesie, maar ook initiatieven om de buurt leefbaar te houden en overlast tegen te gaan. Helaas kwamen dit soort initiatieven niet ter sprake tijdens de betreffende avond. Mogelijk wilde de gemeentevertegenwoordigers het graag gezellig houden. Wel werd er even tussen neus en lippen opgemerkt dat het ook hoog tijd wordt om de districtsraden te evalueren om te zien of zij aan de beoogde verwachtingen en doelstellingen voldoen en er binnen de gemeente wel draagvlak is om de huidige structuur te handhaven of dat deze misschien toch plaats moet maken voor een ander format. We zullen zien wat ons nog boven het hoofd hangt. Tot die tijd nodig ik iedereen uit die een goed idee heeft om de buurt leefbaar te houden of op zijn minst te verfraaien contact op te nemen met het buurtcomité. Er zitten nog een heleboel centjes in de pot en we moeten op zijn minst onze best doen deze leeg te trekken. door François Karstens Buurtkaderoverleg 29 oktober 2009 heeft het buurtkaderoverleg plaatsgevonden: het halfjaarlijkse overleg tussen vertegenwoordigers van de verschillende districten en de wijkagenten van de stad. Het overleg vond traditiegetrouw plaats in de kantine van het politiebureau aan de Langegracht. Daar er geen grote problemen zijn in onze buurt zal ik kort verslag doen over wat er die avond vooral besproken is. Het belangrijkste onderwerp van de vergadering betrof de geluidsoverlast die ervaren wordt door de bewoners van de verschillende locaties in de stad waar horecagelegenheden zijn geconcentreerd. Het betreft dan vooral de Nieuwe Rijn, de Garenmarkt en de Beestenmarkt. Gedurende de weekeinden en tijdens festiviteiten zoals Koninginnedag, de Lakenfeesten en 3 Oktober zijn er veel klachten van geluidsoverlast. Tevens is er veel onduidelijkheid over de bevoegdheden die de politie heeft en wat de taak is van de Milieudienst inzake de handhaving van de geluidsnormen. Om een en ander toe te lichten was dhr. Hoppener van Milieudienst West Holland uitgenodigd. Horecagelegenheden dienen zich gedurende openingtijden te houden aan geluidsnormen die vastgesteld zijn in het zogenaamde Activiteitsbesluit. Hierin staat beschreven hoe luid het geluid mag zijn, en zijn tevens de openingstijden beschreven. Ten aanzien van evenementen worden er vergunningen uitgegeven. Deze zijn verdeeld in een 3-tal categorieën. Elke categorie heeft een maximaal geluidsniveau. (1= 70, 2=80 en 3=90 decibel.) De milieudienst controleert steekproefsgewijs of uitbaters zich aan deze eisen houden en kan, onder het opleggen van een dwangsom, deze uitbaters dwingen zich aan de gestelde normen te houden. De milieudienst is echter niet bevoegd om een horecagelegenheid onmiddellijk te sluiten of een evenement af te gelasten bij het vaststellen van een overtreding. Een horeca-uitbater heeft 2 weken de tijd om alsnog aan de normen te voldoen. Mocht er dan nog steeds sprake zijn van een overtreding dan pas kunnen er verdere maatregelen genomen worden. Bij een overtreding tijdens een evenement kan alleen de politie maatregelen nemen als zij dat nodig achten. 17

10 (Nieuwe) bedrijven in de wijk In deze discrepantie schuilt ook gelijk het grote probleem. Het doen van een geluidsmeting is niet eenvoudig en vereist speciale expertise en apparatuur. De milieudienst beschikt over deze apparatuur en expertise maar doen alleen op aanvraag en steekproefsgewijs metingen. En dan alleen overdag. Er is onvoldoende mankracht om continue metingen te doen en s avonds en s nachts is al helemaal niet mogelijk. De politie daarentegen beschikt niet over de benodigde apparatuur en expertise. Indien zij een klacht krijgen over geluidsoverlast, of tijdens surveilleren vaststellen dat er sprake is van geluidsoverlast, moeten zij een inschatting maken of er inderdaad sprake is van een overtreding van de norm en dan de verantwoordelijke persoon hierop aanspreken. Zowel de politie als de milieudienst onderkennen het probleem maar geven beiden aan helaas niet zoveel aan de situatie te kunnen veranderen. Hiervoor is veel geld nodig en dit moet vanuit de politiek komen. Wel raden zij bewoners met klachten aan deze zoveel mogelijk te blijven melden bij de Evenementen klachtenlijn. Ondanks dat het toch regelmatig lijkt voor te komen dat bewoners die geluidsoverlast willen doorgeven zich niet serieus genomen voelen en soms zelfs onbeschoft behandeld worden. Ook gaan er vanuit verschillende wijkverenigingen stemmen op om zich te verenigen om de gemeente aan te spreken op de huidige problematiek en de, in hun ogen, gebrekkige handhaving van de gestelde verordeningen. Hopelijk kunnen de burgers op deze manier de politiek er van doordringen dat de controle en handhaving van de geluidsnormen beter op elkaar afgestemd dienen te worden. Verder nog vermeldenswaardig is een initiatief vanuit de Studentenraad om de studentenverenigingen gezamenlijk afspraken te laten maken om overlast die de verschillende sociëteiten veroorzaken zoveel mogelijk in te perken. De bedoeling is om van elkaar te leren en samen regels op te stellen om in goede harmonie met de buurt samen te leven. Een goed initiatief dunkt me. door François Karstens Website Trappers Erik Groen was al enige tijd van plan om iets voor zichzelf te beginnen. Het idee van Trappers deed hij op door zijn vriend Michel, die een fietswinkel heeft op de Hooigracht. Ik was daar kind aan huis, en ik fiets zelf graag. Wilde wat met mijn technische kennis doen, maar wel op een andere manier dan ik tot nu toe had gedaan. Erik wil zich met Trappers onderscheiden van alle andere fietswinkels door zijn bijzondere assortiment. Hij verkoopt trendy cruisers, bakfietsen en nostalgische modellen. De merken: Johnny Loco, Nirve, de Fietsfabriek en Electra. Binnenkort komt daar nog het merk Achielle bij. Een Belgische fabriek die vroeger alle frames maakten voor bijvoorbeeld Gazelle. Nu maken ze mooie, degelijke vintage-fietsen. Ook voor onderhoud en reparatie kun je bij Erik terecht of het nou zo`n hip model is of niet! Trappers Gangetje 12 Floreest Extra Hogewoerd 12 Floreest Extra Elk jaar in de maanden november en december opent Helmi van Gellecum een kerstwinkel ergens in de stad. Dit keer op de Hogewoerd 12. De bezoeker van haar tijdelijke winkel raakt onmiddellijk in kerststemming: de ruimte is prachtig gedecoreerd met besneeuwde bomen met lichtjes, kerstballen de meest uiteenlopende kleuren en vormen, strikken, kandelaars en kleine Kerstmannetjes. Helmi is van huis uit bloemiste en heeft een winkel aan de Roomburgerweg. Kerst is mijn passie, dus daar wilde ik wat mee doen. Maar in mijn winkel op de Roomburgerweg is geen ruimte voor al dit moois, dus zo n tijdelijke winkel is de perfecte oplossing. Hier kan ik helemaal los gaan! Vanaf 6 december kun je ook verse kerstdecoraties vinden in de winkel: Kerstboeketten, kransen en bijzondere kerststukken. Na 1 januari zal Rinda Refuge hier haar modeaccessoires gaan verkopen. Neem ook eens een kijkje op de website: Het laatste nieuws uit de Buurt en Regio, wetenswaardigheden, oude foto s en nog veel meer! Pas toegevoegd: Een nieuwe link met oude en nieuwe foto s van Leiden door Niek Bavelaar, een twee columns over de RijnGouweLijn, Ringweg-Oost en maatregelen van de gemeente. Heeft u ook iets leuks/interessants? Stuur het ons! De website is er vóór u maar vooral ook dóór u! door Guido Priemus Plantsoen KG Leiden T E info@bmsnotarissen.nl Сарафан (Sarafan) Een sarafan is een traditioneel Russisch kledingstuk wat tot begin 20ste eeuw werd gedragen door vrouwen op het platteland van centraal en noord Rusland. Sarafan is ook de naam van de authentieke Russische en Oost-Europese specialiteitenwinkel die op 1 november haar deuren opende. Voor velen zijn de landen behorend tot de ex-sovjetunie een mysterieuze onbekende. Deze landen koesteren echter enkele schatten die het ontdekken meer dan waard zijn. De winkel, aan de Hogewoerd 97, biedt een veelvoud aan het beste uit de Russische en Oost-Europese gebieden. De schappen zijn overdadig gevuld met handbeschilderde serviezen en glaswerk, gewijde ikonen en het alom bekende Hochlamawerk waar de rode en zwarte kleuren elkaar aanvullen met het goud van de achtergrond maar ook bontmutsen, Matrjoshka s en Hochlama s ontbreken er niet. Voor de liefhebber van de Russische en Oost-Europese keuken is er een ruime sortering kruiden, specerijen, koek, cake, soepen conserven, kwas, kaviaar en (lichtalcoholische) dranken. De eigenaars van de winkel, Julia en Ilkhom die beiden uit Uzbekistan komen, bieden ook diverse boeken en films aan die zowel gekocht als uitgeleend kunnen worden. Muziek op cd wordt alleen verkocht. Sarafan is dagelijks geopend en een bezoek is zeker de moeite waard. Pinnen is er nog niet mogelijk. Tot ziens bij Sarafan! Сарафан (Sarafan) Hogewoerd

11 Welles en Nietes als inbrekers door Selma Barnard He, wie lopen daar zo snel langs de kant van de huizen? Zijn dat niet Welles en Nietes, de wit met zwarte en de zwart met witte kat, die in dat grote huis op het Plantsoen wonen? Wat doen ze daar? Ze zijn een flink eind van huis. Oh kijk, nu steken ze die drukke straat over, als dat maar goed gaat. Gelukkig, er kwamen net geen auto s of fietsen aan. Ik snap het niet, ze gaan nooit zo ver weg. Meestal is Welles in ieder geval alleen maar heel lui. We zullen maar eens gaan kijken of alles goed is met ze. Zo te horen wel, ze lopen in ieder geval lekker te kibbelen zoals altijd. Welles moppert: Heb je nu je zin, ik weet niet eens meer hoe we terug naar huis moeten en ik begin moe te worden. Het is veel lekkerder in de woonkamer in het zonnetje. Waar wil je nu eigenlijk heen, wat is er nou aan hier. Ik zie alleen maar stenen, stenen en nog eens stenen. Geen bloem of boom of mooi groen gras te bekennen. Ik ben wel benieuwd wat hier zo leuk aan is. Nou uhm. antwoordde Nietes aarzelend, hij wilde natuurlijk niet toegeven dat hij het zelf ook niet wist. We zijn op weg naar uuhhm. Tja, waarheen? Gelukkig zag Nietes op dat moment een open deur. Wat erachter zat kon hij zo gauw niet zien, maar dat maakte niets uit. Het was tenminste iets. Hier moeten we zijn, zei hij heel kordaat terwijl hij zonder aarzelen naar binnen stapte. Welles had geen tijd meer om te waarschuwen, dat het misschien niet mocht en kon niets anders doen dan er achter aan lopen, want Nietes was naar binnen verdwenen. Het is bekend dat katten heel goed in het donker kunnen zien, maar toch moesten de ogen van Welles even wennen omdat het binnen een stuk donkerder was dan buiten. Het rook wel lekker. Naar boenwas en oude spullen. Welles snoof eens, hij hield wel van deze luchtjes. Nietes, siste hij. Waar zit je, ik zie je niet. Het was ineens ook heel stil, het lawaai van buiten hoorde je hier niet. Welles kon Nietes ook niet horen. Dus riep hij nog eens met een klein stemmetje: Nietes, waar ben je, kom terug we moeten hier helemaal niet zijn, ik wil weer weg. Het was zo stil. Maar daar hoorde hij Nietes roepen: Welles, kom eens kijken, het is hier heel spannend. Ik wist wel dat we hier moesten zijn. Kom gauw je moet recht vooruit lopen en dan omhoog kijken. Welles liep heel voorzichtig door. Hij had geen idee waar ze waren. Er stonden veel meubelen, want hij zag heel erg veel poten. Het was knap vol in het huis en erg kruip door, sluip door. Opeens hoorde hij boven zich: Nu moet je omhoog kijken. Welles draaide zijn koppetje naar boven en zag het ondeugende snuitje van Nietes boven iets groots en zachts en warms uitsteken. Dat zag er aantrekkelijk uit. Nu moest Welles een grote sprong maken. Ja, het lukte. Het was allemaal wel wiebelig maar even later kon je twee kattenkopjes zien die boven op een kast zaten. Het leek wel een soort hondenmand waar ze in zaten. Het was er lekker. Zeg Nietes, waar zijn we eigenlijk? vroeg Welles. Ik moest zo nodig van jou mee, omdat het zo leuk was, maar wat is dit hier eigenlijk, het ziet er anders uit dan thuis, ze hebben hier zo veel dingen en alles staat boven op elkaar gestapeld. Ach, jij zeurt altijd zo, riep Nietes vrolijk. Het is toch leuk hier we zitten lekker boven op een kast in een zachte mand en we kunnen alles zien, leuk toch? Kijk je kunt daar door het raam ook naar buiten kijken. Welles voelde zich niet zo op zijn gemak, maar dat had hij altijd als hij niet thuis op de verwarming lag te slapen dus trok Nietes zich daar niets van aan en rolde zich op en ging liggen spinnen. Welles keek eens goed om zich heen. Tja, ze waren vast en zeker in een raar huis. Er stonden zo veel spullen. Hij stond op om eens goed over de rand te kijken, Oh help het wiebelde wel. Welles ging gauw weer zitten. 20 Tja, wat moest hij hier, ook maar gaan slapen, zoals Nietes? Hij hoorde iemand aankomen, daar schrok hij van en gaf Nietes een flinke por. Nietes, er komt iemand aan, zachtjes, niet zo hard spinnen, anders zien ze ons en dan weet ik niet wat er gebeuren zal. Nietes schrok op en kwam meteen overeind om over de rand te kijken en Welles deed hetzelfde. Dat was niet zo slim, want de mand waar ze in zaten stond niet zo stevig en toen de beide katten naar voren leunden wiebelde het heel erg en konden ze niet meer terug. Met een flinke klap landden ze met mand en al op de grond, meteen was er nog een veel hardere klap, want de mand had een vaas meegesleurd, die viel met een grote knal in wel duizend stukjes. Wat een lawaai en wat een rommel. Nietes en Welles maakten dat ze wegkwamen. Vlug schoten ze tussen alle meubels door en glipten langs de wand zo naar de nog steeds openstaande deur. Ze bleven rennen tot ze een eind bij dat vreemde huis vandaan waren. Op de hoek van de brede drukke straat die ze over moesten steken om weer thuis te komen, stopten ze hijgend. Ze keken elkaar aan en toen moest Nietes ineens verschrikkelijk lachen. Welles wat zie je er raar uit, je bent helemaal wit om je neus, waar je anders altijd zwart bent, ben je zo geschrokken? Nietes rolde over de grond van het lachen. Welles stond er een beetje raar naar te kijken. Het werkte wel aanstekelijk. Nietes die met zijn pootjes zijn buik vasthield en hikte: En toen keken we over de rand HA, HA, HA. En toen keken we nog meer en toen wiebelde de mand en pats daar lagen we beneden. OH,OH, OH ik krijg pijn in mijn buik. Welles moest wel een beetje mee lachen, maar zo grappig als Nietes kon hij het toch niet vinden. En hoe moet dat nou met die vaas? Vroeg hij aarzelend. Dat is toch zonde al die stukjes. Ja, gierde Nietes. Eerst was hij heel en nu is hij in duizend stukjes ha, ha, ha. Welles gaf Nietes ineens een flinke por. Nu moet je ophouden, riep hij boos, het is eigenlijk helemaal niet leuk want de mooie vaas, die toch van iemand was is nu stuk en wij kunnen hem niet heel maken. Nietes lachbui was ineens over. Hij had er niet aan gedacht dat er misschien iemand was die nu met een kapotte vaas zat. Misschien was die iemand wel erg dol op die vaas geweest. Lieve help, wat nu. Tja, mompelde Welles, wij zijn maar poezen, dus kunnen we niet gaan zeggen dat we het naar vinden en vazen heel maken kunnen we helemaal niet. Laten we maar naar huis gaan. Zo liepen er dus even later weer twee poezen op straat, ze staken de weg weer over, gelukkig ging dat weer goed. Ze liepen langzaam verder naar huis. Nu was er geen gekibbel meer te horen. Kinderbuurtdag van 24 oktober 2009 Elk jaar organiseert SSR de Kinderbuurtdag. Dit is een leuke dag voor kinderen uit de buurt rondom de Hogewoerd. Op deze manier probeert SSR ook iets te doen voor haar omgeving. Om 12 uur s middags werden de kinderen door hun ouders naar SSR gebracht. Voor de kinderen stond een lekker glaasje limonade te wachten en de Diescommissie van SSR en de kinderen maakten kennis met elkaar. Vervolgens begonnen de kinderen aan een speurtocht door het pand van SSR. Ze moesten proberen alle stukjes van een puzzel te verzamelen. Door het pand heen lagen enveloppen verstopt met daarin opdrachten die de spoorzoekers moesten uitvoeren om een puzzelstukje te verdienen. Door het zingen van liedjes, het nadoen van dieren, het doen van een stoelendans en vele andere opdrachten lukte het de kinderen uiteindelijk om de puzzel compleet te krijgen. Na de speurtocht werden de kinderen beloond met pannenkoeken. Na het eten bleken de bestuursmannen voor de kinderen een attractie; ze werden ingezet om dienst te doen als vliegtuig, draaimolen of klimrek. Een afsluitende kinderdisco zorgde ervoor dat de kinderen uitgeput maar tevreden door hun ouders weer afgehaald werden van SSR. door Bas Blanken 21

12 Buurtfeuilleton Het is zaterdagmorgen 10:00 uur en de 54-jarige Peter van der Leer heeft zojuist de deur van de Houthal op nummer 99 van de gezellige Hogewoerd geopend voor klanten. De bekende pot met rode bezems en stelen staat op de stoep en de vlag hangt uit. Binnen ruikt het er heerlijk naar vers hout en koffie en de houtkachel brandt stukken resthout weg. Ik stel hem vijf vragen en Peter komt op stoom.. personeel in dienst maar sindsdien sta ik tot grote tevredenheid alleen in de zaak. Op vrijdagen en zaterdagen helpt Marijke me wel want dan is het altijd erg druk in de winkel. Mijn werkweek ziet er als volgt uit: Ik werk de ochtenden van dinsdag t/m donderdag in de morgen aan de bestelde meubels. s Middags van 13 tot 17u is dan ook de winkel open. Vrijdag en zaterdag is de winkel de hele dag tussen 10:00 en 17:00 open. Na vijf uur laad ik de afgemaakte stukken in en bezorg ik ze bij mijn klanten thuis. Zondag en maandag zijn mijn weekend. schroef gebruikt worden. Alle verbindingen moesten volledig in elkaar worden geklonken en alle hoeken met ijzerprofielen worden versterkt. Wie zijn je klanten en wat bied je ze aan? Ik houd van mijn buurt en kennelijk is dat wederzijds want eigenlijk komen al mijn klanten uit de Leidse binnenstad. Mijn winkel is een doehet-zelf winkel in de ruimste zin van het woord. Mensen komen hier voor de aankoop van handgereedschappen, hout en boren, maar ik heb ook een ruime sortering ijzerwaren en houten profielen en ornamenten. Ook kan ik sleutels dupliceren. In opdracht maak ik voornamelijk boekenkasten en tafels maar ook kunstschilders komen hier om hun netgemaakte schilderijen te laten voorzien van een mooie profiel- of baklijst. Ik lever mijn werk altijd ongelakt af maar de Houthal heeft voldoende voorraad verf zodat mijn klanten ook daarvoor niet verder hoeven te zoeken. Is er nog iets wat je tegen de lezers wilt zeggen? Mijn dochter Marjolijn en haar man Sjors, hebben onlangs helaas moeten stoppen met hun dartshop maar op 1 november openen de deuren van nummer 197 zich weer. De Hogewoerd is dan een Russische specialiteitenwinkel rijker. En verder roep ik iedereen op lekker te blijven klussen en zijn spullen dicht bij huis bij de Houthal te halen! door Douwe van Houte Kun je iets over jezelf vertellen? Ik ben in 1955 geboren op de Hogewoerd in Leiden en heb hier mijn hele leven gewoond. Ik heb mijn vrouw Marijke 35 jaar geleden leren kennen tijdens een vakantie in Harderwijk. Zij studeerde toen aan het CIOS in Arnhem. De keuze voor Leiden als plek voor de eerstvolgende stage had zij snel gemaakt en sindsdien zijn wij bij elkaar. Onze dochter Marjolijn is ook een bekende in de buurt en had tot voor kort met haar man Sjors de dartshop op nummer 197. Wat is er in de afgelopen 70 jaar veranderd? Toen mijn vader, die ondertussen bijna 90 is en van zijn pensioen geniet, in 1950 de Houthal overnam van de Heer Kaay, werkten er 9 verkopers in de zaak. De Houthal verkocht toen alleen hout. Een tweetal meubelmakers tenslotte maakten de in opdracht bestelde meubelstukken. Met de opkomst van de bouwmarkten liepen de verkopen van hout terug en de verkopers verdwenen langzaam maar zeker uit het zicht. Toen ik op 19-jarige leeftijd de zaak van mijn vader overnam, heb ik me toegelegd op het maken van meubels. Tot 10 jaar geleden had ik 4 man Wat is het mooiste meubelstuk dat je hebt gemaakt? Dat is een moeilijke vraag. Als je alle stukken die hier vandaan komen bij elkaar zou halen, dan zou er geen ruimte meer zijn op de Hogewoerd maar nu je de vraag stelt, herinner ik me de opdracht voor het timmeren en plaatsen van een bibliotheek in een studeerkamer van één van mijn klanten. Zo n beetje alle wanden van de kamer moesten van vloer tot plafond worden bedekt met boekenkasten. Ik heb eerst samen met de klant een opzet gemaakt en alle maten genomen. Hier in de werkplaats heb ik de kasten gemaakt. Het in elkaar zetten en plaatsen moest natuurlijk ter plaatse. Het geheel is afgemaakt met verrolbare ladders. Echt een mooi project. Andere niet alledaagse klussen waren het betimmeren van 50 dienstauto s voor Rijkswaterstaat of de levering van letterlijk honderden kisten voor Fugro. Deze kisten zijn overal op de aarde ingezet en om de bodemmonsters die erin zouden worden bewaard te beschermen, mocht er bij het maken geen Levendaal JP Leiden

13 Brand in de Rijnstraat Krantenartikelen over de wijk Leidsch Dagblad Een huis alleen is niet zaligmakend, de buurt maakt het bijzonder Op 26 mei van dit jaar overkwam Lia en Arie Toet waar niemand van ons aan wil denken; door een blikseminslag tijdens noodweer ging hun huis in vlammen op. Zij woonden al meer dan 30 jaar in de woning aan de Rijnstraat. Midden in de nacht werd Lia onrustig wakker. Ze hoorde een alarm, maar kom niet ontdekken waar het vandaan kwam en ging aan de eettafel zitten. Slapen kon ze toch niet. Pas toen het irritante gepiep maar door bleef gaan, opende zij de deur naar de garage beneden. Hitte en dikke rook. Uiteindelijk zijn Lia en Arie via het balkon aan de achterkant van hun woning bij de buren terechtgekomen. Niet lang daarna stortte het balkon in. Hun twee katten konden niet meer gered worden. Wat gebeurt er na zo`n verschrikkelijke gebeurtenis allemaal? Terwijl de brandweer nog aan het blussen was, kwam de buurt in actie. Meubels, fietsen, opslagruimte voor de spullen die gered konden worden, van alles werd geregeld. Als zo iets vreselijks gebeurt, kun je zelf even niets meer. Maar binnen no time stonden veel mensen klaar om ons te helpen. Buren Jane en Bram stelden dagenlang hun huis beschikbaar, niet alleen voor ons, maar ook voor Burgermeester Lenferink, die hoogstpersoonlijk poolshoogte kwam nemen. Binnen enkele dagen hadden ze ook diverse aanbiedingen voor vervangende woonruimte. Hun keuze is uiteindelijk gevallen op een gemeubileerd appartement op de hoek van het Levendaal en de Rijnstraat, nog geen 30 meter van hun gehavende huis. Wij wilden liefst in de buurt blijven wonen. Zo kunnen we toch zo veel mogelijk ons oude leventje voortzetten. In de weken daarna stroomden de kaartjes en briefjes met steunbetuigingen binnen. En we werden door veel buurtgenoten midden op straat aangesproken. Hoe het nou ging en of ze konden 24 helpen. Hartverwarmend, vertelt Lia. Arie heeft ook wat tips voor ons: Zorg dat je een brandalarm installeert op elke verdieping. En hang ze niet alleen in de gang, maar op de slaapkamers! Daarnaast wordt nu duidelijk hoe belangrijk een goede verzekering is. Niet alleen een opstalverzekering, maar ook een goed dekkende inboedelverzekering is erg belangrijk. Liefst bij dezelfde verzekeringsmaatschappij, dat maakt de afhandeling een stuk eenvoudiger. Gelukkig is bij ons alles goed afgehandeld. Ook nog eens moeilijkheden met de verzekering krijgen, dat kun je er echt niet bij hebben Op dit moment wordt het huis weer bewoonbaar gemaakt. Eerst wordt de hele woning gestript. Dan volgt het opnieuw opbouwen. Langzamerhand worden ook de nieuwe meubels aangeschaft. Lijkt leuk, maar je krijgt er niet mee terug wat je in jaren hebt opgebouwd. Bovendien verschilt onze smaak nogal, dus alles in een keer aanschaffen is best een lastige opgave!, lacht Lia. Bij het opnieuw indelen worden ook wat aanpassingen aangebracht aan de woning. De belangrijkste: een bredere trap. Voor de veiligheid, maar de voornaamste reden: vooruitkijkend naar onze oude dag. Zo kunnen we, mocht het ooit nodig zijn, een traplift laten installeren. Want een ding is zeker: wij gaan hier nooit meer weg! door Wencke Klopper Voor verkoop, aankoop, verhuur en taxaties Robert de Jong Woning-Makelaardij o.g. B.V Levendaal JR Leiden Notariskantoor is ook galerie BMS Netwerk Notarissen en galeriehoudster José Kroone zijn onlangs een samenwerking aangegaan. In het notariskantoor aan het Plantsoen 25 kunnen cliënten doordeweeks de tentoongestelde kunstwerken bekijken en in het weekeinde van 13 tot 17 uur zijn de gasten van Galerie Cattani aan de beurt. Kroone exploiteerde gedurende enige jaren Galerie Cattani aan de Hoofdstraat in Leiderdorp. In het notariskantoor zijn schilderijen te zien van Ria Nieswaag, bronzen sculpturen van Leon Veerman en Rieke van der Stoep en uit Venetië glasobjecten van Afro Celotto. Het notariskantoor is ontstaan uit een fusie van Meiners Netwerk Notarissen (Rapenburg 43) en Brouwer & Kroeks Netwerk Notarissen (Zoeterwoudsesingel 61). Leidsch Dagblad Leidsch Dagblad Leidsch Dagblad Deze brief is gezonden naar de gemeente en wethouder John Steegh (onze buurtbewoner), tot op heden hebben we geen enkele reactie ontvangen. 25

14 Kiek in de pot uw traiteur Dagverse maaltijden Party-schalen Buffetten High-tea s Soiree s Diners Lunchgerechten Delicatessen Kaasspecialiteiten Hogewoerd HG Leiden Tel Wij gaan verhuizen! SERVIES EN BESTEK Hogewoerd 8 / 2311 HM Leiden T / F / VAN MANEN AAN TAFEL Sint Jorissteeg 4 Tel.: JA Leiden info@boboudshoorn. nl Hogewoerd 177 Telefoon (071) HL Leiden Fax (071) Geur & Kleur Geur & Kleur is dealer voor Leiden en omstreken van exclusieve lichaamsverzorgingsproducten van Tesori d Oriente en Odoroso. Kom bij ons langs voor een heerlijke bruisbal, douchegel, bodylotion of bijvoorbeeld een vers gesneden plakje kaneelzeep! Openingstijden Geur & Kleur: wo/do/vrij uur do-avond uur zaterdag uur Hogewoerd Leiden Tel info@geurenkleurleiden.nl Nu ook op bovenstaand adres: De Hoogewoerd Schoonheidsspecialisten Tel SEISVELD TIMMER- & ONDERHOUDSWERK Sidac exposities Studio Sidac Studio is een expositieruimte waar kunst van verschilllende disciplines wordt tentoongesteld. Een of twee keer per maand is er een weekend tentoonstelling. In de tussenliggende weken is er een etalage-expositie. U vindt ons op de Hogewoerd 77 (tel ) of op www. sidacstudio.nl. Alle buurtbewoners zijn van harte uitgenodigd voor de komende jaarvergadering op woensdag 6 januari 2010! Bij SSR (Hogewoerd 108) vanaf 20.00u. Na de vergadering vindt de traditionele Nieuwjaarsborrel plaats!

15 Snackbar Risa Levendaal JP Leiden Openingstijden: Zondag Maandag t/m Vrijdag Zaterdag Gesloten Snacks: Kroket Rundvlees- of Kalfsvleeskroket Goulash kroket Groentekroket Satékroket Kaaskroket Frikandel Javaanse Frikandel Kipkorn Bal gehakt Berenpoot Bitterballen Vlam-Pijp Rookworst Halve Kip Kaassoufflé van Dobben Kaascarré Bamiblok Nasischijf Vegetarisch Bamiblok Diverse mini-snacks Shoarmarol Loempia Mexicano Gehaktstaaf Pikanto Saté, Haas of Kip Stamppotten uit eigen keuken: Andijvie Hutspot Prei Zuurkool* Boerenkool* Geserveerd met Bal gehakt of Unox Rookworst * Alleen in het winterseizoen (Oktober t/m April) 1,20 1,30 1,55 1,75 1,90 1,95 1,75 3,75 1,75 0,40 1,95 2,65 1,75 1,90 3,25 Frites / Rastfrites: Patat Patat mayo Patat pindasaus Patat speciaal Patat Flip Patat Oorlog Patat Hete Kip- of Stoofvlees Broodjes: Belegde broodjes Broodje Ham Broodje Kaas Broodje Rosbief Broodje Tartaar Broodje Ei Broodje Gezond, vanaf Broodje Gehaktbal Broodje Kroket Broodje Frikandel Hamburgers, vanaf Los Broodje Garnalenslaatje Slaatje Milkshakes: Klein Groot Dranken: Frisdranken blik Frisdrangen Literfles Heineken Blik Grolsch Beugelfles 1,85 2,00 2,00 2,35 2,50 3,50 1,90 1,85 1,90 1,90 1,80 2,75 2,35 1,80 1,90 2,75 0,60 2,45 1,95 1,85 2,25 1,75 2,50 1,75 2,00 Overige maaltijden uit eigen keuken: Macaroni Bami Nasi Geserveerd met sla en gebakken ei Soepen uit eigen keuken: Tomatensoep Kippensoep Erwtensoep* * Alleen in het winterseizoen 3,50 3,50 3,50