de Vliegende Hollander

Transcriptie

1 de Vliegende Hollander Jaargang 69 nummer 9-10 oktober Squadron kijkt weer vooruit Toekomst voor luchttransport Veteranen en reünisten bij jarige luchtmacht Nieuw systeem voor luchtverkeersleiding Vigorous Warrior traint militairgeneeskundige keten

2 INDEX 4 Column van de Commandant Luchtstrijdkrachten Foto: adjudant Eric Vorstenbosch Het was best wel eens moeilijk een positief signaal af te geven terwijl we toch geregeld in de spotlights staan 16 Foto: sergeant-majoor Arnoud Schoor Deze oefening is zo gaaf omdat we veel meer F-16 s tot onze beschikking hebben dan normaal 20 Foto: Foto: sergeant-majoor Gerben van Es Een eerste brown out brengt een schrikreactie teweeg door het fijne zand dat lijkt op talkpoeder, zie je niets meer Omslagfoto: De twee KDC-10 en en één DC-10 van het 334 Squadron boven Nederland tijdens één van de operationele test- en evaluatievluchten van het Cockpit Upgrade Program. Foto: adjudant Eric Vorstenbosch 4 Zonnige toekomst 334 Squadron Het 334 Squadron moet eind 2013 de Gulfstream afstoten. Maar de transporteenheid kan met het afgeronde Cockpit Upgrade Program en op termijn de vervanging van de twee KDC-10 en weer vooruitkijken. 8 Hoogtepunt feestjaar op Gilze-Rijen Op een zonovergoten en erg warme septemberdag stonden veteranen van de militaire luchtvaart stil bij de geleverde strijd. Op de aansluitende reünie vierde oud- en actief dienend luchtmachtpersoneel de honderdste verjaardag van de luchtmacht. 16 Out of area in Brabant Vanwege de baanrenovatie van de vliegbasis Leeuwarden, verhuisden personeel en F-16 s negen weken naar Volkel en Eindhoven. Out of area-training in eigen land. 20 Hot Blade Voor het trainen onder hoge temperaturen, in bergen en zeer stoffige omstandigheden moet je niet in Nederland zijn. Chinook, Cougars en personeel oefenden daarom in Portugal. 24 SAS op Nieuw Milligen Met het nieuwe Shared Air Traffic Sercvice heeft de militaire luchtverkeersleiding van het AOCS Nieuw Milligen voor de komende jaren een solide systeem in handen. 26 Vigorous Warrior Het trainen van de complete militairgeneeskundige keten kan niet zo heel vaak. De oefening Vigorous Warrior in Duitsland bood die mogelijkheid aan medisch luchtmachtpersoneel wel. VASTE RUBRIEKEN 14 Mensen en Mutaties 29 Journaal 31 Colofon 32 Fotopagina Een heel ander startpunt Fons Strijbosch De aanvulling op de nota In het belang van Nederland in oktober betekende goed nieuws voor Defensie: het kabinet is met de Christen Unie, SGP en D66 overeengekomen een aantal maatregelen uit de nota terug te draaien of te verzachten. Bovendien wordt structureel jaarlijks 115 miljoen extra beschikbaar gesteld voor Defensie vanaf Dat betekende ook goed nieuws voor de luchtmacht. Hoewel de strategische keuzes uit de nota onverminderd van kracht blijven, kan ik met het extra geld wel een deel van de pijnlijke maatregelen terugdraaien. Ik heb daarbij het herstellen van operationele capaciteiten gekoppeld aan het meer dan halveren van het verlies van arbeidsplaatsen voor de gehele Koninklijke Luchtmacht. Dus daar waar ik in mijn vorige column onder andere nog sprak over de ingrijpende maatregel op de vliegbasis Leeuwarden, blijft deze nu toch voorlopig behouden als Main Operating Base. Daarbij zijn we geholpen door de aandacht voor regionale werkgelegenheid in het begrotingsakkoord. Verder werd op 6 november duidelijk dat de Tweede Kamer het Kabinetsbesluit voor de aanschaf van de F-35 als vervanger van de F-16 ondersteunt. Hiermee komt voorlopig een eind aan een al meer dan tien jaar durende discussie over dit onderwerp. Het besluit is een belangrijke stap in het bouwen van een toekomstvaste krijgsmacht. Inmiddels zijn de eerste vlieger en techneuten gestart met de opleiding op Eglin AFB in de VS. De komende jaren worden de voorbereidingen voor de komst van de F-35 en MALE UAV krachtig doorgezet. Het terugdraaien van de maatregel op de vliegbasis Leeuwarden brengt daarin geen verandering. De noodzakelijke veranderingen en ontwikkelingen zijn gebaseerd op een concreet toekomstperspectief en niet op bezuinigingen. Dat is wel een heel ander startpunt. De maatregelen ten aanzien van het AOCS Nieuw Milligen en de vliegbasis Eindhoven blijven ongewijzigd. De staf is samen met de beide onderdelen bezig de maatregelen verder uit te werken. Zoals beloofd, kom ik zo snel als mogelijk met meer duidelijkheid over de precieze consequenties van deze bezuinigingen. Op 4 oktober is de staf CLSK omgeklapt naar de nieuwe organisatie. Van vier directies naar drie. Zo n veertig procent minder medewerkers in de staftoren, een gewijzigd takenpakket, taken die anders of elders belegd zijn. De onderdelen gaan 9 december om naar de nieuwe organisatiestructuur. Voor sommigen van u betekent dit dat de werkzaamheden zoals u ze gewend bent, ineens anders moet gaan invullen. De komende tijd zal voor velen van u een periode zijn waarin er extra tijd nodig is om aan die nieuwe situatie te wennen. En dat terwijl tijd nu juist schaarser is door het wegvallen van functies. Ik vraag u dan ook om in deze periode toch het geduld te hebben om elkaar tegemoet te komen bij het vinden van de nieuwe werkwijzen. Ik rond af met het herhalen wat ik het belangrijkst vind. Ik kan u alleen maar een toekomst bieden binnen de Koninklijke Luchtmacht als die zelfde luchtmacht een toekomst heeft. Samen met u heeft onze luchtmacht zeker een toekomst. Ik reken op u. U kunt op mij rekenen! Wilt u reageren? Dat kan per clsk@mindef.nl DE VLIEGENDE HOLLANDER 2 3 DE VLIEGENDE HOLLANDER

3 ACHTERGROND ACHTERGROND Ondanks afstoten Gulfstream positief signaal voor 334 Squadron Tijd voor de toekomst De nota In het belang van Nederland betekende voor het 334 Squadron wederom een moment van bezuinigen; voor de Gulfstream IV moet Defensie een nieuwe eigenaar zoeken. Maar na vele jaren van minder, is er ook positief nieuws. De luchtmacht slaat het pad in van Europese tankercapaciteit, wat medio jaren 20 vervanging van de KDC-10 en moet opleveren. Die tankers zelf hebben ondertussen beide hun Cockpit Upgrade Program doorlopen. Daarmee is hun inzet de komende jaren gegarandeerd. Tijdens de operationele test en evaluatiefase van de CUP konden af en toe de drie grootste vliegtuigen van de luchtmacht tegelijk in de lucht zijn. Dat leverde deze unieke formatie op van twee KDC-10 en en één DC-10. Tekst: Arno Marchand Foto s: adjudant Eric Vorstenbosch Jarenlang wordt alles bij het 334 Squadron minder. In 2007 verdwijnen de C-130 s naar het zustersquadron op Eindhoven, 336. Eén jaar later moet het squadron de Fokker 60 s inleveren die worden wegbezuinigd. Het zelfde gebeurt in 2010 met de Fokker 50 s. Na heel lang wachten op de DC-10, ter ontlasting van de zeer schaarse tankercapaciteit, komt dit vrachttoestel op 8 april 2011 eindelijk in dienst. Maar eigenlijk ook weer niet echt, want al op diezelfde datum wordt bekend gesteld dat ook dit toestel ten prooi valt aan de bezuinigingen. Uiteindelijk, vanwege een aantal moties in de Tweede Kamer, wordt besloten de DC-10 voor de duur van het Cockpit Upgrade Program (CUP) van de twee tankvliegtuigen tot uiterlijk eind 2013 in de operationele vaart te houden. Het toestel, dat overigens al in 2006 wordt aangeschaft, mag zo twee-eneen-half jaar voor de luchtmacht vliegen. De DC-10 is vanaf 2007 zelf het proefkonijn voor de CUP-modificatie die tergend langzaam verloopt. De modernisering is echter noodzaak om de wide bodies de komende jaren in internationaal luchtruim te mogen laten vliegen. Klokjes Maar gelukkig is er ook goed nieuws. Op 6 juni van dit jaar beleeft 334 het heugelijke moment dat beide tankers, voorzien van nieuwe cockpit, op het platform staan (zie kader). Een aantal restpunten moeten Fokker Aircraft Sevices en subcontractor Boeing nog afronden. Zo moet er nog wat gesleuteld worden aan onder andere de Link16-capaciteit (in oktober afgerond), maar de toestellen zijn operationeel inzetbaar. We hadden heel wat tegenslag bij de modificatie van de 55 (DC-10 met registratie T-255, red.), zegt commandant luitenant-kolonel Howie Colson, maar het project moest door. De cockpits waren gewoon te oud, want we zaten nog steeds op ronde klokjes te kijken. Nu hebben we alle gegevens van het Flight Management System op multifunctionele schermen. Gelukkig ging de modificatie van de tankers daardoor wel sneller, bij de 264 zelfs in recordtempo. Dus ook op dat vlak verloopt het bij 334 stormachtig. Gelukkig is de serviceability van de tankers nu vrij goed. Wij zetten het toestel al jaren in als een echte Commandant overste Colson is blij dat 334 met de ge-cupte KDC-10 en en de toegezegde vervanging van de tanker na 2020 weer vooruit kan. Foto: Rob Gieling Formatie van het grootste (KDC-10), middelste (Gulfstream) en kleinste (Dornier Do228) toestel van het 334 Squadron. DE VLIEGENDE HOLLANDER 4 5 DE VLIEGENDE HOLLANDER

4 ACHTERGROND ACHTERGROND Op 6 juni droeg Fokker Aircraft Services de laatste gemoderniseerde (K)DC-10 over aan souschef Projecten van DMO commandeur Hans Lodder, die het toestel daarna weer over gaf aan C-LSK luitenant-generaal Alexander Schnitger. Projectleider vanuit DMO, kapitein-luitenant-ter-zee Albert-Jan Sleijster, spreekt de aanwezigen toe. Foto: Fons Strijbosch MRTT, een multirole tanker transport dus voor zowel tankvluchten als vervoer van vracht en passagiers. We hebben dus ook weer positieve berichten over ons squadron, want 334 ging al jaren achteruit. Het was best wel eens moeilijk om in die dalende spiraal een positief signaal af te geven. En dat terwijl we ondertussen toch geregeld in de spotlights stonden en staan. Afgezien van ons normale werk kunnen we bij rampen binnen twaalf tot 24 uur naar elke plek ter wereld vliegen. Filippijnen Op het moment van schrijven krijgt deze stelling extra waarde omdat één van de KDC-10 en op en neer naar de Filippijnen vliegt om hulpgoederen te brengen en repatrianten mee terug te nemen. Eerder dit jaar bracht de DC-10 bijvoorbeeld goederen naar Mali voor de Franse operatie Serval. Colson vervolgt: Naast de inzet van de DC- en KDC-10 en leveren ook de Dorniers van de Kustwacht geregeld, bijvoorbeeld weer in december, hun bijdrage aan de Europese grensbewakingsinstantie Frontex. Want ook die tak van sport, het bewaken en beveiligen van de Nederlandse kustwateren en het Europese grensgebied, zit in de 334-portefeuille. Zonder dat hij het uitspreekt, benoemt Colson met de opsomming de slogan van het squadron, Semper et ubique, Altijd en overal. Dat geldt alleen niet meer voor de Gulfstream IV die de luchtmacht moet afstoten. Dat betekent het verlies van veertien VTE en, zegt de comman- Een KDC-10 bracht op 16 november 29 ton hulpgoederen van de Samenwerkende Hulporganisaties naar de Filipijnse stad Cebu. Het is geweldig om op deze manier humanitaire hulp te mogen bieden, ook al is het een pittige missie, gaf gezagvoerder majoor Erik Boekelman aan. Een week later vond de tweede hulpvlucht plaats. Foto: Keesnan Dogger Op één Dornier Do 228 na, de complete vloot van het 334 Squadron bij elkaar op het Eindhovense platform. dant die zelf gezagvoerder is op dit type. Het is een vliegtuig met veel voordelen dat bijvoorbeeld zonder tussenstops de Atlantische Oceaan overvliegt. Geen enkel ander type bizjet van de Nederlandse overheid kan dit, en het staat altijd ter beschikking. Het is al een ouder, maar compleet geüpdate vliegtuig dat continue op pad is. Op personeelsgebied nog meer wijzigingen, want de Technische Dienst van zowel 334 als 336 verhuist naar het nieuw op te richten 942 Squadron. Qua mankracht verandert er niets, maar ze worden dus anders in de organisatie opgehangen, zegt Colson. Wat we wel merken is het aantal cabin attendants dat van zestien teruggaat naar vijf. Indien we er meer nodig hebben, staat daar een raamcontract voor. Europese vervanging Met de tankers kan 334 voorlopig nog een aantal jaar vooruit. Maar ondanks de CUP zit er ook aan de houdbaarheid van de KDC-10 en een duidelijk einde. Colson: Er vliegen steeds minder DC-10 en in de wereld rond. Dat betekent een kleine markt, dus schaarse en daarmee dure onderdelen. Vervanging van de tankers is dan ook voorzien vanaf 2020, zoals de minister onlangs in haar nota In het belang van Nederland heeft aangegeven. Dat gaat de luchtmacht niet alleen doen, want Nederland is lead nation in het Europese project om meerdere types tankvliegtuigen te vervangen. Andere landen zouden wel eerder willen, maar dat zijn precies de naties die nu geen tankvliegtuigen hebben, verduidelijkt Colson. Nederland stelt nu samen met Frankrijk, België, Polen, Luxemburg, Noorwegen en Spanje een memorandum of understanding op met ondersteuning van het European Defense Agency en nog twee Europese instanties. Duitsland kwam daar recent als observer bij en er zijn meerdere landen die het Europese MRTT-project aandachtig volgen en mogelijk interesse hebben om aan te sluiten. Een goed voorbeeld van Europese samenwerking. Dit soort grote projecten is niet meer door kleine landen als Nederland alleen uit te voeren. De kracht zit m in internationaal samenwerken, net als bij het European Air Transport Command dat ook hier op Eindhoven zit. Misschien is in de toekomst bij de vervanging van onze en andere Europese tankers, wel synergie te vinden bij NAVO AWACS-vloot. Ook die toestellen bereiken ooit een keer het einde van hun levensduur. Sowieso als je een goede samenwerking vindt, ben je met een aantal tussentijdse updates voor de komende veertig jaar klaar. DC-10 Met drie gemodificeerde kisten op het platform, rijst de vraag waarom de DC-10 eind 2013 het veld moet ruimen. Voor de DC-10, een zeer groot vrachtvliegtuig, is zeker markt, want het is goedkoper dan inhuur van andere vrachtkisten, geeft Colson aan. Maar de betaling komt uit diverse potjes, zowel nationaal als internationaal, waarvan onze Defensieorganisatie er slechts één is. Er is voldoende werk voor het toestel, maar ik heb er met twee inzetbare KDC-10 en geen personeel voor. Zou ik m wel inzetten, dan hol ik mijn eenheid uit. Dus houdt de 55 met voldoende mensen en middelen, of doe m weg want het squadron is nu niet ingericht voor drie DC-10 en. Dat laatste is de politieke beslissing van een paar jaar geleden. Gelet op onze personele en materiële situatie kan ik leven met die beslissing. Is het zonde een gemodificeerde kist te verkopen of ontmantelen? Daarover kan ik kort zijn. Dat is zo. Knappe cockpit De cockpits van de drie tank- en transportvliegtuigen kregen een extreme makeover. Maar wat betekent het Cockpit Upgrade Program concreet? De meest zichtbare veranderingen zijn de multifunctionele displays die een groot deel van de klassieke klokjes vervangen. De betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de systemen is in deze glass cockpit vergroot. Het flight management systeem (FMS) is uitgerust met ondermeer een wereldkaart, een militair Global Positioning Systeem, weerradar en IFF, de vriend-vijand identificatie. Nieuwe routegegevens kunnen onderweg via de satelliet worden binnengehaald. Ook de motorinstrumenten zijn gedigitaliseerd. Met nieuwe communicatiemiddelen kan elk toestel behalve het civiele radioverkeer nu ook speciale militaire radioverbindingen zoals Link16 gebruiken. Ook beschikken de (K)DC-10 en over zowel civiele als militaire satellietcommunicatiesystemen. Cryptoapparatuur versleutelt alle in- en uitgaande gesproken communicatie, de zogeheten secure voice. De apparatuur zelf is eenvoudig demonteerbaar, zodat de (K)DC-10 ook met een gerust hart op een civiele luchthaven gestald kan worden. Tekst: Ingmar Kooman De DC-10 leidt de formatie van twee KDC-10 en tegen een schilderachtig wolkendek boven het Nederlands rivierenland. DE VLIEGENDE HOLLANDER 6 7 DE VLIEGENDE HOLLANDER

5 EVENEMENTEN Veteranendag en reünie 100 jaar militaire luchtvaart EVENEMENTEN Links: Bij binnenkomst worden alle gasten welkom geheten door vliegend personeel van toen en nu van zowel de Koninklijke Luchtmacht en haar voorlopers, als de Marine Luchtvaartdienst. In zijn functie als Inspecteur Veteranen Militaire Luchtvaart, sprak Plaatsvervangend Commandant Luchtstrijdkrachten generaal-majoor Ton Tieland de aanwezigen toe. Hij staat in zijn speech stil bij de aanwezigheid van een andere honderdjarige, oud-mld er Eef Smitshuijzen, en bij de dan net overleden oorlogsvlieger kapitein bd Gus Winckel. Met zestienhonderd aanwezigen was dit de grootste opkomst ooit voor een Veteranendag Militaire Luchtvaart. Generaal-majoor bd Frans Peter Schulte spreekt hen toe over de aparte verslaving die militaire luchtvaart heet. Dubbel feest op Gilze-Rijen De vliegbasis Gilze-Rijen is in september de plaats voor het huidige en oud-personeel om stil te staan bij de honderd jarige luchtmacht. s Middags is de reünie maar de dag begint met de Veteranendag Militaire Luchtvaart. Gastheer commodore Jan Willem Westerbeek geeft precies aan wat daarvan de waarde is. Het is goed dat we elkaar eens per jaar in de ogen kijken en delen wat we in het verleden hebben gepresteerd. De Inspecteur Veteranen Militaire Luchtvaart, Plaatsvervangend Commandant Luchtstrijdkrachten generaal-majoor Ton Tieland, doet er nog een schepje bovenop. Onze honderdjarige geschiedenis wordt gevormd door uw ervaringen. Tekst: Arno Marchand Foto s: Sergeant 1 Dave de Vaal, sergeant-majoor Arnoud Schoor, adjudant Eric Vorstenbosch en Hans Keur Ervaringen delen is deze dag dan ook centraal thema. In hangars waarin normaliter de Chinook van het 298 Squadron staan, komen s ochtends zo n zestienhonderd veteranen samen. Luchtmachters van toen en nu, (oud-)militairen van de voormalige Marine Luchtvaartdienst en vele partners praten er bij. Ook over kameraden die hen het afgelopen jaar of al vele eerder ontvielen. Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Sander Schnitger reikt deze dag veertig Veteranenspelden uit aan actief dienende militairen. Een belangrijke erkenning vanuit de samenleving en Defensie. U heeft iets in den vreemde gepresteerd, daar waar anderen niet zijn geweest. Na de lunch vloeit de veteranendag moeiteloos over in de reünie 100 jaar Militaire Luchtvaart op een zonovergoten en zeer warme vliegbasis Gilze-Rijen. Iedereen die ooit bij de Koninklijke Luchtmacht of haar voorgangers werkte, is welkom. De stemming onder de in totaal zesduizend bezoekers is ronduit feestelijk. Schnitger: Het is goed om naar je verleden te kijken, naar hen die militaire luchtvaart mogelijk hebben gemaakt. Wij zijn als luchtmacht altijd bezig met een stap of een vlucht naar voren. Dan moet je af en toe even stilstaan bij waar je vandaan komt. Kleine reünies zijn er jaarlijks. Voor een grote als deze is tien jaar het meest realistisch, maar het liefst zou ik deze iedere vijf jaar hebben. Luitenant-generaal b.d. Ted Meines spreekt de veteranen met ongekende geestdrift toe. Hij claimt welhaast waardering bij het Nederlandse volk voor de veteranen, en dringt daarbij door tot in het hart van de aanwezigen. Kippenvel bij de veteranen en staande ovatie voor Meines. Het Luchtmacht Mannenkoor zong onder andere het Wilhelmus. De Koninklijke Luchtmacht houdt jaarlijks een veteranendag in samenspraak met de vertegenwoordigers van de Stichting Federatie van Organisaties van Veteranen en oudgedienden van de Milu. Deze heeft twee doelstellingen: een samenwerkingsverband zijn van de bij de stichting aangesloten reünieverbanden en optreden als vertegenwoordiger en belangenbehartiger voor veteranen militaire luchtvaart. De stichting is sinds 1994 aangesloten bij de Stichting Veteranen Platform. DE VLIEGENDE HOLLANDER 8 9 DE VLIEGENDE HOLLANDER

6 EVENEMENTEN EVENEMENTEN Ervaringen delen over onze tijd, kan alleen op dagen zoals deze, zegt voormalig vliegtuigmaker 1e klas en Henk van Susteren (72). Hij zit met onder andere adjudant bd Ben Ikan (69) aan een biertje na een Indische maaltijd. Ze hebben bijvoorbeeld Nieuw-Guinea-ervaringen gemeen. Geweldige dag, vindt Ikan. Moet je niet iedere dag doen, maar eens per maand zou leuk zijn. En dit organiseren kan de luchtmacht erg goed. Een dag herinneringen ophalen en herdenken. Iedereen is hier met dezelfde intentie, zegt één, maar eigenlijk ieder van de aanwezigen. We willen bekenden ontmoeten. De vele modellen van de Stichting PHantasy in Blue hier (v.l.n.r.) de Brik van Van Meel, Hawker Hunter T.Mk.7 en een AT-6 Harvard konden op veel belangstelling rekenen. Een van de reünisten kijkt bij een tentoonstelling, in dit geval over de MLD in Nederlands Nieuw-Guinea. In de loop van de middag, wanneer het aantal bezoekers het hoogtepunt bereikt, spreekt C-LSK Schnitger de zesduizend reünisten toe. Op een groot podium treedt de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht op, met en zonder soliste Vera de Bree. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

7 EVENEMENTEN EVENEMENTEN Op het tv-scherm naast de Spitfire, Leona Philippo. Geregeld treedt ze op met de KLu Kapel, nu met de band Beethoven. Reünisten genieten van het weerzien met oude bekenden, de tentoonstellingen, het buffet, de barbecue en de muziek. Zingen, dansen en feesten. Tot in de late uurtjes is het een gezellige drukte op de helikopterbasis. Voormalig Gloster Meteor-technicus sergeant-1 bd Ids Huitenga en zijn vrouw Hennie ervaren beide het luchtmachtgevoel weer, maar wel jammer dat er niets vliegt. Majoor bd Wim van Twist, eerste luitenant bd Kees Wolf en majoor bd Aad Geraerts moeten wel wat zoeken tussen alle bezoekers, maar vinden uiteindelijk toch heel wat oud-collega s. Rechts: Crewchief sergeant 1 Bert de Buijzer verzorgt tevens de PR van het 322 Squadron. Hij praat met oud-vliegers van dit squadron eerste luitenant bd Eduard Klap (l.) en kapitein bd Paul Santman. Overzicht van het feestterrein vanuit de ballon van de Koninklijke Luchtmacht. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

8 Mensen & Mutaties Bevorderingen militairen Commodore Sotthewes GF - LSK:DIR PERSONEEL&ORGANISATIE Kolonel Lokman N - IFB OO EATC Traas DJ - Afd. Luchtmacht Behoeften Lokman N - IFB OO EATC Sergeant Buijsen RSH - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL2 Heide DD van der - LW:PVE VLIEGDIENST Godijn JC - DHC:930 WE BASE CHINOOK Hufkens MFGM - DHC:301 OPS VLUCHT 1 Voorma M - AOCS:CIS OPERATIONS Hoekstra B - DHC:931 CIS COORDINATIE CENTRE Buis G - LW:GEV GRP C 621 OGRV HGL Rutten RMA - AOCS:WERKCENTRUM C2-SYSTEMEN Korporaal der eerste klasse Luitenant-kolonel Riet AC van - Sectie SOF Beleid Kwant E de - LSK:DIR PERSONEEL&ORGANISATIE Rivecourt M de - CML:LUCHTV&BEDR.PSYCHOLOGIE Born J van den - IFB OO EATC Verhulst MJP - LW:P&O ADVIES Majoor Alphen J van - LSK:SIE OPERATIES Koutsopodiotis SE - DHC:300 OPS COGP Versteeg BC - VKL:PLANNINGCELL OPS Dijkmans JM - LSK:BUR OVERIGE DIENSTEN Brouwers GJA - 802SQN/2PATRIOTFU/1CREW Lenssen PSJ - 802SQN/LOGPEL/ODBGP Brouwer JC de - VKL:SIE BRANDSTOFFEN Korporaal Vander Drift SA - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL2 Pieneman RJ - DHC:931 CIS OPERATIONS Ronhaar JWM - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL1 Ontslag militairen Luitenant-generaal Kapitein Alserda GJG - VKL:VLUCHT Goossens RWL - DHC:931 PVE LVL Eerste luitenant Horst AV van der - DHC:301 OPS VLUCHT 1 Koning AMR - LW:WING MISSION SUPPORT Schellevis M - JMG:AFD WEERDIENST Stams PAM - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Awchi Y - VKL:PVE LINEMAINTENANCE 311 Bijl DC van der - CML:GOTC Veen R van der - LCW:PE GSM CL LVB Speijers HJ - DHC:PH F&O BUR IB Castenmiller P - DHC:930 OFF COGP Reuver NM - DHC:298 G&O COGP Diermen DWF van - JMG:AFD WEERDIENST Twigt A - LCW:PE GSM BDFBUR Meulman FH - Stafgroep MD Kolonel Mast WR van de - LSK:SIE LOOPBAANMGMT & MD Wichman A - Afdeling Personeelsmanagment Luitenant-kolonel Borg W van der - CML Paap J - LSK:SIE LOOPBAANMGMT & MD Majoor Goossens R - LSK:AFD P-PLAN & KETENBEHEER Teeuwen KLA - DHC:931 PVE GZHC DHC GILZE JUNI Lange TM - KMSL:KNT OPL ADM & LL-BEHEER Maas M - 800OSTSQN/LOGPEL/DISTRGP Mossel S - EHV:PVE BRANDWEER Ridderhof GM - VKL:CHEF STAF Smits MHP - VKL:GZHC VLIEGBASIS VOLKEL Tienderen K van - LW:WE MOTOREN Vermeulen D - LCW:PE ON EQMT CL HELIKOPTERS Zeegers RCAH - VKL:ONDERHOUDSSQUADRON Zwieten HA van - I&S Connectivity Belliot RE - DHC:BURO PERS ONTW OPL&OST Bergen LPP - EHV:PVE BRANDWEER Bron I - LW:SQN STAFBUR LOGISTIEK SQN Bunnik F van - EHV:SHIFT B VRACHTAFHANDELING Dirks JR - EHV:AFDELING TRANSPORT Gageldonk P van - DHC:301 G&O VLUCHT 1 Geelen J - EHV:AFDELING BRANDSTOFFEN Grinsven ACHT van - VKL:CIS COORDINATION CENTRE Hoekstra J - LSK:AFD P-PLAN & KETENBEHEER Jansen EJ - EHV:AFDELING TRANSPORT Kraus M - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL3 Meeuwen RA van - MATLOGGP WEERT/VTGN&B&E Middendorp HR van - DHC:PH F&O COGP Nijdam AHJ - Bewaking Leeuwarden Norel CA van - Bewaking Nieuw Milligen Rutten PWA - EHV:SHIFT B VRACHTAFHANDELING Schaap AAH - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL3 Schiks WF - VKL:WE SCHILDEREN/CORROSSIE Scholten P - DHC:932 WE LOG TRANSPORT Sopamena SJL - DHC:932 WE LOG OPSLAG POLCA Veen WF van der - DVVOCIE/1PEL/DEP STNWK/3TGP Visser S - LW:SIE BRANDSTOFFEN Vliet IG van - LSKBOE:DRUMFANFARE Vreugdewater RTM - 800OSTSQN/CISELM/C2OST/ MAINT Wiegman A - LSK:AFD P-PLAN & KETENBEHEER Korporaal Kooij T van der - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Krouwel NB - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Quintus R - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Vleugel A - KMSL:130 OPLEID. SQN MILITAIR Schuurman GMH - LSK:DIRECTIE PLANNING&CONTROL Tweede luitenant Gelderblom AKM - LW:322 SQN Vervloet FJ - EHV:336 SQN Klunder Nijland RS - LW:RESSORT PCO Tuhumurij ON - EHV:336 SQN Stopa PM - JMG:AFD WEERDIENST Tokaya J - DHC:931 PVE LVL Semeleer JNA - LW:PVE VLIEGDIENST Bichr M - VKL:313 SQN Tokaya J - DHC:931 PVE LVL Adjudant-onderofficier Horst J ter - VKL:KANTOOR OPERATIONELE INL Sergeant-majoor Lomans AM - DHC:301 OPS COGP Sergeant der eerste klasse Bulte R - EHV:CABIN ATTENDANT SIE Zahawe MA - LW:SQN MISSION SUPPORT 322 Sande DJWL van de - VKL:WE AVIONICATECHNIEK Jongkees SC - LW:WE AVIONICATECHNIEK Hoogeveen TB - EHV:BEDRIJFSBUREAU VLGDNST 336 Heerts NBJ - LW:WE AVIONICATECHNIEK Lamée CJJ - VKL:KANT VEILIGHEID Gielis SJAH - VKL:SIE VLIEGVEIL. UITRUSTING Sahuleka OJ - CML:GOTC Hoogen M van den - KMSL:INSTRUCTEURS ROC Ghielen PJG - VKL:WE AVIONICATECHNIEK DE VLIEGENDE HOLLANDER 14 Soldaat der derde klasse Eerste luitenant Loppé DX - LCW:LR BUR OST Velde F van der - IFB NCS NPC Senturk A - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Tiemersma SE - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Agterberg BCM - EHV:COMMANDO Boleij JGA - LSK:P&O ADVIES Cornelisse J - DHC:303 SQN Janssen HJ - EHV:STAF OPERAT ONDST DNST Maeijer JR - KMSL:PLV COMMANDANT Rinck P - LCW:AFD LOG Thomas A - STSIE RESSORT OST Schaal 8 Bongers EJ - LCW:PE COMPO BDFBUR Schaal 5 Kuijpers MJM - LCW:PE COMPO CL MTL&OPPBH Nouwelant J van den - LCW:PE COMPO CL MTL&OPPBH Teeuwisse B - LCW:PE ON EQMT CL J&LVTGN Schaal 3 Meijer HJ - LCW:LR BUR MAT DNST Sergeant-majoor Beek CAWP van - VKL:CHEF STAF Bos WP - LSK:P&O ADVIES Meij MLT - AOCS:970 SQN ONDERSTEUNEND Meijer JAC - LW:323 SQN MDF Woudenberg RJ - KMSL:133 OPLEID.SQN VAKTECHN. Sergeant der eerste klasse Baren JLWF van - EHV:WC HOUT&METAALBEWERKING Bruin L de - AOCS:GZHC AOCS NIEUW MILLINGEN Bunt P van de - AOCS:970 SQN ONDERSTEUNEND Drijfhout A - LW:SIE RIJSCHOOL Heussen IWM - DHC:930 WE BASE APACHE Jong M de - AOCS:P&O ADVIES Kolonel Kamstra BSP - IFB OO EADTF Luitenant-kolonel Zoeteweij OS - IFB LSO VS VERVANGING F-16 Meijer JP - Nat. Armaments Directors Off. Schattorie HCGA - LSK:AFD OPER RESEARCH & EVAL Sergeant Le Coq EPM - 800OSTSQN/LOGPEL Koenders MBG - VKL:PVE BRANDWEER Schaaf S van der - VKL:WE MOTOREN Nijs MJ de - DHC:298 G&O VLUCHT 5 Rinsma F - Bewaking Leeuwarden Slagter ALA - DHC:301 G&O VLUCHT 3 Lutgens SAA - DHC:930 WE BASE APACHE Nauta M - DHC:930 WE BASE APACHE Majoor Cazemier HG - DHC:299 KNT TESTVLIEGEN Beersum AC van - AOCS:BUR OPLDNGSONTWIK & ONDER Veld GL de - DGLC/ST/SIE S3/BUR CURRENT OPS Harten RW van - AOCS:OPERATIEN LVL SIE C Kapitein Teisman G - KMSL:P&O ADVIES Klooster GA van der - EHV:CIS COORDINATION CENTRE Eerste luitenant Gros AF - DHC:SECTIE COMMUNICATIE Piekartz SFH von - LCW:PE ON EQMT BDFBUR Vulpen HCJ van - LSKBOE:SPEER VERANDERMANAGEMNT Beerens CMHW - EHV:PVE BRANDWEER Bosselaar W - LSK:SIE IV-OPERATIEN Pijnenborg MDF - LSK:ORKEST Vulpen HCJ van - LSKBOE:SPEER VERANDERMANAGEMNT Castel M - KMSL:ACC LUTRA/OPL/MATLOG Tweede luitenant Peters van Nijenhof BJN - EHV:PVE LUCHTVERKBEVEIL. Kaaij EBW - DHC:298 G&O COGP Adjudant-onderofficier Bouwmeister GAAM - LW:WBE LINE MAINTENANCE 920 Govers PJM - VKL:WE MOTOREN Paalvast L - DHC:931 PVE BRANDWEER Muris BMH - 800OSTSQN/CISELM/C2OST/MAINT Pruim JF - VKL:CIS MAINTENANCE Haefkens AL - VKL:PVE BRANDWEER Keimpema D van - LW:SIE BRANDSTOFFEN Viergever J - DHC:931 PVE BRANDWEER Korporaal Bruns J - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 HS Bongard F - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 HS Essen WJ van - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL4 Bruins EH - DHC:298 G&O VLUCHT 4 Groot NHD de - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 HS Groen M - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 HS Soldaat der tweede klasse Vallen JAMF - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL4 Boonstra K - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL2 Sergeant-majoor Overplaatsingen Jansen FM - naar Bestuursstaf Coppen M - Koninklijke Marechaussee Asperen JBWM van - Commando Diensten Centra Verresen PGM - Commando Diensten Centra Hogendoorn J - Bestuursstaf Groeneveld RC - Commando Diensten Centra Militair naar burger Mulder M Sergeant der eerste klasse Driessen MG - 107ASBT/TARC/3GP Rooks MI - LW:SIE MAGAZIJN Ende DMJ van 't - KMSL:VG REPRESSIE Strik BP - DHC:930 WE VOERTUIGONDERHOUD Wijst JMG van der - VKL:OPER. MATERIEELVOORZ. Groot MRJ - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL2 Nelemans MJG - KMSL:PVE TRANSPORT Bekkum K van - VKL:P&O ADVIES Combé RAJ - VKL:OPER. MATERIEELVOORZ. Frederiks HJ - DHC:930 WE BASE CHINOOK Sijberts BSVK - EHV:VLUCHT-3 Wolf SPE de - KMSL:PVE OPERATIEN Meijering J - EHV:VLUCHT-2 Gerrits C - 107ASBT/TARC/1GP Berge M van den - EHV:VLUCHT-4 Oever SG van den - VKL:SIE VLIEGVEIL. UITRUSTING Zanten MJW van - DHC:931 GRP B 651 OGRV Plevier M - 107ASBT/TARC/2GP Rijt JMM van der - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL1 Buitenhuis GJ - Bur PA DS Snels RFJM - DHC:930 WE SCHILDER/KUNSTSTOF Weyers LJM - Regiegroep Godefrooij CJW - Vlb Gilze Rijen Brands JW - KMSL:PLV COMMANDANT Hoof SCFM van - AOCS:711 SQN (AIR CONTROL SQN) Jumarali RA - LW:PVE CIS Leeuwrik PJG - CML:GOTC Sergeant der eerste klasse Braakhuis JJB - LCW:PE COMPO CL AVIONICA Gram RP - VKL:PVE LINEMAINTENANCE 313 Leising M - LSK:BOPZ Sprengers HA - VKL:PVE LINEMAINTENANCE 313 Zomeren M van - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Korporaal der eerste klasse Bosgraaf WA - LW:SIE WEGTRANSPORT Gouweleeuw PC - DHC:931 PVE BRANDWEER Hendrikx DWM - Lt Generaal Best kazerne Kommers TJA - KMSL:CIS MAINTENANCE Laat RCJW de - DHC:932 WE LOG OPSLAG POLCA Mulderij K - VKL:SIE WEGTRANSPORT Visser R - LW:SIE WEGTRANSPORT Voll CM - VKL:CIS MAINTENANCE Bevorderingen burgerambtenaren Schaal 10 Pantaleo GV - FAC: STAF: COORD Klinkhamer WG - LCW:VERWV BUR J&LVTGN Soldaat der tweede klasse Driessen JJRL - VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS 640 VL5 Soldaat der derde klasse Schaal 8 Muskens JJPC - LCW:PE GSM CL SPEC PROD Dees SAC - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Hamminga E - KMSL:RESSORT LEERLINGEN Ontslag burgerambtenaren Ontslag militairen Kolonel Joosse WJ - DHC:300 G&O VLUCHT 3 Theihzen MRE - LSK:700 TEST EN EVALUATIE SQN Adjudant-onderofficier Austermann HE - EHV:SQN STAFBUR LOG/ONH Franken PTJ - VKL:WE BASE MAINTENANCE F16 Kraak JA - DMUNB BUR BDFBRW Visser N - Sie Matbeheer & Logistiek Vliet CAM van - LSKBOE:KAPEL VAN DE KLU Welgraven J - DHC:PH O&L BUR NTG Sergeant-majoor Korporaal der eerste klasse Heuvel L van den - LSK:SIE LOOPBAANMGMT & MD Rikken TCM - LSK:SIE LOOPBAANMGMT & MD Luitenant-kolonel Ontslag burgerambtenaren Adjudant-onderofficier Bevorderingen militairen Korporaal der eerste klasse Soldaat der tweede klasse Kapitein JULI Strijker JP - IFB NCS CAOC2 Vietje A - LSKBOE:AMCC HQ ISAF Vos C de - AOCS:P&O ADVIES Majoor Dries HNJM van den - EHV:COMMANDO Labree EE - JMG:AFD WEERDIENST Mittendorff IB - VKL:OPERATIECENTRUM LOG Schaal 9 Marcus LA - LCW:VERWV BUR HELIKOPTERS Schaal 8 Soffers CLD - KMSL:BUREAU MANAGEMENT CONTROL Schaal 5 Heuvel DJ van den - EHV:941 PLATFORM SQN Meijden C van der - LCW:PE ON EQMT CL VPKS Schaal 4 Heijer CH den - LCW:LOG SIE VERWV Meesters CC - DHC:P&O ADVIES Militair naar burger Yildirim Y Hersleven M Kapitein Bouwsema WPB - LSK:AFD P-PLAN & KETENBEHEER Ruiter RPJ de - DHC:PH OPS Veldt GJ van der - DIR P&V TDL VESTIGING WOENSDT Eerste luitenant Lether H - LSKBOE:VERZAMELARBPL TBV GGW Ven PTMM van de - EHV:PVE BRANDWEER Vaandrig Elsken NA van der - LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO 15 DE VLIEGENDE HOLLANDER

9 REPORTAGE REPORTAGE Leeuwarden groeit door tijdelijke sluiting naar Volkel toe Samen plannen, vliegen en hard debriefen Twaalf F-16 s en honderdtwintig man personeel van vliegbasis Leeuwarden opereerden van 12 augustus tot en met 11 oktober vanaf de vliegbases Volkel en Eindhoven. De reden van de verhuizing was onderhoud aan de Leeuwarder hoofd- en rolbaan. Dankzij de grotere concentratie van F-16 s op één veld, konden vliegers uitgebreidere trainingsscenario s oefenen. Tekst: kapitein Jaap Wolting Foto s: sergeant-majoor Arnoud Schoor Tijdens het opereren van Leeuwarden op Volkel loopt alle tactische leiderschap op het gebied van F-16 op deze Brabantse vliegbasis. Geconcentreerd luistert kapitein Joël tijdens de ochtendbriefing naar het praatje van de Gerrit Hiemstra van de vliegbasis Volkel. Vrij veel bewolking op tienduizend voet. Twee, drie knopen wind en goed zicht. Omdat het hogedrukgebied langzaam verplaatst, blijft het de komende dagen mooi weer. Voor Joël is het vandaag extra spannend. De jonge vlieger doet vandaag examen. Als hij slaagt, wordt hij four ship flight lead (4FL) of zelfs Mission Commander (zie kader). Grootschalig Zover is het echter nog niet. In de ochtendbriefing komen naast het weer natuurlijk veel andere onderwerpen aan bod, zegt luitenantkolonel Coen Deering, commandant van het Volkelse 312 Squadron. Daarna heeft de Mission Commander drie uur om zijn aanvalsplan te schrijven. En aangezien we complexe, maar zeer realistische scenario s hebben bedacht, vergt dit veel denkwerk voor de vliegers. Joël gaat om de tafel met zijn wapeninstructeur en intell-collega s. Hij moet overal rekening mee houden. De vliegers strijden tegen hoogwaardige technologieën van levensgevaarlijke grond-luchtverdedigingssystemen en moderne luchtwapens. Hoe moeten ze aanvliegen? Welke bommen nemen ze mee? Is het de eerste dag van de oorlog en wordt het een verrassingsaanval of zitten ze al twee weken in het gebied? Deering: Deze oefening is zo gaaf omdat we veel meer F-16 s tot onze beschikking hebben dan normaal. Daardoor is het mogelijk om grootschalige scenario s te trainen. Weet je dat er jonge vliegers zijn, die nu voor het eerst met meer dan vier kisten airborne gaan? Dat kunnen we normaliter niet. Multirole Op het vlak van tactische vaardigheden is de oefening heel realistisch, vertelt majoor Michael, Ops officier en wapeninstructeur op de vliegbasis Leeuwarden. Alle tactische leiderschap op het gebied van F-16 loopt nu rond op Volkel. We leren elkaar als luchtmacht weer kennen. Vergeet niet dat onze velden autonoom zijn en 94 mijl uit elkaar liggen. In het verleden was de specialiteit van Volkel Air to Ground en die van Leeuwarden Air Defense. De laatste vijftien jaar is dat voor beide mul- Carrièrestappen van een F-16-vlieger Mission Commander ben je niet zomaar. Eenmaal klaar met de opleiding begint een F-16 vlieger als wingman, en hang je tijdens operaties aan de vleugels van de two ship flight lead. Heb je genoeg ervaring en vindt je commandant je er klaar voor, dan word jij zelf 2FL. 4 FL brengt je weer een trede hoger op de ladder; dan leid jij nog drie andere kisten naar het doel. Om grotere formaties te mogen aanvoeren, moet je aantonen dat jij het in je hebt om Mission Commander te worden. Dan bepaal jij de tactiek om de vijand uit te schakelen. Voorafgaand aan één van de complexe trainingsmissies, neemt deze vlieger van het 322 Squadron de checklist door met zijn crewchief. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

10 REPORTAGE REPORTAGE Samen sterk en geen stress De collega s van vliegbasis Leeuwarden lenen een stukje Volkelse infra, met name de Ground Support Equipment zoals bandenwagens en voertuigen om raketten te verrijden, zegt Hoofd Gereedstelling en Onderhoud kapitein Arjo Schruijer van het 312 Squadron. Omdat we nu meer kisten op onze basis hebben, is het overal wat drukker. Natuurlijk springen wij bij als het moet. Van de week nog een keertje. De collega s uit Leeuwarden slapen niet allemaal op onze basis en stonden op de A50 in de file. Toen de pre-flight van hun kisten moest worden gedaan, namen technici van Volkel dat van ze over. Geen stress. tirole; er is zoveel dreiging dat je niet anders kunt dan die beide rollen uitvoeren. Dat vergt uiteraard training. In weken als deze groei je weer naar elkaar toe. Want ondanks dezelfde syllabi bestaan er toch verschillen tussen beide bases. Zo zijn de circa twintig vliegers van de Leeuwarder F-16 s op Volkel bijgeschoold op het RecceLitefotoverkenningsysteem. Jonge vliegers, nog onbekend met het systeem, kregen zelfs een volledige opleiding. De beeldanalisten van het Tactical Air Reconnaissance Centre, kortweg TARC, hebben Volkel als thuisbasis. Normaliter verhuizen zij twee keer per jaar naar Leeuwarden om vliegers daar op te leiden en te trainen op RecceLite. Hard debriefen Joël is inmiddels op de oude flightline van het voormalige 306 Squadron in zijn F-16 geklommen. De crewchief geeft zijn helm aan en de canopy daalt neer. Over een uur zit hij boven de Noordzee in vijandelijk gebied. Kapitein Niels is vluchtcommandant op Volkel en een van de scenariobouwers. Dat vliegers elkaar recht in het gezicht kunnen kijken, is volgens hem de grootste meerwaarde. Leeuwarden en Volkel plannen samen, vliegen samen en zijn ook niet te beroerd om achteraf hard te Leeuwarder vliegers lopen naar hun kisten op de lijn van het voormalige Safaripark, de plek waar ooit de toestellen van het 306 fotoverkennings- en later opleidingssquadron stonden. de-briefen. We zijn Nederlanders onder elkaar en nemen geen blad voor de mond. Als zaken goed lopen dan geven we dat aan, maar ook als iemand verkeerde tactische beslissingen maakt. Waar in het verleden nul verliezen nastreven reëel was, blijkt dat nu naïef optimistisch. In het scenario van afgelopen vrijdag verloren we drie van onze twaalf kisten, vertelt Michael. Niet vanwege menselijk falen, maar doordat de vijand ver op ons vooruit loopt. Dat was zeven jaar geleden nooit gebeurd. Aan het eind van de dag blijkt Joël het gevecht in ieder geval te hebben overleefd. Sterker nog, hij heeft carrière gemaakt. De luchtmacht is een 4FL rijker. Sergeanten 1 Jerry Heuver (met laptop) Leendert Krist en Freddie Rinsma (v.l.n.r.) zoeken naar extra gegevens van de Voice And Data Recorder om een gedegen analyse te kunnen maken van een kist met motorproblemen. Drukte tijdens het plannen en aansturen van de gereedstellingswerkzaamheden voor de F-16 s met (v.l.n.r.) sergeant-majoor Theo Carbaat (Flightchief Wapentechniek gereedstelling 323) TACTESS, adjudant Ron van de Klomp (Linechief Wapentechniek gereedstelling 322 Squadron) en sergeant-majoor Jan Gnodde (Flightchief Vliegtuigonderhoud Gereedstelling 322 Squadron). Honderdtwintig man personeel van vliegbasis Leeuwarden opereerden van 12 augustus tot en met 11 oktober vanaf eerst de vliegbases Volkel (foto) en daarna Eindhoven. Crewchief sergeant Tim van der Weiden, 322 Squadron Dit "out of area deployment" is voor mij zo interessant omdat ik buiten werk. Ik werk op de lijn waar de kisten staan opgesteld. Op de flight line werken heeft voor-, maar ook nadelen. Mooi is dat er veel technische expertise dicht bij elkaar staat. Heb jij een probleem waar je niet uit komt, heb je snel een collega naast je die precies weet wat het euvel is. Daar staat veel lawaai tegenover. Ik werk namelijk ondermeer op mijn gehoor. Als ik in een shelter sta, hoor ik precies wat de startmotor doet. Als zes kisten op rij hun motoren starten, wordt dit moeilijk. Dan komt het aan op kennis en ervaring. En buiten zijn is natuurlijk leuk als de zon schijnt. Hier komt de regen van boven, in Leeuwarden van de zijkant. Internationale ondersteuning Naast de F-16 s zet de luchtmacht zelf een KDC-10 tankvliegtuig van het 334 en een C-130 transportvliegtuig van het 336 Squadron in. Tijdens de complexe trainingen komt er ook hulp van buitenlandse partners. Amerikaanse KC-135 tankvliegtuigen uit Groot-Brittannië voorzien de straaljagers boven de Noordzee van brandstof. De Duitse luchtmacht ondersteunt de oefening met Eurofighter Typhoons en om de training nog gecompliceerder te maken vliegt er een Brits Da-20 storingsvliegtuig mee. Groot onderhoud Aanleiding voor de verhuizing van negen weken is de tienjaarlijkse renovatie van de start- en landingsbaan van de vliegbasis Leeuwarden. Daarvan is de oude asfaltlaag verwijderd, net als die van de noord-oost rolbaan. Twee verdachte plekken waar mogelijk explosieven uit de Tweede Wereldoorlog konden liggen, bleken die bij nader onderzoek niet te bevatten. Vrijdag 13 september legden negen machines tegelijk een nieuwe asfalt- en zogenoemde antiskid-laag op de hoofdbaan. Vanaf 9 september opereerde het Leeuwarder detachement vanaf Eindhoven. Door gebruik te maken van twee locaties heeft de luchtmacht mogelijke geluidoverlast zoveel mogelijk voor de omgeving verspreid en daarmee beperkt. Commandant vliegbasis Leeuwarden kolonel Gerbe Verhaaf landde op 12 oktober als eerste met een F-16 op de nieuwe baan. Door verschuiving van het magnetisch noorden heeft de hoofdbaan een andere richting gekregen. Deze is nu 05/23 gecodeerd, en de kruising 23m. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

11 REPORTAGE REPORTAGE Hot Blade 2013 voorbereiding op stoffige omstandigheden Hoge temperaturen, een bergachtig gebied en een stofrijke omgeving. Drie dingen waarmee luchtmachtmilitairen in missiegebieden worden geconfronteerd, maar waarop in Nederland niet of nauwelijks valt te trainen. Vooral het stofzand dwingt vliegers, loadmasters en personeel van de Technische Dienst tot een andere manier van werken. Tijdens Hot Blade 2013 in het Portugese Ovar trainde het Defensie Helikopter Commando ook onder deze extreme omstandigheden slagvaardig te blijven. Het Portugese landschap met het fijne zand leent zich uitstekend voor het maken van brownout-landingen. Tijdens Hot Blade bundelen België, Duitsland, Nederland, Oostenrijk en Portugal hier hun krachten. Tekst: Robert den Hartog Foto s: sergeant-majoor Gerben van Es Het Nederlandse hoofdkwartier staat tijdens Hot Blade opgesteld tegenover het platform waar vandaan dagelijks meerdere keren acht Duitse UH-1D s vertrekken. Op het moment dat de wiellozen enkele meters boven de grond het Nederlandse kamp passeren op weg naar de startbaan, zorgen ze voor een lokale stofstorm. Sommige collega s die het wagen het voorbijtrekkende heligeweld vast te leggen op foto of film krijgen de volle laag. Anderen keren het opwaaiende zand tijdig de rug toe. Het is slechts een klein voorproefje van wat helikopterbemanningen in het veld te wachten staat. Portugal biedt ons voldoende mogelijkheden overdag en s avonds brown out-landingen te oefenen met de Chinooks en de Cougar (tot 2017 in operationele dienst, red.), legt detachementscommandant majoor Sjoerd Lodewijks uit. Samen met een compagnie van 11 Luchtmobiele Brigade kunnen we meteen ook ons gecombineerde optreden onder deze omstandigheden trainen. Buiten de gezamenlijke internationale missies die we onder de vlag van de European Defense Agency vliegen (zie kader EDA, red.), werken we met onze bemanningen toe naar de Mission Qualification Training HOT. Ogen dicht Autorijden met je ogen dicht en iemand die zegt wanneer je moet remmen voor een obstakel. Daarmee is een brown out-landing misschien nog wel het beste te vergelijken. En dat is eng. Chinook-vlieger en instructeur kapitein Michiel: Een eerste brown out brengt altijd een schrikreactie teweeg. Door het fijne zand dat lijkt op talkpoeder, zie je helemaal niets meer. In Nederland is het veel grover en kijk je tussen de korrels door. In Portugal zijn perfecte omstandigheden om de cursisten de trucs en het samenwerken met de loadmasters aan te leren. Om een landing onder brown out-condities tot een succes te maken, is een goed samenspel tussen vlieger en loadmaster onmisbaar. Voordat Eerste luitenant George Palmos-Palmer (S4 Air) verzorgt tijdens Hot Blade de gereedstelling van de helikopters. S4 Ground eerste luitenant Paulo Ferreira Gama heeft het logistieke deel onder zijn hoede. Dagelijks vetrekken meerdere keren acht Duitse UH-1D s. De wiellozen passeren het Nederlandse detachement op weg naar de startbaan en veroorzaken een lokale stofstorm. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

12 REPORTAGE REPORTAGE EDA Hot Blade 2013 is onderdeel van het helikoptertrainingsprogramma van de European Defence Agency (EDA). Het EDA wil met de oefening de Europese samenwerking op het gebied van helikopterinzet bevorderen en verder verfijnen. België, Duitsland, Nederland, Oostenrijk en Portugal bundelden tijdens zogenoemde Combined Air Operations de krachten. Alle landen treden tijdens deze COMAO s een keer op als leading nation en moeten aan de hand van een overkoepelend scenario werkwijzen en procedures af te stemmen. Dit gebeurt vanaf de missieplanning tot aan de uitvoering. Uiteraard wordt tijdens Hot Blade gekeken hoe de verschillende helikoptertypen met hun sterke en zwakke punten het beste in een missie tot hun recht komen. Tijdens Hot Blade wordt ieder moment benut om te vliegen. De crews stemmen werkwijzen en procedures af om zo effectief mogelijk op te treden. Detco Lodewijks luistert naar de briefing. De EDA wil met Hot Blade 2013 de Europese samenwerking op het gebied van helikopterinzet bevorderen en verder verfijnen. Tijdens Hot Blade 2013 traint het DHC ook onder deze extreme omstandigheden slagvaardig te blijven. De vier Chinooks vliegen gezamenlijk driehonderd uur. een vlieger de landing inzet, verkent de loadmaster de landingsplek vanuit de lucht. Hij brieft hem of een landing überhaupt mogelijk is en wat de condities op en rond de gekozen landingsplek zijn. Om een brown out zo goed mogelijk te doorstaan, zoekt de vlieger de zogenoemde gate. Dat is een fictieve plek in de lucht waar hoogte, snelheid, windrichting en de dalingshoek naar de landingsplaats toe, allemaal kloppen. Dustcloud is building ramp mid cabin door. Hangend in de deuropening van een Chinook houdt de loadmaster de vlieger op de hoogte van de positie van de stofwolk die zich achter het toestel opbouwt. De loadmaster is de laatste vijf meter tot touchdown de ogen van de vlieger. Nog geen seconde later bereikt een golf van zand de cockpit. Zonder een hand voor ogen te zien plaatst de vlieger eerst de achterwielen van de Chinook in het dorre en stoffige landschap. Aft is on... front is on... De brown out-landing verloopt succesvol. Vijand Behalve de uitdaging van de vliegcrews aan het opstijgen, landen en vliegen in het stof, draait ook de meegereisde Technische Dienst overuren. Stofzand is namelijk een van de grootste vijanden van helikopters. Eerste luitenant George Palmos-Palmer (S4 Air) leidt tijdens Hot Blade de gereedstelling van de helikopters. Zijn collega S4 Ground eerste luitenant Paulo Ferreira Gama heeft het logistieke deel onder zijn hoede. We waren hier als eerste om alles op te zetten en gaan uiteindelijk een week na het einde van de oefening pas naar Nederland. First in, last out, dus. De onderhoudsmonteurs sleutelen soms nog tot na middernacht aan de helikopters. Ondanks voorzorgsmaatregelen zoals het intapen van de rotorbladen tegen slijtage en het bevestigen van Engine Air Partical Separators op de luchtinlaat om het stof buiten de motoren te houden, is er werk genoeg. Ferreira Gama zorgt in dat proces onder andere dat de monteurs van Palmos-Palmer over de juiste onderdelen en middelen beschikken. Mocht er iets belangrijks niet meer op voorraad zijn, dan regel ik dat het zo snel mogelijk vanuit Nederland komt. Iedereen doet tijdens deze oefening belangrijke technische ervaring op en beleeft hoe het is onder deze omstandigheden te werken, zegt Palmos-Palmer. Dat is echt een pluspunt. Ze moeten genoeg drinken, ervaren hoe grote temperatuursverschillen van invloed kunnen zijn op de kwaliteit van helibrandstof en met eigen ogen zien hoe zand in dit soort gebieden doordringt tot de plaatsen waar je het niet verwacht. We moeten er samen voor zorgen dat de crews hun tijd hier zo optimaal mogelijk kunnen besteden. En dat doen we. Die kisten moeten vliegen. Volgend jaar wordt Hot Blade naar verwachting wederom in Portugal gehouden. In 2015 is Italië aan de beurt. Vliegbasis Gilze-Rijen neemt in 2016 op verzoek van de EDA de organisatie voor haar rekening. De Cougar blijft voorlopig nog in operationele dienst. Tot de uitfasering trainen de crews om missiegereed te blijven. De Cougar heeft tijdens Hot Blade honderd vlieguren te besteden. Hot Blade in cijfers De Nederlandse inbreng tijdens Hot Blade 2013 bestaat uit 4 Chinooks- (3 D s en 1 F) en 1 Cougar. De Cougar had tijdens Hot Blade 100 vlieguren te besteden, de Chinooks gezamenlijk 300 uur. In totaal nemen 232 Nederlanders deel aan de oefening. 124 werken bij het Defensie Helikopter Commando, waaronder 10 Chinook crews (298 Squadron) en 2 Cougar crews (300 Squadron). De technische dienst telde ongeveer 50 man. De overige 108 Nederlanders maken deel uit van de B-compagnie van het 13e infanteriebataljon van 11 Luchtmobiele Brigade. De internationale helikoptervloot bestaat tijdens Hot Blade uit 8 Duitse UH-1D s, 4 Belgische A-109 s, 2 Portugese EH-101 Merlins, 3 Oostenrijkse AB-212 s en 3 OH-58 s. Portugal zet ook 4 F-16 s en 2 C-295 lichte transportvliegtuigen in. De Cougar blijft voorlopig nog in operationele dienst. Tot de uitfasering trainen de crews om missiegereed te blijven. De Cougar heeft tijdens Hot Blade honderd vlieguren te besteden, De onderhoudsmonteurs sleutelen soms nog tot na twaalf uur s nachts aan de helikopters. Om slijtage tegen te gaan tapen ze de rotorbladen van de helikopters in. Autorijden met je ogen dicht en iemand die zegt wanneer je moet remmen voor een obstakel. Voor vliegers is een brownout-landing daarmee wel het beste te vergelijken. Om een landing onder brownout condities tot een succes te maken, is een goed samenspel tussen vlieger en loadmaster onmisbaar. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

13 MATERIEEL Geen concessies aan veiligheid in luchtruim MATERIEEL Minister van Defensie Hennis-Plasschaert praat tijdens de ingebruikname het eerste vliegtuig, een C-130 van het 336 Squadron, naar Eindhoven. Netherlands Air Force seven eight, hierbij verklaar ik het systeem officieel operationeel. Ik wens u en uw bemanning een goede vlucht. Foto s: Hans Lebbe SAS biedt zekerheid De verbazing in de media is groot wanneer op 2 oktober minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert een nieuw militair luchtverkeersleidingssysteem in gebruik neemt. Immers, net een paar weken eerder heeft ze aangegeven dat de plaats van ingebruikname, het Air Operations Control Station Nieuw Milligen (AOCS NM) in 2018 dichtgaat. Geldverspilling, onzinnig, onbegrijpelijk en nog meer termen worden aan dit nieuwe Shared Air Traffic Service (SAS)-systeem gekoppeld. De minister dient diezelfde media tijdens de openingshandeling van repliek, want aan de invoering ligt een solide verhaal en plan ten grondslag. Tekst: Arno Marchand Laat mij u het werkelijke verhaal vertellen, steekt bewindsvrouw van wal. Het huidige systeem was aan vervanging toe en die beweging is al in 2008 in gang gezet. Toen was er nog geen sprake van samenvoeging van de militaire luchtverkeersleiding met de civiele Luchtverkeersleiding Nederland op Schiphol. De luchtmacht heeft destijds voor SAS gekozen. Wij doen als Defensie namelijk geen concessies aan de veiligheid in ons luchtruim. Van het oude systeem, Pharos, wordt in 2008 vastgesteld het na 2013 niet meer te onderhouden is. Te oud, geen updates meer beschikbaar en daarmee niet opgewassen tegen het steeds drukkere Europese luchtruim. Een studie wijst uit dat voor een nieuw systeem samenwerking met een civiele partner het meest effectief is. In die zoektocht blijkt het systeem van het Maastricht Upper Air Control (MUAC) het meest geavanceerd, het voldoet aan de Europese wet- en regelgeving en continuïteit is gegarandeerd tot zeker Daarbij is het EuroControl Maastricht een samenwerking van ministeries van vier landen (België, Duitsland, Luxemburg en Nederland), waarbij Defensie kan aansluiten. De beste en bovendien goedkoopste oplossing om de militaire verkeersleidingstaak te waarborgen. Volgens planning In 2009 volgt de operational assesment, zeg maar in grote lijnen kijken of het systeem datgene kan, wat je als militaire luchtverkeersleiding wilt, legt majoor René Kuntzel uit. Hij is als Center Supervisor eindverantwoordelijke binnen de operations (ops) room van het AOCS Nieuw Milligen. In 2010 begint de operationele ontwikkeling van het Shared Air Traffic Service (SAS)-systeem zoals het gaat heten. Dagelijks werkt een kernteam van vier personen aan het project, voor bepaalde periodes ondersteund met maximaal vijftien man. De luchtmacht werkt daarin nauw samen met de Defensie Materieel Organisatie (DMO). Wij weten veel van de technische aspecten, toekomstige ontwikkelingen en hoe je een project runt, zegt majoor Ton Kouwenhoven, programma manager Commandovoeringssystemen van de DMO. De operationele gebruiker, dus de militaire luchtverkeersleiders, weten hoe een systeem in de praktijk moet functioneren. Zo n project draai je dus samen. Twee jaar later, in het voorjaar van 2012, volgt de contractondertekening door de DMO en Eurocontrol, de beheerder van MUAC. Kouwenhoven: Vanaf dat moment worden de militaire eisen in het systeem ingebracht. Denk daarbij aan de gegevens van onze militaire vliegvelden en het lagere luchtruim tot zo n acht kilometer hoogte. Negen maanden na de ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst, op 12 december 2012, bereikt SAS al de initial operational capability. Vanaf dat moment verloopt de begeleiding van het naderingsverkeer van de zes militaire vliegbases (centralised approach) via SAS. Daar komt vanaf de officiële ingebruikname op 2 oktober de area-verkeersleiding bij. Kuntzel: Na contractondertekening is alles in anderhalf jaar alles afgerond. We hebben het project keurig binnen het budget en binnen de gegeven tijd opgeleverd. Deadline is deadline. Revolutionair Met SAS heeft de luchtmacht een primeur in handen, zegt voormalig Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal bd Jac Jansen, tegenwoordig directeur MUAC. Voor het eerst werkt de ene plek Nieuw Milligen met een systeem dat elders in Maastricht staat. Het AOCS krijgt daarmee een virtueel verkeersleidingscentrum, het eerste in Europa. Dat is revolutionair, geeft Kouwenhoven aan. In het Flight Data Processing System van het MUAC komen alle civiele radarinfo, vliegplannen enzovoort binnen en vanaf nu dus ook de militaire, van ons. Het grote voordeel daarvan is dat meerdere luchtverkeersleidingsinstanties werken met exact dezelfde informatie en hetzelfde perspectief. Eén systeem levert bovendien veiligheid en kostenefficiëntie op: je hoeft maar één systeem aan te schaffen en te onderhouden. De samenwerking met MUAC was en is zeer professioneel en ging uitermate flexibel, geeft Kuntzel aan. SAS is een systeem dat alles kan. België heeft inmiddels een intentieverklaring heeft getekend om het concept dat in de samenwerking tussen MUAC en de Luchtmacht is gerealiseerd, over te nemen. En zoals de minister al aangaf, dit systeem kan overal gebruikt worden. Het kan bijvoorbeeld op termijn mee naar Schiphol als de militaire luchtverkeersleiding in 2018 naar de nationale luchthaven verhuist. Koopje Voor de militaire luchtverkeersleiding was vervanging essentieel. Pharos was echt op, geeft Kouwenhoven aan. Hij noemt het SAS-systeem heel flexibel, en voor nog geen negen miljoen is het eigenlijk een koopje. Een geheel nieuw systeem kostte in 2008 namelijk 35 miljoen of meer. En dat zou dan nog zijn zonder de aanpassing om te voldoen aan de Single European Skies Air Traffic management Research-eisen die al wel in het MUAC systeem zijn geïntegreerd. Daarmee moet op termijn één groot Europees luchtruim ontstaan. Met onze militaire toevoeging aan een civiel systeem voegen we een nieuw hoofdstuk aan een bestaand en al doorontwikkeld boek toe. Een nieuw systeem dat overigens niet bestaat en dus ontwikkeld moet worden zou nu honderd miljoen of meer kosten. De verkeersleiders van Dutch Mil op het AOCS NM hebben ieder drie schermen ter beschikking: één voor de zogenoemde situational awareness en twee voor alle ondersteuningsmiddelen. De operators voor de zeven locaties waarvoor SAS in gebruik is genomen (De Kooy, Eindhoven, Gilze-Rijen, Leeuwarden, Nieuw Milligen, Volkel en Woensdrecht) en de beheerders van het lage luchtruim, zitten allen bij elkaar in de ops room. Op die manier kunnen ze hun klanten makkelijk, snel en veilig aan elkaar overdragen. Kouwenhoven (l.) en Kuntzel in de ops room van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen bij één van de SAS-consoles met assistent-verkeersleider sergeant-majoor Mark Barhorst Foto: Arno Marchand DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

14 REPORTAGE REPORTAGE Complexe NAVO-oefening traint complete militairgeneeskundige keten De medevacs zijn een onmisbare schakel in de keten van oefening Vigorous Warrior. Daarin neemt het NAVO Kenniscentrum voor Militaire Geneeskunde het complete medische plaatje tussen point of injury en vlucht naar huis onder de loep. Sergeant-majoor Karin Weert loopt al jaren mee en is zichtbaar enthousiast over de internationale partners. Tussen twee vluchten door vertelt ze over de gezamenlijke taak, waarbij patiëntenbelang voorop staat. De vliegers begrijpen dat. Ze gebruiken zo min mogelijks comms als wij achterin de kist een gewonde behandelen. De leergierigheid van andere nationaliteiten valt haar op. Voor aanvang van de oefening nodigden wij internationale collega s uit voor een veldtraining. Er was een aantal zaken waarvan we graag wilden of iedereen die op dezelfde manier uitvoerde. Hoe benader je een helikopter? Op welke manier maak je een slachtoffer transportgereed? En hoe werkt een draagploeg eigenlijk? Het was lastig om in te schatten wie op ons aanbod zou afkomen. Iedereen was er! Complete keten Tijdens de oefening is duidelijk dat die training zijn vruchten afwerpt. Natuurlijk zijn er zaken die aandacht vragen, zegt Weert. Dat niet de hele internationale gemeenschap vloeiend Engels spreekt, blijft een obstakel. Gisteren zag ik aan de vragende ogen van een Fransman dat hij me gewoon echt niet begreep. Dat je dan naast een luidruchtige kist staat en met een protocol werkt dat voor hem misschien onbekend is, zorgt dan uiteraard voor extra ruis. De grootste plus van deze oefening is dat we nu eindelijk eens de complete keten trainen. We leveren de gewonden daadwerkelijk af bij een Role 2 ziekenhuis en kijken degene Nederlandse militairen dragen een gewonde militair uit een zojuist gelande Amerikaanse Black Hawk. Vigorous Warrior Flight nurse sergeant-majoor Karin Weert snelt samen met de vlieger van een Duitse Huey naar de dreunende helikopter op de Gäuboden-kazerne. Terwijl het duo een aanvraag voor gewondentransport ophaalt bij Medical Operations, start de copiloot de motor al. Twee minuten later is de crew airborne, op weg naar een gewonde militair. Op de grond staat de volgende bemanning al weer stand-by; Nederlandse flight nurses in combinatie met een Amerikaanse Black Hawk. Tekst: kapitein Jaap Wolting Foto's: NATO Centre of Excellence for Military Medicine Een Nederlandse flight nurse wijst de weg naar het multinationale hospitaal. Medische experts van verschillende nationaliteiten beoordelen de verwondingen van een zwaargewond slachtoffer. Midden achterin verpleegkundige sergeant 1 Linda Kikkert. Zonder CIS geen verbinding Naast het medisch personeel, leverde het CLSK een bijzonder grote CIS-bijdrage aan oefening. Sterker nog, zonder CIS geen communicatie. Een tienkoppig team luchtmachters van Woensdrecht (9) en Gilze-Rijen (1) was twee weken in Zuid-Duitsland ter ondersteuning van de oefening. De communicatiespecialisten rolden het netwerk Theatre Independent Tactical Army and Air Force Network (TITAAN) uit. Daarnaast installeerden ze tactische radio door middel van een satellietverbinding. De verbindingsofficier, netwerkbeheerder, cryptobeheerder, kabelleggers, radiospecialisten en satellietspecialisten werkten nauw samen met Duitse collega s. Een goede coöperatie, volgens verbindingsofficier kapitein Peter Schaufele. We kregen alle ondersteuning die we nodig hadden. Mede daardoor verliep de oefening voor ons bijzonder goed. Natuurlijk waren we ruim voor de oefening echt begon, al op locatie. Kabels trekken, satelliet richten, testen, enzovoort. Toen Vigorous Warrior écht begon, gaven we de TITAAN-gebruikers één op één uitleg over de mogelijkheden. Hoe log je in? Hoe werkt de VOIP-telefoon? Er was een Fransman die dacht dat het een radio was. De diverse nationaliteiten namen elk hun eigen radiomiddelen mee. Je kunt je voorstellen dat het een grote uitdaging was om die met elkaar te laten communiceren. Voor verbindelaars van de luchtmacht is dit een speciale oefening. Normaal worden we aan bijvoorbeeld een Nederlands helikoptersquadron geplakt. Dat we nu in dit grote NAVO-verband oefenden, was goed voor onze ontwikkeling. Ik houd hier een heel tevreden gevoel aan over. We leverden de organisatie precies wat ze wilden. Omdat de verbindingen stabiel waren, kon zij haar complexe oefening draaien. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

15 REPORTAGE JOURNAAL Italiaanse verpleegkundigen halen onder begeleiding van flight nurse sergeantmajoor Karin Weert een gewonde soldaat uit een Amerikaanse Black Hawk. Foto: Jaap Wolting De commandant van het Nederlandse gedeelte van het multinationale hospitaal checkt de patiëntenlijst. Nederlandse flight nurses behandelen tijdens de vlucht een slachtoffer van een vuurgevecht. Foto: Jaap Wolting Nederlandse detachementscommandant (Aeromedevac/ASU/Medische Logistiek CSLK) kapitein Sven Jägers, normaliter officier toegevoegd aan de Sectie Operationele Gezondheidszorg op de Staf CLSK, overlegt op de flightline met Amerikaans medisch personeel. Op de achtergrond sergeant 1 Bart-Jan Alting van het Geneeskundig Oefen en Trainingscentrum. aan wie we onze patiënt overdragen, recht in de ogen. De patiënt die Weert met de Huey naar de Role 2 bracht, ligt een dag later al in de Aeromedevac Staging Unit (ASU) van de luchtmacht. Hij herstelt snel, en vliegt s avonds naar zijn vaderland. De Patient Evacuation Coordination Cell spin in het web tijdens Vigorous Warrior regelt de vlucht. Tot het zover is, verzorgen wij de gewonde hier in de ASU, vertelt verpleegkundige sergeant 1 Linda Kikkert. Ons team krijgt van de Role 2 de medicatie die de patiënt nodig heeft en verzorgt hem in de maximaal 24 uur dat hij hier ligt. Daarnaast maken we hem duidelijk wat hij kan verwachten voor de terugreis. Het slachtoffer in kwestie grijnst flauwtjes. Bijna thuis. Smart Defence: NAVO-defensiecapaciteiten ook in de toekomst waarborgen Luitenant-kolonel Rob Meijering werkt in Hongarije bij het NAVO Kenniscentrum voor Militaire Geneeskunde. Het plaatsvervangend hoofd oefenleiding plaatst Vigorous Warrior in een breed perspectief: Het draait hier om Smart Defence; een nieuwe manier om de defensiecapaciteiten van de NAVO ook in de toekomst te waarborgen. Simpel gezegd houdt het in dat je nog nauwer met je NAVO-partners samenwerkt op het gebied van ontwikkeling, verwerving, opleiding, training en behoud van militaire capaciteiten. Dat is precies de reden waarom we hier losse modules van elf verschillende landen in de geneeskundige militaire keten koppelen. Een Italiaanse ontsmettingsruimte, een Hongaars medisch team, een Duitse verpleegafdeling, een Nederlandse sterilisatiegroep enzovoort. De enige manier om erachter te komen of aanhaken werkt, is experimenteren. Dit testplatform zorgt voor duidelijkheid over de haalbaarheid en effectiviteit. Je kunt je voorstellen dat het geen sinecure is om elementen van zelfstandig opererende eenheden te laten samenwerken in één samengestelde internationale geneeskundige keten. Je moet rekening houden met procedurele en culturele verschillen, en dan zoom ik nog niet eens in op juridische status, bekwaamheden en bevoegdheden. Het grootste pluspunt van Vigorous Warrior is de steile leercurve die je ziet bij de deelnemers. De overdracht van een patiënt uit bijvoorbeeld een Italiaanse ziekenauto naar een Duits medisch team in de Role 2 gaat nu al beter en sneller dan op de eerste dag. En wat we nu ook al weten is dat de Patient Evacuation Coordination Cell nóg beter op de hoogte moet zijn van alles wat er speelt. Deze spil in het web moet de beste situational awareness hebben. Hoe dan ook, de spirit hier is make it happen. Een vereiste om in de toekomst samen te opereren. Betaaldata salarissen In 2013 wordt het salaris uiterlijk bijgeschreven op de eerstvolgende werkdag na 20 december. Meer informatie is verkrijgbaar bij het Dienstencentrum Human Resources (DCHR) via de startpagina P&Oselfservice, of telefonisch op * of (vanuit het buitenland ( ), bereikbaar op werkdagen van 8.00 tot uur. ADRESWIJZIGINGEN: ZIE COLOFON OP PAGINA 31 Minister van Defensie en staatssecretaris I&M bezoeken Geilenkirchen Minister van Defensie Jeanine Hennis-Plaschaert en de Staatssecretaris van Infrastructuur & Milieu Wilma Mansveld brachten op 9 september een kort bezoek aan NAVO Vliegbasis Geilenkirchen. Ze lieten zich informeren over taken AWACS en met name het geluidsdossier. Na ontvangst door de Amerikaanse Commandant Vliegbasis generaal-majoor Mueller en Plaatsvervangend Commandant kolonel René Moerland bezocht de minister de full motion flight simulator. Daar kreeg zij in een aantal gesimuleerde starts en landingen uitleg over de mogelijke operationele gevolgen die groeiende bomen met zich meebrengen. Moerland bracht hen op de hoogte over het geluidsdossier en met name de genomen maatregelen die hebben geleid tot het behalen van een 35% geluidsreductie. Na de presentatie begaven de bewindslieden zich richting de aangrenzende gemeente Onderbanken. VRAGEN AAN - BEHALVE OVER ADRESWIJZIGINGEN - OF BIJDRAGEN VOOR DE VLIEGENDE HOLLANDER? Mail naar vliegendehollander@mindef.nl. Grote fotobestanden bij voorkeur naar luchtmachtcommunicatie@gmail.com. Deadline: iedere eerste maandag van de maand. Regels gevechtsinsigne aangepast Het Besluit Insigne voor Optreden onder Gevechtsomstandigheden wijzigt per 1 januari In de nieuwe versie is duidelijker beschreven wat gevechtshandelingen zijn. Ook kunnen militairen straks het gevechtsinsigne, zoals de onderscheiding in de volksmond heet, zelf aanvragen. Een goede omschrijving van het begrip gevechtshandelingen was nodig omdat in het huidige besluit een verwarrende passage staat. Hierdoor lijkt het alsof het gevechtsinsigne alleen wordt toegekend als er sprake is van deelname aan gevechtshandelingen buiten het Koninkrijk. In het nieuwe besluit wordt dit recht gezet. Gevechtshandelingen zijn in het gewijzigde besluit omschreven als iedere vorm van actief en professioneel handelen binnen de taakopdracht van de desbetreffende militair waarbij tevens sprake is van vijandelijk optreden met indirect vuur, direct vuur of hiermee vergelijkbaar gevechtscontact, dan wel van enige andere vorm van excessieve geweldsuitoefening jegens de militair. Denk bij dat laatste aan geweld door mijnen, geïmproviseerde explosieven, een zelfmoordaanslag, of door levensbedreigend verzet bij een arrestatie. Zelf aanvragen Verder gaat de aanvraagprocedure voor de onderscheiding op de schop. Om de uitvoerbaarheid van het besluit te verbeteren, moet een verzoek om een gevechtsinsigne toe te kennen voortaan worden gedaan binnen zes maanden nadat de gevechtshandelingen hebben plaatsgevonden. Bovendien kan de militair het insigne ook zelf aanvragen dus niet alleen zijn of haar commandant. Voor oude gevallen moet dit wel met de nodige spoed gebeuren, want na 1 januari 2014 kan een insigne alleen worden verstrekt als het binnen zes maanden is aangevraagd na het incident. Woensdrecht wederom beste stagebedrijf Defensie Het 130 Squadron van de Koninklijke Militaire School Luchtmacht (KMSL) Vliegbasis Woensdrecht is voor de tweede keer op rij uitgeroepen tot het beste leerbedrijf van Defensie. De nominatie is onderdeel van de wedstrijd voor het Beste stagebedrijf van het jaar. Deze wordt georganiseerd door het kenniscentrum voor de economisch-administratieve, ICT- en veiligheidsberoepen ECABO. Kandidaten uit negen sectoren waaronder dus Defensie, worden beoordeeld. Wederom kwam het 130 Squadron als beste uit de bus. Het betreft de begeleiding van studenten in het middelbaar beroepsonderwijs van de opleiding Veiligheid en Vakmanschap (VeVa). Het 130 squadron van de KMSL Vliegbasis Woensdrecht is overigens de enige luchtmachteenheid die de praktijkopleiding verzorgt voor VeVa-leerlingen in alle fasen van hun opleiding. De leerlingen worden actief getraind in militaire basisvaardigheden die benodigd zijn voor hun mogelijk toekomstige functie bij Defensie. Het squadron kan overigens nogmaals in de prijzen vallen. Tijdens een evenement op 21 november maakt een vakjury van vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en het beroepsonderwijs bekend welke van de negen sectorwinnaars het beste leerbedrijf van alle is. De winnaar daarvan wordt ook nog voorgedragen voor de nationale prijs Stagebedrijf van Nederland, georganiseerd door de Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven. Alle Nederlandse kenniscentra (zeventien in totaal) leveren hiervoor hun winnaar aan. DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

16 JOURNAAL Nieuwe regel bij veiligheidsonderzoeken De nieuwe beleidsregel Veiligheids-onderzoeken Defensie is op 1 november 2013 ingegaan. Deze gaat over de situaties waarin de verklaring van geen bezwaar (VGB) wordt geweigerd of ingetrokken. Alle militairen en een groot deel van het burgerpersoneel hebben de VGB nodig om bij Defensie te werken. Zonder mag iemand namelijk geen vertrouwensfunctie uitvoeren. Meer hierover is te lezen op intranet via Bestuursstaf > Organisatie > Eenheden / Directies > MIVD > Taken en werkzaamheden COLOFON De Vliegende Hollander is een uitgave van de Koninklijke Luchtmacht, geproduceerd door het Mediacentrum Defensie HOOFDREDACTIE Luitenant-kolonel Sidney Plankman EINDREDACTIE Arno Marchand VORMGEVING Mediacentrum Defensie X-media DRUK en OPLAGE OBT bv, Den Haag ex. INTERNET Kids racen op Volkel Vijftig kinderen konden op 7 september op vliegbasis Volkel even loskomen van hun chronische aandoening. Bijna letterlijk, want de kids mochten in een Ferrari over de start- en landingsbaan racen. De vliegbasis was het decor voor een bijzondere middag voor patiëntjes van ziekenhuis Bernhoven in Uden. Ze konden niet alleen meerijden in een van de vijftig Ferrari s, maar mochten ook de F-16 s van dichtbij bekijken. En zich laten schminken natuurlijk. De luchtmachtbrandweer en de hondenbewaking verzorgden demonstraties voor de kinderen en hun familie. De kinderen waren ook getuige van de uitreiking van een dikke cheque. Met verschillende acties en een veiling haalden medewerkers van de vliegbasis ( 7500), het F-16 demoteam ( 5000) en onderhoudsbedrijf Forza Service ( 5300) in totaal op. Het bedrag is geschonken aan de Vrienden van Bernhoven voor van de nieuw aan te leggen kindertuin voor de kinderafdeling van het Udense ziekenhuis. Foto: Wim Roefs Foto: Hans Berfelo Ondersteuning vliegbasis bij brand Leeuwarden Bij de brand in het centrum van Leeuwarden op 19 oktober leverde vliegbasis Leeuwarden ook ondersteuning. Chauffeur korporaal 1 Minze Tjeerdsma van de afdeling Petrol, Oil and Lubrication (POL), leverde tot diep in de nacht brandstof voor de brandweervoertuigen en bluscontainers van de civiele brandweer. Vliegbasis Leeuwarden heeft de beschikking over een kleine dieseltankauto die makkelijker de locatie van de brand en brandweervoertuigen kon bereiken. Een grote tankauto had dit niet gekund en daardoor was de brandstoftoevoer van diesel bemoeilijkt. Tjeerdsma heeft zo n duizend liter diesel getankt. Een dankbare taak en het gaf voldoening om wat te kunnen betekenen, aldus Tjeerdsma. Vliegbasis Leeuwarden heeft in verband met de Quick Reaction Alert en de SAR helikopter altijd een tankauto met chauffeur paraat staan voor het bijtanken van de toestellen na hun inzet. Daarom stond korporaal 1 Arjen Posthumus op afroep klaar, vanwege de inzet van Tjeerdsma. Ook de E-one crashtender stond paraat voor ondersteuning aan de civiele brandweer, maar is uiteindelijk niet ingezet. Foto Sectie Communicatie vliegbasis Leeuwarden Curtiss Hawk-I onthuld De Stichting Vrienden van het Militaire Luchtvaart Museum presenteerde op 9 november een replica Curtiss Hawk-I op de Vliegbasis GilzeRijen. De originele vliegtuigen vlogen van 1930 tot 1938 bij de Luchtvaartafdeeling van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Het vliegtuig dat de stichting bij het Cradle of Aviation Museum op Long Is land, New York heeft laten bouwen, is bestemd voor de uitbreiding van de militaire luchtvaartcollectie in het nieuwe Nationaal Militair Museum dat volgend jaar wordt geopend. Het origineel van deze replica is destijds gebouwd bij het Nederlandse bedrijf Aviolanda. De modificaties die Nederland bij de aanschaf in 1929 heeft laten aanbrengen, maakt deze Curtiss Hawk-I tot een uniek exemplaar dat nergens elders te zien is. Volgend jaar zal de Hawk worden tentoongesteld in het nieuwe Nationaal Militair Museum op Soesterberg. Nationale Taptoe 2013 Het jaarlijkse festival van militaire muziek, de Nationale Taptoe, stond dit jaar in het teken van drie jubilea. Honderd jaar militaire luchtvaart en zestig jaar Koninklijke Luchtmacht als 525 jaar zeemacht vormden de rode draad. Thema was dit jaar dan ook Tattoo in Blue, verwijzend naar uiteraard het blauw van de lucht en zee. De combinatie ervan is in het eerste optreden al duidelijk. Onder klanken van de Kapel van de Koninklijke Luchtmacht redt een helikopterredder een drenkeling uit zee (zie foto). Even later vliegt een 1 op 5 schaalmodel van de Brik van Marinus van Meel, het eerste vliegtuig van de Luchtvaartafdeeling, door de arena van Ahoy. Zeshonderd muzikanten en medewerkers op de vloer en achter de schermen zorgen voor een wervelende muzikale show van twee keer een uur. Tijdens de pauze is er op de Taptoe-fair gelegenheid de orkesten en defensiegerelateerde instellingen van dichterbij te zien en ontmoeten. Naast een echte F-16 op het plein voor de evenementenhal staat op de fair een ook deel van de luchtmachtvloot van weleer in de vorm modelvliegtuigen van de Stichting PHantasy in Blue. De Streetparade op vrijdag op de Coolsingel trekt naar schatting een kleine tienduizend bezoekers, de rest van vierdaagse evenement zo n bezoekers, twaalfhonderd meer dan vorig jaar. Volgend jaar bestaat de Nationale Taptoe, dan voor de negende keer in Rotterdam, zestig jaar. Foto: Arno Marchand Contactgroep Postactieven Ramstein Tijdens recent Voorzittersoverleg met de Contactgroepen Postactieven (CGPA) KLu is aan de dertiende CGPA het certificaat Reüniefaciliteit uitgereikt. Daarmee krijgt de CGPA Duitsland Trips Ramstein de erkenning van een Contactgroep Postactieven. Ramstein was al een bestaande vereniging die bestaat uit militairen en hun gezinnen die na hun FLO of dienstverlating in Duitsland zijn blijven wonen. Zij organiseren en verzorgen evenementen die de onderlinge band in stand houdt en versterkt. Tevens onderhoudt de CGPA nauwe contacten met de militairen en burgermedewerkers in actieve dienst. REDACTIEADRES (niet voor adreswijzigingen en vragen over verzending) Mediacentrum Defensie Redactie de Vliegende Hollander Kamer B490 Postbus 20701, 2500 ES Den Haag, MPC-58B Telefoon: kopij: vliegendehollander@mindef.nl ADRESWIJZIGINGEN Actief dienende militairen, reservisten en burgermedewerkers van de Koninklijke Luchtmacht dienen de adreswijziging te muteren in PeopleSoft of door te geven bij de P&O-functionaris. Postactieven, veteranen, betalende abonnees en alle overige lezers dienen de adresdrager met gecorrigeerde gegevens op te sturen naar het retouradres: Staf Commando Luchtstrijdkrachten CLSK/Kabinet/Bureau Postactieven, Abonnementenadministratie de Vliegende Hollander, Postbus 8762, 4820 BB Breda. Per mail naar vliegendehollander@mindef.nl kan uitsluitend indien voorzien van de code boven de naam op de adresdrager. Zonder code wordt mail niet behandeling genomen. BOT-militairen en burgermedewerkers die hun contract met Defensie voortijdig beëindigen en BBT-militairen die de dienst verlaten, hebben geen recht op een gratis abonnement behorend bij de status van postactieve. Een abonnement op de Vliegende Hollander kost 17,02 per jaar (buitenland 21,55) en kan worden aangevraagd bij: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest, telefoon: (10 cent per minuut), fax: , Opzegtermijn bedraagt zes weken. Sinds 1 december 2011 is de nieuwe Abonnementenwet van kracht. Deze is van invloed op abonnementen van betalende abonnees. Kijk voor meer informatie op de website www. aboland.nl en de specifieke pagina voor dit blad. Aanhaling uit en overname van (delen van) artikelen in dit blad is toegestaan, mits met toestemming van de redactie en bronvermelding. ISSN DE VLIEGENDE HOLLANDER DE VLIEGENDE HOLLANDER

17 Op de foto s twee MQ-9 s van de US Air Force op Creech Air Force base in Nevada. Tekst: Arno Marchand Grote foto: Lance Cheung, US Air Force Inzet: Senior Airman Larry E. Reid Jr., US Air Force Onbemand vliegtuig krijgt gezicht Minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert maakte op 21 november in een brief aan de Tweede Kamer duidelijk dat de MQ-9 Reaper het onbemande vliegtuig voor de Koninklijke Luchtmacht wordt. Al in 2011 kondigde Defensie aan een Medium Altitude Long Endurance Unmanned Aerial Vehicle (MALE UAV) te willen kopen. De Reaper was het enige UAV-systeem dat aan de eisen van Defensie voldeed, zoals de duur van de vluchten van het toestel, de vliegsnelheid en de nauwkeurigheid waarmee het systeem waarneemt. Daarnaast moet het de verzamelde informatie ononderbroken en vrijwel onmiddellijk (near real time) naar het grondstation kunnen sturen. Het toestel van de firma General Atomics kan 24 uur per dag, vrijwel overal ter wereld worden ingezet. Slechts een deel van het personeel hoeft in een inzetgebied aanwezig te zijn. Defensie koopt de MALE UAV van de plank. Naar verwachting stroomt eind 2016 het eerste van vier toestellen in, een jaar later moet het systeem inclusief het bijbehorende grondstation volledig bij de krijgsmacht ingevoerd zijn. Defensie zet de onbewapende Reaper in voor het verzamelen van informatie in uitzendgebieden. In eigen land gebruikt Defensie onbemande systemen voor ondersteuning van de civiele autoriteiten, zoals hulp bij rampen of het opsporen van drugskwekerijen. De aanschaf van de Reaper is één van de strategische keuzes die de minister maakte in de nota In het belang van Nederland.