Jaarverslag Joods Historisch Museum Postbus RE Amsterdam T + 31 (0) F + 31 (0)

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009

2 Jaarverslag 2009 Samenstelling Joods Historisch Museum Interviews, summary en vertaling Daniël Bertina Fotografie interviews Ruud van Zwet Vormgeving MV LevievanderMeer Drukwerk Onkenhout Groep Joods Historisch Museum Postbus RE Amsterdam T + 31 (0) F + 31 (0) info@jhm.nl Afbeelding cover: Meijer de Haan, Paysage de Pouldu, au verger (Landschap bij Le Pouldu met boomgaard), Particuliere collectie, Portland, Oregon, VS. Courtesy of Galerie Hopkins-Custot, Paris Foto s kinderateliers JHM p. 5 Dansmarietjes, Venray, foto: Bert Nienhuis p. 7 Elias Harrus, Leraar en leerlingen van de traditionele religieuze school. Beni Sbih, Tagounit, Marokko, Foto: Beth Hatefutsoth, Tel Aviv p. 11 Oh Pimprinella!, Collectie Jaap van Velzen p. 12 Mimoena. Foto : Dirk P.H. Spits p. 19 Foto : Stichting Museum Plus Bus p. 21 Sonia Gaskell, Foto: Paul Huf/MAI p. 27 Portugese Synagoge. Foto: Theo Uytenhaak p. 33 Mediatheek. Foto: Liselore Kamping p. 35 Martin Monnickendam, dienst in een synagoge, ca Collectie Joods Historisch Museum p. 40 Overhandiging cheque BankGiro Loterij. Foto: Roy Beusker p. 41 Meijer de Haan, Maternité, Privé collectie p. 49 Ruud van Zwet Interview Joël Cahen 02 Tentoonstellingen 04 Interview Jelka Kröger 08 Evenementen 10 Interview Theun Plantinga 14 Bezoekersaantallen 16 Marketing en Communicatie 18 Educatie en Publiekscontacten 22 Portugese Synagoge en Ets Haim 26 Interview Dayan Pinchas Toledano 28 Museumcollectie 30 Mediatheek en Digitaal Monument 32 Menasseh ben Israel Instituut 34 Wetenschap 36 Interview Hein en Lilian Beuth 38 Financiële ondersteuning 40 Verkorte jaarrekening 42 Personeelszaken 44 Besturen en medewerkers 44 Rondleiders en vrijwilligers 47 Summary in English 48

3 Hoe enthousiaster ik word, des te harder kan ik rennen Directeur van het Joods Historisch Museum Joel Cahen kijkt terug op een geslaagd jaar en vooruit naar een mooie toekomst 2 De verborgen meester, Meijer de Haan was een hoogtepunt voor het Joods Historisch Museum. Een tentoonstelling waar we erg trots op zijn, en die in alles belichaamt waar het wij voor staan: kunst, cultuur, religie en erfgoed. Meijer de Haans schilderijen zijn van topkwaliteit, en tonen daarnaast de omslag van de klassieke schilderkunst naar de moderne tijd. De verborgen meester laat een stap zien in de geschiedenis van de joodse emancipatie in Nederland. We zijn beloond met mooie bezoekersaantallen, en het reizen van deze exposities naar het Musée d Orsay in Parijs en het Musée des Beaux Arts in de Bretonse stad Quimper. Fantastisch dat het ons lukte om die vergeten meester zo naar voren te halen. In 2009 zijn goede investeringen gedaan in marketing, en kwamen veel kinderen via de na- en buitenschoolse opvang naar ons Kindermuseum. Sinds de Portugese Synagoge onder de vleugels van het JHM is gekomen, hebben beide instellingen meer bezoekers mogen verwelkomen. Voor 2010 stevenen we ruimschoots af op bezoekers. Nieuw publiek aantrekken is altijd spannend. Met de fototentoonstelling Marokko: foto s door Elias Harrus en Pauline Prior hebben we dat gedaan, en dat is een trend die we willen voortzetten. Die foto s gaven een prachtig beeld van de joodse gemeenschap in Marokko die eeuwenlang harmonisch heeft samengeleefd met de islamitische bevolking. We hebben geprobeerd om Marokkaanse Nederlanders te verleiden om naar ons museum te komen en de herinneringen over hun vaderland te delen. Wethouder Fatima Elatik opende de tentoonstelling met een bevlogen toespraak waarbij vrijwel de hele Marokkaans-Nederlandse intelligentsia aanwezig was. We vierden Mimoena: een feest dat traditiegetrouw door joden en moslims samen wordt gevierd, en hielden een feestelijke Marokkaanse markt op de binnenplaats. Naast fotografie en schilderkunst toonden we vorig jaar ook populaire cultuur. Zoals in Lach en Vergeet!: een kleine, maar zeer succesvolle multimedia tentoonstelling over de talloze bekende liedjes van joodse artiesten. Bezoekers waren niet weg te sláán, want die muziek staat gegrift in het Nederlandse collectieve cultureel geheugen. Tot het doek valt in de Hollandsche Schouwburg haakte hierop in. Deze videopresentatie over de geschiedenis van de Hollandsche Schouwburg was een succes. Met Sonia Gaskell. Pionier van de dans kwam een danslegende tot leven. Voor later dit jaar bereiden we een grote tentoonstelling en een documentatie project over joods Nederland ná 1945 voor. De huidige tentoonstelling over de schilder Mayer Kirshenblatt is bijzonder, want Kirshenblatt bezat het vermogen om de allerkleinste, meest markante details uit zijn Poolse jeugd te verwerken tot vrolijke, kleurrijke schilderijen. Het blijft onze missie om bezoekers uit alle verschillende bevolkingslagen bij het Joods Historisch Museum te betrekken. Om elkaar te ontmoeten en het onderlinge begrip te vergroten. Zo houden we herinneringen in ere. 3

4 Tentoonstellingen Foto: Bert Nienhuis. Overzichtstentoonstelling 22 december 2008 t/m 5 april 2009 Nieuwe Synagoge Projectleider: Bernadette van Woerkom Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer Gelijktijdige verschijning van het ov))erzichtswerk Foto Bert Nienhuis bij uitgeverij Atlas Eerste overzichtstentoonstelling van het werk van fotograaf Bert Nienhuis. Hij fotografeerde onder meer voor Vrij Nederland talloze (inter)nationale beroemdheden en maakte journalistieke documentaires over onder andere immigratie, werkloosheid en het dagelijks joods leven. Foto: Bert Nienhuis in de media een keuze BN ers in het museum, Spits, 18 december 2008 Bert Nienhuis schrijft geschiedenis, Het Parool, 19 december 2008 Door de lens van een mensen-mens, De Telegraaf, 19 december 2008 Nienhuis wil iets voelen voor geportretteerde, Lach... en Vergeet! in de media een keuze Oude liedjes herleven, De Telegraaf, 21 januari 2009 Nostalgisch meeneurieën, NIW, 20 maart 2009 Terug naar theater van vergeten Joodse artiesten, Trouw, 20 maart 2009 Wegdromen bij klassiek amusement, Levend Joods Geloof, april 2009 Fluitje van een cent, De Telegraaf, 31 januari 2009 Het joods Amsterdam van Martin Monnickendam 25 februari t/m 19 april 2009 Wisselvitrine Projectleider: Irene Faber 2009 stond in het teken van de talentvolle en gevierde Amsterdamse schilder Martin Monnickendam ( ). Ter gelegenheid daarvan schonk de Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam 45 werken aan het Joods Historisch Museum. Een selectie daaruit was te zien in de nieuwe wisselvitrine van het JHM. In de vaste tentoonstelling zijn al langer belangrijke werken van Monnickendam opgenomen. Deze werden nu extra uitgelicht. Bezoekers konden een gang langs de werken van Monnickendam maken en kregen zo een mooi beeld van zijn 4 Leeuwarder Courant, 20 december 2008 joodse werk. 5 Geen koele observator, De Twentsche Courant, 21 december 2008 Sluyser en Sluyser 23 april t/m 14 juni 2009 Gekleurde beelden. Palestina gefotografeerd door Wisselvitrine The American Colony Photographers Projectleider: Irene Faber 22 december 2008 t/m 22 februari 2009 In het voorjaar was in de wisselvitrine van het JHM een Prentenkabinet presentatie te zien van foto s, brieven en manuscripten van de Projectleiders: Peter Buijs en Anton Kras bekende chroniqueur van het joodse leven Meyer Sluyser Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer ( ), en van enkele schilderijen van diens zoon, Het JHM toonde circa honderd foto s van met de hand biochemicus Mels Sluyser (1930). De aanleiding voor deze ingekleurde glasdia s (lantaarnplaatjes) met afbeeldingen van presentatie was Mels Sluyers schenking van archiefstukken en Palestina die graanhandelaar Arie Speelman tijdens zijn reizen foto s met betrekking tot Meyer Sluyser. door het land kocht van The American Colony Photographers. De foto s toonden Jeruzalem, het leven op het land, stads- en Marokko. Foto s van Elias Harrus en Pauline Prior dorpsgezichten en verschillende bevolkingsgroepen uit het begin 24 april 2009 t/m 20 september 2009 van de twintigste eeuw. Nieuwe Synagoge Projectleider: Julie-Marthe Cohen Lach en Vergeet! Liedjes van joodse artiesten Ruimtelijke vormgeving: ROO Rietbroek Oudijn ontwerpers 6 maart t/m 21 juni 2009 Grafische vormgeving: MV LevievanderMeer Prentenkabinet Fototentoonstelling over de joden van Marokko met werk van Projectleider: Hetty Berg de Marokkaans-joodse Elias Harrus ( ) en de Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer hedendaagse Nederlandse fotograaf Pauline Prior. In de Bekende en minder bekende liedjes van joodse artiesten, tentoonstelling waren foto s te zien die Elias Harrus in de jaren componisten, humoristen of tekstschrijvers waren in deze vijftig maakte van de joden in het zuiden van Marokko, vlak voor expositie te zien en te horen. De bezoeker begaf zich in de wereld hun massale emigratie naar Israël. In 2008 reisde de Nederlandse van vermaak van vóór de televisie. De mooi geïllustreerde en fotograaf Pauline Prior naar deze streken om restanten van het gedecoreerde bladmuziek, soms met getekende portretten of joodse erfgoed te fotograferen. Ook maakte Prior een impressie foto s van de artiesten, gaf een kleurrijk beeld van een wervelend van het Marokkaans-joodse leven in Casablanca. revue- en variétéleven waarin (Amsterdamse) joden een hoofdrol speelden.

5 Marokko in de media een keuze Vergeten Historie, Algemeen Dagblad, 23 april 2009 Melancholie in Marokko, De Telegraaf, 7 augustus 2009 Verloren sprookjeswereld, NIW, 1 mei 2009 De erfenis van de joden in Marokko, Het Parool, 30 april 2009 Het verborgen verhaal van de Joden in Zuid-Marokko, Trouw, 10 juni 2009 Nieuw in het JHM. Vijf jaar aanwinsten 3 juli t/m 30 augustus 2009 Prentenkabinet en wisselvitrine Projectleider: Irene Faber Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer De afgelopen vijf jaar is de collectie van het JHM verrijkt met bijna zesduizend objecten, foto s en documenten. In het Prentenkabinet was een gevarieerde keuze te zien van ruim honderd van deze aanwinsten. Naast foto s die Emmy Andriesse in de jaren vijftig maakte van de Amsterdamse jodenbuurt, was er recent werk te zien van onder andere de Israëlische fotografe Vardi Kahana (1959). Sonia Gaskell. Pionier van de dans De verborgen meester, Meijer de Haan 13 oktober 2009 t/m 24 januari 2010 Nieuwe Synagoge Projectleider: Jelka Kröger Ruimtelijke vormgeving: ROO Rietbroek Oudijn ontwerpers Grafische vormgeving: MV LevievanderMeer Het Joods Historisch Museum wijdde dit najaar de eerste overzichtstentoonstelling ooit aan de negentiende-eeuwse schilder Meijer de Haan ( ). De Haan was goed bevriend met Theo van Gogh, de jongere broer van Vincent en werkte nauw samen met Paul Gauguin, maar bleef zelf voor het grote publiek verborgen. Met deze expositie wilde het JHM hier verandering in brengen. De tentoonstelling is in 2010 ook te zien in het Musée d Orsay in Parijs en in het Musée des Beaux Arts in het Bretonse Quimper onder de titel Le maître caché, Meijer de Haan. De verborgen meester in de media een keuze Zij aan zij met Gauguin, De Telegraaf, 30 oktober 2009 De Haan is verborgen meester, Het Parool, 21 oktober 2009 Uit de schaduw van Gauguin, Museumtijdschrift, okt/nov 2009 Zorgvuldige expositie van kleine schilder, NRC Handelsblad, 18 november 2009 Ontsnapt aan de middelmaat, Het Financieele Dagblad, 6 11 september 2009 t/m 31 januari december Prentenkabinet Projectleider: Hetty Berg Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer Sonia Gaskell ( ) is voor de klassieke dans in Nederland van onschatbare waarde geweest. Begonnen vanuit een eenvoudige balletstudio zorgde zij in het naoorlogse Nederland voor het eerste gesubsidieerde nationale balletgezelschap en voor een gedegen klassieke balletopleiding. In het najaar presenteerden het Joods Historisch Museum en het Theater Instituut Nederland (TIN), aan de hand van onder meer foto s, kostuums en filmfragmenten, een overzicht van het leven en werk van deze bijzondere vrouw. De tentoonstelling vertelde daarmee tegelijkertijd de geschiedenis van de dans in Nederland tot Sonia Gaskell in de media een keuze Leven in dienst van de dans, Trouw, 18 september 2009 Aangeraakt door God, De Telegraaf, 11 september 2009 Een strenge moeder, De Volkskrant, 11 september 2009 De nukken van Mevrouw, Elsevier, 19 september 2009 Herinneringen aan een gedreven Mevrouw, Het Parool, 22 september 2009

6 Dit was echt mijn zwanenzang Ruim drie jaar lang werkte projectleider Jelka Kröger aan De verborgen meester, Meijer de Haan. 8 Deze tentoonstelling is een eerherstel van Meijer de Haan. Het onderzoek naar zijn leven heeft een fantastisch beeld opgeleverd van die kleine, maar zeer invloedrijke groep joodse kunstenaars uit het Amsterdam van eind negentiende eeuw. Dat raakt mij persoonlijk. Ik heb echt het gevoel een verborgen wereld te hebben ontdekt. 9 Ons avontuur begon met slechts vier schilderijen. Damesportret (1882), ons prijsstuk, was het eerste doek dat ik ooit van Meijer de Haan zag. Ik vond het zó mooi en verfijnd die kunstenaar moest wel meer moois hebben gemaakt. Het Rijksmuseum stelde ons twee werken ter beschikking voor een eventuele tentoonstelling. En plotseling dook er nóg een schilderij van Meijer de Haan op, toevallig gevonden bij het straatvuil in Amsterdam Zuid. Zo kwam het in beweging. Meijer de Haan is lang een vergeten kunstenaar geweest. Vermoedelijk is hij op een gegeven moment verward met de schrijver Jacob Israël de Haan, want onze schilder was namelijk zo goed als onvindbaar. Veel van zijn werk heb ik teruggevonden in de archieven van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie. Hij bleek te zijn gearchiveerd onder de voornaam Jacob, achternaam Meijer de Haan. Dat is nog steeds een verbazend hardnekkig misverstand, ook in de kunstwereld. De catalogus Meijer de Haan: A Master Revealed uitgegeven in een Frans- en Engelstalige versie biedt een prachtige aanvulling op de tentoonstelling en helpt dit misverstand uit de weg. Dit was de eerste tentoonstelling die ik maakte. Aan het hele project heb ik ongeveer drie jaar gewerkt, waarvan het laatste jaar continu. Ik heb daarbij veel steun gehad aan mijn assistente Sara Tas. Circa mensen kwamen naar het Joods Historisch Museum, de expositie opende onlangs in Parijs en reist nog naar Quimper in Bretange. Daar ben ik erg trots op. Ik heb dit project beschouwd als mijn zwanenzang. Ik dacht dat dit mijn laatste werk zou zijn, want ik ben nu met pensioen. Maar ik ben toch weer voorzichtig bezig met iets nieuws. Het ontdekken van verborgen werelden is het allerleukste wat er is. Nu staat de tentoonstelling in het Musée d Orsay. Ik heb me daar flink met de inrichting van de expositie mogen bemoeien. Het is fijn om toch die controle te kunnen houden, ondanks de duidelijke cultuurverschillen tussen de Nederlandse en Franse museumwereld. Daar gaat elk besluit langs talloze bestuurslagen. Over elk loszittend schroefje wordt eerst met vijftien man vergaderd voordat het wordt vastgedraaid.

7 Evenementen Instaprondleidingen De eerste generaties joden in Amsterdam, Nederlandse joden in de Gouden Eeuw De geschiedenis van de joden in Nederland 1900-heden Hoge Feestdagen Wandelingen Langs stenen herinneringen Spinoza Diamanthandel, de geschiedenis van de diamantenhandel in het hart van joods Amsterdam Plantage, een zomerse wandeling door de 19de-eeuwse Plantagebuurt Wandelingen door de voormalige jodenbuurt i.h.k.v. de Uitmarkt en Open Monumentendag Meijer, Menasse, Multatuli en meer, literaire wandeling Palestina aan het begin van de 20e eeuw; leven in het Heilige Land door Margreet Steiner, archeologe Zo werd vroeger muziek gemaakt, muziek die je niet wilt vergeten door Jaap van Velzen, verzamelaar Spinoza-Bergson-Duchamp-Deleuze. Het contemporaine kunstwerk als body without organs door Raoul Teulings, theoreticus en kunstenaar Elias Harrus and Jews among Berbers door Sarah Levin, UC Berkeley De Maghreb in beweging, Massa-emigratie van joden uit Marokko door Daniel Metz, cultuurhistoricus Meijer de Haan: Tussen joodse traditie en Franse avant-garde door Jelka Kröger, conservator van de tentoonstelling Tussen pen en penseel, de brieven van Meijer de Haan en Vincent van Gogh door Leo Jansen, conservator schilderijen Van Gogh Museum en bezorger van de brieven en Jelka Kröger, conservator van de tentoonstelling Films De Jantjes (NL, 1934, Jaap Speyer, 91 min.) En sindsdien zitten we hier (documentaire, NL, 2008, Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn, 50 min.) Kinderevenementen / Ateliers 10 Bleeke Bet (NL, 1934, Richard Oswald, 106 min.) 11 Fieperdepiep Hoera! Op stap (NL, 1935, Ernst Winar, 82 min.) Maak je eigen camera obscura Steal a pencil for me (documentaire, VS, 2007, Michèle Ohayon, Schminkatelier voor Poeriem 97 min.) (besloten evenement) Mazzelbingo, bingo met joodse voorwerpen Filmmarathon De Jantjes, De familie van mijn vrouw, Op stap in Woord en beeld één dag Henna-atelier met Etty Elbaz Griffioen Film & Talk Het bittere kruid (NL, 1985, Kees van Oostrum, 82 Hamsa-atelier met Etty Elbaz Griffioen min.) met Thalia Klein Darboeka spelen! met Emerald Beryl Filmpremière Terpe Kind Mains, Terpe (documentaire, NL, 2009, Kinderconcerten i.h.k.v. het Kindergrachtenfestival 55 min.) Theatervoorstelling De Koningin van Perzië door Theater Stuiter Film & Talk Het Drielandenpunt (NL, 1974, Frans Bromet, 34 in het kader van de Week van de Geschiedenis min.) met Frans Bromet Schilderatelier Schilderen als Meijer de Haan: zelfportret De familie van mijn vrouw (NL, 1935, Jaap Speyer, 86 min.) Schilderatelier Schilderen als Meijer de Haan: een familieportret Spons0ring van IsREAL filmfestival met de film Shivaa Schilderatelier Schilderen als Meijer de Haan: stilleven Film & Talk Nuba of Gold and Light (Frankrijk/Marokko, 2007, Tutu s en kroontjes maken met Jasmine Louist Izza Genini, Engelse ondertiteling, 80 min.) met Izza Génini Familierondleiding en dansworkshop met Barbara van Gelder Hollandsch Holywood (NL, 2008, 89 min.) Chanoeka-atelier Een koninkrijk voor een huis (NL, 1949, Jaap Speyer, 89 min.) Werk in uitvoering, atelier met beeldend kunstenaar Eli Content Goodbye Mothers (Marokko, 2007, Mohamed Ismaïl, Engelse Loofhut in uitvoering ondertiteling, 115 min.) Filmwedstrijd voor kinderen tijdens het Joods Film Festival Say Amen! (documentaire, Israël, David Deri, 2005, Engelse ondertiteling, 67 min.) i.h.k.v. Amsterdam Gay Pride Inleidingen op tentoonstellingen Shivaa (Israël, 2008, Ronit en Shlomi Elkabetz, Engelse Foto: Bert Nienhuis - Overzichtstentoonstelling ondertiteling, 103 min.) Lach en Vergeet! Liedjes van joodse artiesten Film & Talk Pizza in Auschwitz (documentaire, Israël, 2008, Moshe Marokko, Foto s van Elias Harrus en Pauline Prior Zimerman, Engelse ondertiteling, 65 min.) i.h.k.v. Week van de Sonia Gaskell. Pionier van de dans Geschiedenis De verborgen meester, Meijer de Haan Joods Film Festival (zie speciale evenementen hieronder) Film & Talk Mevrouw (documentaire, NL, 2009, Jellie Dekker, 59 Lezingen min.) met Jellie Dekker Ontmoeting met Bert Nienhuis, Hanneke Groenteman interviewt Bert Nienhuis

8 Inloopconcerten in de Grote Synagoge: Allegra kwartet Duo Bilitis Rotterdam Ensemble Duo Myrthe Helder, viool, en Aleksandar Stojic, gitaar Zephyros Ensemble Speciale evenementen Boekpresentatie Een Verhaal uit Duizenden door Denise Citroen (besloten evenement) Boekpresentatie Joods Denken en Danken door prof. Ephraim Meir (besloten evenement) Literaire salon met Charles Lewinsky, auteur van Het lot van de Familie Meijer Boekpresentatie vertaling van Pirkei Avos (besloten evenement) Mimoenaviering in de Academie van Bouwkunst, i.s.m. Stichting Maimon Muziekavond Klezmer Meets Chaabi i.h.k.v. de tentoonstelling Marokko Marokkaanse Soek in de Academie van Bouwkunst Wiki Loves Art kick-off evenement Shookbook, Ruilboekenbeurs voor tweedehands boeken in het Hebreeuws Achter de schermen van Het Muziektheater, gecombineerde rondleiding i.s.m. Het Muziektheater i.h.k.v. de tentoonstelling Sonia Gaskell Museumnacht met als thema Voulez-vous danser?, dansavond met de Franse 12 slag: Bretonse band Matres & P en de DJs Betty & Billie in het Franse 13 Museumcafé (crêpes, kir, camembert), spoedcursus Ballet voor Dummies, tutu en beenwarmer breien ateliers, karaoke, korte dansfilms in het Auditorium. Joods Film Festival in filmtheater Kriterion en in het Joods Historisch Museum met als thema Made in Holland: 21 films in 5 dagen Johnny and Jones, inloopconcert in het Museumcafé i.h.k.v. de tentoonstelling Lach en Vergeet!) Cabaret Kwatsch, voorstelling van het duo David Simon en Menno van der Reis met het programma Blauw Steentje i.h.k.v. de tentoonstelling Lach en Vergeet! Tip Top, muziekvoorstelling door studenten van de Kleinkunst Academie i.h.k.v. de tentoonstelling Lach en Vergeet! Toneelstuk Adres Onbekend (besloten evenement) Cursussen Vaderlandse Geschiedenis in Beeld, door de Vrije Academie De Vijf Wereldreligies, door de Vrije Academie De Geschiedenis van Joods Amsterdam, door Beliën & Van Tol stadsverkenningen Arrangementen Rondleidingsarrangementen over Hebreeuwse manuscripten en boeken uit de Collectie Braginsky in het Joods Historisch Museum in samenwerking met Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam Een reis door Joodse Werelden, Hoogtepunten uit de Braginsky Collectie.

9 Cultureel erfgoed levend houden Zanger en acteur Theun Plantinga gaf concert in het Joods Historisch Museum. 14 sleutelden, en zijn ook met ons mee geweest naar Westerbork. Ook ons optreden in het Joods Historisch Museum komt in deze uitgebreide documentaire voor. De film komt ergens dit jaar uit. 15 Nol van Wesel en Max Kannewasser waren Johnny & Jones: twee joodse Amsterdammers die in de jaren voor de oorlog een ontzettend populair jazzduo vormden. Ze zijn tragisch aan hun eind gekomen, maar zelfs in Westerbork bleven ze vrolijke muziek maken. Daarover ging onze voorstelling Meneer Dinges. Samen met Victor Mentink, Rob van de Meeberg en Martin van Dijk speelde ik een kort liedjesprogramma uit deze voorstelling. In het kader van de tentoonstelling Lach en Vergeet!. Dat concert was heel bijzonder, want ik voelde me een onderdeel van de geschiedenis. In Meneer Dinges speel ik een acteur die de rol van Johnny (Nol van Wesel) moet instuderen theater in theater, zeg maar. Maar we zongen het liedjesprogramma in het Joods Historisch Museum zonder die dubbele laag. Zo kwam ik ineens veel dichter bij het personage Johnny. Op het podium was ik hem echt even, niet Theun in een kostuum. Meneer Dinges was mijn eerste aanraking met kleinkunst, naast al mijn werk in het muziektheater. Het is meteen een nieuwe passie geworden. Kleinkunst vind ik eigenlijk een nietszeggende term, voor mij gaat het om zo goed mogelijk een verhaal te vertellen. Na het concert in het Joods Historisch Museum speelden we een week lang in Theater Bellevue. Binnenkort gaat Meneer Dinges in reprise, speel ik in diverse muziektheaterproducties en ik werk nog aan een soloprogramma. Ik ben geen fanatiek museumbezoeker, maar kende het Joods Historisch Museum natuurlijk wel. Het museum is heel zichtbaar en open: ze organiseren ontzettend veel en je ziet de naam vaak voorbijkomen. Dat is knap. De samenwerking was heel prettig en ik zou graag nog eens iets voor ze willen doen. Bijvoorbeeld een workshop geven, of dramalessen in het Kindermuseum. Ik ben er trots op dat ik die prachtige liedjes en dat culturele erfgoed op zo n mooie plek in leven heb kunnen houden. Dat we het verhaal van Johnny & Jones hebben kunnen vertellen, en er hopelijk in zijn geslaagd om mensen te ontroeren. Daarom heb ik dit vak gekozen. Twee documentairemakers Erga Netz en Izzy Abrahami zijn bezig aan een film over Johnny & Jones. Ze hebben ons gevolgd terwijl we aan de voorstelling

10 Bezoekersaantallen 2009 Noorwegen 44 Canada 209 Zweden 87 Finland 45 Denemarken 160 VS Ierland 63 Schotland 9 Estland 6 Oekraïne 9 Rusland 169 Mexico 48 UK Nederland Letland 5 Georgië 2 Kazachstan 1 China 81 Japan 173 Costa Rica 1 Panama 7 Cuba 1 Wales 4 België 290 Duitsland Polen 66 Hongarije 68 Kroatie 5 Roemenië 61 Colombia 9 Brazilië 100 Venezuela 8 Frankrijk Europa overig 4 Zwitserland 156 Tsjechië 22 Slovenië 12 Servië 3 Bulgarije 6 Griekenland 26 Iran 7 India 13 Thailand 5 Korea 23 Peru Argentinië 16 Syrië Maleisië 17 1 Oostenrijk Turkije 33 Taiwan Azië overig Slowakije Spanje Italië Latijns Amerika 43 Portugal 317 Israël Libanon 1 Singapore 1 Filippijnen 1 Chili 3 Marokko 6 Afrika overig 3 Nigeria 1 Egypte 1 Jordanië 2 Indonesië 4 Nieuw-Zeeland 26 Koeweit 2 Australië 138 Deze kaart is het resultaat van een representatieve steekproef onder van de bezoekers uit 72 verschillende landen die in 2009 het JHM bezochten Zuid-Afrika 31 Tasmanië 2 Aantal bezoekers in 2009 januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Naar soort toegang Volwassenen normaal tarief t/m 17 jaar normaal tarief t/m 12 jaar Kinderen onder 6 jaar tarief Algemene Museumkaart Entree groep volwassenen Entree onderwijsgroepen Vrienden Joods Historisch Museum Combi CEPIG International Youth Card I Amsterdam Card Museumn Bezoek opening Museum Plus Bus Stadspas 718 Vereniging Rembrandt 735 Holland Pass 432 CJP 248 Vrijkaart 188 Toegang Canal Bus Ticket 141 Museumboot 37 Overigen Totaal Portugese Synagoge juli-december. Bezoekers naar herkomstlanden (een steekproef) Nederland Israël VS Frankrijk Duitsland Spanje 994 Italië 689 Portugal 546 UK 518 Rusland 249 Unieke bezoekers website JHM op Facebook per : 280 fans per : 557 fans JHM op Hyves per : 128 leden JHM op: Twitter per : 200 volgers per : 259 volgers Totaal Vrienden van het Joods Historisch Museum, per : 3.250

11 Marketing en Communicatie Het JHM heeft in 2009 een bewogen jaar achter de rug, waarin optimaal aandacht werd gegeven aan het verder uitbouwen van de bekendheid van het JHM Kindermuseum, onze tentoonstellingen vaak free publicity en vertegenwoordigt een hoge advertentiewaarde. In 2009 trokken de verschillende openingen record aantallen bezoekers. en presentaties en de vele evenementen in het JHM en de Hollandsche Schouwburg. Ook werd het JHM dit jaar beheerder van zowel de Portugese Synagoge als de bibliotheek Ets Haim. Daarmee is het JHM voor het eerst in staat om het brede spectrum van joods Amsterdam bij een groot nationaal en internationaal publiek onder de aandacht te brengen. Het middel hiervoor is de promotie van het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam. Het JHM trok in 2009 bijna 7% meer bezoekers dan in Het aantal steeg van naar bezoekers, ondanks een algehele terugloop in het bezoekersaantal van de Nederlandse JHM Magazine De Museumkrant van het JHM op tabloid formaat is in 2009 in een nieuw jasje verschenen. Onder de naam JHM Magazine heeft het JHM gekozen voor een tijdschriftformule, gericht op een breder publiek, waarin meer ruimte is voor columns, achtergrondartikelen, interviews, tips en foto s. Het JHM Magazine verschijnt drie keer per jaar in een oplage van exemplaren bij onze tijdelijke tentoonstellingen. In 2010 zal het magazine waar mogelijk nog verder worden ontwikkeld en verbeterd. musea ten gevolge van de economische crisis en de grootschalige 18 werkzaamheden op het Mr. Visserplein gedurende de zomermaanden. Een groot deel van deze stijging is te danken aan de gevarieerde tentoonstellingen die een breed publiek trokken. Voor het eerst werden in 2009 de openingsdata van de tentoonstellingen in de Grote Synagoge en in het Prentenkabinet gescheiden, mede waardoor wij vrijwel het hele jaar door de aandacht van het publiek en de media wisten te krijgen. Samenwerking Het JHM is één van de partners in het project Museum Plus Bus dat ruimhartig door de BankGiro Loterij wordt gesteund. In 2009 heeft de Museum Plus Bus, een gezamenlijk initiatief van het Rijksmuseum, Van Gogh Museum, Cobra Museum, Hermitage Amsterdam, Mauritshuis, Kröller-Müller Museum en het Joods Historisch Museum, circa senioren een dag vol kunst en cultuur aangeboden. 19 Media Het JHM staat in de belangstelling van de media. Als het enige joodse museum in Nederland worden onze tentoonstellingen en activiteiten goed gevolgd. De exposities en evenementen worden regelmatig door de landelijke, regionale en lokale media gerecenseerd en geregistreerd. Media-aandacht is belangrijk voor de uitstraling van het museum en heeft aantoonbaar hogere bezoekcijfers tot gevolg. Verder zijn er actualiteiten- en kunstprogramma s op radio en televisie die regelmatig aandacht geven aan het museum. Daarnaast is internet steeds belangrijker geworden. Eind 2009 is de geheel vernieuwde website van het JHM gelanceerd. De website is uitgebreid met nieuwe media toepassingen zoals YouTube filmpjes en social networks. Voor het eerst is er nu ook een duidelijke link met de websites van het JHM Kindermuseum, de Hollandsche Schouwburg, de Portugese Synagoge, Ets Haim, Digitaal Monument en het Menasseh ben Israel Instituut. Allemaal sites waar het JHM direct of indirect voor verantwoordelijk is. De vernieuwing van de sites van de Hollandsche Schouwburg, de Portugese Synagoge en Ets Haim zal in 2010 plaatsvinden. Ook is dan de Community rond het Digitaal Monument gereed en zal deze als interactieve portal gaan functioneren. Het JHM is terug te vinden op vele blogs en internet nieuwspagina s. Uiteraard ligt hier een actief pr-beleid aan ten grondslag. Het opzetten en bijhouden van social networks (Facebook, Hyves, Twitter) is het afgelopen jaar één van de communicatieve prioriteiten geweest. Redactionele aandacht is In 2009 heeft het museum weer samen kunnen werken met de Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs. Onder andere rond de tentoonstelling De verborgen meester, Meijer de Haan heeft de Vrije Academie diverse cursussen in het JHM aangeboden. Daarnaast organiseerde ze verschillende museumrondleidingen en buurtwandelingen rondom het thema Joods Amsterdam. Het Joods Historisch Museum blijft zich ervan bewust dat het vanuit strategisch oogpunt moet samenwerken met andere partijen in de buurt om zodoende de nationale en internationale bezoeker beter te kunnen bedienen. In 2009 is in dat opzicht een grote stap gezet door de twee samenwerkingsverbanden in de buurt, project Groot Waterloo District en Plantage aan het Water, samen te brengen in één stichting onder de naam De Plantage. Dankzij de samenwerking tussen onder meer het Rembrandthuis, JHM, Hermitage Amsterdam, Artis, Nemo, Gassan Diamonds, Tropenmuseum en talrijke andere instellingen kan de buurt nu krachtiger gepromoot worden. Samen met het Theater Instituut Nederland (TIN) organiseerde het JHM de tentoonstelling Sonia Gaskell. Pionier van de dans. De opening vond plaats in het Muziektheater. Het was een succesvolle expositie die veel bezoekers en media-aandacht kreeg. Door de samenwerking met het TIN bereikte het JHM weer een andere doelgroep. Tegelijkertijd kwam de documentaire Mevrouw van regisseur Jellie Dekker uit. Deze film, een coproductie van IDTV Docs en de NPS, was te zien op de tentoonstelling.

12 In september presenteerde De Nederlandse Opera (DNO) de groots opgezette opera La Juive in het Muziektheater. Voor het JHM en DNO was dit de aanleiding om een samenwerking aan te gaan en flinke korting aan elkaars bezoekers te geven. Aparte flyers in het Nederlands en Engels hebben deze samenwerking bij een breed publiek onder de aandacht gebracht. Uitmarkt Tijdens de Uitmarkt presenteerde het JHM zich voor het eerst samen met het JHM Kindermuseum, de Hollandsche Schouwburg en de Portugese Synagoge op het Museumeiland in het water van de Kloveniersburgwal. Ook waren het Joods Historisch Museum en de Portugese Synagoge dit jaar twee van de officiële Uitmarkt locaties. In samenwerking met het bureau Coz Related Marketing werd het Vanaf oktober startte de samenwerking tussen het JHM en Bijzondere Collecties van de UvA rondom de tentoonstelling Een reis door Joodse Werelden, Hoogtepunten uit de Braginsky Collectie. Met een succesvol arrangement bood het JHM bezoekers de gelegenheid eerst de eigen collectie manuscripten te bekijken, gevolgd door een wandeling door de voormalige joodse wijk naar concept van JHM-tv ontwikkeld: bezoekers van de stand van het JHM werd gevraagd om plaats te nemen voor een professionele tv-camera en met behulp van een autocue hun capaciteit als nieuwslezer te testen. Met deze screentest vielen ook nog mooie prijzen te winnen. De opnames waren later via een code te downloaden op de website van het JHM. Bijzondere Collecties op de Oude Turfmarkt, waar men de Braginsky-tentoonstelling en de stijlkamer van Bibliotheca Rosenthaliana kon bezichtigen. Museumnacht De Museumnacht op zaterdag 7 november had dit jaar als thema: Voulez-vous danser?, naar aanleiding van de tentoonstellingen Sonia Gaskell. Pionier van de dans en De 20 Het afgelopen jaar kreeg het JHM er een spectaculaire nieuwe buurman bij: de Hermitage Amsterdam. De Hermitage is niet alleen een culturele verrijking van de buurt, maar bleek tevens een publiekstrekker van formaat te zijn. Ook het JHM profiteerde van de komst van de Hermitage Amsterdam. Een deel van de bezoekers deed ook ons museum aan. In 2010 is de samenwerking met de Hermitage versterkt en is er een over-en-weer promotie tot stand gekomen rond de tentoonstellingen Gedurfd Verzamelen (JHM) en Matisse tot Malevich (Hermitage). Speciale activiteiten en evenementen Op 19 februari organiseerde het JHM een grote bijeenkomst voor de pers en relaties van het museum ter ere van drie bijzondere gebeurtenissen. De eerste was de officiële en feestelijke ondertekening van de beheersovereenkomst tussen het JHM en de CEPIG (verantwoordelijk voor het erfgoed van de Portugese Synagoge). Tegelijk werd door burgemeester Cohen de jongste aanwinst van het museum onthult: het schilderij Gezicht op de Grote en Portugese Synagoge te Amsterdam van Gerrit Adriaensz. Berckheyde uit 1680, waarop beide complexen samen te zien zijn. De AVRO maakte naar aanleiding van de aankoop een aflevering van het programma Nieuw in Nederland dat op 11 april op televisie te zien was. Ten slotte presenteerde het JHM die dag de nieuwe website van het JHM Kindermuseum. WIKI loves ART In juni deed het JHM mee aan de internationale fotografiewedstrijd WIKI loves ART. Een wedstrijd waarbij objecten uit museale collecties mochten worden gefotografeerd en waarvan de hierdoor verkregen afbeeldingen werden gebruikt op Wikipedia. In het JHM waren 25 werken aangewezen die mochten worden gefotografeerd. De nationale start vond op 1 juni plaats in het Joods Historisch Museum met fotografieworkshops en een highlights-tour. verborgen meester, Meijer de Haan. De Bretonse band Matres & P en de dj s Betty & Billie traden op in het Franse Museumcafé alwaar ook crêpes, kir en camembert waren te verkrijgen. Bezoekers konden een spoedcursus Ballet voor Dummies of tutu en beenwarmer breien volgen en er waren korte dansfilms in het Auditorium te zien. De Museumnacht in het JHM werd bezocht door ruim 3000, vooral jonge, belangstellenden. Joods Film Festival In december vond de achtste editie van het Joods Film Festival plaats onder de titel Made in Holland. Het was voor het eerst dat het Joods Film Festival samen met en grotendeels door het Joods Historisch Museum werd georganiseerd en tegelijkertijd met het Jerusalem Jewish Film Festival plaatsvond. Gedurende vijf dagen waren er in filmtheater Kriterion en in het Joods Historisch Museum 21 films te zien, was er een speciale filmwedstrijd voor kinderen en kon men dagelijks tijdens een Eat & Greet aanschuiven bij bekende regisseurs en in aanwezigheid van de makers praten over de getoonde films. Onderzoek De afdeling Marketing en Communicatie heeft in 2009 diverse onderzoeken verricht om een beter inzicht te krijgen in ons publiek, ons aanbod en onze service. Naast incidenteel publieksonderzoek via enquêtes (bijvoorbeeld tijdens de Marokkaanse soek) zijn er vier Mystery Guest bezoeken afgelegd door het bureau Quality Building en voeren het JHM, de Hollandsche Schouwburg en de Portugese Synagoge vanaf juni 2009 gedurende een jaar een onderzoek uit naar de herkomstlanden van onze bezoekers. Een deel van de resultaten staat elders in dit jaarverslag vermeld. 21 Grachtenfestival In augustus was het JHM Kindermuseum, samen met de Hollandsche Schouwburg, een van de locaties van het jaarlijkse Grachtenfestival. In het JHM Kindermuseum vonden onder grote belangstelling de Baby-, Dreumes- en Peuterconcerten plaats.

13 Educatie en Publiekscontacten Educatie vol inspiratie De educatieve dienst verricht werkzaamheden voor het Joods Historisch Museum, het JHM Kindermuseum, de Hollandsche Schouwburg en de Portugese Synagoge (hierna samengevat als het museum ) en bestaat sinds De vaste medewerkers en freelance rondleiders werken aan een zo toegankelijk mogelijk museum voor een divers publiek. Ontmoetingen: een nieuwe educatieve strategie Jarenlang was het voor een divers publiek toegankelijk maken van het museum de voornaamste doelstelling van de afdeling Educatie. Er bleek echter een grote behoefte aan verscherping van onze doelen, aan helderheid met betrekking tot de maatschappelijke taak die het museum zichzelf stelt, en aan een betere aansluiting met de wereld om ons heen. Met het project Ontmoetingen ( ) heeft het werk van de educatieve dienst een nieuwe focus gekregen. Het project draait om ontwikkeling en implementatie van een nieuwe, overkoepelende methode voor al onze educatieve uitingen, zowel binnen 22 rondleidingen als in educatief materiaal. 23 Hierbij gaat het om twee hoofdzaken: 1 het bevorderen van genuanceerd denken over dat wat het museum (re)presenteert en 2 het vergroten van leereffectiviteit Bezoekers van het museum komen binnen met ideeën over het museum, over dat wat het (re)presenteert. Middels diverse vaardigheden zoals luisteren, samenvatten en doorvragen, omgang met weerstand en emoties, proberen wij die ideeën op tafel te krijgen, zichtbaar te maken. We wijzen deze ideeën, wat ze ook zijn, niet af, maar sluiten er bij aan. Dan vullen wij ze aan met nieuwe, andere informatie, gebruikmakend van al wat het museum te bieden heeft. We zenden gedoseerde informatie naar een gerichte luisteraar. Hierdoor wordt vanzelf de leereffectiviteit vergroot en kunnen wij in geval van voorbarige oordelen de bezoeker verrassen met beelden die aanvullend zijn zodat daarmee beelden worden aangevuld. Met diverse experts is de educatieve dienst tot deze theoretisch onderbouwde lesmethode gekomen. Alle medewerkers en rondleiders hebben onder leiding van Tali Gross, coach en trainer en voormalig rondleider in het Joods Historisch Museum, een intensieve training meegemaakt om de methode te begrijpen en toe te passen. Na een periode van oefening op de werkvloer zullen evaluaties en mogelijk bijstellingen worden uitgevoerd. Educatie bij wisseltentoonstellingen Het afgelopen jaar zag het JHM de tentoonstelling Marokko: foto s van Elias Harrus en Pauline Prior als unieke kans om nieuwe doelgroepen bij het museum te betrekken. Deze tentoonstelling met foto s van de joodse gemeenschap in Marokko bood de mogelijkheid verschillende culturen, die soms ver van elkaar af lijken te staan, dichter bij elkaar te brengen. Alle educatieve programma s en toepassingen binnen deze tentoonstelling hadden als doel de bezoekers van verschillende leeftijden en culturele achtergronden verbanden te laten leggen

14 tussen de tentoonstelling en hun eigen geschiedenis en ervaringen. Dit vanuit de gedachte dat direct en werkelijk contact tussen mensen kan leiden tot een bijstelling van wederzijdse vooroordelen. Met dit doel is een aantal VMBO scholen specifiek uitgenodigd. De inhoud van de tentoonstelling en educatieve programma s kwam tot stand in samenwerking met docent en schrijver Nisrine Mbarki en projectmedewerker Touria Bouhkim. De belangrijkste educatieve programma s en toepassingen waren het museumspel Woord en Beeld, het onderwijsprogramma Marokkaans?! Joods?!, de Marokkaanse markt met chamsa-wedstrijd voor kinderen, het doorlopende atelier in het zomercafé, de film We waren allemaal hetzelfde, de interactieve rondleidingen, inleidingen en powerpoint presentaties. En tenslotte het atelierprogramma rond deze tentoonstelling in het Kindermuseum: een serie Hennaateliers en Chamsa-ateliers door Etty Elbaz-Griffioen en de Darbuka-workshops Daarnaast kreeg de website een lovende recensie in het gerenommeerde vaktijdschrift Museum Practice: Visitors to the children s website find rich graphics, interesting layout and navigation, and truly engaging content for visitors of all ages. Max the Matzo is the lively guide through a sequence of rooms in a typical Jewish family s house. A clickable mobile with a variety of objects suspended from it provides navigation from room to room. Video clips, snippets of information, games and even recipes are embedded in the different rooms, giving insight into aspects of Jewish history and contemporary life. Visitors can customize their own room with a surreal selection of objects including statues of Hindu and Buddhist deities, as well as trolls and Batman ( ) If the Jewish Historical Museum s children s website has set the new standard, visitors can look forward to an overhaul of the site aimed at older visitors. Until then, the children s site holds its own as an entertaining destination for all ages door Emerald Beryl. Overige wapenfeiten 24 De schildersateliers voor de kinderen en hun families, georganiseerd tijdens de tentoonstelling De verborgen meester, Meijer de Haan, waren een groot succes. Bij de schildersateliers Schilderen als Meijer de Haan: zelfportret; een familieportret en stilleven bezochten kinderen eerst de tentoonstelling waarna zij zelf aan de slag gingen. Naast de gebruikelijke inleidingen en rondleidingen vond er ook een groot atelier plaats voor de medewerkers van de Museum Plus Bus, en ook in de Museumnacht waren er diverse activiteiten georganiseerd. De jonge dansliefhebbers konden tijdens Sonia Gaskell. Pionier van de dans terecht in het Kindermuseum om zelf een tutu te maken en om zich te laten fotograferen als ballerina. Er werden naast inleidingen en rondleidingen ook openbare balletlessen georganiseerd. Overige evenementen in het Kindermuseum Het JHM Kindermuseum werd opgenomen in de Week van de Geschiedenis, met theatervoorstellingen in het auditorium. De filmwedstrijd voor kinderen die tijdens het Joods Film Festival was uitgeschreven had twee winnaars: hun korte filmpjes werden op het festival vertoond. De Kinderconcerten in het Kindermuseum, in samenwerking met de afdeling Evenementen en het Grachtenfestival, waren zeer succesvol. De website van het JHM Kindermuseum trekt al sinds de lancering in 2008 duizenden enthousiaste bezoekers. Ook dit jaar waren dat flinke aantallen ( unieke bezoekers). Opvallend is de relatief lange tijd dat de (jonge) bezoekers zich op de website weten te vermaken. De site werd voor maar liefst vier prijzen genomineerd: de SpinAward, de Cinekid New Media Award, de Gouden Reiger en de Het juryrapport van de meldt: Weinig onenigheid leverde ook de nominatie op van de kinderwebsite van het Joods Historisch Museum. De website heeft een originele aanpak en oogt fris en aantrekkelijk. Er zitten veel leuke grapjes in de site verwerkt en allerlei kleine spelletjes, die ook goed te doen zijn voor heel jonge kinderen. De site is een uitgekiende mix van informatie en entertainment. Een bonuspunt kreeg de site voor een superenthousiast antwoord op de vraag per die de jury gestuurd had. In opdracht van de afdeling werd het bestaande educatieve programma voor het voortgezet onderwijs Joods?! door Anita Liemburg aangepast aan de vernieuwde vaste opstelling en de nieuwe website van het JHM. Leerlingen bereiden zich middels de museumsite voor op een eigen presentatie van een onderwerp en object uit de museumcollectie. Tijdens het museumbezoek presenteren de leerlingen met elkaar een divers beeld van het jodendom en de geschiedenis en cultuur van joden in Nederland. Leerlingen ervaren dat er niet één maar meerdere vormen van joods bestaan. Voor het JHM Kindermuseum werden de werkbladen voor onderwijsgroepen aangepast aan de niveaus van de middenbouw en bovenbouw. Ook werd het lespakket Max de Matze en de broodfamilie gedigitaliseerd. Publiekscontacten De afdeling Publiekscontacten organiseert al het groepsbezoek aan het museum en is in 2009 gestart met een sales-gerichte, proactieve aanpak. Dit gebeurde ondermeer door telefonisch contact tussen de afdeling en klanten, maar ook door middel van specifieke mailingen, bijvoorbeeld gericht op het basisonderwijs en de naschoolse opvang. Vooral voor het JHM Kindermuseum heeft dit vruchten afgeworpen. Het doel is om het aantal boekingen in de daluren van het JHM Kindermuseum te verhogen. Deze actieve houding moet ervoor gaan zorgen dat scholen meer gericht gaan boeken en het museum in hun jaarplanning gaan opnemen. Voor het voortgezet onderwijs wordt een plan gemaakt om dit ook voor de rest van het museum te bewerkstelligen. Kleinere projecten, voor bepaalde groepen die vragen om een specifieke programma-invulling, zijn ook in 2009 van start gegaan. In 2008 ontvingen we in het museum en de bijbehorende locaties 1737 gereserveerde groepen, met in totaal personen laat een kleine teruggang zien in het aantal boekingen (1615), maar een toenemend aantal personen in groepen (30.153). Daarnaast wordt gewerkt aan het verhogen van de boekingen voor speciale evenementen en zaalverhuur. In 2009 is gesproken over stappen om het aanbod beter en concreter te communiceren. Ook is het afgelopen jaar gekeken naar een meer gestructureerd overleg tussen de afdelingen, om de juiste informatie op de juiste plaats te krijgen. 25

15 Portugese Synagoge en Ets Haim 2009 stond in het teken van twee grote activiteiten: de samenwerking met het Joods Historisch Museum en de start van de restauratiewerkzaamheden aan de bijgebouwen van de Portugese Synagoge. Na restauratie worden de volgende doelstellingen mogelijk: een geoptimaliseerde publieksfunctie, het beter zichtbaar Ondertekening beheersovereenkomst Op 19 februari is de officiële ondertekening van de beheersovereenkomst gevierd in aanwezigheid van burgemeester Cohen met een receptie in het JHM en een feestelijk concert in de synagoge. en toegankelijk maken van het gebouw, het tonen van de ceremoniële objecten en indrukwekkende gewelven en het zeker stellen van continu religieus gebruik. Afscheid bibliothecaris Ets Haim Op 12 mei is ter gelegenheid van zijn pensioen afscheid genomen van Abraham Rosenberg, de bibliothecaris van Ets Haim. Een groot Samenwerking JHM symposium vond plaats met circa 450 bezoekers. De samenwerking met het JHM brengt een intensivering op gang tussen de twee instellingen; meer promotie en verkoop van combitickets, de afhandeling van alle groeps- en individuele aanvragen door de afdeling Publiekscontacten van het JHM en de hieruit voortvloeiende verkopen van gidsen, rondleidingen en op maat gesneden programma s. De Portugese Synagoge heeft ruim bezoekers ontvangen Zomerconcerten In de zomermaanden juni t/m september zijn vier zomerconcerten georganiseerd. Deze concerten trokken circa 500 bezoekers. Daarnaast werd op 15 juni een concert gegeven speciaal voor de Vrienden van het JHM en de Vrienden van Ets Haim dat ruim 600 bezoekers trok meer dan verwacht. Publieksevenementen Uitmarkt en Open Monumentendag 26 Gemeenteleven De Portugese Synagoge is een levende joodse gemeente met circa 600 gemeenteleden. Wekelijks vinden op sjabbat de religieuze diensten plaats, evenals tijdens de joodse feestdagen. Tijdens de Kal Nidré dienst (de belangrijkste dienst van het jaar) zijn er rond de 800 De snoge deed mee aan grote publieksevenementen zoals de Uitmarkt op 30 augustus en Open Monumentendag op 13 september. Op Open Monumentendag ontvingen wij ruim 4500 bezoekers. 27 bezoekers geweest vanuit de gehele joodse gemeenschap. De Synagoge is bij uitstek een bijzondere trouwlocatie. In 2009 zijn er 3 choepot (huwelijken) gesloten. De bruidsparen waren in alle drie gevallen leden van de Portugees-Israëlietische Gemeente. Museumnacht Op 7 november deed de Portugese Synagoge voor de vierde keer mee aan de Museumnacht. Ruim 6700 mensen bezochten de snoge een kwart van het totaal aantal verkochte kaarten. Restauratie Het laatste kwartaal van 2009 stond grotendeels in het teken van de naderende restauratie. Vanaf november zijn de diverse ruimtes in de bijgebouwen leeggehaald. De verhuizing van bibliotheek Ets Haim was een complexe operatie. Gedurende de restauratie wordt de collectie ondergebracht bij de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek VU. De collectie blijft de komende twee jaar te raadplegen voor onderzoek en op kleine schaal zullen de rondleidingen worden gecontinueerd. De ceremoniële objecten zijn op diverse plekken ondergebracht. De kantoren zijn verhuisd naar de tijdelijke kantoren in Muiderstraat 2 en 6. De wintersynagoge heeft een tijdelijk onderkomen gekregen in de voormalige cabane (de loofhut). Al deze ruimten zijn in de laatste maanden van 2009 opgeknapt. Gedurende de restauratie blijft de synagoge open voor de bezoekers en wordt de entree verplaatst naar de ingang aan het J.D. Meijerplein. Fondsenwervingsactiviteiten Op zondag 15, zondag 22 en maandag 23 november zijn er toneelvoorstelling georganiseerd voor (potentiële) fondsengevers. De genodigden zijn rondgeleid in het complex met aansluitend in het JHM de voorstelling Adres Onbekend. Ets Haim rondleidingen In het kader van de manifestatie Amsterdam Wereldboekenstad (april april 2009) zijn er in 2009 rondleidingen in de bibliotheek georganiseerd in de periode januari t/m september, waarbij voor individuele bezoekers en kleine groepen uitleg werd gegeven over de collecties (bibliotheek en ceremoniële objecten), de geschiedenis en cultuur van de Portugese joden in Amsterdam en de betekenis van het synagogencomplex. Daarnaast zijn de rondleidingen voor privégroepen geïntensiveerd. Evenementen Concerten bij kaarslicht In de wintermaanden januari t/m maart zijn acht succesvolle concerten bij kaarslicht georganiseerd met een opvallend muzikaal programma. Op deze concert-avonden kwamen in totaal circa 1500 bezoekers af.

16 Een plaats om te leren Dayan Pinchas Toledano is de rabbijn van de Portugees-Israëlietische Gemeente Amsterdam 28 voor: een swingende Rod Steward voor de Ark? Elke muziek heeft z n plaats, maar niet alles past in een synagoge. Waar mogelijk ben ik tolerant. Ook al leidt dat soms tot kritiek vanuit de ultraorthodoxe hoek. 29 Toen ik de Portugese Synagoge voor het eerst van binnen zag, was ik verbijsterd. Het was awesome en adembenemend mooi. En tegelijkertijd tragisch, want bijna negentig procent van de mensen die hier kwamen bidden zijn vermoord. Gelukkig dat de Duitsers dit gebouw niet hebben gesloopt. Vanaf november 2009 zitten we in de big mess van de renovatie. We zijn voortdurend aan het verkassen. Misschien moeten ze me straks maar in de schatkamer zetten, bij de rest van het antiek. Als G d het wil is over anderhalf jaar alles in volle glorie hersteld en kunnen we meer mensen bij onze gemeente betrekken. Ik zou graag zien dat er een heropleving komt van de Portugese Synagoge als kenniscentrum; als plaats om te leren, met natuurlijk de Ets Haim bibliotheek als schatkamer. De samenwerking met het Joods Historisch Museum waardeer ik ontzettend. We zijn goede buren en trekken samen veel bezoekers van over de hele wereld. Natuurlijk zijn er ook meningsverschillen. Als ik helemaal mijn zin zou krijgen zou het Museumcafé volledig onder rabbinaal toezicht zijn, en ging het museum dicht op de sjabbat. Maar goed, dat is mijn mening I m only a Rabbi. Ik kijk uit naar het moment waarop we ál onze vele antieke schatten nu nog veilig opgeslagen weer aan het grote publiek kunnen tonen. Wat hebben we aan al die schoonheid als het is weggestopt? Een deel is gelukkig wel te zien in het Joods Historisch Museum. Dat heeft de expertise om onze collectie weer onder de aandacht te brengen. Het is van groot belang dat we samen met het Joods Historisch Museum onze deuren openen. Voor jonge mensen en vooral niet-joden. Laten we vertellen over de geschiedenis van ons oude volk: wie we zijn, waar we vandaan komen, wat we doen en wat we de wereld te bieden hebben. Laten we ons openstellen. Hoe meer educatie, des te minder onwetendheid en antisemitisme. Daar ben ik heilig van overtuigd. But I m only a Rabbi. In 2010 gaan er weer evenementen in de synagoge plaatsvinden, zoals klassieke muziekconcerten. De concerten waren vorig jaar heel gedenkwaardig. De synagoge is natuurlijk wel een heilige plek, gebonden aan de joodse wetten. Popmuziek past daar niet. Stel je

17 Museumcollectie Aanwinsten in 2009 Schenkingen Anoniem: vier kleerhangers Hollandia Kattenburg Dhr. I. van Blijdesteijn: collectebus Joods Nationaal Fonds Dhr. J.E. Boeles: drie affiches voor tentoonstelling van Nederlands design in Tel Aviv en een affiche van een voorstelling over Johnny en Jones te Dresden Mw. M.J.F. van den Bosch: zes etsen en een staalgravure met afbeeldingen betreffende de joodse religie en een map met albumineprints van schilderijen van Moritz Daniël Oppenheim ( ) Dhr. A. Bouter: geëmailleerd medaillon ter ere van het 25-jarig ambtsjubileum van rabbijn Dünner in Dhr. P. Krijnen: map met 24 schetsen en tekeningen door J.P.C. Grolman ( ) Mw. V.R. Lazar: twee bakstenen van de voormalige synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam Dhr. A. Levie: zweetband Jom ha Voetbal, 2009 Dhr. R. Levie: T-shirt van wervingsactie voor restauratie Dierense sjoel Dhr. en mw. H. Leyser: pakje sigaretten, verkocht ten bate van de Stichting 40/45 Mw. D. Meijer: houten bord, beschilderd met namen joodse instanties Mw. S. Meijler: zilveren chanoekia Dhr. W.J. van der Molen: portret van Bella Hiegentlich door Johannes Gerhardus (Gras) Heyen ( ) Dhr. E. Moll: adresbiljet Mw. A.E. Muller: twee bevrijdingsjurkjes Mw. R.C. Musaph-Andriesse: onderscheidingen van haar en haar man prof. dr. H. Musaph 1936 en een affiche ontworpen door Arnhem zwemverenigingen en zwembaden in 2009 tot 28 februari Dhr. P. Brink: sigarenblikje met portret Nationaal Monument Kamp Vught: Samuel (Mommie) Schwarz ( ) Winkelblik van de puddingfabriek A.J. Amsterdam door David Abraham Bueno Esther de Boer van Rijk affiche tentoonstelling The Holocaust by Dhr. A.A. Sternheim: schilderij van Polak, Groningen de Mesquita ( ) Langdurige bruiklenen aan derden Mw. M. Buijze: schilderij door Sam Bullets draaiorgelpoppen door Meijer Bleekrode Blikken doosje van firma Wed. Gerzon, Kiddoesjbeker, etrogdoos en Dhr. H. Nieuwmeijer: schoenlepel van wetsrolschild aan Nederlands Israëlitisch Israel (1959) Dhr. Eli Content: twee nieuwjaarswensen Mw. M.F. van Dam-van Brussel: collectie linnengoed van de familie Seligsberger Mw. P. Darsono-Stam: portret van Alam Darsono ( ) door Meijer Bleekrode ( ) De Nederlandse Opera: affiche voorstelling La Juive, 2009 Mw. G. van Dorsten-van Diermen: wandelstok met inscriptie en resten sederschotel afkomstig uit Meppel Mw. G. Gruber-Schnek: mica mes uit Theresiënstadt Dhr. N. en mw. B. Hamme: boekenlegger met geborduurd opschrift Dhr. D. Houwaart: doos met sjnoderkaarten Mw. S. Heijmans: drie zilveren plaatjes voor de feestdagen behorende bij Toraschild Erven R.S. Kahn: twee lampen uit voormalig modehuis Hirsch, een collage met afbeelding van het Hirschgebouw, een gevelsteen Mw. A. J. Klei-Uyterlinde: doosje en sleutelhanger van De Bijenkorf A.J. Melhado NPS: affiche behorende bij de televisieserie De Oorlog Dhr. S. Ossendrijver: affiche voorstelling De Bajadère in de Hollandsche Schouwburg Dhr. A. Petersen: affiche tentoonstelling Charlotte Salomon Dhr. H. Ponneker: Tekening door Leo Kok en Yad Vashem-onderscheiding Portugees-Israëlietische Gemeente Amsterdam: 11 aanplakbiljetten met aankondigingen en een zegel uit de periode Dhr. J. van Praag Sigaar: insigne en embleem van joodse padvinderij Dhr. J. Knoop: stilleven met orchidee door Salomon (Sam) Blaaser ( ) Mw. T. Prins-Denneboom: portret Jan Kasper Klein door Bob Denneboom ( ) Dhr. H. Ree: twee flessen van Polak & Schwarz Essencefabrieken en scheermesje Hema Dhr. J.W. van Reijendam: zilveren herinneringsschildje Dhr. J. Roeg: boek met strips van Tom Poes uit de onderduik Dhr. F.J.M. Rövekamp: zakhorloge uit voormalig bezit van David Melkman Mw. A. Sigurdson: tekening Der Tod und das Mädchen door Charlotte Salomon ( ) Dhr. H. Sikkens: portret A.J.G. Maclaine Pont door J.J. Isaacson ( ) Sportfondsenbad Amsterdam-Oost: herdruk van zwemdiploma-ontwerp door David Abraham Bueno de Mesquita ( ) Stichting Etty Hillesum: aquarel Westerbork door Isidore Spier Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam: 45 tekeningen, schilderijen en aquarellen van joodse onderwerpen door Martin Monnickendam ( ) Stedelijk Museum Amsterdam: overzicht van 25 jaar Joodsche Invalide uit ( ) Mw. Tas: stempel joodse padvinderij 1960 (circa) Mw. D. Tiekstra-Wijdenes: glazen voorraadpot D.L. Cohen Dhr. J. van Velzen: bladmuziek, geïllustreerd door Isidore Leonard (Ies) Spreekmeester ( ) en vijf kinderpostzegels naar ontwerp van Alice Horodisch-Garman ( ) Vereniging Rembrandt: affiche in het kader van de viering van hun 125-jarig bestaan Via Hollandsche Schouwburg: kranslint Joods Politienetwerk Via mw. I. Faber: filmaffiche bij de film Happy End van regisseur Frans Weisz, ontworpen door Jan Vork en affiche tentoonstelling Isaäc Israels in het Kröller-Müller Museum in 1999 Via JHM: diverse tentoonstellingsaffiches ontworpen door MV LevievanderMeer, affiche 40 jaar Mimoena, twee affiches van een lezingenreeks van 20 november 2009 tot 5 februari 2010 over de geschiedenis van Joods Amsterdam en twee affiches van Theaterproductie over het zangduo Johnny & Jones, ontworpen door Meester Ontwerpers voor het Amsterdams Kleinkunst Festival Via mediatheek: portret en karikatuur van Israel Querido door J. Rotgans ( ) en C.T. Schouten Mw. C. Zilverberg-Labzowski: geborduurde merklap Dhr. A.E. Vis: doos voor Blue Band margarine, parkeerschijf modehuis Gerzon, handdoek Asscher, zonnehoed (Kova), enkele joodse tijdschriften en een collectie diamantbewerkers benodigdheden Aankopen met steun van de Stichting Vrienden van het JHM Tekening met zelfportret in café door Robert (Bob) Hanf ( ) Pasteltekening van synagoge-interieur door Martin Monnickendam ( ) Wandbord van de firma W.J. Stokvis, Groningen Affiche Laat Israël Leven, ontworpen door Theo van Diepen en affiche van de firma Catz & Zoon van Pekela, Groningen Affiche Modemagazijn Fa. Gerzon, Haarlem, proclamatie Portugees- Israëlietische Gemeente Amsterdam Penning, geslagen ter herinnering aan de herbouw der synagoge Middelburg in 1993 Affiche Jaarbeurs 1924 door Samuel (Mommie) Schwarz ( ) Chromolitho met portret van Spinoza ( ) Affiche Revue van Rido, Flora-theater Inkttekening Israelietische heeren door David Joseph Bles ( ) Aquarel met kubistische compositie door Mark Kolthoff ( ) Medaille A. Frank Kalender 1938 van textielgroothandel De Vries van Buuren, Amsterdam Aankopen met steun van de BankGiro Loterij Schilderij Salomé door David Blanes ( ) Aankopen met steun van het Johanna Rebecca Wolff Fonds Portret Jacob de Pinto door David van Oven ( ) Aankopen met steun van de BankGiro Loterij en het Johanna Rebecca Wolff Fonds Aquarel, tekening en twee gouaches door Charlotte Salomon ( ) Langdurige bruiklenen van derden Dhr. J. Asscher: twee kamptekeningen van Bergen-Belsen door Louis Asscher ( ) Joodse Gemeente Hilversum: verguld zilveren toraschild en torakroon Bibliotheca Rosenthaliana: 17de eeuws gebedenboek Sportfondsenbad Amsterdam-Oost: 26 aquarellen, tekeningen en grafiek betrekking hebbende op Legaten Mw. L. Premsela: portret Marry Premsela-Schönberg door Kurt Peiser ( ) Collectiemobiliteit Kortlopende bruiklenen aan derden (tentoonstellingen buitenshuis) Schilderij De Joodse Bruiloft door Jozef Israëls ( ) in het Gemeentemuseum Den Haag voor de tentoonstelling Jozef en Isaac Israëls van 20 september 2008 tot 8 februari 2009 Schilderij De laatste Chanoeka door Meijer (Max) Bueno de Mesquita ( ) en vier prenten door Marc Chagall ( ) in Museum het Catharijneconvent voor de tentoonstelling Allemaal Engelen van 28 september tot 25 januari 2009 Twee etsen door Romeijn de Hooghe ( ) in de UVA bijzondere collecties voor de tentoonstelling Romeijn de Hooghe van 1 december 2008 tot 1 april 2009 Schilderij Kousenstoppende vrouw door Else Berg ( ) in het museum Kranenburgh Bergen (NH) voor de tentoonstelling Vrouwenaanbod, vrouwen aan bod van 16 december 2008 tot 15 april 2009 Twee schilderijen door Mommie Schwarz en één schilderij door Else Berg in Gemeentemuseum Den Haag voor de tentoonstelling Liefde!, Kunst!, Passie! - Kunstenaarsechtparen van 21 februari tot 1 juni Twee schilderijen door Meijer Bleekrode ( ) in galerie De Herkenning in Wittelte voor de tentoonstelling Bleekrode en Bleekrode, heden ontmoet verleden van 29 november 2009 tot 25 januari 2010 Een schilderij, twee panelen voor een loofhut, een kussensloop en een schaalmodel van de Tweede Tempel in het Jüdisches Museum Berlin, voor de tentoonstelling Kosher & Co, van 9 oktober Kerkgenootschap sinds 26 mei Reizende tentoonstellingen De tentoonstelling Gekleurde beelden is gereproduceerd, uitgebreid tot ruim 120 fotoreproducties op groot formaat en vertaald naar het Duits voor de tentoonstelling In Farbe. Palästina fotografiert von den Fotografen der American Colony in het Jüdisches Museum München, vanaf 30 september 2009 tot 24 januari foto s van verschillende fotografen in de Synagoge van Enschede, voor de tentoonstelling Springlevend. Foto s ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van Cefina, van 16 november 2009 tot 24 januari 2010

18 Mediatheek en Digitaal Monument Mediatheek De mediatheek werd in 2009 bezocht door 1280 personen. Daarnaast werden 1675 informatievragen per behandeld en 580 telefonische en schriftelijke vragen beantwoord. Digitaal Monument voor de Joodse Gemeenschap Het Digitaal Monument werd in 2009 online bezocht door unieke bezoekers, wat een stijging van 25% ten opzichte van 2008 betekent. Ook het aantal toegestuurde aanvullingen en correcties was opnieuw groter dan in het voorgaande jaar. Er Personeel Gedurende het jaar 2009 was Denise Citroen als medewerker voor werden bijna 5800 berichten verwerkt op de website (ruim 480 per maand). het project Tweeduizend getuigen vertellen aan de mediatheek verbonden. Anat Harel was tot 16 juli 2009 in dienst als medewerker aan het project Koppeling JHM-collecties aan Digitaal Monument. Maarten- Jan Vos werkte tot en met augustus 2009 voor dit project. Vanaf november 2009 kwam Anat Harel in dienst als medewerker projecten en vernieuwing. De redactie werd terzijde gestaan door twee vrijwilligers. Marga Pepping heeft onder meer 2000 biografische teksten van de in 2008 overleden hoogleraar Isaac Lipschits op de website geplaatst. Jeff Overste heeft een koppeling tot stand gebracht met de website Oorlogsmonumenten.nl van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Bij 4400 personen op het Digitaal Monument is een link aangebracht naar een oorlogsmonument op deze website. Koppeling JHM-collecties aan Digitaal Monument. Dankzij een subsidie van de Stichting Collectieve Maror-gelden Gedurende de maanden april tot en met juni werd de redactie versterkt door Machlien Vlasblom. Nederland, is in 2009 een project voltooid waarbij de JHMcollecties 32 (foto s, brieven, dagboeken, film, historische voorwerpen, kunstvoorwerpen) onderzocht worden op direct verband met personen op het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap Nederland. Zowel op de website van het JHM als op het Digitaal Monument is dit verband nu zichtbaar. Veel aandacht is dit jaar gegaan naar de realisatie van de Community Joods Monument, een project gefinancierd door de Europese Unie en de Stichting Collectieve Maror-gelden. De Community, die in 2010 online gaat, biedt bezoekers de mogelijkheid om direct, dus zonder tussenkomst van de redactie, reacties, aanvullingen, foto s, herinneringen en verhalen te 33 Toegankelijkheid van het NIW-fotoarchief Het fotoarchief van het Nieuw Israelietisch Weekblad is door het NIW ontsloten in samenwerking met het JHM. Dit meerjarig project werd grotendeels door de Stichting Collectieve Maror-gelden gefinancierd. In 2009 zijn de laatste foto s beschreven. Het publiek kan nu een database met foto s raadplegen. plaatsen. Daarnaast kunnen bezoekers makkelijk met elkaar in contact komen en op elkaar reageren. De redactie zal in deze opzet een meer toezichthoudende en coördinerende taak vervullen. Met deze nieuwe stap willen wij het monument tot een plek maken waar heden en verleden elkaar raken en waar verschillende generaties elkaar kunnen vinden. Tweeduizend Getuigen Vertellen Dankzij een subsidie uit het programma Erfgoed van de Oorlog van het ministerie van VWS is in 2009 gewerkt aan het toegankelijk maken van 2000 interviews die in de periode zijn gemaakt in het kader van het door Steven Spielberg geïnitieerde project Survivors of the Shoah. Projectmedewerker Denise Citroen coördineerde de werkzaamheden van ruim 70 freelance medewerkers die in 2009 al ruim 1400 van de 2000 interviews hebben bekeken en beschreven. In november is Maarten-Jan Vos aangetrokken als redacteur van de Community. Hij begeleidt gedurende een half jaar de introductie van de Community. Aanwinsten De boekencollectie werd uitgebreid met 690 titels, waarvan 70% uit schenkingen en ruil bestond, 30% uit aankopen. De collectie audiovisueel materiaal groeide met 113 dvd-producties en televisie-uitzendingen en 11 radioprogramma s. Daarnaast werden ongeveer 30 recent verschenen cd s met joodse muziek aangekocht en 13 interviews aan de collectie toegevoegd. De documentencollectie is in 2009 met 355 inventarisnummers uitgebreid (ruim 80 schenkingen) en de fotocollectie met 280 inventarisnummers (55 schenkingen).

19 Het Menasseh ben Israel Instituut (MbII) Het Menasseh ben Israel Instituut (MbII) is één van de wetenschappelijke verbindingen tussen het JHM en de academische wereld. Het museum participeert met de Universiteit van Amsterdam in het MbII voor joodse sociaalwetenschappelijke en cultuurhistorische studies. Het instituut is gevestigd in het Joods Historisch Museum. Namens het JHM hebben drs. Joël Cahen en drs. R.C. Musaph-Andriesse zitting in het bestuur. Bestuur: Voorzitter: prof. dr. I.E. Zwiep Secretaris-penningmeester: drs. J.J. Cahen Bestuurslid: dr. E.G.L. Schrijver Bestuurslid: drs. R.C. Musaph-Andriesse Bestuurslid: prof. G. Rooijakkers (trad uit 2-10) Bestuurslid: prof. dr. C.L. Davidson (trad toe 5-11) Andere lezingen Oz Almog, The Multicultural Society of Israel, 8 juni Avraham Burg, To Deal with the Holocaust, 25 januari Vanuit vanwege het Menasseh ben Israel Instituut ingestelde Bijzondere Leerstoel Jiddisje Taal en Cultuur, in het bijzonder in Nederland werd op 13 december het vijfde colloquium Jiddisj georganiseerd, ditmaal in samenwerking met het Goethe Instituut in Amsterdam. Onderwerp was Yiddish and Politics. Daarin werden de volgende lezingen gehouden: Barry Trachtenberg (SUNY Albany), Imagining a Yiddish Political Culture Rachel Rojanski, Yiddish in Israel Between Sub-Culture and an Agent of National Hegemony Jeffrey Shandler (Rutgers University New Jersey), The Cultural Politics of Yiddish in the United States after the Holocaust Directeur: dr. David Wertheim Uitvoerend secretaris: drs. Margreet Witvoet en drs. Esther Beijk Het Menasseh ben Israel Instituut gaf de twee proceedings van de vorige symposia uit: Shlomo Berger ed. Early Modern Yiddish Poetry (Amsterdam 34 Lezingen 2009) Het Menasseh ben Israel Instituut organiseerde in 2009 de Shlomo Berger ed. Yiddish Storyteling (Amsterdam 2009) 35 volgende lezingen: Verder werd door het Menasseh ben Israel Instituut gewerkt aan Lezingen in het kader van de lezingenserie Synagoge en Staat Avraham Burg, The Holocaust Is Over: We Must Rise From its Ashes, 31 januari Yosef Kaplan, Religion, Politics and Freedom of Conscience: Excommunication in Early Modern Jewish Amsterdam, 17 februari Symposium met Evelien Gans, Johannes Houwink ten Cate, Lody van de Kamp over Jaap Meijers Hoge Hoeden en Lage Standaarden, 23 maart de volgende projecten: Joodse ondernemers in de Nederlandse Ledernijverheid, Uitvoerders: dr. Serge ter Braake, drs. Paul van Trigt Sara, de bruid van Shabbatai Zevi Uitvoerder dr. A. van der Haven Online inventarissen van Nederlands-joodse archiefcollecties in de Bibliotheca Rosenthaliana. Uitvoerders: Monika Saelemaekers, Rachel Boertjens Deze lezingen zijn op video opgenomen en te bekijken via de website van het instituut Leeser Rosenthal Juda-Palache lezing Bernard Wasserstein, Isaiah Berlin, Isaac Deutscher, Arthur Koestler: Their Jewish Wars, 17 maart Deze lezing werd gepubliceerd in de serie Menasseh ben Israel Instituut Studies en is te bestellen via

20 Wetenschap Publicaties en voordrachten Mirjam Alexander Publicaties Rembrandt s Hebrew in: Rembrandt - Wissenschaft auf der suche. Beiträge des Internationalen Symposiusms Berlin - 4. und 5. November Jahrbuch der Berliner Museen Beiheft. Hrsg. von Holm Bevers, Jan Keclh u.a. Berlin pp Theater in de synagoge: de strijd tussen zeven bergen tijdens Sjaboengot in: De Phoenix, 19 juni 2009, pp Diverse publicaties van historische foto s en prenten in: De Phoenix, weekblad van de leden van de Portugees-Israëlietische Gemeente Amsterdam Hetty Berg Voordrachten Deelname dialoog over de toegankelijkheid van kunst en cultuur en de rol van monumenten, Week van de We hadden een goed leven, over de joden die leefden tussen de Berbers in het zuiden van Marokko, Joods Cultureel Festival Apeldoorn, 25 oktober Overige Julie-Marthe Cohen was lid van de werkgroep Judaica and Jewish Cultural Property die op 5 en 6 april in Wenen samenkwam ter voorbereiding van de Terezín Declaration die in het kader van de Holocaust Era Assets Conference het licht zag. Zij bezocht de conferentie in Praag als lid van de Nederlandse delegatie. Als bestuurslid (secretaris) van het Genootschap voor de Joodse Wetenschap in Nederland organiseerde Julie-Marthe Cohen ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van het Genootschap op zondag 17 mei het symposium Van Zunz tot Seeligmann. Het Genootschap en de Joodse Wetenschapsbeoefening in Nederland. Sprekers waren prof. dr. Wout van Bekkum, prof. dr. Irene Zwiep, prof. dr. Judith Frishman en prof. dr. Evelien Gans. Julie-Marthe Cohen is voorzitter van het Nederlands Genootschap voor Joodse Studiën en redactielid van Studia Rosenthaliana. Toegankelijkheid, Theater Desmet, Amsterdam, 14 oktober 2009 Presentatie van de reizende tentoonstelling Superhelden en Amsterdam, 3 november 36 Sjlemielen in vier joodse musea: Parijs, Amsterdam, Frankfurt en Irene Faber Dialoogtafel Digitaal herdenken in het kader van de landelijke 37 Sao Paulo tijdens de jaarlijkse conferentie van de Association for Publicaties Dag van de Dialoog in de Hollandsche Schouwburg, Amsterdam 5 European Jewish Museums Association of European Jewish Joseph Jacob Isaacson and the Other Students of Meijer de november Museums (AEJM) in Athene, Griekenland, 24 november 2009 Haan, in: Meijer de Haan: A Master Revealed, Jelka Kröger (ed.), Lezing voor een afdeling van JMW in Bloemendaal Julie-Marthe Cohen Publicaties Io abito in Ghetto Vecchio in casa mia propria. Het Venetiaanse getto en zijn bewoners, in Armada. Tijdschrift voor wereldliteratuur. Vijftiende jaargang, nr december 2009 (themanummer Venetië. Een literaire caleidoscoop ), p De nazi-roof van de JHM-collectie. Van verloren gegaan bezig en het zoeken naar rechtmatige eigenaars, Levend Joods Geloof, 55 e jaargang, nr. 4 - april 2009, p Een overzicht van onderzoek naar geroofde judaïca, in: World War II and its aftermath in the Netherlands (p. 37), een brochure die werd verspreid tijdens de Praagse conferentie en die werd verzorgd door het ministerie van VWS, afdeling Slachtoffers en Herinnering Tweede Wereldoorlog, in samenwerking met de ministeries van Buitenlandse Zaken, OCW en Financiën. Voordrachten A matter of conscience? Legal and moral aspects of Dutch restitution policy, Conference Jewish Cultural Treasures in Europe after the Holocaust. Restitution and Relocation, Joods Museum Berlijn, 24 en 25 januari Het Genootschap en de Joodse Wetenschapsbeoefening in Nederland, inleiding op het symposium van het Genootschap voor de Joodse Wetenschap in Nederland, 17 mei Researching Judaica Looted in the Netherlands during the Second World War: Methods, Results and Needs, Holocaust Era Assets Conference in Praag, Terezín, Tsjechië, juni Sara Tas (ass.), Amsterdam / Paris, 2009, p Les élèves de Meijer de Haan, in: Meijer de Haan, le maître caché, Jelka Kröger (dir.), Sara Tas (ass.), Amsterdam / Paris, 2009, p Jelka Kröger Publicaties Meijer de Haan: A Master Revealed / Meijer de Haan, le maître caché, Jelka Kröger (ed.), Sara Tas (ass.), Amsterdam / Paris, 2009 Meijer de Haan ( ): From Traditional Painter to Modern Artist, a biographical Sketch, in: Meijer de Haan: A Master Revealed, Jelka Kröger (ed.), Sara Tas (ass.), Amsterdam / Paris, 2009, p Meijer de Haan: artiste de genie, insolite et controversé, in Meijer de Haan, le maître caché, Jelka Kröger (dir.), Sara Tas (ass.), Amsterdam / Paris, 2009, p Voordrachten Meijer de Haan: tussen joodse traditie en Franse avant-garde, Joods Historisch Museum, 1 november Tussen pen en penseel, de brieven van Meijer de Haan en Vincent van Gogh, met Leo Jansen, conservator schilderijen Van Gogh Museum, Joods Historisch Museum, 8 november Daniël Metz Publicaties Joodse militairen (deel 1), in Misjpoge, jaargang 22 (2009), nummer 1 Joodse militairen (deel 2), in Misjpoge, jaargang 22 (2009), nummer 2 Het lichtend verschiet: kinderboekenschrijfsters, in Misjpoge, jaargang 22 (2009), nummer 3 Multicutureel herdenken, in Misjpoge, jaargang 22 (2009), nummer 4 Gaaf art-deco-interieur met joodse historie; Smaakvol wonen in de Viottastraat, in Ons Amsterdam, jaargang 61 (2009), nr. 2 Inleidende tekst (programmaboekje) bij het gedicht Lied der negerin. Eén dag voor de vrijheid van Estelle Hijmans-Hertzveld, voor het symposium Zwarte vrouwen op weg. Sociale mobiliteit van Surinaamse en Antilliaanse vrouwen in verleden, heden en in de literaire verbeelding van het NiNsee op 7 maart. Voordrachten Diverse presentaties over het Digitaal Monument: College voor master-studenten van de Reinwardt Academie, Overige Werkbezoek Herinneringscentrum Westerbork, 16 februari Workshop Erfgoed van de Oorlog door de Waag Society, Amsterdam, 26 februari Studiedag Goed en fout anno 2009, Nationaal Monument Kamp Vught, 3 oktober Edward van Voolen Publicaties Gezicht op de Grote en Portugese Synagoge te Amsterdam. Gerrit Adriaensz. Berckheyde (Haarlem, ), in: Bulletin van de Vereniging Rembrandt, 19, 1 (2009), p Voordrachten Kabbala, joodse mystiek, Tsevet Haarlem, 10 februari Gedenktekens, Centrum voor Holocaust- en Genocidestudies, Universiteit van Amsterdam, 17 maart Joodse religie opnieuw bekeken, De geschiedenis van Joods Amsterdam, Beliën en Van Tol, Verzetsmuseum Amsterdam, 20 november Amsterdamse Joden en de Verlichting, De geschiedenis van Joods Amsterdam, Beliën en Van Tol, Verzetsmuseum Amsterdam, 18 december David Wertheim (Menasseh ben Israel Instituut) Publicaties God is onderbroken; Ketterij als bron van de moderniteit, in Groene Amsterdammer, 35 (2009), p Boekrecensie over Remembering and Imagining the Holocaust: The Chain of Memory. Bigsby, Christopher. New York: Cambridge University Press in: The Journal of Religion, 89, Remediation as a moral Obligation Authenticity, Memory and Morality in Anne Frank s representation in media, in: Earl Astrid, Rigney Ann, eds. Mediation, Remediation and the Dynamics of Cultural Memory (de Gruyter, 2009) Spinoza maalde niet om opheffen banvloek, Trouw 31 oktober 2009, p. 34