Herontwikkeling olieveld Schoonebeek Editie Schoonebeek

Transcriptie

1 Januari 2011 Nieuwsbrief Herontwikkeling olieveld Schoonebeek Editie Schoonebeek Inhoud 1 Zorgen dat de olie veilig geproduceerd wordt, dat is onze rol 2 Olie, stoom en stroom 3 Zicht op de leidingen 4 Het echte werk gaat beginnen 5 Op korte en lange termijn iets terugdoen voor Schoonebeek 6 Jaknikkers nieuwe stijl Drie manieren van energie: olie, aardgas én elektriciteit! 7 Passende namen voor NAM-wegen 8 In het kort Colofon Zorgen dat de olie veilig geproduceerd wordt, dat is onze rol De start van de productie van de eerste olie in Schoonebeek komt steeds dichterbij. Twee jaar lang is er hard gewerkt aan het aanleggen van pijpleidingen en oliewinlocaties, het plaatsen van de pompen en het bouwen van een oliebehandelingsinstallatie en een warmtekrachtcentrale. Een speciaal team van de NAM heeft de afgelopen maanden alles wat gebouwd is, getest. We testen of alles functioneert, of het veilig is en of alles binnen de regelgeving is, vertelt Willem Punt (op foto rechts), die het commissioningteam van de NAM leidt. Dit team is verantwoordelijk voor de testfase. Wij moeten er voor zorgen dat de olie straks veilig geproduceerd wordt. Tijdens de testperiode werd er geen olie of gas gebruikt, maar werd er bijvoorbeeld water door de leidingen gestuurd. Mocht er dan toch nog iets niet goed zitten, dan heeft dit minder consequenties. Het is een heel zorgvuldig proces, benadrukt Punt. We beginnen met het testen van de kleinste onderdelen, en uiteindelijk testen we het hele systeem. Dat gebeurt in fases en heel gestructureerd. Lees verder op pagina 2. 1

2 Blindelings vertrouwen Het testwerk wordt uitgevoerd door zo n vijftig mensen, allemaal uit verschillende disciplines. Manager Schoonebeek Redevelopment Team Réne Peeters daarover: We kunnen elkaar blindelings vertrouwen. En dat moet ook wel, want het mag nergens mis gaan. Samen hebben we veel kennis in huis. Het zijn niet alleen vakmensen, maar vooral ook werknemers met een hoge persoonlijke integriteit. Iedereen kijkt op dit moment vol verwachting naar het eerste moment dat er olie wordt geproduceerd. Dat legt een grote druk op ons. Maar het motto in het team is niet voor niets: we gaan niet voor de eerste de beste oplossing, maar voor de beste als eerste. Check, check, dubbelcheck Elke test die gedaan wordt, is van te voren beschreven en voldoet aan criteria van een kwaliteitsborgingssysteem. Het is check, check, dubbelcheck, zegt Peeters. Olie, stoom en stroom Het is zover: in januari 2011 zal er opnieuw olie vanuit het olieveld Schoonebeek stromen. Na bijna twee jaar voorbereiding zijn de eerste locaties gereed om voldoende olie op te pompen. Dat wil niet zeggen dat de bouwwerkzaamheden er nu opzitten: het hele komende jaar wordt er nog gewerkt aan de overige oliewinlocaties en de warmtekrachtcentrale. Alles bij elkaar een uniek project voor Nederland en zelfs voor Europa. Projectmanager Michael Lander geeft een overzicht. De opbouw van het project kun je in drie fases indelen: De productie van olie, het injecteren van stoom en het klaar maken voor stroom, legt Michael Lander uit. De eerste fase, de winning van de eerste olie, is eind december afgerond. Er zijn nu tien van de achttien putlocaties klaar, en daarmee kunnen we voldoende olie oppompen om op te starten. Die olie gaat naar de oliebehandelingsinstallatie (OBI), waar de olie wordt gescheiden van het water. Dat water gaat via waterexportleidingen naar waterinjectielocaties in Twente; die zijn ook bijna allemaal klaar. Stoom en stroom Ook al kan er al olie geproduceerd worden en is het grootste deel van het project klaar, toch zijn de werkzaamheden nog niet afgerond, benadrukt Lander. Tegelijkertijd gaan we door met het aansluiten van de volgende oliewinlocaties, en zijn we bezig om de tweede fase voor te bereiden: de eerste stoominjectie. Omstreeks maart/april 2011, als de reservoirdruk voldoende gezakt is, gaan we de eerste stoom injecteren. De derde fase ronden we af tegen het eind van 2011, als de grote boiler gereed is en we met de WKC stoom en stroom kunnen produceren. Tien procent van die stroom gebruiken we zelf, met de rest kunnen we een derde deel van de provincie Drenthe van elektriciteit voorzien. Feestje Ter gelegenheid van de eerste olieproductie houdt de NAM de traditionele nieuwsjaarsreceptie voor externe relaties in Schoonebeek op 24 januari. Minister Maxime Verhagen zal de officiële opening van het olieveld Schoonebeek verrichten. Op het emplacement wordt een grote tent feestelijk ingericht om de hernieuwde oliewinning in Schoonebeek te kunnen vieren. Waterinjectie Twente De winning van olie brengt veel water met zich mee. Dat water wordt van de olie gescheiden en gaat via watertransportleidingen naar lege gasvelden in Twente. Daarvoor moest zeventig kilometer leiding gereed gemaakt worden en moeten er zeven voormalige gaswinlocaties worden omgebouwd tot waterinjectielocaties. Die transportleidingen zijn inmiddels klaar en ook de locaties zijn bijna gereed; de laatste wordt begin 2011 afgerond. 2

3 Bert en Bonnie Elzing Jan Rotmensen Leo van Eeden Jan Schapink Zicht op de leidingen Opnieuw olie uit Schoonebeek: veel partijen zijn daar heel blij mee en zelfs trots op, maar dat geldt niet voor iedereen. We vroegen een aantal kritische, direct omwonenden naar hun mening. De NAM en Schoonebeek zijn sinds lang met elkaar verbonden. Veel Schoonebekers weten niet anders of de NAM voert er activiteiten uit. De mensen die we spraken, begrijpen dat ook wel: In principe hebben we niets tegen de NAM. Dat neemt niet weg dat een aantal van hen niet blij is met de bouwwerkzaamheden. Bert en Bonnie Elzing leggen uit: We zijn hier in 1984 komen wonen omdat het zo mooi landelijk was. Nu zien we een putlocatie als we uit het raam kijken en lopen de leidingen vlak voor de voordeur. Er ligt wel een wal voor, maar een eindje verder ligt die er niet. We vinden het absoluut lelijk. Datzelfde geldt voor Jan Rotmensen. Het werkverkeer reed af en aan pal voor zijn huis langs. Vooral toen ze de leidingen aan het aanleggen waren, was het de hele dag raak, zegt hij. Het is hier eenrichtingsverkeer voor NAM-verkeer, maar dagelijks trokken chauffeurs zich daar niets van aan. Als ik daarover opbelde, werd ik heel vriendelijk te woord gestaan door de NAM, maar de situatie veranderde niet. Dat gold ook voor allerlei andere irritaties: werkmensen die op mijn erf parkeerden, trillingmeters die tot vier keer toe te laat werden geplaatst aan huis en onveilige situaties met bouwverkeer. Wat ze op papier beloven, kunnen ze in de praktijk niet altijd waarmaken, vindt Rotmensen. De familie Van Eeden is in 2005 vanuit de Randstad in Schoonebeek komen wonen. We kwamen hier voor de rust en de ruimte, vertelt Leo van Eeden. We wisten wel dat de NAM op 500 meter afstand een emplacement had, maar daar stonden alleen wat gebouwen. Die konden we niet zien omdat er bosschages voor stonden. Nu staat er een complete fabriek. Leuk is anders: het terrein is s nachts helverlicht, en tijdens de bouw was er veel lawaai. Ze zijn weken aan het heien geweest; toen stonden de kopjes te rinkelen in de kast. Toch willen deze mensen geen harde actie voeren; daarvoor is hun band met de NAM toch nog te hecht. Van Eeden verklaart: Het zijn toch je buren, daar wil je een goede band mee houden. En Bert en Bonnie Elzing zeggen: In het begin hebben we ons er wel tegen verzet, maar we waren waarschijnlijk met te weinig mensen die het er niet mee eens waren, want het heeft weinig geholpen. We hopen dat de situatie rustiger wordt als de bouwperiode is afgelopen en dat er nog iets wordt gedaan aan het uitzicht op de leidingen waar we op uitkijken als we op de oprit staan. Ook hopen we dat het huis achteraf geen schade heeft opgelopen door alle bouwactiviteiten naast de deur. Niet veel klachten De Vereniging Dorpsbelangen vertegenwoordigt de belangen van de bewoners van Schoonebeek naar de gemeente. Voorzitter Jan Schapink is als ex-nam er wel bekend met de manier van werken van de NAM. Toch was ook hij verrast door de omvang van de installaties. Er zijn verschillende bijeenkomsten geweest, en daar heeft de NAM haarfijn uitgelegd wat er zou gebeuren en hoe alles eruit zou zien, geeft hij toe. Maar ik denk dat maar weinig mensen zich hebben gerealiseerd hoe massief die leidingen en de fabriek zouden zijn. Toch heeft hij niet veel klachten gehoord, afgezien van wat gemopper op de vele gele borden langs de weg en het monotone geluid van de heimachines. Hoe dat komt? De mensen hier zijn gewend aan activiteiten van de NAM, denkt hij. Wel merkt hij op dat in overleg met de bewoners van de nieuwe wijk Het Stroomdal en de NAM de massieve leidingen verder van hun wijk af zijn gelegd. 3

4 Het echte werk gaat beginnen! Wat gaat er nu eigenlijk veranderen als de eerste olie uit het olieveld Schoonebeek kan worden opgepompt? Wat betekent dat voor de bezetting van de locaties en het emplacement? Teamleider Roel van Kootwijk vertelt hoe het na het opstarten verder gaat. Bij zo n groot project als de herontwikkeling van het olieveld Schoonebeek zijn er verschillende zaken die tegelijkertijd plaatsvinden. Zo is er vanaf begin 2011 al sprake van olieproductie, maar is de NAM daarnaast nog bezig met het aansluiten van oliewinlocaties en de bouw van de warmtekrachtcentrale. De eerste oliewinlocaties en de oliebehandelingsinstallatie (OBI) zijn inmiddels overgedragen aan de afdeling die de productie van de olie zal verzorgen. Teamleider Roel van Kootwijk is al vanaf half december bezig met zijn team om alle installaties te testen. Voorbereiding Van Kootwijk en zijn team zijn vanaf het begin bij het project betrokken geweest. Hij legt uit waarom dat nodig was: Allereerst konden de operators en onderhoudsmensen nuttige inbreng leveren over de opbouw van de installaties. Zij weten als geen ander hoe zulke installaties in de praktijk moeten werken. Maar toch is het nieuw voor de NAM om op deze manier olie te produceren met behulp van stoom. Daarom moesten deze mensen ook trainingen volgen om met de installaties te leren werken. Bovendien gaan we op het olieveld Schoonebeek binnen dit project voor het eerst de eindverantwoordelijkheid in eigen hand houden. Voorheen besteedde de NAM de complete uitvoering uit aan andere bedrijven, nu is daar altijd een NAM-supervisor bij. Op boorplatforms werkt de NAM wel al op die manier, dus hebben we mensen van boorplatforms uitgenodigd om onze mensen daarin te trainen. Testen De afgelopen weken heeft het team van Van Kootwijk alle systemen getest. Dat hebben we eerst droog gedaan, zonder olie en gas. Toen dat allemaal goed ging, zijn we langzaam gaan testen met olie en gas. Die productie hebben we stap voor stap opgevoerd, net zolang tot we zeker weten dat alles goed zal gaan. Toch blijft het een testsituatie, waarbij je alle onderdelen afzonderlijk test. Je kunt niet testen hoe alles tezamen zal werken. We hebben er twee jaar lang alles aan gedaan om de ideale installatie te bouwen, dus we zijn allemaal ontzettend benieuwd of het in de praktijk zo goed werkt als wij denken. Het spannendste is de temperatuur: als het erg hard vriest, moeten alle leidingen worden voorverwarmd. Bemanning Op dit moment werken er ongeveer dertig mensen van het dagelijkse team van Roel van Kootwijk in het veld. Straks, als alles draait, telt het Operations-team zo n vijftig à zestig mensen. Vanaf het moment dat de eerste olie wordt geproduceerd, zal er een volcontinudienst zijn. Overdag zijn de mensen in het veld aanwezig, s nachts zijn er twee mensen in de controlekamer op het emplacement. Als bewezen is dat de installatie stabiel werkt, zal er s nachts misschien maar één persoon nodig zijn, met zonodig ondersteuning vanuit Assen bij de aansturing van de installaties, maar voorlopig blijven dat er twee, vertelt Van Kootwijk. Tenslotte wordt in de loop van het jaar de warmtekrachtcentrale eraan vastgekoppeld, en ook dat is een nieuwe situatie die eerst stabiel moet werken. Roel van Kootwijk (links) en zijn Operations-team zijn klaar voor het echte werk. 4

5 Social Investment Plan Marjolein Klaassen en Freek Ensink gaven ideeën voor het Social Investment Plan Op korte en lange termijn iets terugdoen voor Schoonebeek De ijsbaan en het wintercafé voor de warme chocolademelk lagen er prachtig bij. Veel dorpsbewoners hebben ervan genoten. Het was een van de activiteiten die de NAM aan de Schoonebekers aanbiedt. Deze activiteiten staan beschreven in het Social Investment Plan. De activiteiten van de NAM hebben veel impact op de bewoners van Schoonebeek, vertelt Annemieke Hemmer, communicatieadviseur voor het Schoonebeek-project. Dat realiseren we ons maar al te goed. Daarom is het belangrijk om de inwoners zoveel mogelijk bij onze activiteiten te betrekken. Dat doen we bijvoorbeeld met het organiseren van informatiebijeenkomsten, het uitgeven van nieuwsbrieven en met het Social Investment Plan. De NAM wil graag iets geven waar het hele dorp wat aan heeft. Brainstormen Samen met een zevental inwoners van Schoonebeek werd gebrainstormd over goede ideeën. Freek Ensink, bewoner van het Westersebos en oud-raadslid van de gemeente Emmen, en de twintigjarige Marjolein Klaassen, vonden het geweldig dat ze hun eigen voorstellen mochten inbrengen. Marjolein: En ik had ook het gevoel dat er echt naar ons geluisterd werd. Freek kende de geluiden uit het dorp. Het Westersebos is beschermd dorpsgezicht. Maar nu kijken veel mensen tegen bovengrondse leidingen aan. Dat wordt niet door iedereen geaccepteerd. Maar volgens hem ontstaat er wel langzaam begrip. De ideeën van de NAM om samen te kijken naar landschappelijke inpassing en het Social Investment Plan helpen daar zeker bij. Korte en lange termijn Naast de ijsbaan zijn er nog meer activiteiten in gang gezet. Zoals de oliebollenactie die eveneens in december plaatsvond. Freek: We hebben niet alleen plannen bedacht voor de lange termijn, maar ook een aantal die direct te realiseren zijn. En daar wordt in het dorp over gesproken. Het plezier zit m in kleine dingen. De ijsbaan en de gratis oliebollen vond iedereen geweldig. De NAM gaat samen met het bestuur van Zandstrooiboerderij Zwaantje Hans-Stokman s Hof in de boerderij een expositieruimte inrichten over de oude en nieuwe oliewinning in Schoonebeek. Verder is de NAM in gesprek met de gemeente Emmen over het voormalige recreatiecentrum van de NAM, De Boô te Schoonebeek. 5

6 Drie manieren van energie: olie, aardgas én elektriciteit! Als de eerste olie in januari de grond uit komt, is de oliebehandelingsinstallatie (OBI) helemaal gereed. Maar de warmtekrachtcentrale (WKC) is nog niet klaar. Hoe kan je dan toch al olie produceren? En wanneer gaat de WKC werken? Construction manager Rolf Boers legt het uit. Jaknikkers nieuwe stijl In januari 2011 zullen de eerste pompen in het Schoonebeek-veld daadwerkelijk beginnen met de olieproductie. Ze moeten zo n 400 tot 600 kuub per dag gaan opbrengen. De grijze, ranke torens die in het Schoonebeek-veld klaar staan om de olie te gaan oppompen, doen niet bepaald denken aan de oliepompen die we van vroeger kennen. Ook wat betreft de techniek zijn ze anders. Dat komt doordat ze aan andere eisen moeten voldoen: ze moeten niet alleen een minimum hoeveelheid olie kunnen produceren, maar ze moeten ook geschikt zijn voor de techniek van stoominjectie. Deze speciale techniek is nodig omdat de olie eigenlijk te stroperig is om koud uit de grond te halen. De olie is gemakkelijker te winnen als deze verhit - en dus dunner - wordt. De eerste paar maanden zal dat nog wel gaan, maar daarna wordt de olie verhit tot 200 graden Celcius door stoom te injecteren. Dat gebeurt vanuit de warmtekrachtcentrale die op het NAM-emplacement gebouwd wordt (zie elders op deze pagina). Er wordt gebruik gemaakt van hoogrendementspompen. Ze zijn zo n vijftien meter hoog en hebben een slag van ruim negen meter. Deze pompen zijn voorzien van een geluidsomkasting, zodat de geluidsoverlast binnen de normen blijft. In totaal worden er veertig hoogrendementspompen geplaatst op achttien locaties. De verwachting is dat de pompen minstens 25 jaar zullen meegaan. De eerste paar maanden gaan we de olie koud produceren, omdat de druk in het reservoir dan nog te hoog is, legt construction manager Rolf Boers uit. Het geproduceerde oliemengsel gaat naar de oliebehan delingsinstallatie, en wordt daar gescheiden in water en olie. Rolf Boers is verantwoordelijk voor de constructie van alle bovengrondse installaties: de oliewinlocaties, de pijpleidingen, de warmtekrachtcentrale, de oliebehan delingsinstallatie en de waterinjectielocaties in Twente. Als de druk over een paar maanden gezakt is kan er stoom worden geïnjecteerd. Als de olie verhit wordt, wordt hij dunner en dus gemakkelijker omhoog te pompen. Die stoom wordt geproduceerd in de WKC. Op het moment dat deze krant verspreid wordt, is de warmtekrachtcentrale nog niet klaar. De WKC bestaat uit een kleine ketel, een grote ketel en een gasturbine, vertelt Boers. De grote ketel moet het eigenlijke werk gaan doen, de kleine staat standby voor als dat nodig is. Maar de kleine ketel is bijna klaar, dus daarmee gaan we vanaf april de eerste maanden stroom produceren. Hij zal ongeveer 180 ton stoom per uur produceren. Ondertussen maken we de grote ketel gereed, die in juli van start zal gaan. Die kan wel 350 ton stoom per uur produceren. Behalve olie komt er ook gas mee naar boven. Het gas wordt in de ketels verstookt. De WKC produceert niet alleen stoom, maar ook stroom. Dat is ongeveer 120 MW, waarvan 90 procent naar het openbare net gaat. Al met al voorziet het olieveld Schoonebeek ons dus op drie manieren van energie: olie, gas én elektriciteit! Infographic Dagblad van het Noorden Eind vorig jaar wijdde het Dagblad van het Noorden een paginagrote artikelenreeks aan de herontwikkeling van het olieveld Schoonebeek. In die serie plaatste de krant op 19 oktober de infographic Stoom, stroom en olie. Deze infographic geeft in één oogopslag een samenvatting van het project en is ook te vinden op - Schoonebeek - Bibliotheek. 6

7 Piet Kleine met foto s die hij met de Werkgroep Sconebeck verzamelt en tentoonstelt in Zwaantje Hans-Stokman s Hof in Schoonebeek, thuisbasis van Stichting De Spiker. Passende namen voor NAM-wegen Tijdens de Open Dag op 25 september 2010 heeft de NAM onder de bewoners van Schoonebeek en de projectmedewerkers van de NAM en SRT een prijsvraag uitgeschreven. Wie verzint originele namen voor de wegen die naar de nieuwe NAM-locaties leiden? Daar is massaal op gereageerd. Piet Kleine diende namens de historische Werkgroep Sconebeck maar liefst zeven namen in. Historie heeft altijd al zijn interesse gehad, vertelt Piet Kleine (69). Van oorsprong was hij stukadoor, maar in zijn vrije tijd was hij het liefst bezig met genealogisch onderzoek. Eerst heb ik mijn eigen familie en die van mijn vrouw uitgezocht. Toen we twintig jaar geleden in Schoonebeek kwamen wonen, werd ik al snel opgebeld door de Stichting Oude Drentse Dorpen. Ze kenden mij van archiefbezoeken en vroegen of ik ervoor voelde om genealogisch onderzoek te doen naar de inwoners van Schoonebeek. Dat was een enorme klus. Inmiddels vorm ik samen met Gerrit Jan Rotmensen en Jan Lamberts de Werkgroep Sconebeck. We onderzoeken momenteel voor Stichting De Spiker de historie van de huizen in Schoonebeek, en wie erin gewoond hebben. Historische basis Toen de NAM de prijsvraag voor de straatnamen uitschreef, is Piet Kleine met zijn mede-werkgroepleden om de tafel gaan zitten om geschikte namen te bedenken. Het stoort me dat straatnamen soms niet kloppen. Bijvoorbeeld de naam Gasthuislanden in Schoonebeek: die lagen daar helemaal niet, maar aan de andere kant van de weg naar Duitsland. Daarom zijn we voor die nieuwe wegen namen gaan bedenken die wél een historische basis hebben. We hebben daarbij gekeken naar de mensen die ooit op die plek gewoond hebben. Bij andere namen hebben we gekeken naar de naam die dat gebied in de volksmond had. Daaruit zijn namen als Westerse Akkers en Moatdiek voortgekomen. De gronden aan de noordkant van de boerderijen in het Westersebos werden vroeger Westerse Akkers genoemd. Moatdiek is de volksnaam van de verhoogde zandweg die op die plek liep. Hiermee hopen we een bijdrage te kunnen leveren aan de wens om deze wegen een gepaste naam te geven. En in onze ogen zijn het namen die recht doen aan de historie van het gebied waar die wegen doorheen lopen. Nieuwe NAM-wegen Op de oproep om namen te bedenken voor de nieuwe NAM-wegen hebben zo n 40 mensen gereageerd. Totaal zijn er meer dan 200 namen ingezonden. Daaruit zal de NAM binnenkort de namen selecteren voor de wegen en bespreken met de gemeenten Emmen en Coevorden. Daarna zullen de gekozen namen op passende wijze worden onthuld. 7

8 IJspret Schoonebeek Midden in het dorp konden inwoners van Schoonebeek en bewoners van de aangrenzende buurtschappen Vlieghuis en Padhuis, in december schaatsen op de tijdelijke ijsbaan. De ijsbaan was een gebaar van de NAM richting de inwoners in verband met de nieuwe oliewinning die begin dit jaar weer van start is gegaan. In het gezellige wintercafé kon men terecht voor glühwein en warme chocolademelk. Tijdens de opening op zaterdag 11 december schaatsten kinderen van de St. Nicolaasschool samen met de bekende schaatser Erik Hulzebosch, een rondje op het ijs. Alle kinderen van de drie basisscholen mochten in de week voorafgaand aan de kerstvakantie schaatsen met hun klasgenoten. De gemeente Emmen verzorgde hiervoor schaatsclinics. Olie in de klas Het educatieteam van de NAM gaat regelmatig naar scholen in haar werkgebieden om gastlessen te geven. Ook komen met regelmaat schoolklassen (basisonderwijs en voortgezet onderwijs) op bezoek in het kantoor van de NAM in Assen. Het accent bij de gastlessen lag tot voor kort voornamelijk op de opsporing, winning en rol van aardgas in Nederland. Met de herstart van de olieproductie in Schoonebeek krijgen de gastlessen een andere invulling. Vanzelfsprekend ligt vanaf nu het accent ook op de opsporing en productie van aardolie. Daartoe wordt onder meer een speciale oliekrant voor het basisonderwijs gemaakt. Voor het voortgezet onderwijs is er de brochure De Energieke Bodem (Kenmerk) over aardolie. Heeft u belangstelling voor dit of ander informatiemateriaal of wilt u een gastles aanvragen? Stuur dan een naar: nam-communicatie@shell.com. Colofon Deze nieuwsbrief wordt huis-aan-huis verspreid in Schoonebeek en omgeving. Heeft u vragen of wilt u extra exemplaren ontvangen, dan kunt u contact opnemen met de afdeling Communicatie van de NAM via tel of via nam-communicatie@shell.com. Deze nieuwsbrief Herontwikkeling Olieveld Schoonebeek is een uitgave van de Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (NAM). Tekst en productie: Castel Media, Annemieke Hemmer (NAM), Marjolein Rooseboom Tekstproducties, Berry Zuidema (NAM) Fotografie: Vormgeving: Druk: Bert Vennik, Martijn Schroot, Jan Sibon, Marjolein Rooseboom Reclameadviesbureau Unicom bv, Groningen Koninklijke Van Gorcum B.V., Assen Voor vragen of opmerkingen kunt u 24 uur per dag contact opnemen met de Centrale Meldkamer van de NAM, tel