Redactie Prof. dr. P. J.E. Bindels Dr. M.M.M. Brueren Dr. J.W.M. Muris Prof. dr. A. De Sutter Prof.dr. N.J. de Wit
|
|
- Anke Kuipersё
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Cardiologie
2 Reeks Praktische huisartsgeneeskunde Redactie Prof. dr. P. J.E. Bindels Dr. M.M.M. Brueren Dr. J.W.M. Muris Prof. dr. A. De Sutter Prof.dr. N.J. de Wit Verschenen Gastro-enterologie Gynaecologie Keel-neus-ooraandoeningen Kindergeneeskunde Klinische genetica Longziekten Neurologie Oogheelkunde Ouderengeneeskunde Psychiatrie Reizen en ziekte Reumatologie Sportgeneeskunde Urologie Vasculaire aandoeningen In voorbereiding Oogheelkunde
3 Cardiologie Onder redactie van: Dr. J.C. Bakx Prof. dr. F.W.A. Verheugt Dr. J.W. Deckers Reviewend reeksredacteur Praktische huisartsgeneeskunde: Prof. Dr. A. Prins Houten 2013
4 ISBN Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 870 Ontwerp omslag: Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune, India Eerste druk, eerste oplage 1998 Tweede druk, eerste oplage 2005 Derde druk, eerste oplage 2013 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten
5 V Lijst van redacteuren en auteurs Redacteuren Dr. J.C. Bakx Huisarts te Doesburg, onderzoeker Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen Dr. J.W. Deckers Cardioloog/epidemioloog, afdeling Cardiologie, Thoraxcentrum, Erasmus MC, Rotterdam Prof. dr. F.W.A. Verheugt Cardioloog, afdeling Cardiologie, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam Auteurs Dr. M.E.L. Bartelink Huisarts-epidemioloog, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde, Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. A.M. Bohnen Huisarts, afdeling Huisartsgeneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam Dr. J.W. Deckers Cardioloog/epidemioloog, afdeling Cardiologie, Thoraxcentrum, Erasmus MC, Rotterdam Prof. dr. P.A.F.M. Doevendans Cardioloog, hoogleraar translationele cardiologie, afdeling Cardiologie, Hart-Long Centrum Utrecht, locatie Universitair Medisch Centrum Utrecht en Interuniversitair Cardiologisch Instituut Nederland, Utrecht Prof. dr. D.E. Grobbee Hoogleraar klinische epidemiologie, UMC Utrecht, Julius Centrum voor Gezondheidszorg en Eerstelijnsgeneeskunde, Utrecht Dr. H.G.L.M. Grundmeijer Huisarts, afdeling Huisartsgeneeskunde, Divisie Klinische Methoden & Public Health, Academisch Medisch Centrum, Universiteit van Amsterdam Dr. J.P.M. Hamer Cardioloog, Klinisch Training Centrum, Universitair Medisch Centrum Groningen Dr. J. Heeringa Huisarts, Gezondheidscentrum Ommoord, Rotterdam en coördinator ERGO-onderzoek (The Rotterdam Study), afdeling Epidemiologie, Erasmus MC, Rotterdam
6 VI Lijst van redacteuren en auteurs Drs. J.A.M. Hoevenaars Huisarts, huisartsenpraktijk Hoevenaars, Elsendorp Dr. M. Hollander Kaderhuisarts HVZ, Leidsche Rijn Julius Gezondheidscentra en afdeling Huisartsgeneeskunde, Julius Centrum voor Gezondheidsqwetenschappen en Eerstelijnsgeneeskunde, UMC Utrecht Dr. H.M.C. Kemps Cardioloog, afdeling Cardiologie, Máxima Medisch Centrum, Eindhoven/Veldhoven Dr. J.H. Kirkels Cardioloog, afdeling Hartfalen en Harttransplantatie, Hart-Longcentrum Utrecht, locatie Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. K.T.S. Konings Kaderhuisarts HVZ, afdeling Huisartsgeneeskunde, NHG kaderopleiding Hart- en Vaatziekten, Vakgroep huisartsgeneeskunde, Universiteit Maastricht Prof. dr. A.L.M. Lagro-Janssen Hoogleraar vrouwenstudies medische wetenschappen, Universitaire Huisartsenpraktijk, Nijmegen Dr. C.M. Lobo Huisarts, Lent; huisartsbegeleider UMC St Radboud Eerstelijnsgeneeskunde, Nijmegen Prof. dr. A.H.E.M. Maas Cardioloog, afdeling Cardiologie, UMC St Radboud, Nijmegen Dr. A. Mosterd Cardioloog, afdeling Cardiologie, Meander Medisch Centrum, locatie Lichtenberg, Amersfoort en Baarn Dr. F.H. Rutten Huisarts, huisartsenpraktijk De Grebbe, Rhenen en huisarts-onderzoeker, Vakgroep Huisartsgeneeskunde, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijnsgeneeskunde, Universitair Medisch Centrum Utrecht Drs. R.F. Spee Cardioloog in opleiding, afdeling Cardiologie, Máxima Medisch Centrum, Eindhoven/Veldhoven Drs. S. Traa Gezondheidszorgpsycholoog, afdeling Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum, Eindhoven/Veldhoven
7 Lijst van redacteuren en auteurs VII Drs. A.A. Uijen Huisarts in Oosterhout en huisarts-onderzoeker, afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, UMC St Radboud, Nijmegen Prof. dr. F.W.A. Verheugt Cardioloog, afdeling Cardiologie, Onze Lieve Vrouwen Gasthuis, Amsterdam Dr. E.P. Walma Huisarts, Schoonhoven en wetenschappelijk medewerker, afdeling Huisartsgeneeskunde, Erasmus MC, Rotterdam Dr. P.W. Westerhof Cardioloog, Bodegraven Dr. M. Witsenburg Kinder- en congenitaalcardioloog, afdeling Kindergeneeskunde en Cardiologie, Erasmus MC, Rotterdam
8 IX Woord vooraf Door de hoge prevalentie van hart- en vaatziekten en de angst van mensen voor een hartaandoening is (mogelijke) cardiologische problematiek een belangrijk onderdeel van het werk van de huisarts. Het werk van de huisarts onderscheidt zich in verschillende opzichten van dat in de tweede lijn. Grofweg kan men dat onderverdelen in vragen die te maken hebben met het uitsluiten van cardiovasculaire kwalen (ik ben bang dat het ik het aan het hart heb), het beoordelen en vaststellen van (het risico op) cardiovasculaire aandoeningen en het behandelen van patiënten met doorgemaakte cardiovasculaire aandoeningen. Dat alles vraagt om gedegen kennis en inzicht van de huisarts op al deze gebieden. De geboorteontwikkeling in het verleden (de babyboomgeneratie van ) en de toename van de levensverwachting hebben ertoe bijgedragen dat een groeiend aantal mensen door de huisarts wordt behandeld in het kader van zowel primaire als secundaire cardiovasculaire preventie. Bovendien zijn er meer ouderen bij wie cardiovasculaire aandoeningen zich op latere leeftijd openbaren en vervolgens leven deze mensen ook langer met hun aandoening. Dat vraagt om andere kennis en vaardigheden omdat met het ouder worden comorbide aandoeningen de cardiovasculaire behandeling beïnvloeden. In een adembenemend tempo voltrekken zich veranderingen op het gebied van diagnostiek, therapie en nazorg van de patiënt met een hart- en/of vaataandoening. Hoewel de cardiologie in Nederland pas in 1949 een erkend zelfstandig specialisme werd, heeft de huisarts nu ook te maken met interventiecardiologen en gespecialiseerde hartcentra voor een aanzienlijk deel van zijn patiënten. Afspraken over samenwerking met en vooral de taakverdeling tussen cardioloog en huisarts moeten een hoge prioriteit hebben, willen we een goede en betaalbare zorg in stand kunnen houden. De veranderingen in de farmacotherapie leiden tot veel discussie en vereisen voortdurend aandacht van de huisarts. NHG-standaarden over hart- en vaataandoeningen zijn ontwikkeld en worden continu geactualiseerd. Kennis van deze standaarden is een must voor de huisarts, niet alleen om patiënten te kunnen behandelen, maar ook om een volwaardige partner te kunnen zijn in de samenwerking met de specialist. Een herziening van Cardiologie in de reeks Praktische huisartsgeneeskunde was door al deze ontwikkelingen zeer gewenst. De redactie is verheugd dat veel van de medewerkers van de vorige druk bereid waren hun bijdragen aan te passen aan de huidige inzichten. Om verschillende redenen moesten sommige auteurs zich laten vervangen. In verband met nieuwe ontwikkelingen bleek het noodzakelijk nieuwe onderwerpen toe te voegen: er was gelukkig grote bereidheid tot medewerking van de nieuwe auteurs. We verwachten dat deze uitgave opnieuw een belangrijke bijdrage kan leveren aan de zorg die de huisarts aan zijn patiënten met een mogelijke of al bekende cardiovasculaire aandoening kan geven. Carel Bakx Freek Verheugt Jaap Deckers
9 In Memoriam Dit boek is voor een belangrijk deel op initiatief van huisarts Carel Bakx tot stand gekomen. Op het moment dat vrijwel alle kopij gereed was, bracht Carel ons op de hoogte van feit dat er bij hem een ernstige ziekte was opgetreden, en dat hij de afronding van het boek niet meer zou kunnen meemaken. Carel had ook hier, zoals meestal, het gelijk aan zijn zijde, maar in dit geval was dat gegeven uiterst wrang. Uiteindelijk is Carel overleden op 1 januari van dit jaar. Het jaar 2013 had niet slechter niet kunnen beginnen. Met het heengaan van Carel Bakx is Nederland een uiterst bekwame, gewetensvolle en betrokken arts kwijt. Carel was langdurig huisarts in Doesburg en als huisartsonderzoeker verbonden aan het ziekenhuis UMC St Radboud. Op die manier legde hij de verbinding tussen onderzoek, onderwijs en de dagelijkse praktijk van de huisarts. Hij was enorm geliefd bij patiënten, studenten en collega s. Als onderzoeker en huisarts droeg hij in belangrijke mate bij aan de implementatie van het cardiovasculair risicomanagement in de eerste lijn. Met zijn kennisniveau kon hij zich meten met de beste specialisten op cardiovasculair gebied. Hij was altijd kritisch maar opbouwend, en stelde het belang van de patiënt steeds voorop. Vanwege zijn grote verdiensten werd Carel in 2011 benoemd tot Ridder in de orde van Oranje-Nassau. Nederland is een inspirerende en verbindende leider armer. Wij dragen dit boek op aan de herinnering aan Carel Bakx. Redactie en uitgever
10 XI Inhoud I Algemeen deel 1 Hart- en vaatziekten in Nederland: omvang en recente trends C.M. Lobo 1.1 Inleiding Hart- en vaatziekten in Nederland: Mogelijkheden voor preventie Leesadvies Preventieconsult en cardiovasculair risicomanagement M. Hollander en D.E. Grobbee 2.1 Inleiding Atherosclerose Risicoprofiel Preventieconsult CVRM-richtlijn Bloeddrukmeting Behandeling bij CVRM Behandeling bij al bekende HVZ CVRM en 70-plussers Risicocommunicatie Praktijkorganisatie Vergoeding Dilemma s bij CVRM Toekomstige ontwikkelingen Leesadvies Anamnese en lichamelijk onderzoek bij verdenking hartlijden P.W. Westerhof 3.1 Anamnese Lichamelijk onderzoek bij hart- en vaatziekten Multimorbiditeit en continuïteit rondom hart- en vaatziekten A.A. Uijen 4.1 Inleiding Multimorbiditeit Zorg rondom multimorbiditeit Leesadvies Hartafwijkingen bij kinderen M. Witsenburg 5.1 Inleiding Presentatie van hartafwijkingen bij de pasgeborene Presentatie van hartafwijkingen bij zuigelingen Presentatie van hartafwijkingen bij peuter, kleuter of schoolkind
11 XII Inhoud 5.5 Indicaties voor behandeling Beloop met/zonder behandeling Cardiomyopathie Endocarditis en profylaxe, griepvaccinaties Etiologie, genetische aspecten, erfelijkheidsadvies Leesadvies Geneesmiddelen bij hart- en vaatziekten H.G.L.M. Grundmeijer en F.W.A. Verheugt 6.1 Geneesmiddelen bij angina pectoris (. Tabel 6.1 ) Medicamenteuze interventie in de acute fase bij het acuut coronair syndroom door de huisarts Medicamenteuze therapie na een myocardinfarct Medicamenteuze therapie bij hartfalen Medicamenteuze therapie bij atriumfibrilleren Leesadvies Bijlage 1 Geneesmiddelen bij hart- en vaatziekten Vrouwen en hart- en vaatziekten: de overgang A.H.E.M. Maas en A.L.M. Lagro-Janssen 7.1 Inleiding E ffecten van hormonale veranderingen op de vaatwand Veranderingen van de risicofactoren in de menopauze Klachten in de perimenopauze Ischemische hartziekten bij vrouwen op middelbare leeftijd Conclusie Leesadvies II Klachtgericht deel 8 Pijn op de borst A.M. Bohnen en J.W. Deckers 8.1 Inleiding D i fferentiële diagnose Anamnese Onderzoek Verwijzing naar de tweede lijn Praktische eerste aanpak Besluit Leesadvies Stabiele angina pectoris J.W. Deckers en A.M. Bohnen 9.1 D e fi nities Uitdiepen van de anamnese Lichamelijk onderzoek Diagnostiek D i fferentiële diagnose
12 Inhoud XIII 9.6 Prognose Behandeling Preventieve maatregelen Verwijzen Leesadvies Hartinfarct en instabiele angina pectoris J.W. Deckers en A.M. Bohnen 10.1 D e fi nitie Klinisch beeld Diagnostiek D i fferentiële diagnose Prognose Behandeling Leesadvies Cardiomyopathie, myocarditis en pericarditis P.A.F.M. Doevendans en J.H. Kirkels 11.1 Cardiomyopathie Myocarditis Pericarditis Leesadvies Hartkloppingen en ritmestoornissen K.T.S. Konings 12.1 Inleiding Anamnese, lichamelijk en diagnostisch onderzoek Verwijzen Therapie Begeleiding Leesadvies Atriumfibrilleren J. Heeringa en F.W.A. Verheugt 13.1 Inleiding Pathofysiologie Prevalentie en incidentie van atriumfibrilleren Risicofactoren voor atriumfibrilleren Gevolgen van atriumfibrilleren In de spreekkamer of bij de patiënt thuis Begeleiding van de patiënt met atriumfibrilleren Leesadvies Hartfalen F.H. Rutten, E.P. Walma en A. Mosterd 14.1 Acuut hartfalen Chronisch hartfalen Leesadvies
13 XIV Inhoud 1 5 Perifeer arterieel vaatlijden M.E.L. Bartelink 15.1 Klachten Epidemiologie Diagnostiek Therapie Follow-up Conclusie Leesadvies Hartklepafwijkingen J.P.M. Hamer 16.1 Inleiding Klachten Auscultatie Leesadvies Hartrevalidatie H.M.C. Kemps, R.F. Spee, S. Traa en J.A.M. Hoevenaars 17.1 Inleiding Doelen van revalidatie Revalidatiefasen Partner E ffecten van hartrevalidatie Rol van de huisarts Leesadvies Bijlage 1 Patiëntenverenigingen Register
Dr. P.R.M. van Dijkman Mw. dr. M.E.L. Bartelink Drs. M. Rubens. Het cardiovasculair formularium
Dr. P.R.M. van Dijkman Mw. dr. M.E.L. Bartelink Drs. M. Rubens Het cardiovasculair formularium Onder redactie van: Dr. P.R.M. van Dijkman Mw. dr. M.E.L. Bartelink Drs. M. Rubens Het cardiovasculair formularium
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieM.C.A.P.J. van Abeelen. Eigen spreekuur en chronische ziekten
M.C.A.P.J. van Abeelen Eigen spreekuur en chronische ziekten M.C.A.P.J. van Abeelen Eigen spreekuur en chronische ziekten Tweede druk Houten 2013 ISBN 978-90-313-9974-1 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieLeerboek Atherotrombose
Leerboek Atherotrombose Leerboek Atherotrombose Prof. dr. J.W. Jukema Prof. dr. F.W.A. Verheugt Tweede, geheel herziene druk Eerste druk, 2004 Tweede, geheel herziene druk, 2008 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieHandboek hartfalen. Onder redactie van. B.T.J. Meursing E.J.P. Lamfers
Handboek hartfalen Handboek hartfalen Onder redactie van E.J.P. Lamfers Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieHet Astma Formularium
Het Astma Formularium Het Astma Formularium een praktische leidraad dr. J.C.C.M. in t Veen dr. N.H. Chavannes Houten 2011 Ó 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieHet ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct
Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieHet ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct. Onder redactie van W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra
Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Onder redactie van W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Het ecg en het angiogram bij een
Nadere informatieImaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries
Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Dit boek, Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens een werkboek
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Onder redactie van: Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Supplement Voedings- en Dieetleer
Nadere informatiePsychosociale problemen
Psychosociale problemen Reeks Kinderen en Adolescenten. Problemen en risicosituaties Psychosociale problemen is het tweede deel van de tiendelige reeks Kinderen en Adolescenten - Problemen en risicosituaties.
Nadere informatieHet Cardiovasculair Formularium
Het Cardiovasculair Formularium Het Cardiovasculair Formularium een praktische leidraad 7e editie onder redactie van: dr. P.R.M. van Dijkman mw. dr. M.E.L. Bartelink mw.f.p.l.lamers M. Rubens met medewerking
Nadere informatieStotteren. Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 17
Stotteren Stotteren Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 17 Houten 2014 Ó 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
Nadere informatieMarike van der Schaaf Juultje Sommers. Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care
Marike van der Schaaf Juultje Sommers Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care Marike van der Schaaf Juultje Sommers Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care ISBN 978-90-368-0903-0
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement
Nadere informatieHet Reumatologie & Orthopedie Formularium
Het Reumatologie & Orthopedie Formularium Het Reumatologie & Orthopedie Formularium Een praktische leidraad Onder redactie van: Prof. dr. W.F. Lems Prof. dr. B.J. van Royen Met medewerking van: Dr. J.P.W.
Nadere informatieLeven met een verhoogde kans op hart- en vaatziekten
Leven met een verhoogde kans op hart- en vaatziekten M. Rubens en E. Wesseling Leven met een verhoogde kans op hart- en vaatziekten Houten 2012 2012 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media,
Nadere informatieProf. dr. R. Gerth van Wijk Drs. M.H.J. Vaessen. Het allergie formularium
Prof. dr. R. Gerth van Wijk Drs. M.H.J. Vaessen Het allergie formularium Onder redactie van: Prof. dr. R. Gerth van Wijk Drs. M.H.J. Vaessen Het allergie formularium Een praktische leidraad 5e druk Houten
Nadere informatieNeem de regie over je depressie
Neem de regie over je depressie Dit boek, Neem de regie over je depressie. Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks
Nadere informatiePersoonsgerichte zorg
Persoonsgerichte zorg C.J.M. van der Cingel J.S. Jukema Persoonsgerichte zorg Praktijken van goede zorg voor ouderen Houten 2014 ISBN 978-90-368-0448-6 DOI 10.1007/978-90-368-0449-3 ISBN 978-90-368-0449-3
Nadere informatiePsychosociale zorg bij chronische ziekten
Psychosociale zorg bij chronische ziekten Psychosociale zorg bij chronische ziekten Klinische praktijk en effectiviteit Jan Jaspers en Henriët van Middendorp Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010 2010 Bohn
Nadere informatieOmgaan met lichamelijke klachten
Omgaan met lichamelijke klachten Dit Werkboek omgaan met lichamelijke klachten is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieVan je nachtmerries af
Van je nachtmerries af 2 van je nachtmerries af Dit boek, Van je nachtmerries af, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement
Nadere informatieMinder angstig in sociale situaties
Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in
Nadere informatieNiet meer depressief
Niet meer depressief Dit boek, Niet meer depressief; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieKerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling
Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Pieternel Dijkstra en Remco Coppoolse Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieCognitieve therapie bij sociale angst
Cognitieve therapie bij sociale angst Dit boek, Cognitieve therapie bij sociale angst, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens het werkboek voor cliënten te bestellen:
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement
Nadere informatieHet Urologie Formularium
Het Urologie Formularium Het Urologie Formularium Een praktische leidraad Onder redactie van: Dr. A.S. Glas Dr. J.P.M. Sedelaar P. van de Woestijne Met medewerking van: Dr. F.C.H. d Ancona, Dr. M. Barendrecht,
Nadere informatieValkuilen in de orthopedische diagnostiek
Valkuilen in de orthopedische diagnostiek Orthopedische casuïstiek Valkuilen in de orthopedische diagnostiek Redactie: Dos Winkel Met bijdragen van: Nens van Alfen Edith Cup Sander Geurts Renske Janssen
Nadere informatieInzichten in de acute zorg
Inzichten in de acute zorg C.J. in t Veld W. Draijer Inzichten in de acute zorg Voor de huisartspraktijk Onder redactie van C.J. in t Veld Brielle Zuid-Holland The Netherlands ISBN 978-90-368-0880-4 DOI
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor
Nadere informatieVoorkoming van medische accidenten
Voorkoming van medische accidenten Het Europese Medisch Risico Registrerend Historie-systeem Prof. dr. L. Abraham-Inpijn DERDE, ONGEWIJZIGDE DRUK BOHN STAFLEU VAN LOGHUM, HOUTEN Eerste druk, Elsevier/Bunge,
Nadere informatieGedragsproblemen bij kinderen
Gedragsproblemen bij kinderen Reeks Praktische Kindergeneeskunde Redactie: V.R. Drexhage, kinderarts L.W.E. van Heurn, kinderchirurg C.M.F. Kneepkens, kinderarts R. Pieterse, kinderarts E. van Rijswijk,
Nadere informatieZakboek ziektebeelden Gastro-enterologie
Gastro-enterologie Zakboek ziektebeelden Gastro-enterologie Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze
Nadere informatieEen patiënt met stress en burnout
Een patiënt met stress en burnout Een patiënt met stress en burnout in de huisartspraktijk Bart Verkuil Arnold van Emmerik Roelf Holtrop Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieEen nieuwe heup of knie
Een nieuwe heup of knie Een nieuwe heup of knie Hoe wordt u weer lichamelijk en sportief actief? Martin Stevens Inge van den Akker-Scheek Jan Hamelink Inge Reininga Karen den Uyl-Verlinden Robert Wagenmakers
Nadere informatieWie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk. John Sijnke
Wie heeft de regie? Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk John Sijnke Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009 Alle rechten
Nadere informatieOrthopedische casuïstiek
Orthopedische casuïstiek Orthopedische casuïstiek Onderzoek en behandeling van anterieure kniepijn Redactie: Dos Winkel Met bijdragen van: Patty Joldersma Marc Martens Pat Wyffels Houten 2010 Ó 2010 Bohn
Nadere informatieMethodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening
Methodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening Helen I. de Graaf-Waar Herma T. Speksnijder Methodiek en systematiek voor de verpleegkundige beroepsuitoefening Houten 2014 Helen I.
Nadere informatieSamenwerkingsperikelen in de huisartspraktijk
Samenwerkingsperikelen in de huisartspraktijk Samenwerkingsperikelen in de huisartspraktijk Annette Berendsen Jan Schuling Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten
Nadere informatieInformatorium voor voeding en diëtetiek
Informatorium voor voeding en diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jolanda van Duinen Jacqueline Drenth (Redactie) Informatorium voor voeding en diëtetiek Supplement 89 - april 2015 Houten 2015
Nadere informatieSupervisie in onderwijs en ontwikkeling
Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Delen en helen Onder redactie van: Sijtze de Roos Auteurs: Heleen Bakker Hans Borst Corine Havelaar-Bakker Sijtze de Roos
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel
Nadere informatieZakboek ziektebeelden Oncologie
Oncologie Zakboek ziektebeelden Oncologie Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieNicolien van Halem Inge Müller. Handboek studievaardigheden voor het hbo
Nicolien van Halem Inge Müller Handboek studievaardigheden voor het hbo Toegang tot de website Op deze website vindt u het ondersteunend materiaal behorende bij Handboek studievaardigheden voor het hbo.
Nadere informatiedr. Ingrid Verbeek drs. Merijn van de Laar Behandeling van langdurige slapeloosheid
dr. Ingrid Verbeek drs. Merijn van de Laar Behandeling van langdurige slapeloosheid Dit boek, Behandeling van langdurige slapeloosheid, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel
Nadere informatieKoos van Nugteren Dos Winkel. Onderzoek en behandeling van het bekken
Dos Winkel Onderzoek en behandeling van het bekken Redactie: Dos Winkel Onderzoek en behandeling van het bekken Met bijdragen van: Tom Hogervorst Patty Joldersma Bram de Lange Marc Martens Jan van Melkebeek
Nadere informatieWat elke professional over de oggz moet weten
Wat elke professional over de oggz moet weten Wat elke professional over de oggz moet weten Houten 2012 ISBN 978-90-313-9940-6 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 2012 Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieNHG-Standaarden voor de praktijkassistente 2010
NHG-Standaarden voor de praktijkassistente 2010 In NHG-Standaarden voor de praktijkassistente 2010 zijn de NHG-Standaarden voor huisartsen toegankelijk gemaakt voor praktijkassistentes. Als zodanig is
Nadere informatieMijn kind een Kanjer!
Mijn kind een Kanjer! Mijn kind een Kanjer! Help je kind bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden Herberd Prinsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatie36 zieke kinderen. Een werkboek met patiëntenproblemen voor co-assistenten en basisartsen
36 zieke kinderen 36 zieke kinderen Een werkboek met patiëntenproblemen voor co-assistenten en basisartsen Guus de Jonge, emeritus hoogleraar kindergeneeskunde Arwen Sprij, kinderarts Derde, geheel herziene
Nadere informatieWat elke professional over verslavingspreventie moet weten
Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten Rob Bovens Leontien Hommels Lex Lemmers Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten Houten 2013 ISBN 978-90-313-9990-1 Bohn Stafleu
Nadere informatieHypertensie en 24-uursbloeddrukmeting
Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Een toegevoegde waarde voor de praktijk F.T.J. BOEREBOOM, INTERNIST-NEFROLOOG D. TAVENIER, HUISARTS Houten 2010 2010 Bohn Stafleu
Nadere informatieEen bedrieglijke bijbal
Een bedrieglijke bijbal Een bedrieglijke bijbal en 22 andere klinische lessen uit Huisarts & Wetenschap Onder redactie van G.A. van Essen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2007 Ó Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatiePsychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten
Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Doorbreken van de cirkel van verdriet Psychosocial assistance for relatives of
Nadere informatieOrthopedische casuïstiek
Orthopedische casuïstiek Onderzoek en behandeling van middenhand en vingers Redactie: Dos Winkel Met bijdragen van: Frederik Verstreken Mascha Friderichs Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010 Ó 2010 Bohn
Nadere informatieErgotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers
Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers Maud Graff Margot van Melick Marjolein Thijssen Patricia Verstraten Jana Zajec Het EDOMAH-programma Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun
Nadere informatieDe meest gestelde vragen over: cholesterol
De meest gestelde vragen over: cholesterol De meest gestelde vragen over: cholesterol Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieZorg voor mensen met een verstandelijke beperking
Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Maja van Trigt Werkredactie: Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Inleiding en ziektebeelden Maja van Trigt Zeist Werkredactie: Amsterdam
Nadere informatieHet Neurologie Formularium
Het Neurologie Formularium Het Neurologie Formularium een praktische leidraad Onder redactie van Prof. Dr. P.J.E. Bindels Prof. Dr. M. Vermeulen Met medewerking van Dr. N. van Alfen, Dr. D. van de Beek,
Nadere informatieEerste hulp bij faalangst
Eerste hulp bij faalangst Eerste hulp bij faalangst Faalangsttraining voor jongeren van 10 tot 18 jaar drs. Petra Lahr drs. Daphne Rijkée Houten 2017 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieValkuilen in de orthopedische diagnostiek
Valkuilen in de orthopedische diagnostiek Orthopedische casuïstiek Valkuilen in de orthopedische diagnostiek Redactie: Dos Winkel Met bijdragen van: Nens van Alfen Edith Cup Sander Geurts Renske Janssen
Nadere informatieHet Kinderallergie. 1 e editie. Formularium een praktische leidraad
Het Kinderallergie 1 e editie Formularium een praktische leidraad NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclu sieve verantwoordelijkheid van de behandelend arts. Voor uitgebreidere
Nadere informatieCasusboek palliatieve zorg
Casusboek palliatieve zorg Casusboek palliatieve zorg ONDER REDACTIE VAN M.H.J. VAN DEN BEUKEN-VAN EVERDINGEN M.L.E. JANSSEN-JONGEN Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Nadere informatieGroenengrijs. Jong en oud met elkaar in gesprek. Karen van Kordelaar. Astrid Vlak. Yolande Kuin. Gerben Westerhof
Groenengrijs Groenengrijs Jong en oud met elkaar in gesprek Karen van Kordelaar Astrid Vlak Yolande Kuin Gerben Westerhof Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van
Nadere informatieJelle Kapitein. Van etiket naar diagnose
Jelle Kapitein Van etiket naar diagnose Jelle Kapitein Van etiket naar diagnose Verklaring van rug-, nek- en schouderklachten Houten 2014 ISBN 978-90-368-0652-7 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement
Nadere informatieAtlas van de parodontale diagnostiek
Atlas van de parodontale diagnostiek Atlas van de parodontale diagnostiek Dr. Johan van Dijk Dr.FredSpijkervetendr.JanTromp Houten 2011 Ó 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle
Nadere informatieZakboek ziektebeelden Neurologie
Neurologie Zakboek ziektebeelden Neurologie Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden
Nadere informatieOnderzoek en behandeling van de voet
Onderzoek en behandeling van de voet Orthopedische casuïstiek Onderzoek en behandeling van de voet Redactie: Dos Winkel Met bijdragen van: Patty Joldersma Marc Martens Irma Pelgrim Bohn Stafleu van Loghum
Nadere informatieVRAGEN OVER GESTELDE VEEL COPD
VEEL GESTELDE VRAGEN OVER COPD VEEL GESTELDE VRAGEN OVER COPD Assoc. Prof. Dr. N.H. Chavannes Prof.dr. P.N.R. Dekhuijzen 2013 2013 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV, Houten Alle
Nadere informatieDe diabetische voet en de Simm s classificatie
De diabetische voet en de Simm s classificatie De diabetische voet en de Simm s classificatie Margreet van Putten Houten 2012 2012 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieAngststoornissen en hypochondrie
Angststoornissen en hypochondrie Angststoornissen en hypochondrie Diagnostiek en behandeling P.M.G. Emmelkamp T.K. Bouman S. Visser Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd
ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd Praktische handleiding voor signalering, screening en diagnostiek prof. dr. J. Buitelaar drs. E. van Daalen dr. C. Dietz
Nadere informatieOnderzoek en behandeling van de hand het polsgewricht
Onderzoek en behandeling van de hand het polsgewricht Orthopedische casuïstiek Onderzoek en behandeling van de hand het polsgewricht Redactie: Koos van Nugteren Dos Winkel Met bijdragen van: Frederik Verstreken
Nadere informatieMeer dan duizend dagen
Meer dan duizend dagen M eer dan duizend dagen Belevenissen van een huisarts in opleiding columns van Liesbeth Kooiman onder redactie van MedNet Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 ISBN 978 90 313 5310
Nadere informatieNicolien van Halem Sjaak Groot. Planmatig zorg verlenen
Nicolien van Halem Sjaak Groot Planmatig zorg verlenen Nicolien van Halem Sjaak Groot Planmatig zorg verlenen Houten 2014 ISBN 978-90-368-0587-2 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Nadere informatieErwin J.O. Kompanje. Klinische ethiek op de IC
Erwin J.O. Kompanje Klinische ethiek op de IC Erwin J.O. Kompanje Klinische ethiek op de IC 37 overdenkingen uit de praktijk van intensive care en spoedeisendehulpverlening Houten 2012 ISBN 978-90-313-8395-5
Nadere informatieDe zorg voor pleegkinderen
De zorg voor pleegkinderen reeks kind in zicht De zorg voor pleegkinderen is het tweede deel van de reeks Kind in zicht. In deze reeks beschrijven psychologen, (ortho)pedagogen en kinderpsychiaters in
Nadere informatieHet Osteoporose Formularium. 1 e editie. een praktische leidraad
Het Osteoporose Formularium 1 e editie een praktische leidraad Deze uitgave wordt mede mogelijk gemaakt door: en binnen ATC hoofdklasse M. NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve
Nadere informatieOmgaan met ziekelijke jaloezie
Omgaan met ziekelijke jaloezie Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieIn gesprek met de palliatieve patiënt
In gesprek met de palliatieve patiënt In gesprek met de palliatieve patiënt Anne-Mei The Cilia Linssen Bohn Stafleu van Loghum Houten ª 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieZorg om mensen met dementie
Zorg om mensen met dementie Voor Ries en Myrthe Zorg om mensen met dementie Een handleiding voor verzorgenden Bère Miesen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieMotivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen
Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Redactie: Arno van Dam en Niels Mulder Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieLeven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge
Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het
Nadere informatieLeidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie
Leidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie Leidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie Onder redactie van: Dr. A.G. Lieverse internist-vasculair geneeskundige Maxima Medisch Centrum, Eindhoven
Nadere informatiePatiënt en recht in de apotheek
Patiënt en recht in de apotheek Patiënt en recht in de apotheek mr Jurriane A. Rendering Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten
Nadere informatieehealth in de langdurige zorg
ehealth in de langdurige zorg S. Timmer ehealth in de langdurige zorg De praktijk van de ouderen- en gehandicaptenzorg Houten 2014 ISBN 978-90-368-0827-9 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieWerkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen hoort bij de handleiding Integrale
Nadere informatieAutismespectrumstoornis
Autismespectrumstoornis Hilde Geurts, Bram Sizoo & Ilse Noens [red.] AUTISMESPECTRUMSTOORNIS interdisciplinair basisboek ISBN 978-90-368-2041-7 ISBN 978-90-368-2042-4 (ebook) DOI 10.1007/978-90-368-2042-4
Nadere informatieHandleiding bij Beter beginnen
Handleiding bij Beter beginnen Handleiding bij Beter beginnen Trudy Mooren en Maartje Schoorl Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieInzichten in importziekten
Inzichten in importziekten C.J. in t Veld P.P.A.M. van Thiel Inzichten in importziekten Voor de huisartspraktijk C.J. in t Veld Brielle Nederland ISBN 978-90-368-0854-5 DOI 10.1007/978-90-368-0855-2 ISBN
Nadere informatie8FSLDBIJFS /[EPMJMGEXMIRMZIEY
Medicijnen Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008 2008 Bohn Stafleu van
Nadere informatieONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE
ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE ISBN 978-90-368-1699-1 ISBN 978-90-368-1700-4 (ebook) 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatiedr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen
dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen Houten, 2016 Eerste druk, 1980 Zevende druk, eerste oplage, Uitgeverij
Nadere informatieVerworven taalstoornissen
Verworven taalstoornissen Verworven taalstoornissen Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 19 Houten 2014 Ó 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets
Nadere informatieStoppen met roken Cursus
Stoppen met roken Stoppen met roken Cursus F.A. Willemsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatieLeven met astma bij kinderen
Leven met astma bij kinderen Peter Merkus en Marijke Tibosch Leven met astma bij kinderen Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze
Nadere informatie